Το μυστήριο της καταγωγής των Αλβανών


Ο χάρτης του Πτολεμαίου που δείχνει την χώρα των Αλβανών, στην περιοχή του Καυκάσου 
Πολλοί ακαδημαϊκοί και ιστορικοί, μάλιστα και αρκετοί διάσημοι, αναλύοντας το ζήτημα της πληθυσμιακής σύνθεσης των σημερινών Αλβανών, τους συνδέουν άμεσα με τους αρχαίους Ιλλυριούς.  Αντιθέτως κατά καιρούς η Ελληνική φυλή έχει μπει στο "μικρόσκοπιο" της ιστορίας και δεν είναι και λίγοι αυτοί που αμφισβητούν έντονα την Ελληνικότητα των σημερινών Ελλήνων. 

Εκτός από την ουσία όλων αυτών των θεωριών που είναι ιστορικά ατεκμηρίωτες, είναι απορίας άξιον πως εφόσον αυτό μπορεί να ισχύει για το Ελληνικό έθνος, ωστόσο δεν μπορεί να ισχύει για τους επιδρομείς μας  και οι οποίοι κατόπιν μας νόθευσαν...



Ανεξερεύνητη παραμένει η προέλευση των σημερινών Αλβανών, η σημερινή ονομασία τους -διεθνής και ντόπια- καθώς και η γλώσσα τους.  Παρά την εντύπωση που επικρατεί ότι αυτοί οι πληθυσμοί υπήρξαν  απόγονοι των αρχαίων Ιλλυρικών φύλων που  ωστόσο κατά καιρούς επηρεάσθηκαν από Έλληνες και Ρωμαίους, υπάρχουν ισχυρότατες ενδείξεις πως οι σημερινοί Αλβανοί, η πλειοψηφία τους τουλάχιστον, προέρχονται όπως και οι Βούλγαροι, από περιοχές της Ασίας.

Αυτή η υπόθεση ενισχύεται από το γεγονός της γλωσσικής ασυνέχειας αλλά και από την ποικιλομορφία της πληθυσμιακής σύνθεσης αυτών που σήμερα ονομάζονται Αλβανοί.
Αρκετοί συγχέουν την Αλβανία των Βαλκανίων με το Άλβανον κοντά στη Ρώμη. Άλλοι πάλι, θέλοντας να αιτιολογήσουν την διεθνή ονομασία της γειτονικής μας Αλβανίας, φέρνουν ως παράδειγμα την πόλη Ελμπασάν που ονομάζεται  έτσι και από τους ίδιους τους Αλβανούς,  χωρίς ωστόσο αυτοί οι ισχυρισμοί να έχουν μεταξύ τους καμία σχέση.
 Άλλωστε, οι ίδιοι οι Αλβανοί την χώρα τους δεν την αποκαλούν Αλβανία ,αλλά  Shqiperia, όνομασία η οποία φαίνεται να προέρχεται από τον αετό, λέξη που ωστόσο είναι μοναδική μεταξύ όλων των άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών και όχι μόνον (Αλβανικά: shqiponjë, Ελληνικά: αετός, Αγγλικά: eagle, Γερμανικά: Adler, Γαλλικά: aigle, Ιταλικά: aquila, Ισπανικά: águila) .

Σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει την πληθυσμιακή και πολιτιστική ανάμειξη των ασιατών Αλβανών με τα Ιλλυρικά φύλλα, ανάμειξη από την οποία προέκυψε το σημερινό έθνος των Αλβανών

Ξετυλίγοντας το μίτο...
Είναι στα χρόνια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου,  όπου για πρώτη φορά καταγράφεται ιστορικά ένα -εχθρικό- έθνος με την ονομασία Αλβανοί, και με τη χώρα τους να βρίσκεται στη δυτική όχθη της Κασπίας. (Αρριανός).

Χάρτης του Κ. Πτολεμαίου 

Τις ίδιες αναφορές συναντάμε στον Πλούταρχο, τον Στράβωνα, τον Κλαύδιο Πτολεμαίο, τον Διόδωρο το Σικελιώτη, τον  Διονύσιο τον περιηγητή,  καθώς και τον Στέφανο Βυζάντιο.

Λίγο αργότερα, με την παρακμή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την ανάδειξη του Βυζαντίου, το ίδιο έθνος εμφανίζεται μακριά από την κοιτίδα του στην περιοχή του Καυκάσου,  φτάνοντας μέχρι την καρδιά του Βυζαντίου.

Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα φυλών που προέρχεται από την ασιατική Αλβανία ,το σημερινό Dagestan. Το όνομα αυτών: Άβαροι.

Η πρώτη κάθοδος τους γίνεται σταδιακά με κατάληξη νότια του Δούναβη, ενώ στη συνέχεια εγκαθίστανται μόνιμα στην Παννονία και την Παιονία.

Η Παννονία και  Παιονία.

Μέχρι τον 5ο και 6ο αι. μ. Χ οι Άβαροι αναμιγνύονται με τους Σκορδίσκους και  εγκαθίστανται στην περιοχή Σάλωνα της Δαλματίας, σημερινό Solin.

Τα Σάλωνα σε χάρτη του Πτολεμαίου

Τότε  ξεκίνησε και η ανάμιξη των Αβάρων με τα βόρεια Ιλλυρικά φύλλα, που λίγο παλαιότερα είχαν σπρώξει νοτιότερα Γότθοι επιδρομείς.

Ωστόσο η ονομασία Αλβανοί και Αλβανία παγιώθηκε πολύ αργότερα με αναφορές από την  Άννα Κομνηνή καθώς και άλλους βυζαντινούς ιστορικούς.

Και ενώ φαίνεται να μην υπάρχει καμία σχέση μεταξύ της παλαιάς Καυκάσιας Αλβανίας με τη σημερινή, στην πραγματικότητα η ιστορία μας δείχνει πως μερικές φορές οι φαινομενικές πλάνες συστήνουν εν τέλει την ιστορική αλήθεια.

Η περιοχή της Ιλλυρίας ευρίσκεται υπεράνω βόρεια της Δαλματικής 

Η Επίδαμνος -Η Ιλλυρική ευρίσκεται πολύ βορειότερα στον Πτολεμαικό αυτό χάρτη 

► Η πόλη στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και κατοπινά, ήταν γνωστή ως Επίδαμνος[ΕΤΥΜΟΛ. < επί + -δαμνὀς (< δάμνημι «δαμάζω»). Σταδιακά υπερίσχυσε η νέα ονομασία της -Δυρράχιον. Μετονομάσθηκε, συγκεκριμένα, μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση επειδή η λατινική επιρροή μετέβαλε σε δυσοίωνο το αρχαιοελληνικό όνομά της.Στα λατινικά το δεύτερο συνθετικό της ονομασίας παρέπεμπε στο επίθετο damno που σήμαινε καταραμένο και καταδικασμένο σε θάνατο .H προέλευση της λέξης Dyrrachium που δόθηκε από τους Ρωμαίους προέρχεται από την σύνθεση των Ελληνικών λέξεων δυσ- 'δύσκολη' και ῥαχία=ράχες=όρη όπου πιθανόν αναφέρεται στους επιβλητικούς απόκρημνους βράχους κοντά στην πόλη και στο ομώνυμο μικρό χωριό που υπήρχε εκεί1◄.

Η περιοχή της αρχαίας Ιλλυρίας και της σημερινής Αλβανίας, έχει άμεση σχέση με τους Άβαρους. Δεν γνωρίζουμε  το μέγεθος της επιρροής που άσκησαν αυτοί στην περιοχή,  ωστόσο μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ήταν μεγάλο  λόγω του πληθυσμιακού όγκου μετανάστευσης από την Αλβανία του Καυκάσου.


ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ

Οι Αλβανοί απέκτησαν τη γραφή τους και το αλφάβητο τους, πολύ πρόσφατα και πάντως μετά τον 19ον αι. Μέχρι και τους ελληνιστικούς χρόνους αλλά και αρκετά αργότερα, οι πληθυσμοί της τότε οικουμένης γνώριζαν την Ελληνική γλώσσα και εφόσον δεν είχαν γραφή την οικειοποιούνταν.
Ως τρανταχτό παράδειγμα μπορούμε να σκεφτούμε την γλώσσα στην οποία γράφτηκαν τα ιερά βιβλία του χριστιανισμού (Ευαγγέλια κ.ά.) καθώς και οι μεταφράσεις στην Ελληνική άλλων σημαντικών, ιερών και μη, βιβλίων  όπως τα ιερά βιβλία των εβραίων (μετάφραση των Ο') κ.λ.π.

Αλλά ακόμα και άλλα έθνη που δεν είχαν γραφή "υποχρεώθηκαν" να έχουν, όπως για παράδειγμα οι Σλάβοι που απέκτησαν μέσω του Κύριλλου την γνωστή γραφή που διατηρούν μέχρι και σήμερα.

ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ ΕΛΑΒΑΝ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ... ΟΙ ΑΛΒΑΝΟΙ ΑΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ, ΟΧΙ !!!!

Είναι λοιπόν απορίας άξιον. Όταν οι Σλάβοι που προήλθαν από πολύ μακριά, μετά το 8ον αι. εκχριστιανίστηκαν και τους δόθηκε από έξωθεν γραφή, τότε πραγματικά ξενίζει το γεγονός, πώς ένα έθνος συγγενικό ή τουλάχιστον άμεσα γειτονικό στους Έλληνες και στον πολιτισμό τους, καθώς και στην παγκοσμίως διαδεδομένη Ελληνική γλώσσα, όπως ήταν το Ιλλυρικό έθνος, να έμεινε εντελώς αποκομμένο από τις τότε πολιτιστικές εξελίξεις, αλλά και αργότερα όταν στα πλαίσια του χριστιανισμού δεν έγινε καμία προσπάθεια να γίνει κυρίαρχη η Ελληνική γραφή ή έστω να τους δοθεί ένα αντίστοιχο όπως των Σλάβων αλφάβητο.
Επίσης, η Ελληνική γλώσσα κατά την Ρωμαιο-Βυζαντινή περίοδο από τα τέλη του 4ου μέχρι και τον 14ον αι.  αποτελούσε, αν όχι την επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας,  με βεβαιότητα όμως την κύρια γλώσσα όλων των τότε λεγόμενων ρωμιών, από τα Θέματα της κάτω Ιταλίας μέχρι και τα ανατολικότερα βυζαντινά Θέματα της Ασίας.
Είναι λογικό επομένως να τίθεται το ερώτημα… Πώς η σημερινή Αλβανία, παρά το ότι υπήρξε τόσο γειτονική στους Έλληνες και τόσο συγγενική σε αυτούς αλλά και τόσο στενά συνδεδεμένη με το Βυζάντιο., να έχει σήμερα  άλλη γλώσσα και  γραφή ;
Η λογική επεξεργασία δεν βρίσκει άλλη απάντηση πέρα από την υπόθεση ότι κάτι συνέβη την περίοδο της Βυζαντινής εποχής που αλλοίωσε εθνολογικά και γλωσσολογικά την ευρύτερη περιοχή της σημερινής Αλβανίας.
Έτσι επιχειρώντας να προσεγγίσουμε την λύση αυτού του "προβλήματος", δεν μπορούμε  παρά να αντιπαραβάλουμε την λιγοστή είναι αλήθεια βιβλιογραφία γνωρίζοντας ωστόσο πως στην έρευνα μας οι πηγές είναι και λίγες και ασαφείς.


ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΑΝ ΜΟΝΟ  ΣΛΑΒΟΙ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ  ΕΡΟΥΛΟΙ ΚΑΙ ΑΒΑΡΟΙ.

Κατά τη Βυζαντινή περίοδο και ιδιαίτερα μετά την εγκατάσταση των Βουλγάρων στα νοτιότερα τμήματα της Βαλκανικής άρχισαν πολεμικές αναμετρήσεις μεταξύ των νεοφερμένων και της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Στην αρχή και πριν από την είσοδο  σλάβων και βούλγαρων στην Ανατολική-κεντρική Ευρώπη, είχαν αρχίσει τις επιδρομές τους οι Άβαροι και πριν από αυτούς οι Έρουλοι.
 Ωστόσο, κοινή αφετηρία στην πορεία των Βούλγαρων των Ερούλων και Αβάρων υπήρξε η ίδια γεωγραφική περιοχή, η περιοχή μεταξύ Μαύρης θάλασσας και Κασπίας, ενώ χρονολογικά η μετανάστευση τους προς τη Δύση άρχισε με πρώτους τους Ερούλους (Ελούρους κατά άλλους) τον 4ο αιώνα (300+ μ.Χ.) και συνεχίστηκε με τους Αβάρους.
Ακολούθησαν οι Σλάβοι γενικότερα και η μετανάστευση ολοκληρώθηκε με τους Βούλγαρους, οι οποίοι κακώς συγκαταλέγονται στα σλαβικά φύλλα, εφόσον (όπως οι Άβαροι) ήταν Ούννοι στην καταγωγή.



ΟΙ ΑΒΑΡΟΙ ΠΡΟΗΛΘΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΝΤΑΓΚΕΣΤΑΝ

Το σημερινό Νταγκεστάν βρίσκεται δυτικά της Αρμενίας και αποτελεί  ανεξάρτητη δημοκρατία της Ρωσικής Ομοσπονδίας.  Επίσης η ονομασία Νταγκεστάν σημαίνει  ‘υψηλά ευρισκόμενη χώρα’,  ή όπως  θα λέγαμε και στα ελληνικά ‘Αλπική χώρα’.



Σήμερα ο πληθυσμός του Νταγκεστάν σύμφωνα με την επίσημη απογραφή του 2002 αποτελείται από 30% Αβάρους (Avars), ακολουθούν οι Dargins με 16% οι Kumiks οι Lezgins με 13% καθώς και άλλες μικρότερες εθνότητες.

Το Νταγκεστάν από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι και τα πρώιμα χρόνια του Βυζαντίου  αποκαλούνταν Αλβανία οι δε κάτοικοι της  Αλβανοί, γεγονός που είναι γνωστό από τις αναφορές των μεγάλων Ελλήνων και Λατίνων ιστορικών και γεωγράφων της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. 




Ιστορικές αναφορές και αποδείξεις

Ο Πλούταρχος (βίοι παράλληλοι) γράφει: 
"Καταλιπών δέ φρουρόν Αρμενίας Αφράνιον αυτός εβάδιζε δια τών περιοικούντων τον Καύκασον εθνών άναγκαίως έπϊ Μιθριδάτην. Μέγιστα δε αυτών εστίν έθνη, Αλβανοί και Ίβηρες"




Στράβωνος Γεωγραφία.
Εν αυτή δέ τη Αρμενία πολλά μέν όρη, πολλά δέ οροπέδια, έν οις ουδ αμπελος φύεται ραδίως. Πολλοί δε αύλωνες οί μέν μέαως, οι δέ και σφόδρα εύδαίμονες.. Καθάπερ τό Άραξηνόν πεδίον, δι ού ο Άράξης ποταμός ρέων εις τά άκρα της Αλβανίας και την Κασπίαν εκπίπτει θάλασσαν.

Tabula Peutingeriana δείνει το οδικό δίκτυο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας . Ο αρχικός χάρτης της οποίας αυτό είναι ένα μοναδικό αντίγραφο της τελευταίας αναθεώρησης κατά το τέταρτο ή στις αρχές του πέμπτου αιώνα .Ο ΑΡΑΞΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ- ΒΑΚΤΡΙΑΝΗ-ΣΚΥΘΙΑ - ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ 



 ο Άράξης ποταμός 

Άλλες αναφορές για την Αλβανία της Κασπίας γίνονται από τον Αρριανό στο έργο του ‘Αλεξάνδρου Ανάβασις ‘,  όπου οι Αλβανοί βρίσκονται αντιμέτωποι ως εχθρικό τμήμα ενταγμένο στις περσικές δυνάμεις του Δαρείου κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.   "Ώς δέ ομού ήδη τά στρατότεδα έγίγνετο, ώφθη Δαρείος και οί άμφ΄ αυτόν, οί τε μηλοφόροι Πέρσαι και Ινδοί και Αλβανοί και Κάρες οι ανάσπαστοι και οί Μαρδοι τοξόται κατ΄ αυτόν Άλέξανδρον τεταγμένοι και την ίλην την βασιλικην."


Μεταξύ Σκυθίας και Σαρματίας  ο Κ. Πτολεμαίος αναφέρει ένα όρος Αλβανία

Από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο διαβάζουμε :  Αλβανοί, Σκύθαι


Από τον Στέφανο Βυζάντιο, φιλόσοφο και γεωγράφο (4ου αιώνα μ.Χ.). διαβάζουμε:
Αλβανία χώρα προς τοις ανατολικοίς Ίβηρσιν. Εκεί δε και το έθνος οι Αλβανοί, ποιμενικοί και μετρίως πολεμικοί μεταξύ Ιβήρων και Κασπίας.  Υπόκειται δε τη Σαρματία προς μεν τω Πόντω η Κολχική προς δε τή Κασπία η Αλβανία.


Υποστηρίζεται ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Παννονίας υπήρξαν οι Ιλλυριοί (πελασγικός λαός και συγγενής των Ελλήνων). Η Παννονία σήμερα περιέχεται στα εδάφη των κρατών της Σερβίας, Βοσνίας, Μαυροβουνίου, Κοσσυφοπεδίου και βορείου Αλβανίας. 



Ωστόσο από το βιβλίο "Ιστορία του Βασιλείου της Βαυαρίας και του εν αυτή Άρχοντος Οίκου" (επιτομή της Ιστορίας του Μιλβιλέρου, αρχές 19ου αιώνα), διαβάζουμε:
Ή των Λογγοβάρδων μετανάστασις παρέσχεν εις την Βοϊαρίαν νέους γείτονας διότι εις τά εν Παννονία οικητήρια των Λογγοβάρδων εισεχώρησαν οί Άβαροι, άγριον Ούννικον έθνος.
Προεχώρουν οί Άβαροι επί μάλλον καί μάλλον εξ ανατολών ώστε περί τα μέσα της ογδόης έκατονταετηρίδος ειχον ηδη έκταθη μέχρι τοϋ Ένσου ποταμου έν Αυστρία. Τούτοις παρηκολούθησαν οί Σλάβοι, έθνος Σαρματικόν κατοικήσαντες την σημερινήν Καρινθίαν, Καρνίαν και Στυρίαν, και τελουντες ύπό τον Χάνην των Άβάρων...


Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τον Janssonius, Joan. Άμστερνταμ,έτος 1653-Χάρτης -Χαλκός χαρακτική. Ένα εξαιρετικός χάρτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με βάση τις χαρτογραφικές πηγές του Φίλιππο Brier.

Από την Μενάνδρου Ιστορία ‘ Έρουλοι και Άβαροι’, μαθαίνουμε
Οτι έδέξατο Ιουστινιανός παρά Αβάρων πρέσβεις, έφ ώ σφάς περιαθρήσαι γήν οποί το φύλον θήσονται τας οικήσεις.  Και ο μεν βασιλεύς Ιουστίνου του στρατηγού σημήναντός οι, έν βουλή έποιήσατο ές την Έρούλων χώραν κατοικίσαι το έθνος, ένθα προ του ώκουν οι Ερούλοι. δευτέρα δε προσαγορεύεται Παιονία...

Ταυρική -Σινώπη στην Γαλατία-Τραπεζούντα - Κολχίς - Αλβανία

Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος για την εποχή του Ηράκλειου γράφει:
..."Και επειδή η νυν Σερβλία καί παγανία καί η ονομαζομένη Ζαχλούμων χώρα καί Τερβουνία καί η των Καναλιτών υπό την εξουσίαν του βασιλέως Ρωμαίων υπήρχον, εγένοντο δε αι τοιούιαι χώραι έρημαι παρά τών Αβάρων από των εκείσε γαρ Ρωμάνους τους νύν Δελματίαν καί τό Δυρράχιον οίκούντας απήλασαν"...Εδώ περιγράφεται η ερήμωση της Ιλλυρίας μέχρι και του Δυρραχίου και ο εποικισμός υπο των Αβάρων.

Ο Λαονικος Χαλκοκονδύλης (1430-1490), γράφει:  Ουδόλως φρονώ ότι οί Αλβανοί ύπάρχουσιν Ίλλυρικόν γένος ώς τίνες λέγουσιν ...

Απο την Γαλλική εγκυκλοπαίδεια, γραμμένη από επιτροπή Σοφών υπό την εποπτεία του Ιππότη D' Arteau, μεταφρασμένη κατ΄  επιτομή από τη Γαλλική, το έτος 1862, διαβάζουμε:

 ΑΛΒΑΝΙΑ: υπό των νεωτέρων γεωγράφων καλείται μία των επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας εκτεινομένη παρά το Αδριατικόν και το Ιόνιον πέλαγος και περιλαμβάνουσα δύο διακεκριμένας Επαρχίας των αρχαίων γεωγράφων την Ιλλυρίαν και Ήπειρο.
 Η χώρα αυτή κατά τόν μεταίωνα εκαλείτο Αρβανέσση νύν δε καλείται Αρναούτ μέν υπο των Οθωμανών, Σκίπερη δέ υπό τών εγχωρίων ήτοι των Αλβανών οίτινες και εαυτούς όνομάζουσι σκιπετάρους.
Οί κάτοικοι της εκτεταμένης ταύτης επαρχίας διαφέρουσιν από αλλήλων κατά τε την εθνικότητα την γλώσσαν και την θρησκείαν διότι το μέν μεσημβρινόν μέρος της Αλβανίας ήτοι την κυρίως Ήπειρον οικούσιν οί Ηπειρώται, όντες ομόγλωσσοι και Ομόθρησκοι με τους λοιπούς Έλληνας, το δε αρκτικόν ήτοι την Ιλλυρίαν, ήτις και δύναται νά ονομασθεί κυρίως Αλβανία κατοικούσιν οί Αλβανοί ανάμικτοι οντες μετά Σέρβων καϊ Οθωμανών καί Έλλήνων.
 Εκτός της αλβανικής γλώσσης η οποία διαιρείται εις πολλάς διαλέκτους και ιδιώματα, λαλείται έτι εν τη Αλβανία καί η Ελληνική, η τουρκική κλπ



Στις αρχές του 20αι. ο πρωθυπουργός της Σερβίας Πάσιτς δήλωνε περί του Αλβανικού ζητήματος, σε συνέντευξη που έδωσε στην Γαλλική εφημερίδα "Χρόνος":
"Οι Αλβανοί ουδέποτε είχον ιστορικόν βίον και ουδέποτε υπήρξε Αλβανία με την γεωγραφική έννοιαν ήν δίδουσι σήμερον οι εν Ευρώπη, μάλιστα δε οι προπαγανδισταί. Ανεξαρτήτως από το ζήτημα περί καταγωγής και γλώσσης των Αλβανών, είναι βέβαιον ότι είτε Ιλλυριοί ήσαν ούτοι αρχαιώθεν είτε μετανάστες εξ Ασίας, πολιτικόν βίον ουδέποτε έσχον".

Βεβαίως τα λεγόμενα του Σέρβου πολιτικού και μάλιστα πρωθυπουργού, ο καθένας θα περίμενε να κρύβουν πολιτικές σκοπιμότητες.
Ωστόσο σε αυτό που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι η αναφορά του Πάσιτς στην Ασιατική καταγωγή των Αλβανών.

Στο Βιβλίο "Χρονογραφία της Ηπείρου και των όμορων Ελληνικών και Ιλλυρικών", Ο Παναγιώτης Αραβαντιός επικεντρώνοντας στους Βούλγαρους, γράφει:


Βούλγαροι:  Έθνος σκυθικόν κατοικούν παρά τον Βόλναν ποταμόν της Σαρματίας, τον παρά Ελλησι Βορυσθένην.



Κατά το έτος 485 το βάρβαρον αυτό έθνος άγρίως και ληστρικώς έπεσκέφθη την Θράκην και κατά της ιδίας αυτής επαρχίας επανέλαβε τάς λεηλασίας και έπιδρομάς του, κατά τα έτη 479 και 501.


Μετά ταϋτα συνενωθέντες μετά των Αβάρων καί Σλαβίνων συγκατώκουν εις Παιονίαν και Δακίαν. Εν έτει δε 538 έπι της βασιλείας του Ιουστιανού επιδραμόντες μετά των Αβάρων την Μοισίαν...Το άρθρο αυτό αναρτήθηκε από το HellasOnTheWeb  το 2010

Πηγές:
Πλουταρχος, Βίοι παράλληλοι
Στράβωνος Γεωγραφικά
Κλαύδιος Πτολεμαίος
Στέφανος Βυζάντιος
Ιστορία του Βασιλείου της Βαυαρίας
Μενάνδρου Ιστορίαι
Κωνσταντινος Πορφυρογέννητος
Λαόνικος Χαλκοκονδύλης
Γαλλική Εγκυκλοπαίδεια
Γαλλική Εφημερίς "Παρισινός χρόνος"
Παναγιώτης Αραβαντινος


ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ :ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΚΤΥΟ






ΜΙΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ

Οι Αλβανοί και η καταγωγή τους: (Αλβανικοί) μύθοι και ιστορική πραγματικότητα

Η αλβανική εθνική αφύπνιση - Η ίδρυση του αλβανικού κράτους - Οι αλβανικές θεωρίες για την καταγωγή τους από τους αρχαίους Ιλλυριούς
Η αλβανική εθνική αφύπνιση, γνωστότερη ως "Αλβανική Εθνική Αναγέννηση" (rilindja), ξεκίνησε τις δεκαετίες του 1830 και του 1840. Τουλάχιστον στο ξεκίνημά του, το αλβανικό εθνικό κίνημα, ήταν παρόμοιο με τα άλλα εθνικά κινήματα της ευρύτερης περιοχής. Ξεκίνησε από μια μικρή ελίτ διανοούμενων που ζούσαν, κυρίως, σε μεγάλες πόλεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας αλλά και την Ευρώπη.Αυτοί άντλησαν τις ιδέες και τα οράματά τους, κυρίως από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό.

Ο 19ος αιώνας, βρήκε τους Αλβανούς, ως έναν από τους πλέον καθυστερημένους και απομονωμένους λαούς της Ευρώπης. Ήταν αποκομμένοι και χωρίς επαφές με τον υπόλοιπο κόσμο. Υπήρχε υποτυπώδες οδικό δίκτυο (μουλαρόδρομοι θα λέγαμε καλύτερα) και πλήρης αναρχία, ως τις αρχές του 20ου αιώνα, όπως γράφει ο Αλβανός ποιητής Ασντρένι που ζούσε στο Βουκουρέστι και χρειάστηκε δύο μέρες για να μεταβεί από το Δυρράχιο στα Τίρανα, που απέχουν περίπου 40 χιλιόμετρα!

Άλλο βασικό πρόβλημα της Αλβανίας, ήταν η έλλειψη ενός μεγάλου διοικητικού, οικονομικού και πολιτιστικού κέντρου. Υπήρχε μεγάλος αριθμός περιφερειακών κέντρων τα οποία είχαν διαμάχες μεταξύ τους και αποτελούσαν έτσι, παράγοντες διχόνοιας.
Από την άλλη πλευρά, οι Οθωμανοί, ιδίως μετά τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζί (1774), που υπογράφτηκε έπειτα από την συντριπτική τους ήττα από τους Ρώσους και σήμανε την αρχή του εδαφικού κατακερματισμού της αυτοκρατορίας, υιοθέτησαν απέναντι στους Αλβανούς μια πολιτική υποκίνησης εσωτερικών τοπικών και θρησκευτικών διαιρέσεων και διαφορών. Θεωρούσαν τους Αλβανούς απλώς ως "Τούρκους" ή «Ορθόδοξους», κάτι που αποτέλεσε ένα από τα σοβαρότερα εμπόδια που συνάντησαν οι Αλβανοί στη δημιουργία της εθνικής τους ταυτότητας

Παράλληλα, μεγάλο πρόβλημα αντιμετώπιζαν οι Αλβανοί και στην εκπαίδευση. Ως τα τέλη του 19ου αιώνα, σε ολόκληρη την Αλβανία υπήρχαν μόνο 2 αλβανικά σχολεία, ενώ τα ελληνικά και τα τουρκικά, έφταναν τα 5.000. Το αλβανικό αλφάβητο καθιερώθηκε μόλις το 1908! Λίγο πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, σε ολόκληρη περιοχή της Miredita, μόνο τρεις (!) άνθρωποι μπορούσαν να γράφουν και να διαβάζουν σε συνολικό πληθυσμό 18.000. Ο Σέρβος, πρώην πρωθυπουργός, Vladan Georgevitch στο βιβλίο του "Les Albanais et les Grandes Puissances", που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1913 και μεταφράστηκε και στα γερμανικά, προσπαθούσε να πείσει τους αναγνώστες του, ότι οι Αλβανοί ήταν τόσο υποανάπτυκτοι, που εξακολουθούσαν να έχουν ουρές!

Αλλά και ο Ιταλός E. Guicciardini, στο βιβλίο  του "Impressioni d' Albania. Nuova Antologia" εξηγεί ότι: "Η Τουρκία συμπεριφέρεται στους Αλβανούς Μουσουλμάνους χειρότερα από τους Χριστιανούς, εξαιτίας του φόβου που έχει ότι η ενότητα του Ισλάμ θα δοκιμαστεί αν δημιουργηθεί εθνική συνείδηση σε ένα μέρος του μουσουλμανικού κόσμου, προβάλλοντας τη θρησκευτική αλληλεγγύη.
Στην Αλβανία, αυτή η αποτρεπτική πολιτική εκτείνεται επίσης και στον χριστιανικό πληθυσμό (η μόνη περίπτωση), καθώς οι Τούρκοι φοβούνται ότι θα έχουν αρνητική επιρροή επάνω στους Αλβανούς μουσουλμάνους"

Οι θεωρητικοί του αλβανικού εθνικού κινήματος

Ο Naum Vedilarxhi (1767 – 1846), ήταν ο πρώτος ιδεολόγος του αλβανικού εθνικού κινήματος. Συνέκρινε την κατάσταση των Αλβανών, με εκείνη της προνύμφης που μια μέρα θα γίνει πεταλούδα.
Ο Πάσχο Βάσα ήταν πατριώτης, πολιτικός και μυθιστοριογράφος από τη Σκόδρα. Στο ποίημα του "O moj Shqypni" ("Ω φτωχή μου Αλβανία"), γράφει:
"Αφυπνισθείτε Αλβανοί, ξυπνήστε από το βαθύ ύπνο σας. Ας ορκιστούμε όλοι μας, σαν αδέλφια, να μην νοιαζόμαστε για εκκλησίες και τζαμιά. Η πίστη των Αλβανών είναι ο Αλβανισμός!"

Ο Naim Frasheri (1846 – 1900), ήταν Αλβανός εθνικιστής, μουσουλμάνος (Μπεκτασής), σημαντικός ρομαντικός ποιητής και σημαίνουν στέλεχος της "Αλβανικής Αναγέννησης"


Ο Fan Noli (Theofan Stilian Noli), (1882 – 1965), ήταν Αλβανός εθνικιστής, συγγραφέας, λόγιος, διπλωμάτης, πολιτικός και ιερωμένος, ιδρυτής της Αλβανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και πρωθυπουργός της Αλβανίας το 1924.


Τέλος, ο Gjergi Fishta (1871 – 1940), ήταν Αλβανός εθνικιστής, Φραγκισκανός μοναχός, ποιητής και μεταφραστής.






Το Συνέδριο του Βερολίνου - Η Λέγκα του Πρίζρεν

Μετά τη Συνθήκη Ειρήνης του Αγίου Στεφάνου και τα προβλήματα που αυτή δημιούργησε, συγκλήθηκε το Συνέδριο του Βερολίνου (1878) με σκοπό ένα πιο ορθολογικό διαχωρισμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ανάμεσα στις άλλες αποφάσεις του Συνεδρίου, αποφασίστηκε  το μοίρασμα επαρχιών που κατοικούνταν από Αλβανούς σε άμεσους γείτονες. 

Το Συνέδριο δεν αναγνώριζε καν ότι υπήρχε "Αλβανικό Ζήτημα" και ο Γερμανός καγκελάριος Μπίσμαρκ, έστειλε ένα άλλο, πολύ πιο ανησυχητικό σήμα, λέγοντας ότι η "Αλβανία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια γεωγραφική έκφραση". Δύο Αλβανοί Εθνικιστές ηγέτες ο Abdyl Frasheri και ο Υani Vreto που πήγαν στο Συνέδριο, δεν κατάφεραν να συναντήσουν κανένα σημαντικό πρόσωπο.
Αυτή η αποτυχημένη προσπάθεια, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία της Λέγκας του Πρίζρεν, μίας πολιτικο -στρατιωτικής οργάνωσης, που σήμανε ουσιαστικά τη μετάβαση του "ρομαντικού" εθνικού κινήματος, σε ένα πραγματικά εθνικό κίνημα με εθνική αλβανική ιδεολογία.
Παρά την στρατιωτική ήττα της Λέγκας από τους Οθωμανούς, η ίδρυσή της αποτελεί μια ιστορική καμπή στην ιστορία των Αλβανών.


Η αυστριακή και ιταλική διείσδυση στην Αλβανία – Η ίδρυση του αλβανικού κράτους
Πάγιος στόχος της Ρωσίας κατά τον 19ο αιώνα, όπως έχουμε δει και σε άλλα άρθρα, ήταν η κάθοδος της στο Αιγαίο. Από την άλλη πλευρά, η Αυστροουγγαρία είχε εδαφικές βλέψεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και άλλες βορειοδυτικές περιοχές των Βαλκανίων. Η δε Ιταλία, δεν μπορούσε να δεχτεί μια μεγάλη Ελλάδα και θεωρούσε την Αλβανία, περίπου ως προτεκτοράτο της. Με την ίδρυση σχολείων, τη συνδρομή του Βατικανού αλλά και με πολιτιστικές παρεμβάσεις, οι Ιταλοί είχαν πετύχει να διεισδύσουν στην Αλβανία.
  • Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, Ιταλία και Αυστροουγγαρία έκαναν τα πάντα για να δημιουργήσουν αλβανικό κράτος, σε βάρος της Σερβίας στον βορρά και της Ελλάδας στο νότο.
Παρά την καθυστέρηση στην κατάληψη των Ιωαννίνων, οι ελληνικές δυνάμεις στη συνέχεια, κατέλαβαν την Κορυτσά, την Πρεμετή, το Αργυρόκαστρο και το Τεπελένι, ενώ Σέρβοι και Μαυροβούνιοι προέλαυναν προς το Δυρράχιο (οι πρώτοι) και τη Σκόδρα, την οποία και κατέλαβαν (οι δεύτεροι).

Παράλληλα, ελληνικές δυνάμεις ξεκίνησαν από την Πρέβεζα για την Αυλώνα. Οι Ιταλοί που το πληροφορήθηκαν, υποκίνησαν τους Αλβανούς να ανακηρύξουν ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Αυλώνα(26/11/1912). Αρχηγός της κίνησης αυτής, ήταν ο Τούρκος Ισμαήλ Κεμάλ, ο οποίος "αυτοχρίστηκε" Αλβανός και ζήτησε από τις Μεγάλες Δυνάμεις, να αποτρέψουν την κατάληψη από τις ελληνικές δυνάμεις της Αυλώνας, κάτι που πέτυχε.
Ασφυκτικές πιέσεις ασκήθηκαν προς τους Σέρβους να οπισθοχωρήσουν, αλλά και τους Μαυροβούνιους, να εγκαταλείψουν τη Σκόδρα.

Με τη Συνθήκη του Λονδίνου, στις 17/5/1913 και το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, στις 17/12/1913, καθορίστηκαν τα σύνορα του νέου αλβανικού κράτους, παρά τις διαμαρτυρίες και τις προσπάθειες της ελληνικής πλευράς, που έβλεπε ένα μεγάλο κομμάτι της Βόρειου Ηπείρου να προσαρτάται στην Αλβανία.

Οι Αλβανοί και η Ιλλυρία

Το όνομα "Αλβανία", παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα μέσα του 11ου αιώνα στην "Ιστορία" του Μιχαήλ Ατταλειάτη. Στην ίδια "Ιστορία", υπάρχει και η λέξη "Αρβανίτης". 
Στον Γ. Ακροπολίτη, οι τίτλοι αυτοί πολλαπλασιάζονται, παρουσιάζονται σαν "Άλβανον" και "Αλβανίτης", ενώ στον Εφραίμ (1313), βρίσκουμε τις λέξεις "Αλβανούς" και "Άλβανον".

Η λέξη «Αρβανίτης» εμφανίζεται και στην «Αλεξιάδα», της Άννας Κομνηνής.
Ο Peter Lock, στο έργο του «Οι Φράγκοι στο Αιγαίο, 1204-1500», γράφει ότι η πρώτη αναφορά σε οργανωμένες επιθέσεις Αλβανών στην Ελλάδα, υπάρχει σε βενετικά αρχεία.
Συγκεκριμένα, η πρώτη μαζική επίθεση, έγινε στον Πτελεό της  Θεσσαλίας το 1350.

  • Τον 17ο – 18ο αιώνα, οι Σκιπετάρ, όπως αποκαλούνταν οι ίδιοι ως τότε, άλλαξαν το όνομα τους σε «Αλβανοί».
Οι δύο, σκοτεινοί αυτοί αιώνες, της αλβανικής ιστορίας, ο 17ος και ο 18ος , είναι επίσης συνδεδεμένοι με τον προσηλυτισμό της πλειονότητας των Αλβανών στο Ισλάμ.
Αρχικά, η αλβανική ελίτ, υποστήριξε ότι ήταν απόγονοι των Πελασγών!... Στη συνέχεια όμως, οι Πελασγοί αντικαταστάθηκαν από τους Ιλλυριούς. Ειδικά μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν πολλοί Αλβανοί διανοούμενοι βρέθηκαν στις Η.Π.Α., η προπαγάνδα τους, άγγιξε τα όρια της γελοιότητας.

O Fan Noli, έγραφε το 1916: "Οι Αλβανοί είναι οι μόνοι νόμιμοι κάτοικοι της Αλβανίας. Κατέχουν αυτή τη χώρα προ αμνημονεύτων χρόνων πολύ πριν τους Έλληνες και τους Σλάβους που ήρθαν στη Βαλκανική Χερσόνησο" .

Ο Kristo Dako, έγραφε: "(Οι Αλβανοί), είναι οι απόγονοι των αρχικών κατόχων του εδάφους" (1917)

Τον Σεπτέμβριο του 1918, στην αμερικανική εφημερίδα "New York Evening Sun", δημοσιεύεται ένα άρθρο με τίτλο "Οι αρχαίοι Ιλλυριοί στην Αντάντ: Μετά 2.000 χρόνια μοναχικού αγώνα οι Αλβανοί ενώνουν τις δυνάμεις τους με τους στρατιώτες της δημοκρατίας – Το λυκόφως ενός γλαφυρού λαού" (όλα αυτά είναι οι Αλβανοί, όπως καταλαβαίνετε…).

Οι Fan Noli, Faik Konitsa, Kostadin Cekrezi και Kristo Dako, που βρέθηκαν στις Η.Π.Α. στις αρχές του 20ου αιώνα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην παρουσίαση της Αλβανίας στον υπόλοιπο κόσμο.

Το 1919, ο Cekrezi, έγραφε ότι "σήμερα είναι γενικώς αναγνωρισμένο (σημ: από ποιους;) ότι οι Αλβανοί είναι η πιο αρχαία φυλή στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Όλες οι ενδείξεις (σημ: ποιες είναι αυτές;), τονίζουν το γεγονός ότι είναι απόγονοι των πρώτων ινδοευρωπαίων μεταναστών που εμφανίστηκαν στους ιστορικούς χρόνους από τους συγγενείς Ιλλυριούς, Μακεδόνες και Ηπειρώτες".


Παράλληλα, η αλβανική προπαγάνδα, διατυμπανίζει ότι ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Πύρρος ήταν Αλβανοί, η Θέτις (μητέρα του Αχιλλέα), πήρε το όνομά της από το det (θάλασσα), η θεά Ήρα από το ere (άνεμος), ο Δευκαλίων από το dhe Ka lene (αυτός που άφησε τη Γη), ενώ ο Cekrezi πάλι, αναφέρεται στον "Αλβανό Δία (!), του οποίου η ανάμνηση επιβιώνει ακόμα και σήμερα με την ονομασία του θεού ως Zot από τους σύγχρονους Αλβανούς"…

Μια πρώτη απάντηση στις αλβανικές θεωρίες

Ένας από τους πρώτους που αμφισβήτησαν την καταγωγή των Αλβανών από τους αρχαίους Ιλλυριούς της Βαλκανικής, ήταν ο Νικόλαος Νικοκλής, στο έργο του "Περί της Αυτοχθονίας των Αλβανών ήτοι Σκιπετάρ", που έγραψε στη Γερμανία το 1855. Ο Νικοκλής, θεωρούσε ότι οι Αλβανοί κατάγονται από την περιοχή του Καυκάσου.
Στον εκτενή πρόλογό του, στο βιβλίο της Μαρίας Μιχαήλ – Δέδε, "Οι Έλληνες Αρβανίτες", ο Αχιλλέας Γ. Λαζάρου, αναφέρεται σε μια σειρά επιστημόνων οι οποίοι αρνούνται την εντοπιότητα των Αλβανών στο έδαφος της σημερινής Αλβανίας. Αυτοί είναι μεταξύ άλλων, ο Ρουμάνος Th. Capidan, οι επίσης Ρουμάνοι Al. Rosetti και Radu Vulpe, ο Βούλγαρος Vl. Georgiev  κ.α.

Στο θέμα αυτό, με τις αντίθετες απόψεις από αυτές των Αλβανών, θα επανέλθουμε σύντομα. Κλείνουμε αυτό το κεφάλαιο με, ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Γάλλου διπλωμάτη Ρενέ Πιο (1883-1951), με τίτλο ‘’Η Δυστυχισμένη Ήπειρος’’:
‘’Η Ευρώπη πρόκειται να επιτρέψει τη διάπραξη ενός εγκλήματος και η τύχη των μερών της Β. Ηπείρου θα είχε ήδη κανονιστεί. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, υποκλινόμενα προ των ιταλικών ορέξεων θα έχουν παραχωρήσει εις το υποθετικόν  βασίλειον  της Αλβανίας εδάφη κατοικημένα από Έλληνες πατριώτες, παραδίδουσι αυτούς εις την τυραννίαν των Αλβανών. Η Ιταλία ζητούσα να κάμει την Αλβανίαν όσο δυνατόν μεγάλην, προς μόνον σκοπόν να την μοιραστεί αργότερον με την Αυστροουγγαρίαν, νομίζοντας ότι η συνένοχος της θα την αφήσει να εγκατασταθεί εις τον Αυλώνα και να τον κάμει πρωτεύουσα της Ιταλικής αποικίας εις Αλβανίαν’’.

Έλληνες και Αλβανοί τον 19ο αιώνα - Προσπάθειες προσέγγισης

Τον Απρίλιο του 1847, ξεσηκώθηκαν οι εξισλαμισμένοι Έλληνες μουσουλμάνοι της περιοχής της Αυλώνας, ενάντια στον σουλτάνο, αφού ήρθαν σ’ επαφή με τον τότε πρωθυπουργό  της χώρας μας, Ιωάννη Κωλέττη. Αρχηγός του κινήματος, ήταν ο καταγόμενος από το Κούτσι της Αυλώνας Ζεϊνέλ (μπέης) Γκιώνη Λέκα, ο οποίος είχε προσωπική φιλία με τον Κωλέττη, από τον οποίο και επηρεάστηκε στις παράτολμες ενέργειές του.


Αρχικά, το κίνημα είχε πολλές επιτυχίες και εξαπλώθηκε από το Μπεράτι μέχρι την Κόνιτσα και τη Θεσπρωτία.
Τελικά, οι Τούρκοι μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό, συγκέντρωσαν ισχυρές δυνάμεις από τα Γιάννενα και το Μοναστήρι και συνέτριψαν τους επαναστάτες.
Το κίνημα, είχε διάρκεια 5 μήνες (Απρίλιος- Αύγουστος 1847).
 Ο Γκιώνη Λέκα, κρύφτηκε μερικούς μήνες και αφού είδε ότι δεν υπήρχε σωτηρία, παραδόθηκε τον Οκτώβριο του 1848. Στις 15 Αυγούστου 1847, στο χωριό Κουρλέσι της Αυλώνας, 47 μπέηδες και άρχοντες της περιοχής, συνέταξαν ένα έγγραφο το οποίο έστειλαν στο Κωλέττη, με τον σύνδεσμο τους Στέφανο Τσάλη , από το Κηπαριό της Χειμάρρας. Σ’ αυτό, οι μουσουλμάνοι της περιοχής, δηλώνουν ότι είναι απόγονοι Ελλήνων και ζητούν βοήθεια της μητέρας Ελλάδας! Ουσιαστικά δηλαδή, την ένωση με τη χώρα μας.

Ο θάνατος του Κωλέττη (31 Αυγούστου 1847), έδωσε τέλος σε οποιαδήποτε σκέψη για περαιτέρω κινήσεις, ενώ ήταν καθοριστικός και για την αποτυχία του κινήματος του Γκιώνη Λέκκα . Μια δεύτερη προσπάθεια, φαίνεται ότι έγινε αργότερα, στα χρόνια του Γεώργιου Α’! Καθώς στη χώρα μας υπήρχε η άποψη ότι η Αλβανία δεν μπορεί ν’  αποτελέσει ξεχωριστό κράτος, έγιναν προσπάθειες δημιουργίας δυαδικού βασιλείου, με ηγεμόνα τον Γεώργιο Α! Ο Leonidas Embirikos στο ‘’Histoire de la Langue albanaiseen Grece de la Greation de l’ Etact Hellenidue Jusdn’ a nos Jours’’(2002), δημοσιεύει δυο σχέδια συντάγματος του σχεδιαζόμενου ελληνοαλβανικού κράτους.
Η προοπτική δημιουργίας ενιαίου ελληνοαλβανικού κράτους, υποχωρεί μετά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα και παύει μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και την ίδρυση της Αλβανίας .

Μιχάλης Στούκας 11/02/2018,στο www.protothema.gr/



Πηγές:

 ‘’ΒΑΛΚΑΝΙΑ 1913- 2011- Εκατό Χρόνια θύελλες και Χίμαιρες ‘’, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ , Θεσσαλονίκη, 2012

ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ, ‘’ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ, Η συνεχιζόμενη ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ.

Μαρία Μιχαήλ-Δέδε, ‘’Οι Ελληνες Αρβανίτες ‘’, Εκδόσεις Δωδώνη 1977

Stephanie Schwander- Sierers, Bernd J.Fischer (επιμέλεια),’’Αλβανικές Ταυτότητες , Μύθος και Ιστορία’’, Εκδόσεις Παπαζήση 2012

Νικόλαος Νικοκλής, ‘’Περί της Αυτοχθονίας των Αλβανών ήτοι Σκιπιτάρ ‘’, Α’ έκδοση 1855, Επανέκδοση Αναστατικές Εκδόσεις Διονυσίου Νότη Καραβία

Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος, ‘’Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού – Ήπειρος’’ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ 1992








ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΚΛΙΚ ΕΠΑΝΩ ΤΗΣ