O Κύκνος Δίας κάνει έρωτα με τη Βασίλισσα Λήδα - Στο φως μοναδική τοιχογραφία στην Πομπηία



Η νωπογραφία που ανακαλύφθηκε αναπαριστά την ερωτική συνεύρεση της θρυλικής βασίλισσας της Σπάρτης με τον Δία, μεταμορφωμένο σε κύκνο.






Μια σπάνιας ομορφιάς και καλλιτεχνικής τόλμης τοιχογραφία ήρθε στο φως στην Πομπηία. Η νωπογραφία (fresco) αναπαριστά την ερωτική συνεύρεση της θρυλικής βασίλισσας της Σπάρτης Λήδας με τον Δία, μεταμορφωμένο σε κύκνο.   To μοναδικό αυτό εύρημα είναι εξαιρετικά διατηρημένο και έχει εντυπωσιάσει τους αρχαιολόγους με τα πλούσια χρώματά του. Ανακαλύφθηκε σε τοίχο δωματίου ενός σπιτιού της αρχαίας Πομπηίας σχεδόν τυχαία και είναι αφιερωμένο σε έναν ελληνικό μύθο που έχει εμπνεύσει σημαντικούς καλλιτέχνες εδώ και αιώνες.

  Η τοιχογραφία προστίθεται στον ήδη πλούσιο κατάλογο ερωτικών έργων που βρέθηκαν τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης.   Το νέο εύρημα είναι «εξαιρετικό και μοναδικό για την αισθησιακή θεματολογία του», λέει ο Massimo Osanna, διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου Πομπηίας μιλώντας για την σαγηνευτική απεικόνιση του μύθου.   «Η εικόνα είναι πολύ διαφορετική από άλλες πιο κοινές απεικονίσεις του μύθου που βρέθηκαν στην Πομπηία οι οποίες δεν απεικονίζουν συχνά τη σεξουαλική πράξη και συνήθως δείχνουν τη Λήδα να στέκεται ενώ ακολουθείται από τον κύκνο», δήλωσε ο Οsanna.


Ενώ oι αρχαιολόγοι δεν γνωρίζουν με με βεβαιότητα ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης της οικίας που φιλοξενούσε την ερωτική τοιχογραφία του 1ου αιώνα, η πιο πιθανή θεωρία είναι ότι ανήκε σε έναν πλούσιο έμπορο.   Για την ώρα, λόγω της αστάθειας του κτίσματος, η πρόσβαση των επισκεπτών στο έργο δεν θα επιτραπεί, αλλά εξετάζεται η απομάκρυνσή του και η τοποθέτησή του σε μουσείο.

Η Λήδα και ο κύκνος Σύμφωνα με την παράδοση, όπως τη μεταφέρει το delphys.gr, η Λήδα ήταν θυγατέρα του βασιλιά της Αιτωλίας Θέστιου ή κατ' έναν άλλο μύθο γονείς της αναφέρονται ο Γλαύκος και η Λευκίππη. Η Λήδα ήταν σύζυγος του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, από τον οποίο γέννησε τρεις θυγατέρες, την Τιμάνδρα, την Κλυταιμνήστρα και τη Φιλονόη.

 Ο πιο γνωστός μύθος για τη Λήδα αφηγείται ότι ο Δίας την είδε στις όχθες του ποταμού Ευρώτα και αισθάνθηκε γι' αυτήν ακατανίκητο πόθο. Γι' αυτό πήγε στην Αφροδίτη και της ζήτησε τη συμβουλή και την προστασία της. Η Αφροδίτη μεταμόρφωσε το Δία σε λαμπρό κύκνο και τον εαυτό της σε αετό και άρχισε να καταδιώκει τον κύκνο στην κοιλάδα του ποταμού.

Ο Ζεύς-κύκνος καταδιωκόμενος ζήτησε καταφύγιο στην αγκαλιά της Λήδας, η οποία τον δέχτηκε τρυφερά και τον ζέστανε αλλά ακολούθησε η ένωση τους.   Μετά την πάροδο 9 μηνών η Λήδα γέννησε δύο αυγά τα οποία όμως περιείχαν δύο ζεύγη διδύμων και όχι κύκνους. Από το ένα γεννήθηκαν ο Πολυδεύκης και η ωραία Ελένη και από το άλλο ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα.   Σύμφωνα με άλλο μύθο από αυτή την ένωση γεννήθηκε μόνο η Ελένη ή η Ελένη από το ένα αυγό και οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, από το άλλο.


Κατ' άλλον αρχαίο συγγραφέα, ο πατέρας της Λήδας ήταν ο Γλαύκος, ο γιος του Σίσυφου, που είχε πάει στη Λακεδαίμονα, ο οποίος γνωρίστηκε και έσμιξε ερωτικά με την Παντείδυια, που λίγο αργότερα παντρεύτηκε τον Θέστιο και γέννησε τη Λήδα. Η Λήδα όταν μεγάλωσε έγινε τόσο όμορφη που την πρόσεξε ο Δίας. Ο ύπατος των Θεών μεταμορφώθηκε σε κύκνο για να πετύχει την κατάκτησή της. 
Ο Απολλόδωρος αναφέρει σχετικά με το μύθο της Λήδας: «Ο Τυνδάρεως κοιμήθηκε με τη Λήδα την ίδια βραδιά που αυτή είχε κοιμηθεί με τον Δία· και γέννησε τρία παιδιά. Πατέρας του Πολυδεύκη και της Ελένης ήταν ο Δίας και πατέρας του Κάστορα ο Τυνδάρεως ήταν. Ορισμένοι συγγραφείς ισχυρίζονται πως η Ελένη ήταν θυγατέρα του Δία και της Νέμεσης, που κάθε τόσο, για ν' αποφύγει τον Δία, άλλαζε μορφή και μεταμορφώθηκε τελικά σε χήνα.

 Και τότε ο Δίας πήρε κύκνου μορφή και ενώθηκε μαζί της και γέννησε η Νέμεση ένα αυγό, που το βρήκε ένας βοσκός στο δάσος και το πήγε στη Λήδα, που σ' ένα ερμάρι το 'κλεισε. Κι όταν πέρασε η διορία, η Ελένη βγήκε από τ' αυγό και η Λήδα τη μεγάλωσε σαν θυγατέρα της.»   Πηγή: www.lifo.gr


Η Λήδα 

Στην ελληνική μυθολογία η Λήδα ήταν μυθική βασίλισσα της Σπάρτης, σύζυγος του Τυνδάρεω και εξ αυτού μητέρα της Φοίβης, της Φιλονόης, της Τιμάνδρας, της Κλυταιμνήστρας, καθώς επίσης και εκ Διός μητέρα των Διοσκούρων Κάστορα και Πολυδεύκη, και της Ωραίας Ελένης, από τη γέννηση των οποίων, φερόμενη ως "ωοτοκία" κατέστη περισσότερο θρυλική.
Κατά τις παραδόσεις ήταν τόσο ωραία, ώστε την καταγωγή της διεκδικούσαν πλείστες χώρες της αρχαιότητας όπως η Σπάρτη, η Αιτωλία, η Κόρινθος κ.ά..

Κατά τον Απολλόδωρο η Λήδα ήταν κόρη του Βασιλέα της Αιτωλίας Θεστίου, ένα από τα επτά παιδιά που είχε αποκτήσει, από την Ευρύθεμη, ενώ κατά τον Υγίνο κόρη του Θεστίου και της Λευκίππης. Ο δε Ευριπίδης την αποκαλεί «Λήδα Θεστιάδα» ως κόρη του θεστίου, ενώ ο Εύμηλος στα «Κορινθιακά» του μας πληροφορεί ότι ήταν κόρη του Γλαύκου, γιου του Σισύφου εκ της Παντειδυίας που γνώρισε και παντρεύτηκε όταν έφθασε στη Λακωνία αναζητώντας τους ίππους του. Την Παντειδυία εγκυμονούσα ήδη (εκ του Γλαύκου) νυμφεύθηκε ο Θέστιος, εξ ού και φαίνεται αυτός πατέρας της Λήδας, ενώ πραγματική του κόρη ήταν μόνο η Αλθαία.
Κατά τον επικρατέστερο μύθο (του Απολλόδωρου) αδέλφια της Λήδας ήταν: ο Ίφικλος, ο Πλήξιππος, ο Εύιππος ή Τοξέας, ο Ευρύπυλος, η Αλθαία και η Υπερμνήστρα

Τον γάμο της Λήδας με τον Τυνδάρεω εξηγούν τα συμβάντα κατά τα οποία ο Τυνδάρεως με τον αδελφό του Ικάριο εκδιωχθέντες από τον αδελφό τους Ιπποκόοντα κατέφυγαν στον βασιλιά της Αιτωλίας Θέστιο τον οποίον και βοήθησαν στους αγώνες του κατά των γειτονικών εχθρών του και σε αντάλλαγμα έδωσε εκείνος την κόρη του Λήδα ως σύζυγο στον Τυνδάρεω. Η συνέχεια του μύθου παρουσιάζει πολλές παραλλαγές. Επικρατέστερη όμως είναι εκείνη κατά την οποία όταν ο Δίας την είδε στον Ταΰγετο ή στη μικρή νησίδα «Πέφνον» προ των θαλαμών, την ερωτεύθηκε και ζητώντας τη βοήθεια της θεάς Αφροδίτης, η οποία τον μεταμόρφωσε σε Κύκνο λαμβάνοντας η ίδια μορφή αετού καταδιώκοντάς τον. Τους είδε η Λήδα και αισθανόμενη συμπάθεια προς τον κύκνο έσπευσε να τον σώσει παίρνοντάς τον μέσα στην αγκαλιά της. Λίγο αργότερα η Λήδα κατ΄ άλλους γέννησε δύο αυγά. Από το ένα βγήκαν ο Πολυδεύκης και η Ελένη (τα παιδιά του Δία) κι από το άλλο ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα (τα παιδιά του Τυνδάρεω).

Αργότερα ο μύθος αυτός της «ωοτοκίας της Λήδας» συνυφάνθηκε με παρόμοιο μύθο της Νέμεσης εκ του οποίου και παράχθηκε η θεοποίηση της Λήδας και η ταύτισή της με τη Νέμεση.
Όπως ήταν φυσικό ο μύθος της Λήδας, της εκλεκτής του Δία, ενέπνευσε πολλούς αρχαίους αλλά και νεώτερους καλλιτέχνες που απέδωσαν τη Λήδα με τον κύκνο της, κατά κανόνα στη σκηνή της ερωτικής τους περίπτυξης.

Λήδα και Κύκνος


Πλήθος τέτοιων παραστάσεων απαντώνται σε αγγεία, αλλά και σε γλυπτά όπως η ανευρεθείσα στην Αθήνα (σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο) αποκειμένη μαρμάρινη στήλη. Αλλά και το γλυπτό σύμπλεγμα στο Καπιτώλιο, όπου ο Δίας ως καταδιωκόμενος κύκνος βρίσκεται στους κόλπους της Λήδας.

 Ενώ δύο ακόμη γλυπτά στο μουσείο της Φλωρεντίας παριστούν τη Λήδα να θωπεύει τον κύκνο, στο ένα μάλιστα ο χιτώνας της, φέρεται κρεμασμένος από τον ένα ώμο και αφήνεται να πέφτει μέχρι των αστραγάλων αφήνοντας το κορμί της ημίγυμνο.

Τέλος, περίφημο είναι το μωσαϊκό της Ρωμαϊκής "Οικίας της Λήδας" στην Παλαίπαφο, σημερινά Κούκλια, της Κύπρου "Λήδα και Κύκνος".
Λήδα και Κύκνος, ψηφιδωτό στην "Οικία της Λήδας" στην Παλαίπαφο Κύπρου

Αλλά και στους αναγεννησιακούς χρόνους και αργότερα ο μύθος συνεχίζει να εμπνέει τους καλλιτέχνες. Όπως «η Λήδα και ο κύκνος» του Λεονάρντο ντα Βίντσι, του Ραφαήλ, του Κορέτζιο, του Βερονέζε, του Τιντορέττο, του Ρούμπενς κ.ά., πολλών Γάλλων της εποχής του Ροκοκό και μεταγενέστερων ακόμη.

ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΚΛΙΚ ΕΠΑΝΩ ΤΗΣ