Η έρευνα του οδικού συστήματος ενός τόπου , αποτελεί αντικείμενο της ιστορικής τοπογραφίας , κλάδου των ανθρωπιστικών επιστημών με ιστορικό - γεωγραφικό προσανατολισμό . Το ενδιαφέρον της μελέτης του οδικού δικτύου έγκειται στο γεγονός ς ότι επιλύει καίρια προβλήματα ιστορικής τοπογραφίας , όπως η ταύτιση του οικιστικού πλέγματος ενός τόπο υ , η κατανομή του πληθυσμού στην ύπαιθρο χώρα του , η διαχείριση των πηγών πλούτου , και ειδικότερα στη Σίφνο , η καταγραφή και ερμηνεία των οχυρών κατασκευών , γνωστών ως πύργων, που χαρακτηρίζουν την ύπαιθρο του νησιού .
Πριν προχωρήσω στους ιστορικούς χρόνους για τους οποίους οι μαρτυρίες είναι περισσότερες, θα αναφερθώ σε στοιχεία αρχαίων διαδρομών της Σίφνου που ανάγονται στην προϊστορική περίοδο , και συνδέονται με τη σημαντικότερη πηγή πλούτου του νησιού κατά την αρχαιότητα , τα μέταλλα . Η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα αποδεικνύει ότι δύο από τις αρχαιότερες χαράξεις ατραπών της Σίφνου θα πρέπει να είναι αυτές που οδηγούν από τη χερσόνησο Ακρωτηράκι στη ΝΔ άκρη του Πλατύ Γιαλού προς την νότια και νοτιοδυτική Σίφνο .
Στο Ακρωτηράκι είχε εντοπιστεί από τα τέλη του 19ου αιώνα οικισμός και νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού . Πρόσφατες ανασκαφές της ΚΑ Εφορείας Αρχαιοτήτων έφεραν στο φως ευρήματα από τον προϊστορικό αυτό οικισμό , μεταξύ των οποίων σημαντικά αρχαιομεταλλουργικά κατάλοιπα που βεβαιώνουν την παραγωγή αργύρου στην περιοχή ήδη από την 3η χιλιετία προ Χριστού . Η θέση εκκαμίνευσης του μεταλλεύματος εντοπίζεται σε απόσταση 500 περίπου μέτρων νοτιοδυτικότερα από το Ακρωτηράκι , στο μονοπάτι που οδηγεί από τον Πλατύ Γιαλό προς του Σαρλί , στη θέση Κασέλα .
Στην ίδια περιοχή , αλλά ψηλότερα στη θέση Σκαλί , σε επαφή με το μονοπάτι που οδηγεί από τον Πλατύ Γιαλό προς του Κοντού και την Φυκιάδα , εντοπίστηκε μια δεύτερη θέση εκκαμίνευσης μεταλλεύματος , χαλκού στην προκειμένη περίπτωση , που χρονολογείται στην ίδια περίοδο .
Με την ευκαιρία αυτή , θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή των δημοτικών αρχών στο γεγονός ότι η αρχή του μονοπατιού αυτού έχει σήμερα κλειστεί από την περίφραξη του Βιολογικού Καθαρισμού του Πλατύ Γιαλού με αποτέλεσμα την μετατόπιση της χάραξης ψηλότερα , εντός ιδιοκτησιών , και τον κίνδυνο απώλειας του μονοπατιού στη θέση αυτή .
Ας περάσουμε τώρα στους ιστορικούς χρόνους . Όπως είναι γνωστό , τόσο από τις αρχαίες πηγές όσο και από την ανασκαφική έρευνα , στη Σίφνο , μετά τον 8ο αιώνα π .Χ. αναπτύσσεται ένας κεντρικός οικισμός , που αναφέρεται ως πόλις ή άστυ στις αρχαίες πηγές , και βρίσκεται στη ν ανατολική πλευρά του νησιού , στη θέση του σημερινού Κάστρου . Εκτός από την πόλιν , οι αρχαίες πηγές κάνουν μνέιαν της χώρας ή των χώρων , δηλαδή της υπαίθρου χώρα ς της αρχαίας Σϊφνου , ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και την αυτάρκεια του άστεως .
Ο Ηρόδοτος συγκεκριμένα , με αφορμή την επιδρομή των Σαμίων στα τέλη του 6ου αιώνα πρό Χριστού , αναφέρει ότι οι Σάμιοι τους χώρους ...,. επόρθεον , λεηλάτησαν την ύπαιθρο χώρα της Σίφνου και απέκλεισαν στους Σιφνίους την δυνατότητα επιστροφής προς το άστυ . Ο Ισοκράτης , αναφερόμενος στις εσωτερικές συγκρούσεις που τάραξα ν τη Σίφνο στις αρχές του 4ου αι. προ Χριστού . σημειώνει ότι οι δημοκρατικοί εξόριστοι επιστρέφοντας στο νησί , απέκτησαν τον έλεγχο της υπαίθρου , της χώρα ς , εγκαθιστώντας φρουρές .
α . Πλάι στο ισχυρό άστυ στην ανατολική ακτή αναπτύχθηκαν στους ιστορικούς χρόνους διάφοροι δευτερεύοντες οικισμοί . Από τις μαρτυρίες των περιηγητών και τα στοιχεία της αρχαιολογικής έρευνας οι θέσεις εντοπίζονται στις παρακάτω περιοχές : Τζιουριά , Λειψάνα , Καμάρες , Μαυρο Χωριό-Αγ . Πολύκαορπος , Καριαύλης, Ελληνικά , Πλατύς Γιαλός και Φάρος . Αδιευκρίνιστος παραμένει ο ρόλος των οχυρών θέσεων (ακροπόλεων) στην ύπαιθρο χώρα . Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές , η μία από τις δύο πόλεις που αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος , θα πρέπει να αναζητηθεί στην Ακρόπολη του Αγ . Ανδρέα .
β . Στην ενδοχώρα του νησιού , σε μια ποικιλία εδαφών , αναπτύσσεται ένα πυκνό δίκτυο αγροτικών κυρίως εγκαταστάσεων , που μαρτυρούν για την εντατική εκμετάλλευση των πηγών πλούτου σε όλες τις περιφερειακές ζώνες του νησιού . και υποδηλώνουν έντονη πληθυσμιακή πυκνότητα ειδικά κατά τον 4ο αι 3ο αιώνα προ Χριστού. γ. Όσον αφορά στη θέση των ιερών, ειδικά των εκτός του άστεως , υπάρχουν ακόμη αρκετά ζητήματα τοπογραφικού προσδιορισμού . Εκτός του άστεως στο Κάστρο , ιερά έχουν εντοπιστεί στις Καμέρες (το ιερό των νυμφών), στο ύψωμα του Αγ .Νικήτα , και ίσως στην περιοχή της Γερανιοφόρας στην Απολλωνίας .
Επίσης , η λατρεία του Απόλλωνος Ενάγρου θα πρέπει να συνδέεται με την ύπαιθρο χώρα του νησιού , όπως δείχνει και η επίκληση του θεού . Αντίθετα ο Απόλλων Πύθιος που σύμφωνα με πρόσφατα επιγραφικά ευρήματα αποτελεί την πολιούχο θεότητα της Σίφνου , θα πρέπει να αναζητηθεί εντός του άστεως και πιθανότατα στην κορυφή της αρχαίας ακρόπολης στο Κάστρο . Ιερό πιθανόν γυναικείας θεότητας έχει ανασκαφεί στην ακρόπολη του Αγ . Ανδρέα , το οποίο στην υστεροαρχαϊκή περίοδο περιέκλεισε μεγάλος μαρμάρινος περίβολος .
Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΩΝ ΣΙΦΝΙΩΝ
Επίσης στο κτηριακό συγκρότημα Α της ίδιας ακρόπολης βρέθηκε ενεπίγραφο τμήμα πίθου με χαραγμένη την λέξη Ελευσινιάς στο χείλος , στοιχείο το οποίο υποδηλώνει λατρεία ελευσινιακών θεοτήτων (Δήμητρας και Κόρης ) στην περιοχή . Ο ολομάρμαρος περίβολος του κυρίως ιερού της ακρόπολης του Αγ . Ανδρέα θα πρέπει να εντάσσεται στο μεγάλη ς κλίμακας οικοδομικό πρόγραμμα που πραγματοποιήθηκε στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα προ Xριστού εντός και εκτός Σίφνου , με αποκορύφωμα την κατασκευή του περίφημου Θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς .
