 |
| Ένα άγαλμα θεού, πιθανόν του Απόλλωνα, σε ένα ναό. -Αττικός μελανόμορφος αμφορέας - Αρχαϊκή περίοδος Γύρω στο 560 π.Χ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο |
Ο Michael Petterson υποστηρίζει ότι τα Υακίνθεια, οι Γυμνοπαιδιές και τα Κάρνεια της Σπάρτης συγκροτούσαν έναν τελετουργικό κύκλο, ο οποίος σχετιζόταν με τα τρία στάδια της μυητικής παίδευσης των ανδρών
Από τον
καθ. Πέτρο Θέμελη*
Τον Αύγουστο του 2001 μία ασβεστολιθική στήλη που ήλθε στο φως στον χώρο του προσκηνίου του Θεάτρου της αρχαίας Μεσσήνης φέρει ίχνη στήριξης αναθήματος χάλκινου αγαλμάτιου, το οποίο εικόνιζε πιθανότατα τον Απόλλωνα Κάρνειο, όπως εικάζεται από το κείμενο της εξάστιχης επιγραφής στην πρόσθια όψη: «Ο Καρνειαστής Λέων και έξι ιεροί, ο Παλίσσκιος, ο Τελέσστας, ο Φίλων, ο Θάλων, ο Ξενόλας και ο Νικόστρατος, ανέθεσαν στον Κάρνειο».
Δεν υπάρχουν φιλολογικές επιγραφές ούτε και βεβαιωμένες απεικονίσεις του Καρνείου που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αποκατάσταση του εικονογραφικού τύπου του αγαλμάτιου που έφερε η στήλη.
- Ο Παυσανίας αναφέρει εικόνες, λατρευτικά αγάλματα και ξόανα του Καρνείου Απόλλωνα στο Γύθειο, στο όρος Κνακάδιον κοντά στην πόλη Λας, στην αγορά του Οιτύλου, στα Λεύκτρα και στην Καρδαμύλη, κατασκευασμένα «καθά Δωριεύσιν επιχώριον».
Μυθικός ιδρυτής των Μυστηρίων της Ανδανίας θεωρούνταν ο Καύκων, γιος του Κελαινού και εγγονός του Φλύου, επωνύμου του αττικού δήμου της Φλύας, όπου τελούνταν μυστικά δρώμενα της Δήμητρας και της Ρέας-Κυβέλης.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Καύκων είχε μεταφέρει τα μυστήρια από την Ελευσίνα στην Ανδανία, όταν κυβερνούσε τον τόπο η προδωρική βασίλισσα Μεσσήνη, κόρη του Τριόπα, η οποία μυήθηκε στα μυστήρια.
- Το ιερό του Καρνείου στην εύφορη πεδιάδα του Στενυκλάρου, που τη διέσχιζε ο ποταμός Βαλύρας, σημερινό ποτάμι της Μαυροζούμενας, βρισκόταν σε ακμή τουλάχιστον τα χρόνια της επίσκεψης του Παυσανία, μολονότι η κώμη Ανδανία, οκτώ στάδια μακριά από το άλσος, κειτόταν ήδη σε ερείπια.
 |
| ....διαβάντι δὲ τούτους πεδίον ἐστὶν ὀνομαζόμενον Στενυκληρικόν: εἶναι δὲ ἥρωα Στενύκληρον λέγουσι. τοῦ πεδίου δέ ἐστιν ἀπαντικρὺ καλουμένη τὸ ἀρχαῖον Οἰχαλία, τὸ δὲ ἐφ' ἡμῶν Καρνάσιον ἄλσος, κυπαρίσσων μάλιστα πλῆρες. θεῶν δὲ ἀγάλματα Ἀπόλλωνός ἐστι Καρνείου καὶ Ἑρμῆς φέρων κριόν. ἡ δὲ Ἁγνὴ Κόρης τῆς Δήμητρός ἐστιν ἐπίκλησις: ὕδωρ δὲ ἄνεισιν ἐκ πηγῆς παρ' αὐτὸ τὸ ἄγαλμα. [33.5] τὰ δὲ ἐς τὰς θεὰς τὰς Μεγάλας--δρῶσι γὰρ καὶ ταύταις ἐν Καρνασίῳ τὴν τελετήν--ἀπόῤῥητα ἔστω μοι: δεύτερα γάρ σφισι νέμω σεμνότητος μετά γε Ἐλευσίνια. ὅτι δ' ὑδρία τε ἡ χαλκῆ, τὸ εὕρημα τοῦ Ἀργείου στρατηγοῦ, καὶ Εὐρύτου τοῦ Μελανέως τὰ ὀστᾶ ἐφυλάσσετο.... Φωτ: ιστότοπος Γιάννη Δ. Λύρα |
{...ἐνταῦθα, δηλῶσαί με καὶ ἐς ἅπαντας οὐκ ἀπεῖργε τὸ ὄνειρον. ῥεῖ δὲ ποταμὸς παρὰ τὸ Καρνάσιον Χάραδρος, καὶ προελθόντι ἐν ἀριστερᾷ σταδίους ὀκτὼ [33.6] μάλιστα ἐρείπιά ἐστιν Ἀνδανίας. καὶ ὅτι μὲν τῇ πόλει τὸ ὄνομα ἀπὸ γυναικὸς γέγονεν Ἀνδανίας, ὁμολογεῖται ὑπὸ τῶν ἐξηγητῶν: οὐ μὴν τά γε ἐς τοὺς γονέας αὐτῆς οὐδὲ τῷ συνῴκησεν ἔχω λέγειν. ἰόντων δὲ ὡς ἐπὶ Κυπαρισσιὰς ἀπὸ Ἀνδανίας Πολίχνη τέ ἐστι καλουμένη καὶ ποταμὸς Ἠλέκτρα καὶ Κοῖος ῥέουσι: τάχα δ' ἄν τινα καὶ λόγον ἐς Ἠλέκτραν τὴν Ἄτλαντος λέγοιεν καὶ ἐς Κοῖον τὸν Λητοῦς πατέρα, ἢ καὶ τῶν ἐπιχωρίων ἡρώων εἶεν Ἠλέκτρα τε καὶ Κοῖος...}
Ο Χάραδρος ποταμός -Φωτ: ιστότοπος Γιάννη Δ. Λύρα
- Σύμφωνα με τον Παυσανία όλοι οι Δωριείς λάτρευαν τον Κάρνειο Απόλλωνα και δεν είναι αναγκαίο να αποδώσουμε σε σπαρτιατική ή αθηναϊκή προπαγάνδα την εγκαθίδρυση της λατρείας του στο Καρνάσιον άλσος, κοντά στην Ανδανία, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι ερευνητές, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τη λατρευτική «κοινή» μεταξύ Μεσσηνίων και Σπαρτιατών.
Τα Κάρνεια γιορτάζονταν στη Σπάρτη και σε άλλες δωρικές πόλεις επί εννέα ημέρες κατά τον μήνα Καρνείον (μέσα Αυγούστου - μέσα Σεπτεμβρίου) με θυσία κριαριού, πομπή, χορό, αγώνες μουσικούς και γυμνικούς.
Ο μήνας Καρνείος, ιερός για τους Δωριείς, κατά τον Θουκυδίδη, μαρτυρείται σε πόλεις της Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Δωδεκανήσου και της Σικελίας.
Το κυρίως δρώμενο των Καρνείων τελούνταν από άγαμους νέους άνδρες (που δεν είχαν ακόμη κλείσει τα 30 ώστε να έχουν αποκτήσει πλήρη πολιτικά δικαιώματα), πέντε από κάθε φυλή, που ονομάζονταν Καρνεάται ή Καρνιασταί και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στην οργάνωση της εορτής για μία περίοδο τεσσάρων ετών.
- Ένας από τους Καρνεάτες, ονομαζόμενος και σταφυλοδρόμος, έτρεχε στεφανωμένος με ταινίες, οι υπόλοιποι τον κυνηγούσαν, αν τον έπιαναν ήταν καλό σημάδι για την πόλη, αν όχι ήταν κακό.
Οι ιεροί, σύμφωνα με όσα περιλαμβάνονται στην επιγραφή των Μυστηρίων της Ανδανίας, ήταν νέοι άνδρες, μυημένοι στα μυστήρια, εκλεγμένοι με κλήρο, ανάμεσα στους επιφανείς άνδρες της Μεσσήνης.
Ηταν υποχρεωμένοι να δεχτούν την εκλογή τους και σε περίπτωση άρνησης πλήρωναν υψηλότατο πρόστιμο 1.000 δραχμών.
Χρίζονταν ιεροί δίνοντας όρκο κατά τον ενδέκατο μήνα πριν από τα μυστήρια, ενώπιον του Γραμματέως των Συνέδρων, αφού προηγουμένως είχαν προσφέρει σπονδή αίματος και κρασιού στους βωμούς των θεών, πάνω στους οποίους καίγονταν τα ιερά σφάγια.
Εκτός από τους άνδρες, εκλέγονταν και γυναίκες ιερές, με αντίστοιχες υποχρεώσεις και δικαιοδοσίες. Έδιναν τον ίδιο όρκο με τους ιερούς άνδρες, με την προσθήκη «πεποίημαι δε και ποτί τον άνδρα ταν συμβίωσιν οσίως και δικαίως».
Ιεροί και ιερές φορούσαν στο κεφάλι λευκούς πίλους και φρόντιζαν για την οργάνωση και την ομαλή λειτουργία των μυστηρίων θεοπρεπώς και δικαίως, έχοντας επικεφαλής τους Δέκα (μια μικρή γερουσία, που εκλεγόταν μεταξύ όλων των πολιτών ηλικίας άνω των 40 ετών).
- Πόσο σημαντικός ήταν για έναν πολίτη ο τίτλος του ιερού γίνεται φανερό και από το γεγονός ότι μεταξύ των μεγάλων τιμών που απονέμουν στον περίφημο γλύπτη Δαμοφώντα Φιλίππου οι Λυκουράσιοι συμπεριλαμβάνεται και ο τίτλος του πρώτου μεταξύ των ιερών.
Οι διαμορφωμένοι από τη γεωμετρική - αρχαϊκή περίοδο πόλοι, η πόλις και η εδαφική της επικράτεια εξέφραζαν συμβολικά την πολιτική και κοινωνική ένωσή τους με τη μεγάλη και πολύωρη αυτή πομπική πορεία, που ξεκινούσε κάθε χρόνο από το αστικό κέντρο, την πρωτεύουσα Μεσσήνη, και κατευθυνόταν προς το ιερό, στις παρυφές της πεδιάδας, προκειμένου να τιμήσει εκεί τον Κάρνειο, τους Μεγάλους Θεούς και τις συλλατρευόμενες θεότητες.
 |
| Η Αρκαδική Πύλη |
Επικεφαλής της πομπής βρισκόταν ο μέγας ιεροφάντης Μνασίστρατος φορώντας άμφια, διαφορετικά από εκείνα των ιερέων και των ιερειών. Ακολουθούσαν ο ιερέας και η ιέρεια των θεών «οις τα μυστήρια γίνεται», έπονταν οι αγωνοθέτες, οι ιεροθύτες και οι αυλητές.
Μετά έρχονταν οι παρθένες ιερές που μετέφεραν τις κίστεις με τα «ιερά μυστικά», ακολουθούσαν η Θοιναρμόστρια της Δήμητρας και οι Υποθοιναρμόστριες, σε συνέχεια η ιέρεια της Δήμητρος «τας εφ' ιπποδρόμω», έπειτα η ιέρεια της Δήμητρος «εν Αιγίλαι», μετά οι λοιπές ιερές σε σειρά ανά μία (που όριζε με κλήρο ο γυναικονόμος), έπειτα οι ιεροί, με τη σειρά που όριζαν οι Δέκα.
Στο τέλος φέρονταν τα ζώα της θυσίας, ανάλογα με τη σειρά που θυσιάζονταν στους βωμούς της Δήμητρας, του Ερμή, των Μεγάλων Θεών, του Απόλλωνα Καρνείου και της Αγνής.
 |
| Όνομα Μεσσήνιου - Κίσσος Νεάρχου Ἀνδ̣[α]νιεύς -ΦΩΤ αρχείου |
Ο Παυσανίας αναφέρει την κώμη Αιγίλα και το εκεί ιερό της Δήμητρας με αφορμή τη σύλληψη του Αριστομένη και την απελευθέρωσή του από την Αρχιδάμεια, ιέρεια της Δήμητρας. Φαίνεται ότι εις μνήμην αυτής ακριβώς της παράδοσης τιμούσαν οι Μεσσήνιοι την ιέρεια της Δήμητρας «εν Αιγίλαι», προσφέροντάς της διακεκριμένη θέση στην πομπή των Μυστηρίων.
* Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Πρόεδρος Εταιρίας Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών.
~~{*}~~
Οι επιγραφές με την λεπτομερή λειτουργία της τέλεσης των Μυστηρίων της Ανδανίας
Η παράθεση του το επιγραφικού κειμένου
Τα 27 άρθρα αναφέρονται:
1. Περί Ιερών και Ιεράν
2. Παραδόσιος
3. Περί Στεφάνων
4. Περί Ειματισμού
5. Ορκος Γυναικονόμου
6. Περί Πομπών
7. Περί Σκανάν (Σκηνές)
8. Τι να υπάρχουν στις σκηνές
9. Περί Ακοσμούντων (παραβάτες)
10. Περί Ραβδοφόρων
11. Περί των Διαφόρων
12. Περί παροχών των θυμάτων
13. Περί τεχνιτάν εις τας χοριτείας
14. Περί Αδικημάτων
15. Περί κοπτόντων εν τωι Ιερώι
16. Περί των Δούλων
17. Περί τας κράνας
18. Περί των θησαυρών κατασκευάς
19. Περί του Ιερού Δείπνου
20. Περί της Αγοράς
21. Περί Υδατος
22. Περί αλλείματος και Λουτρου
23. Περί Συνέσιος Αναφοράς
24. Περί Αντίγραφου του Διαγράμματος
25. Περί τας καταστάσιος των Δέκα
26. Περί Διαβούλιον
27. Περί Αγράφων
Τη διοίκηση της πόλης είχαν οι σύνεδροι με επικεφαλής το γραμματέα των συνέδρων, σημερινό αξίωμα του πρωθυπουργού. Στην τέλεση των μυστηρίων εκλέγονταν οι 10 μεταξύ των σεβαστών πολιτών έχοντας ηλικία πάνω από 40 έτη, τη δωδέκατη ημέρα του έκτου μηνός Φεβρουαρίου και είχαν τη γενική εποπτεία με τη συνεργασία των ιερών ανδρών που εκλέγονταν με κλήρο από τη γραμματεία των συνέδρων και ορκίζονταν τον ενδέκατο μήνα Ιούλιο. Οι ιεροί ήταν εκλεκτοί πολίτες και προέρχονταν από όλες τις φυλές σε ίσο αριθμό από κάθε φυλή, οι οποίοι διεύθυναν την τελετή με επικεφαλείς τους 10.Οι ιερείς όρκιζαν τον ιερέα, τις ιερές γυναίκες, που έπρεπε να συμβιώνουν αρμονικά με τους άνδρες τους, το γυναικονόμο, φυλάνε τα ιερά βιβλία και σκεύη, φροντίζουν για την προμήθεια των ζώων που προορίζονται για θυσίες, την προμήθεια ξύλων για το δημόσιο λουτρό, καθορίζουν την έκταση του ιερού ασύλου, το χώρο των σκηνών και το μεγεθός τους, το χώρο που θα γίνονται οι αγοροπωλησίες, φροντίζουν την κατασκευή 2 θησαυροφυλακίων για τις εισφορές, διαλέγουν τους αυλητές και κιθαριστές, ορίζουν το είδος ενδυμάτων και κοσμημάτων που θα φέρουν οι μετέχοντες στην πομπή, οργανώνουν τον ιερό δείπνο, επιβλέπουν να μην γίνονται παρανομίες, επιβάλλουν ποινές, πρόστιμα ξυλοδαρμούς, τους οποίους εκτελούν οι ραβδοφόροι που εκλέγονται από τους 10, υποβάλλουν στο πρυτανείο έκθεση πεπραγμένων και γράφουν τα ονόματα των τιμωρηθέντων σε μητρώο, που φυλάσσεται στο διοικητήριο μέσα στο ιερό άλσος. Διαπιστώνεται ότι όλη η τέλεση ήταν άψογη, τα ρούχα να μην είναι ακριβότερα από 2 μνες*, υπήρχε τάξη και ευπρέπεια με καθορισμένο το χώρο και το σκοπό. Ο οικονομικός απολογισμός γινόταν δημόσια και οι 5 προσημείωναν την περιουσία τους καθώς και αυτοί που τους πρότειναν.
- Δείγμα ενάρετης διοίκησης ήταν η διαχείριση εσόδων – εξόδων, συμμετείχαν στις εορτές ελεύθεροι και δούλοι, η διοίκηση - οργάνωση της πόλης ήταν καθαρά δημοκρατική, η εξουσία προερχόταν από τους πολίτες, ο δήμος εκλέγει τους 5 διαχειριστές της εορτής και ήταν πολίτες με μεγάλη περιουσία. Διαπιστώνουμε από τη μελέτη του διαγράμματος ή νόμου, λαμπρή διοικητική, κοινωνική, και οικονομική οργάνωση, πνεύμα αρμονικής συνύπαρξης και ήρεμης διαβίωσης, της τότε εποχής.
Μεσσηνία Ανδανία 92/91 π.Χ. (Messenia — Andania — 92/91 BC)
Όψι Α (face A.)
1 [περὶ ἱ]ε̣ρῶν καὶ ἱερᾶν. ὁ γραμματεὺς τῶν συνέδρων τοὺς γενηθέντας ἱεροὺς ὁρκιξάτω παραχρῆμα, ἂμ μήτις ἀρρωσ[τεῖ],
[ἱερῶ]ν καιομένων, αἷμα καὶ οἶνον σπένδοντας, τὸν ὅρκον τὸν ὑπογεγραμμένον· "ὀμνύω τοὺς θεούς, οἷς τὰ μυστήρια ἐπιτ[ε]-
[λε]ῖται, ἐπιμέλειαν ἕξειν, ὅπως γίνηται τὰ κατὰ τὰν τελετὰν θεοπρεπῶς καὶ ἀπὸ παντὸς τοῦ δικαίου, καὶ μήτε αὐ-
[τ]ὸς μηθὲν ἄσχημον μηδὲ ἄδικον ποιήσειν ἐπὶ καταλύσει τῶν μυστηρίων μηδὲ ἄλλωι ἐπιτρέψειν, ἀλλὰ κατακολου-
5 θήσειν τοῖς γεγραμμένοις, ἐξορκίσειν δὲ καὶ τὰς ἱερὰς καὶ τὸν ἱερῆ κατὰ τὸ διάγραμμα. εὐορκοῦντι μέν μοι εἴη, ἃ τοῖς εὐ-
σεβέοις, ἐφιορκοῦντι δὲ τἀναντία." ἂν δέ τις μὴ θέλει ὀμνύειν, ζαμιούτω δραχμαῖς χιλίαις καὶ ἄλλον ἀντὶ τούτου κλαρωσά-
τω ἐκ τᾶς αὐτᾶς φυλᾶς. τὰς δὲ ἱερὰς ὁρκιζέτω ὁ ἱερεὺς καὶ οἱ ἱεροὶ ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ Καρνείου τᾶι πρότερον ἁμέραι τῶν μυστη-
ρίων τὸν αὐτὸν ὅρκον καὶ ποτεξορκιζόντω· "πεποίημαι δὲ καὶ ποτὶ τὸν ἄνδρα τὰν συμβίωσιν ὁσίως καὶ δικαίως." τὰν δὲ μ[ὴ]
θέλουσαν ὀμνύειν ζαμιούντω οἱ ἱεροὶ δραχμαῖς χιλίαις καὶ μὴ ἐπιτρεπόντω ἐπιτελεῖν τὰ κατὰ τὰς θυσίας μηδὲ μετ[έ]-
10 χειν τῶν μυστηρίων, αἱ δὲ ὀμόσασαι ἐπιτελούντω. ————— οἱ δὲ γεγενημένοι ἱεροὶ καὶ ἱεραὶ ἐν τῶι πέμπτωι καὶ πεντηκοστῶι
ἔτει ὀμοσάντω τὸν αὐτὸν ὅρκον ἐν τῶι ἑνδεκάτωι μηνὶ πρὸ τῶν μυστηρίων. παραδόσιος. τὰν δὲ κάμπτραν καὶ τὰ
βιβλία, ἃ δέδωκε Μνασίστρατος, παραδιδόντω οἱ ἱεροὶ τοῖς ἐπικατασταθέντοις, παραδιδόντω δὲ καὶ τὰ λοιπά, ὅσα
ἂν κατασκευασθεῖ χάριν τῶν μυστηρίων. στεφάνων. στεφάνους δὲ ἐχόντω οἱ μὲν ἱεροὶ καὶ αἱ ἱεραὶ πῖλον λευκόν,
τῶν δὲ τελουμένων οἱ πρωτομύσται στλεγγίδα. ὅταν δὲ οἱ ἱεροὶ παραγγείλωντι, τὰμ μὲν στλεγγίδα ἀποθέσθωσαν,
15 στεφανούσθωσαν δὲ πάντες δάφναι. εἱματισμοῦ. οἱ τελούμενοι τὰ μυστήρια ἀνυπόδετοι ἔστωσαν καὶ ἐχόντω τὸν
εἱματισμὸν λευκόν, αἱ δὲ γυναῖκες μὴ διαφανῆ μηδὲ τὰ σαμεῖα ἐν τοῖς εἱματίοις πλατύτερα ἡμιδακτυλίου, καὶ αἱ
μὲν ἰδιώτιες ἐχόντω χιτῶνα λίνεον καὶ εἱμάτιον μὴ πλείονος ἄξια δραχμᾶν ἑκατόν, αἱ δὲ παῖδες καλάσηριν ἢ σιν-
δονίταν καὶ εἱμάτιον μὴ πλείονος ἄξια μνᾶς, αἱ δὲ δοῦλαι καλάσηριν ἢ σινδονίταν καὶ εἱμάτιον μὴ πλείονος ἄξια δρα-
χμᾶν πεντήκοντα. ————— αἱ δὲ ἱεραί, αἱ μὲν γυναῖκες καλάσηριν ἢ ὑπόδυμα μὴ ἔχον σκιὰς καὶ εἱμάτιον μὴ πλέονος ἄξια δύο
20 μνᾶν, αἱ δὲ [παῖδε]ς καλάσηριν ἢ εἱμάτιον μὴ πλείονος ἄξια δραχμᾶν ἑκατόν. ————— ἐν δὲ τᾶι πομπᾶι αἱ μὲν ἱεραὶ γυναῖκες ὑποδύ-
ταν καὶ εἱμάτιον γυναικεῖον οὖλον, σαμεῖα ἔχον μὴ πλατύτερα ἡμιδακτυλίου, αἱ δὲ παῖδες καλάσηριν καὶ εἱμάτιον μὴ δια-
φανές· μὴ ἐχέτω δὲ μηδεμία χρυσία μηδὲ φῦκος μηδὲ ψιμίθιον μηδὲ ἀνάδεμα μηδὲ τὰς τρίχας ἀνπεπλεγμένας μηδὲ ὑπο-
δήματα εἰ μὴ πίλινα ἢ δερμάτινα ἱερόθυτα. δίφρους δὲ ἐχόντω αἱ ἱεραὶ εὐσυΐνους στρογγύλους καὶ ἐπ’ α̣ὐ̣τῶν ποτικεφάλαια
ἢ σπῖραν λευκά, μὴ ἔχοντα μήτε σκιὰν μητὲ πορφύραν. ὅσα<ς> δὲ δεῖ διασκευάζεσθαι εἰς θεῶν διάθεσιν, ἐχόντω τὸν εἱματισμόν,
25 καθ’ ὃ ἂν οἱ ἱεροὶ διατάξωντι. ————— ἂν δέ τις ἄλλω̣ς ἔχει τὸν εἱματισμὸν παρὰ τὸ διάγραμμα, ἢ ἄλλο τι τῶν κεκωλυμένων, μὴ ἐπιτρπέ-
τω ὁ γυναικονόμος καὶ ἐξουσίαν ἐχέτω λυμαίνεσθαι, καὶ ἔστω ἱερὰ τῶν θεῶν. ὅρκος γυναικονόμου. "οἱ δὲ ἱεροὶ ὅταν καὶ αὐτοὶ ὀμό-
σωντι, ὁρκιζόντω τὸν γυναικονόμον ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἱερῶν, εἶ μὰν ἕξειν ἐπιμέλειαν περί τε τοῦ εἱματισμοῦ καὶ τῶν λοιπῶν τῶν
ἐπιτεταγμένων μοι ἐν τῶι διαγράμματι." πομπᾶς. ἐν δὲ τᾶι πομπᾶι ἁγείστω Μνασίστρατος, ἔπειτεν ὁ ἱερεὺς τῶν θεῶν, οἷς
τὰ μυστήρια γίνεται, μετὰ τᾶς ἱερέας, ἔπειτα ἀγωνοθέτας, ἱεροθύται, οἱ αὐληταί· μετὰ δὲ ταῦτα αἱ παρθένοι αἱ ἱεραί, καθὼς ἂν λά-
30 χωντι, ἄγουσαι τὰ ἅρματα ἐπικείμενα {ς} κίστας ἐχούσας ἱερὰ μυστικά· εἶτεν ἁ θοιναρμόστρια ἁ εἰς Δάματρος καὶ αἱ ὑποθοιναρ-
μόστριαι αἱ ἐμβεβακυῖαι, εἶτεν ἁ ἱέρεα τᾶς Δάματρος τᾶς ἐφ’ ἱπποδρόμωι, εἶτεν ἁ τᾶς ἐν Αἰγίλᾳ· ἔπειτεν αἱ ἱεραὶ κατὰ μίαν, κα-
θώς κα λάχωντι, ἔπειτεν οἱ ἱεροί, καθώς κα οἱ δέκα διατάξωντι. ὁ δὲ γυναικονόμος κλαρούτω τάς τε ἱερὰς καὶ παρθένους καὶ ἐπιμέλειαν
ἐχέτω, ὅπως πομπεύωντι, καθώς κα λάχωντι. ἀγέσθω δὲ ἐν τᾶι πομπᾶι καὶ τὰ θύματα, καὶ θυσάντω τᾶι μὲν Δάματρι σῦν ἐπίτοκα, Ἑρμᾶ-
νι κριόν, Μεγάλοις Θεοῖς δάμαλιν σῦν, Ἀπόλλωνι Καρνείωι κάπρον, Ἅγναι οἶν. σκανᾶν. σκανὰν δὲ μὴ ἐπιτρεπόντω οἱ ἱεροὶ μηθένα ἔχειν ἐν
35 τετραγώνωι μείζω ποδῶν τριάκοντα, μηδὲ περιτιθέμεν ταῖς σκαναῖς μήτε δέρρεις μήτε αὐλείας, μηδέ, ἐν ὧι ἂν τόπωι περιστεμ-
ματώσωντι οἱ ἱεροί, μηθένα τῶν μὴ ὄντων ἱερῶν ἔχειν σκανάν. μηδὲ παρερπέτω μηθεὶς ἀμύητος εἰς τὸν τόπον, ὅν κα περιστεμμα-
τώσωντι. χωραξάντω δὲ καὶ ὕδρανας. ἀναγραψάντω δὲ καί, ἀφ’ ὧν δεῖ καθαρίζειν καὶ ἃ μὴ δεῖ ἔχοντας εἰσπορεύεσθαι. ἃ [μ]ὴ̣ δεῖ ἔχειν
ἐν ταῖς σκαναῖς. μηθεὶς κλίνας ἐχέτω ἐν τᾶι σκανᾶι μηδὲ ἀργυρώματα πλείονος ἄξια δραχμᾶν τριακοσιᾶν· εἰ δὲ μή, μὴ ἐπιτρεπόν-
τω οἱ ἱεροὶ, καὶ τὰ πλειονάζοντα ἱερὰ ἔστω τῶν θεῶν. ἀκοσμούντων. ὅταν δὲ αἱ θυσίαι καὶ τὰ μυστήρια συντελεῖται, εὐφαμεῖν πάν-
40 τας καὶ ἀκούειν τῶν παραγγελλομένων· τὸν δὲ ἀπειθοῦντα ἢ ἀπρεπῶς ἀναστρεφόμενον εἰς τὸ θεῖον μαστιγούντω οἱ ἱεροὶ
καὶ ἀποκωλυόντω τῶν μυστηρίων. ῥαβδοφόρων. ῥαβδοφόροι δὲ ἔστωσαν ἐκ τῶν ἱερῶν εἴκοσι καὶ πειθαρχούντω τοῖς ἐπιτελούν-
τοις τὰ μυστήρια καὶ ἐπιμέλειαν ἐχόντω, ὅπως εὐσχημόνως καὶ εὐτάκτως ὑπὸ τῶν παραγεγενημένων πάντα γίνηται, καθὼς ἂν
παραγγέλλωντι οἱ ἐπὶ τούτων τεταγμένοι· τοὺς δὲ ἀπειθοῦντας ἢ ἀπρεπῶς ἀναστρεφομένους μαστιγούντω. ἂν δέ τις τῶν ῥα-
βδοφόρων μὴ ποιεῖ, καθὼς γέγραπται, ἢ ἄλλο τι ἀδικοῖ ἢ ποιοῖ ἐπὶ καταλύσει τῶν μυστηρίων, κριθεὶς ἐπὶ τῶν ἱερῶν, ἂν κατακριθεῖ, μὴ
45 μετεχέτω τῶν μυστηρίων. περὶ τῶν διαφόρων. τὰ δὲ πίπτοντα διάφορα ἐκ τῶν μυστηρίων ἐγλεγόντω οἱ κατασταθέντες ὑπὸ
τοῦ δάμου πέντε· εἰσφερόντω δὲ οἱ ἄρχοντες ἀνάνκαι πάντες, μὴ δὶς τοὺς αὐτούς, τίμαμα ἔχοντα ἕκαστον μὴ ἔλασσον ταλάν-
του, καὶ τῶν κατασταθέντων παραγραψάτω ἁ γερουσία τὸ τίμαμα, ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ τῶν εἰσενεγκάντων. τοῖς δὲ ἐγλογευόντοις
τὰ διάφορα λειτουργείτω ὁ ἀργυροσκόπος. ὅταν δὲ ἐπιτελεσθεῖ τὰ μυστήρια, ἀπολογισάσθωσαν ἐμ πάντοις ἐν τᾶι πρώται συν-
νόμωι συναγωγᾶι τῶν συνέδρων, καὶ γραφὰν ἀποδόντω τῶι ἐπιμεληταῖ παραχρῆμα γράφοντες ἐπ’ ὀνόματος τὰ πεπτωκότα δι[ά]-
50 φορα ἀπὸ τοῦ καθαρμοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν πρωτομυστᾶν τὸ ὑποστατικόν, καὶ ἄν τι ἄλλο πέσει, καὶ τὴν γεγενημέναν ἔξοδον, καί τι ἂν εἶ
λοιπόν, καὶ ἀριθμησάντω παραχρῆμα τῶι ταμίαι καὶ ἔστωσαν ὑπόμαστροι, ἄν τι εὑρίσκωνται ἀδικοῦντες, διπλασίου καὶ ἐπιτιμίου
[δραχ]μᾶν χ̣[ι]λ̣ιᾶν, καὶ οἱ δικαστ[αὶ] μ̣ὴ ἀφαιρούντω μηθέν· οἱ δ’ ἐν τῶι πέμπτωι καὶ πεντηκοστῶι ἔτει κατεσταμένοι ἐξοδιασάντω καὶ Μνα-
[σισ]τράτωι τὸ διδόμενο[ν αὐτῶι] διάφορον εἰς τὸν στέφανον ὑπὸ τῆς̣ [πό]λ̣εος, δραχμὰς ἑξακισχι̣λ̣ίας, ἀποδόντω δὲ τῶι ταμίαι καὶ ὅσα κα εἶ
[πρ]οεξωδιασμένα διάφορα [ὑπ]ὸ τοῦ ταμίου ἐ[ν τῶι πέμπτωι καὶ πεντηκοστῶι] ἔ̣τε̣[ι εἰς] τ̣ὰ̣ κ̣[α]τ̣α̣σ̣κ̣ε̣υ̣αζόμ̣[εν]α̣ ἐν [τῶ]ι Καρνει-
55 ασίωι ἢ δαπανούμενα χάριν τῶν μυστηρίων. τὸ δὲ [λοιπὸν ἐκ τῶν διαφόρων τούτου τοῦ ἔτους] ἐξοδιαζόντ[ω οἱ πέντε εἰς τὰ] ἐπ̣ι̣σ̣κε̣[υα]-
ζόμενα ἐν τῶι Καρνειασίωι, καὶ ἄν τινος ἔτι χρεία εἶ [παρὰ ταύτας τὰς] π̣οθόδους, φερόντω γράφοντες ῥη[τῶς ε]ἰ̣ς̣ ὃ ἂν χρεία εἶ, καὶ οἱ ἄρχον-
τες καὶ οἱ σύνεδροι δογματοποιείσθωσαν, ὅτι δεῖ τὸν ταμίαν [διδόμ]εν τὰ διάφορα. ἀπὸ δὲ τῶν πιπτόντων ἐκ τῶν μυστηρίων ἀποκαθι-
στάσθω τῶι ταμίαι τὰ διάφορα, καὶ ἀποδόντω γραφὰν τῶι ἐπιμελητᾶι, περὶ ὧν κα διοικήσωντι, καὶ ἔστωσαν ὑπόμαστροι, ἄν τι ἀδικήσωντι, κα-
θὼς ἐπάνω γέγραπται. ὁ δὲ ταμίας, ὅσον κα παραλάβει διάφορον λοιπὸν ἐκ τούτων, γραφέτω ἐν ὑπεχθέματι εἰς τὰν ἐπισκευὰν τῶν ἐν τῶι
60 Καρνειασίωι, καὶ μὴ ἀναχρησάσθω εἰς ἄλλο μηθέν, μέχρι ἂν ἐπιτελεσθεῖ, ὅσων χρεία ἐστὶ ποτὶ τὰν τῶν μυστηρίων συντέλειαν· μηδὲ γρα-
ψάτω μηθεὶς δόγμα, ὅτι δεῖ ταῦτα τὰ διάφορα εἰς ἄλλο τι καταχρήσασθαι· εἰ δὲ μή, τό τε γραφὲν ἀτελὲς ἔστω, καὶ ὁ γράψας ἀποτεισάτω δρα-
χμὰς δισχιλίας· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ταμίας, ὅ τί κα ἐξοδιάσει, διπλοῦν καὶ δραχμὰς δισχιλίας· καὶ οἱ δικασταὶ μὴ ἀφαιρούντω μηθέν, καὶ τὰ πίπτοντα
ἐκ ταυτᾶν τᾶν κρισίων διάφορα ὑπαρχέτω εἰς τὰν ἐπισκευὰν τῶν ἐν τῶι Καρνειασίωι. ὅταν δὲ ἐπι{σ}τελεσθεῖ {²⁶ἐπιτελεσθεῖ}²⁶, ὅσων χρεία ἐστὶ ποτὶ τὸ συν-τελεῖν τὰ μυστήρια, ὑπαρχέτω τὰ πίπτοντα διάφορα τῶν μυστηρίων εἰς τὰς τᾶς πόλεος ἐσόδους. θυμάτων παροχᾶς. οἱ ἱεροὶ μετὰ τὸ κα-
65 τασταθῆμεν προκαρύξαντες ἐγδόντω τὰν παροχὰν τῶν θυμάτων, ὧν δεῖ θύεσθαι καὶ παρίστασθαι ἐν τοῖς μυστηρίοις, καὶ τὰ εἰς τοὺς
καθαρμούς, ἐγδιδόντες, ἄν τε δοκεῖ συνφέρον εἶμεν ἐπὶ τὸ αὐτὸ πάντα τὰ θύματα, ἄν τε κατὰ μέρος, τῶι τὸ ἐλάχιστον ὑφισταμένωι
λάμψεσθαι διάφορον. ἔστι δὲ ἃ δεῖ παρέχειν πρὸ τοῦ ἄρχεσθαι τῶν μυστηρίων, ἄρνας δύο λευκούς, ἐπὶ τοῦ καθαρμοῦ κρίον εὔχρουν, καί, ὅταν
ἐν τῶι θεάτρωι καθαίρει, χοιρίσκους τρεῖς, ὑπὲρ τοὺς πρωτομύστας ἄρνας ἑκατόν, ἐν δὲ τᾶι πομπᾶι Δάματρι σῦν ἐπίτοκα, τοῖς δὲ Μεγάλοις
Θεοῖς δάμαλιν διετῆ σῦν, Ἑρμᾶνι κριόν, Ἀπόλλωνι Καρνείωι κάπρον, Ἅγναι οἶν. ὁ δὲ ἐγδεξάμενος κατεγγυεύσας ποτὶ τοὺς ἱεροὺς λα-
70 βέτω τὰ διάφορα καὶ παριστάτω τὰ θύματα εὐίερα καθαρὰ ὁλόκλαρα, καὶ ἐπιδειξάτω τοῖς ἱεροῖς πρὸ ἁμερᾶν δέκα τῶν μυστηρίων· τοῖς
δὲ δοκιμασθέντοις σαμεῖον ἐπιβαλόντω οἱ ἱεροί, καὶ τὰ σαμειωθέντα παριστάτω ὁ ἐγδεξάμενος· ἂν δὲ μὴ παριστᾶι ἐπὶ τὰν δοκιμασί-
αν, πρασσόντω οἱ ἱεροὶ τοὺς ἐγγύους αὐτὸ καὶ τὸ ἥμισυ, τὰ δὲ θύματα αὐτοὶ παρεχόντω καὶ ἀπὸ τῶν πραχθέντων διαφόρων κομισάσθωσαν
τὰν γενομέναν δαπάναν εἰς τὰ θύματα. τεχνιτᾶν εἰς τὰς χοριτείας. οἱ ἱεροὶ προγραφόντω κατ’ ἐνιαυτὸν τοὺς λειτουργήσοντας ἔν
τε ταῖς θυσίαις καὶ μυστηρίοις αὐλητὰς καὶ κιθαριστάς, ὅσους κα εὑρίσκωντι εὐθέτους ὑπάρχοντας, καὶ οἱ προγραφέντες λειτουργούντω
75 τοῖς θεοῖς. ἀδικημάτων. ἂν δέ τις ἐν ταῖς ἁμέραις, ἐν αἷς αἵ τε θυσίαι καὶ τὰ μυστήρια γίνονται, ἁλῶι εἴτε κεκλεβὼς εἴτε ἄλλο τι ἀδίκη-
μα πεποιηκώς, ἀγέσθω ἐπὶ τοὺς ἱερούς· καὶ ὁ μὲν ἐλεύθερος, ἂν κατακριθεῖ, ἀποτινέτω διπλοῦν, ὁ δὲ δοῦλος μαστιγούσθω καὶ ἀποτεισάτω δι-
πλοῦν τὸ κλέμμα, τῶν δὲ ἄλλων ἀδικημάτων ἐπιτίμιον δραχμὰς εἴκοσι· ἂν δὲ μὴ ἐκτίνει παραχρῆμα, παραδότω ὁ κύριος τὸν οἰκέταν τῶι ἀ-
δικηθέντι εἰς ἀπεργασίαν· εἰ δὲ μή, ὑπόδικος ἔστω ποτὶ διπλοῦν. περὶ τῶν κοπτόντων ἐν τῶι ἱερῶι. μηδεὶς κοπτέτω ἐκ τοῦ ἱεροῦ τόπου·
ἂν δέ τις ἁλῶι, ὁ μὲν δοῦλος μαστιγούσθω ὑπὸ τῶν ἱερῶν, ὁ δὲ ἐλεύθερος ἀποτεισάτω, ὅσον κα οἱ ἱεροὶ ἐπικρίνωντι· ὁ δὲ ἐπιτυχὼν ἀγέτω
80 αὐτοὺς ἐπὶ τοὺς ἱεροὺς καὶ λαμβανέτω τὸ ἥμισυ. φύγιμον εἶμεν τοῖς δούλοις. τοῖς δούλοις φύγιμον ἔστω τὸ ἱερόν, καθὼς ἂν οἱ ἱεροὶ
ἀποδείξωντι τὸν τόπον, καὶ μηθεὶς ὑποδεχέσθω τοὺς δραπέτας μηδὲ σιτοδοτείτω μηδὲ ἔργα παρεχέτω· ὁ δὲ ποιῶν παρὰ τὰ γεγραμ-
μένα ὑπόδικος ἔστω τῶι κυρίωι τᾶς τοῦ σώματος ἀξίας διπλασίας καὶ ἐπιτιμίου δραχμᾶν πεντακοσιᾶν, ὁ δὲ ἱερεὺς ἐπικρινέ-
τω περὶ τῶν δραπετικῶν, ὅσοι κα ἧνται ἐκ τᾶς ἁμετέρας πόλεος, καὶ ὅσους κα κατακρίνει, παραδότω τοῖς κυρίοις· ἂν δὲ μὴ παραδιδῶι ἐξέ̣σ̣-
τω τῶι κυρίωι ἀποτρέχειν ἔχοντι. περὶ τᾶς κράνας. τᾶς δὲ κράνας τᾶς ὠνο{ι}μασμένας {²⁶ὠνομασμένας}²⁶ διὰ τῶν ἀρχαίων ἐγγράφων Ἅγνας καὶ τοῦ γε[γε]-
85 νημένου ποτὶ τᾶι κράναι ἀγάλματος τὰν ἐπιμέλειαν ἐχέτω Μνασίστρατος, ἕως ἂν ζεῖ, καὶ μετεχέτω μετὰ τῶν ἱερῶν τᾶν τε θυσι-
ᾶν καὶ τῶν μυστηρίων, καὶ ὅσα κα οἱ θύοντες ποτὶ τᾶι κράναι τραπεζῶντι, καὶ τῶν θυμάτων τὰ δέρματα λαμβανέτω Μνασίστρατος,
τῶν τε διαφόρων, ὅσα κα οἱ θύοντες ποτὶ τᾶι κράναι προτιθῆντι ἢ εἰς τὸν θησαυρόν, ὅταν κατασκευασθεῖ, ἐμβάλωντι, λαμβανέτω Μνα-
σίστρατος τὸ τρίτον μέρος· τὰ δὲ δύο μέρη, καὶ ἄν τι ἀνάθεμα ὑπὸ τῶν θυσιαζόντων ἀνατιθῆται, ἱερὰ ἔστω τῶν θεῶν. ὁ δὲ ἱερεὺς καὶ οἱ ἱε-
ροὶ ἐπιμέλειαν ἐχόντω, ὅπως ἀπὸ τῶν διαφόρων ἀναθέματα κατασκευάζηται τοῖς θεοῖς, ἃ ἂν τοῖς συνέδροις δόξει. θησαυρῶν κατασκευ-
90 [ᾶ]ς. οἱ ἱεροὶ οἱ κατεσταμένοι ἐν τῶι πέμπτωι καὶ πεντηκοστῶι ἔτει ἐπιμέλειαν ἐχόντω μετὰ τοῦ ἀρχιτέκτονος, ὅπως κατασκευασ-
[θ]ῆντι θησαυροὶ λίθινοι δύο κλαικτοί, καὶ χωραξάντω τὸν μὲν ἕνα εἰς τὸν ναὸν τῶν Μεγάλων Θεῶν, τὸν δ’ ἄλλον ποτὶ τᾶι κράναι, ἐν ὧι ἂν τόπ-
ωι δοκεῖ αὐτοῖς ἀσφαλῶς ἕξειν· καὶ ἐπιθέντω κλᾶϊκας, καὶ τοῦ μὲν παρὰ τᾶι κράναι ἐχέτω τὰν ἁτέραν κλᾶϊκα Μνασίστρατος, τὰν δὲ ἄλ̣-
λ̣αν οἱ ἱεροί, τοῦ δὲ ἐν τῶι ναῶι ἐχόντω τὰν κλᾶϊκα οἱ ἱεροί, καὶ ἀνοιγόντω κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς μυστηρίοις καὶ τὸ ἐξαριθμηθὲν διάφορον ἐ[ξ]
ἑκατέρου τοῦ θησαυροῦ χωρὶς γράψαντες ἀνενεγκάντω· ἀποδόντω δὲ καὶ Μνασιστράτωι τὸ γινόμενον αὐ[τῶι] διάφορον, καθὼς ἐν τ[ῶι]
95 διαγράμματι γέγραπται. ἱεροῦ δείπνου. οἱ ἱεροὶ ἀπὸ τῶν θυμάτων τῶν ἀγομένων ἐν τᾶι πομπᾶι ἀφελόντες ἀφ’ ἑκάστου τὰ νόμι̣[μα]
τοῖς θεοῖς [τὰ λοι]πὰ κρέα καταχρησάσθωσαν εἰς τὸ ἱερὸν δεῖπνον μετὰ τᾶν ἱερᾶν καὶ παρθένων, καὶ παραλαβόντω τόν τε ἱερῆ
[καὶ τὰ]ν̣ ἱέρεαν κ[αὶ τὰ]ν ἱέρεαν τοῦ Καρνείου καὶ Μνασίστρατον καὶ τὰν γυναῖκα τε καὶ τὰς γενεὰς αὐτοῦ καὶ τῶν τεχνιτᾶν τοὺς λει-
[το]υ̣[ργή]σαντας [ἐν τα]ῖς χορείαις καὶ τᾶν ὑπηρεσιᾶν τοὺς λειτουργοῦντας αὐτοῖς· καὶ εἰς τὰ λοιπὰ δαπανάματα μὴ πλεῖον ἀνάλωμα
[π]οιοῦν̣τ̣ες δραχμᾶν ․․․․․․․․․․ {²vacare videtur}² ἀγορᾶς. οἱ ἱεροὶ τόπον ἀποδειξάντω, ἐν ᾧ πραθήσεται πάντα· ὁ δὲ ἀγορανόμος ὁ ἐπὶ πόλεος 〚επι〛
100 ἐ̣πιμέλειαν ἐχέτω, ὅπως οἱ πωλοῦντες ἄδολα καὶ καθαρὰ πωλοῦντι καὶ χρῶνται σταθμοῖς καὶ μέτροις συμφώνοις ποτὶ τὰ δαμόσια, καὶ
μὴ τασσέτω μή̣[τ]ε̣ πόσου δεῖ πωλεῖν, μηδὲ καιρὸν τασσέτω μηδὲ πρασσέτω μηθεὶς τοὺς πωλοῦντας τοῦ τόπου μηθέν· τοὺς δὲ μὴ πω-
λοῦντας καθὼς γέγραπται, τοὺς μὲν δούλους μαστιγούτω, τοὺς δὲ ἐλευθέρους ζαμιούτω εἴκοσι δραχμαῖς· καὶ τὸ κρίμα ἔστω ἐπὶ τῶν ἱε-
[ρῶν]. vac. ὕδατος. ἐχέτω δὲ ἐπιμέλειαν ὁ ἀγορανόμος καὶ περὶ τοῦ ὕδατος, ὅπως κατὰ τὸν τᾶς παναγύριος χρόνον μηθεὶς κακοποιεῖ μήτε
[τὸ β]ή̣λημα μήτε τοὺς ὀχετοὺς μήτε ἄν τι ἄλλο κατασκευασθεῖ ἐν τῶι ἱερῶι χάριν τοῦ ὕδατος, καὶ ὅπως, καθὼς ἂν μερισθεῖ, ῥεῖ τὸ ὕδωρ καὶ μη-
105 [θ]ε[ὶς ἀ]ποκωλύει τοὺς χρωμένους· ἂν δέ τινα λαμβάνει ποιοῦντά τι τῶν κεκωλυμένων, τὸν μὲν δοῦλον μαστιγούτω, τὸν δὲ ἐλεύθερον̣
[ζαμιούτω] εἴκοσι δραχμαῖς· καὶ τὸ κρίμα ἔστω ἐπὶ τῶν ἱερῶν. ἀλείμματος καὶ λουτροῦ. ὁ ἀγορανόμος ἐπιμέλειαν ἐχέτω, ὅπως οἱ θέλοντες
[βαλανεύε]ιν ἐν τῶι ἱερῶι μὴ πλεῖον πράσσωντι τοὺς λουομένους δύο χαλκῶν καὶ παρέχωντι πῦρ καὶ μάκραν εὔκρατον καὶ τοῖς κατακλυ-
[ζομένοις ὕ]δωρ εὔκρατον, καὶ ὅπως ὁ ἐγδεξάμενος τῶν ξύλων τὰν παροχὰν εἰς τὸ ἀλειπτήριον παρέχει ξύλα ξηρὰ καὶ ἱκανὰ τοῖς ἀλει-
[φομένοις] κατ’ ἀμέραν ἀπὸ τετάρτας ὥρας ἕως ἑβδόμας. δοῦλος δὲ μηθεὶς ἀλειφέσθω. οἱ δὲ ἱεροὶ ἐγδιδό{ι}ντω {²⁶ἐγδιδόντω}²⁶ τὰν παροχὰν τῶν ξύλ̣[ω]ν̣
110 [τῶν εἰς τ]ὸ̣ ἀλειπτήριον· ἂν δέ τις τῶν ἐγδεξαμένων ἢ τῶν βαλανέων μὴ ποιεῖ καθὼς γέγραπται, τὸν μὲν δοῦλον μαστιγούτω ὁ ἀγορ̣α̣νό-
[μος, τ]ὸν δὲ ἐλεύθ<ε>ρον ζαμιούτω καθ’ ἕκαστον ἀδίκημα εἴκοσι δραχμαῖς· καὶ τὸ κρίμα ἔστω ἐπὶ τῶν ἱερῶν. συνέσιος ἀναφορᾶς. οἱ ἱε-
[ροὶ ὅ]σ̣α̣ κα διοικήσωντι ἐν τᾶι παναγύρει ἢ κατακρίνωντί τινας, σύνεσιν ἀνενεγκάντω εἰς τὸ πρυτανεῖον· ἀναγραψάντω δὲ καὶ
[εἰς τ]ὸ̣ν οἶκον τὸν ἐν τῶι ἱερῶι, οὓς ἂν κατακρίνωντι καὶ ἐπὶ ποίωι ἀδικήματι. ἀντίγραφον ἔχειν τοῦ διαγράμματος. οἱ κατεσταμέ-
[νοι ὥ]στε γράψαι τὸ διάγραμμα, καθὼς ἂν δοκιμασθεῖ, δόντω τοῖς νομοδείκταις ἀντίγραφον. οἱ δὲ λαβόντες ἐπιδεικνυόντω τῶι
115 [χρε]ί̣α̣ν ἔχοντι. καὶ ἐν τοῖς μυστηρίοις συνλειτουργούντω τοῖς ἱεροῖς καὶ ὁ κᾶρυξ καὶ αὐλητὰς καὶ μάντις καὶ ἀρχιτέκτων.
[τᾶς κατα]στάσιος τῶν δέκα. οἱ δαμιοργοὶ τοῦ ἕκτου μηνὸς τᾶι δωδεκάται, πρὸ τοῦ τὸν κ<λᾶ>ρον τῶν ἱερῶν
Όψι Β (face B.)
117 [κ]αὶ τᾶν ἱερᾶν γί-
νεσθαι, ἀποδόντ[ω]
τῶι δάμωι χειροτο-
120 νίαν, ὅπως καταστά-
σει ἐκ πάντων τῶν
πολιτᾶν δέκα, μὴ
νεωτέρους ἐτῶν
τ̣εσσαράκοντα μη-
125 [δ]ὲ δὶς τοὺς αὐτοὺς τ-
[ό]ν γ’ ἰὸν ἐνιαυτόν. π[ο]-
[τ]εισφερόντω δὲ οἵ τε
ἄρχοντες καὶ τῶν
ἄλλων ὁ θέλων, εἰσ-
130 φέροντες, ἐξ ὧν γέ-
γραπται τοὺς ἱεροὺς
κλαροῦσθαι· τοὺς δὲ
κατασταθέντας ὁ[ρ]-
κιξάτω ὁ γραμματεὺς
135 τῶν συνέδρων τὸν
ὅρκον, ὃν οἱ ἱεροὶ ὀμν[ύ]-
οντι. ἐχόντω δὲ οἱ κα-
τασταθέντες ἐπι-
μέλειαν περὶ πάν-
140 των, ὧν δεῖ ἐν τοῖς μυσ-
τηρίοις συντελεῖσ-
θαι, καὶ φροντιζόντω,
ὅσων χρεία ἐστὶ εἰς
τὸ ἐπιτελεῖσθαι τὰ
145 μυστήρια. προγρα-
φόντω δὲ ἐκ τῶν ἱε-
ρῶν καὶ ῥαβδοφόρους
τοὺς εὐθετωτάτους,
ὁμοίως δὲ καὶ μυστα-
150 γωγούς. τοὺς δὲ συν-
λειτουργήσοντας
μετὰ Μνασιστρά-
[τ]ου προγραφόντω, ἄν
[τ]ινας εὑρίσκωντι εὐ-
155 θέτους ὑπάρχοντας
καὶ τῶν μὴ ὄντων ἱε-
ρῶν· καὶ οἱ προγραφέν-
τες πειθαρχούντω
καὶ ἐπιτελούντω, ὃ ἂν
160 προγραφῆντι· τὸν δὲ
μὴ ποιοῦντα κατακρι-
νάντω εἴκοσι δρα-
[χ]μαῖς καὶ ἐγγραψάν-
τω εἰς τοὺς πολεμάρ-
165 χους. οἱ δὲ ῥαβδοφόροι
μαστιγούντω, οὕς κα
οἱ δέκα κελεύωντι·
οἱ δὲ κατασταθέν-
τες δέκα κρινόντω
170 [τ]ὰ κ[ρίμα]τα [πάντα].
ἂ[ν δὲ χρεία εἶ πε]-
ρί τινος διαβούλιον [γί]-
νεσθαι, συναγόντω
οἱ δέκα πάντες τοὺς ἱ-
175 ερούς, καὶ καθὼς τοῖς
πλειόνοις δόξαι, ἐπιτε-
λείσθω. φορούντω δὲ οἱ
δέκα ἐν τοῖς μυστηρί-
οις στρόφιον πορφύριον.
180 ἀγράφων. εἰ δέ τινα
ἄγραφά ἐστι ἐν τῷ δι-
αγράμματι ποτὶ τὰν
τῶν μυστηρίων καὶ
τᾶν θυσιᾶν συντέλει-
185 αν, βουλευέσθωσαν οἱ
σύνεδροι, μὴ μετακι-
νοῦντες ἐπὶ καταλ[ύ]-
σει τῶν μυστηρίων μ[η]-
θὲν τῶν κατὰ τὸ διά-
190 γραμμα· εἰ δὲ μή, τὸ
γραφὲν ἀτελὲς ἔστω·
τὸ δὲ διάγραμμα κύρι-
ον ἔστω εἰς πάντα τὸν
χρόνον.
Επεξηγήσεις ορισμένων άρθρων και συγκρισή τους με το σήμερα.
1. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Ο Γραμματεύς των Συνέδρων κατά τη διάρκεια των θυσιών θα ορκίσει όσους διορίστηκαν Ιερείς, εκτός αν κάποιος είναι άρρωστος, ενώ θα καίγονται ταυτόχρονα στους βωμούς οι προσφορές και θα γίνονται σπονδές αίματος και οίνου, με τον ακόλουθο τρόπο, τον όρκο τον υπογεγραμμένο:
« Ορκίζομαι στους θεούς, στο όνομα των οποίων τα μυστήρια εκτελούνται , ότι θα επιμεληθώ, όπως η τελετή γίνει θεοπρεπώς, ότι θα εμποδίσω κάθε άλλον να ασεβήσει προς την τελετή , θα ορκίσω δε και τα Ιέρειας και τον Ιερέα του Απόλλωνα σύμφωνα με το Διάγραμμα, τηρών τον όρκον μου , είθε να έχω όσα αρμόζουν στους ευσεβείς , διαφορετικά αν είμαι επίορκος, ας έχω τα ενάντια». Αν κάποιος δεν θέλει να ορκιστεί, να τιμωρηθεί με πρόστιμο 1000 δραχμών και να οριστεί δια κλήρου άλλος αντί τούτου.
Τις ιερές γυναίκες να ορκίζουν οι ιερείς άνδρες στο ιερό του Καρνείου την προηγούμενην των μυστηρίων κατά τον ίδιο όρκο με την προσθήκη, ότι δικαίως και οσίως συμβιούν με το συζυγό τους. Αν κάποια δε θέλει να ορκιστεί οι ιεροί να της επιβάλλουν πρόστιμο 1000 δραχμών και να μην της επιτρέπουν να συμμετέχει στην τελετή των θυσιών, ούτε να συμμετέχει στα μυστήρια, ενώ αυτές που έχουν ορκιστεί θα εκτελούν τα έργα τους. Αυτοί που συμπληρώνουν το 55ον έτος της ηλικίας τους Ιερείς και Ιέρειαι, επαναλαμβάνουν τον όρκο κατά τον 11ον μήνα ,πριν τα μυστήρια (Ιούλιος ή Αύγουστος).
4.ΠΕΡΙ ΕΙΜΑΤΙΣΜΟΥ
Οι τελούντες τα μυστήρια θα είναι ξυπόλητοι με απλό λευκό ιματισμό φτηνό και χωρίς χρώματα, οι δε γυναίκες χωρίς διαφανή φορέματα και τα σειρήτια του ενδύματος δεν θα είναι πλατύτερα από μισό δάχτυλο και όσες δεν έχουν υπηρεσία θα φορούν στην τελετή λινό χιτώνα και φόρεμα, η αξία που δεν θα είναι μεγαλύτερη των 20 δραχμών , οι δε δούλες την ίδια ενδυμασία, όχι όμως μεγαλύτερης των 50 δραχμών και οι παίδες εσωτερικό μακρύ φόρεμα ή συνδόνι και ιμάτιο που η αξία δεν θα είναι μεγαλύτερη της μιας μνας. Οι δε ιερές όσες μεν είναι παντρεμένες μακρύ εσωτερικό φόρεμα (καλάσηριν) ή εσωτερικό χιτώνα χωρίς χρωματιστές γιρλάντες και φόρεμα όχι ακριβότερο από 2 μνες, οι δε ανύπαντρες κροσσωτό φόρεμα ή άλλο φόρεμα όχι ακριβότερο από 100 δραχμές.
6. ΣΤΗΝ ΠΟΜΠΗ
Κατά την πομπή η ενδυμασία θα είναι ίδια για όλους. Οι μεν γυναίκες θα φορούν μεσοφόρι και φόρεμα μάλλινο με σειρήτια όχι πλατύτερα από μισό δάχτυλο, οι δε κοπέλλες μακρύ εσωτερικό φόρεμα που να μην είναι διαφανές . Απαγορεύεται όμως σε αυτές να έχουν χρυσά κοσμήματα και να έχουν στο πρόσωπο ψυμίθιο (βαφή στα χείλια), ούτε πούδρα και φτιασίδια, ούτε κορδέλα στα μαλλιά, ούτε να είναι γυρισμένα προς τα πάνω, και τα μαλλιά πρέπει να έχουν πλεγμένα κατά τον συνήθη απλό τρόπο, ούτε παπούτσια εκτός αν είναι φτιαγμένα από τσόχα ή από δέρμα θυσιαζιόμενου ζώου. Όσες δε έχουν υπηρεσία στις τελετές να φορούν τα ρούχα που έχουν καθορίσει οι ιεροί. Αν δε κάποια έχει διαφορετικά ρούχα απ’ αυτά που έχουν καθοριστεί, ή κάτι άλλο απ’ όσα απαγορεύονται να μην το επιτρέψει ο γυναικονόμος και να έχει το δικαίωμα να τα αφαιρέσει με τη βία και να τα κατασχέσει υπέρ των θεών. Αι Ιέρειαι επιτρέπεται να χρησιμοποιούν για την πορεία της πομπής δίφρο με προσκέφαλο. Προβλέπονται όμως ποινές, για κάθε παράβαση. Οι Ιερείς μετά τον όρκο τους ορκίζουν και ειδικά ό Αξιωματικός ο καλούμενος Γυναικονόμος, ο οποίος θα επιβλέπει υπεύθυνα την τήρηση των διαταγών, για τις γυναίκες και Ιέρειες.
7.ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΟΜΠΗΣ
Η Πομπή είναι η παρέλαση κατά τάξη επισήμων. Το προβάδισμα θα το έχει ο Ιεροφάντης Μνασίστρατος έπειτα ακολουθεί ο ιερέας των θεών, για χάρη των οποίων γίνονται τα μυστήρια μαζί με την ιέρεια, θα ακολουθεί έπειτα ο αγωνοθέτης, οι ιεροθύτες, οι αυλητές. Μετά από αυτούς ακολουθούν οι ιερές παρθένες, με τη σειρά που έχει καθοριστεί με κλήρωση, οδηγώντας τα άρματα, πάνω στα οποία έχει τοποθετηθεί η κιβωτός, που περιέχει τα ιερά μυστικά. Κατόπιν ακολουθεί η (Θυναρμόστρια) , η προϊστάμενη του ιερού δείπνου της θεάς Δήμητρας και οι υποθοιναρμόστριες που ανέλαβαν υπηρεσία, έπειτα η ιέρεια του ναού της Δήμητρας που βρίσκεται στον ιππόδρομο και η ιέρεια του ναού της Αιγίλης. Έπειτα οι ιερές γυναίκες μία-μία όπως καθορίστηκε η σειρά τους με κλήρωση και έπειτα οι ιεροί άνδρες με σειρά που θα καθορίσουν οι Δέκα. Να οδηγούνται στην πομπή τα ζώα που θα θυσιαστούν, στη Δήμητρα ετοιμόγεννη γουρούνα, στον Ερμή κριάρι, στους Μεγάλους Θεούς μικρή γουρνοπούλα, στον Κάρνειο Απόλλωνα κάπρο και στην Αγνή (Περσεφόνη) πρόβατο.
 |
| Αρχαιολογικός χώρος ιερού θεάς Δήμητρας - Φωτ: ιστότοπος Γιάννη Δ. Λύρα |
Τις εισπράξεις που ανήκουν στα μυστήρια να τις εισπράττουν οι 5 που θα διοριστούν από το δήμο. Αυτούς τους 5 θα τους προτείνουν όλοι υποχρεωτικά οι άρχοντες, αλλά όχι τους ίδιους δυο φορές τον ίδιο χρόνο, από εκείνους που έχουν φορολογήσιμη περιουσία όχι λιγότερη από ένα τάλαντο=6000δραχμές. Οι 5 που θα διοριστούν θα προσημειώνεται η περιουσία τους καθώς και την περιουσία εκείνων που τους πρότειναν. Αυτοί που θα κάνουν τις εισπράξεις θα τους βοηθάει υποχρεωτικά ο αργυροσκόπος. Όταν τελειώσει η τέλεση των μυστηρίων, θα γίνει, από αυτούς που έκαναν τις εισπράξεις απολογισμός σε δημόσια συνεδρίαση, την πρώτη κατά τον νόμο συνέλευση των συνέδρων και θα παραδώσουν αμέσως στον επιμελητή κατάλογο, στον οποίο θα αναγράφονται ονομαστικά όσοι κατεβάλανε τα διάφορα ποσά για τον καθαρμό και για την μύηση, και αυτοί που μυήθηκαν για πρώτη φορά ή ότι άλλο τυχόν εισπράχτηκε, καθώς και τα έξοδα που πραγματοποιήθηκαν. Αν υπάρχει κάποιο υπόλοιπο, να το καταθέσουν σε μετρητά στον Ταμία που θα είναι υπόλογος. Αν υπάρχει κάποια αδικαιολόγητη δαπάνη, να καταβάλλουν τα διπλάσια και επί πλέον πρόστιμο χίλιες δραχμές και οι δικαστές να μην κάνουν καμιά ελάττωση. Αυτοί δε που θα διοριστούν για το προσεχές έτος, να προβούν σε εξόφληση και του ποσού που δίνεται στο Μνασίστρατο, για το στεφάνι που προσφέρεται από την πόλη, που είναι 6 χιλιάδες δραχμές. Να δώσουν και στον Ταμία όσα αυτός έχει ξοδέψει προηγουμένως για τα κατασκευαζόμενα έργα στο Καρνάσιο, ή όσα ξοδεύτηκαν απ’ αυτόν, για την ετοιμασία των μυστηρίων. Τα υπόλοιπα από τις εισπράξεις του έτους αυτού να τα διαθέσουν οι 5 για τα επισκευαζόμενα οικοδομήματα στο Καρνάσιο και αν υπάρχει επί πλέον ανάγκη πέρα από αυτά τα έσοδα να αναφέρουν γράφοντας κατηγορηματικά ποιες ανάγκες υπάρχουν, για να εκδώσουν οι άρχοντες και οι σύνεδροι απόφαση, ότι ο ταμίας πρέπει να πληρώσει τις δαπάνες. Τα χρήματα που θα πληρώσει ο ταμίας να αποδοθούν σε αυτόν από τις εισπράξεις των μυστηρίων και να αποδώσουν λογαριασμό στον Επιμελητή της διαχειρισής τους και να είναι υπόλογοι αν έχουν κάνει καμιά παράβαση, όπως καθορίζεται παραπάνω. Ο ταμίας όποιο χρηματικό υπόλοιπο παραλάβει να το διαθέσει σύμφωνα με σχετική έκθεση, για την επισκευή των έργων του Καρνασίου και να μην το χρησιμοποιήσει για καμιά άλλη δαπάνη, μέχρι να κατασκευαστούν όλα τα έργα που χρειάζονται, για την τέλεση των μυστηρίων και κανείς να μην κάνει πρόταση ότι αυτές οι εισπράξεις πρέπει να χρησιμοποιηθούν για κάτι άλλο. Σε αντίθετη περίπτωση η πρόταση πρέπει να θεωρηθεί άκυρη και εκείνος που την έκανε να καταβάλλει πρόστιμο 2000 δραχμών, το ίδιο και ο ταμίας για ότι έχει τυχόν ξοδέψει σε άλλη εργασία , να το καταβάλλει στο διπλάσιο και επί πλέον πρόστιμο 2000 δραχμές .Οι δικαστές να μην κάνουν καμιά ελάττωση, οι δε εισπράξεις που θα προέρχονται από τις παραπάνω καταδίκες, να διατίθενται για την επισκευή των έργων του Καρνασίου. Όταν δε γίνουν όλα τα έργα που χρειάζονται για να τελούνται τα μυστήρια, τότε όσα έσοδα θα γίνονται από την τέλεση των μυστηρίων να διατίθενται σαν έσοδα της πόλης.
Οι μύστες όταν γίνεται ο καθαρμός τους απορρίπτουν τα πράγματα που φέρουν μαζί τους και οι 5 αρμόδιοι διατάσσονται να τα περισυλλέγουν και ότι άλλο αδέσποτο και να το παραδίνουν στον Ταμία. Από την πώληση αυτών τα προκύπτοντα χρήματα να διατίθενται για τις επισκευές των εν γένει πραγμάτων στο Καρνάσειο.
12.ΠΕΡΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΘΥΜΑΤΩΝ
Οι Ιερείς να ετοιμάζουν τα θύματα και στις θυσίες και στον καθαρμό. Να έχουν έτοιμα όλα τα είδη των ζώων , τα οποία πριν την έναρξη των μυστηρίων θα θυσιάζονται σε κάθε θεότητα. Οι ιεροί μετά το διορισμό τους να αναθέσουν ύστερα από μειοδοτικό διαγωνισμό, την προμήθεια των ζώων αυτών που πρέπει να θυσιαστούν ή να οδηγηθούν ζωντανά στα μυστήρια καθώς και όσα προορίζονται για τους καθαρμούς αναθέτοντας αν το κρίνουν συμφέρον, στον ίδιο μειοδότη την προμήθεια όλων των ζώων, είτε χωριστά, σε εκείνον που θα δεχτεί να είναι μειοδότης. Πρέπει μερικά από τα θύματα (ζώα για θυσία) να τα παραδώσει πριν αρχίσουν τα μυστήρια. 2 άσπρα πρόβατα για την τέλεση του καθαρμού και 1 κριάρι με ωραίο χρώμα, όταν γίνεται ο καθαρμός στο θέατρο 3 χοιρίδια, στην τελετή των πρωτομυστών 100 πρόβατα, στην πομπή της Δήμητρας ετοιμόγεννη γουρούνα, για τους μεγάλους θεούς μια γουρούνα 2 ετών, στον Ερμή κριάρι, στον Κάρνειο Απόλλωνα κάπρο (αρσενικό γουρούνι) και για την Αγνή (Περσεφόνη) πρόβατο. Ο ανάδοχος της προμήθειας αφού εγγυηθεί στους ιερούς να πάρει το αντίτιμο και να παραδώσει τα κατάλληλα ζώα καθαρά, για θυσία, χωρίς σωματικά ελαττώματα να τα επιδείξει 10 ημέρες πριν τη τέλεση των μυστηρίων. Όσα από τα ζώα εγκριθούν να τα σημαδεύουν οι ιεροί και ο ανάδοχος να παραδώσει όσα σημαδεύτηκαν . Αν όμως δεν τα φέρει για τον έλεγχο να εισπράττουν οι ιεροί από τους εγγυητές το ποσό της αξίας και μισό ακόμη, τα δε ζώα να τα προσκομίσουν αυτοί και να κρατήσουν τη δαπάνη της αγοράς των θυμάτων απ’ όσα εισπραχθούν.
13. ΠΕΡΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ
Οι Ιερείς να καθορίζουν κάθε χρόνο τους Αυλητές και Κιθαριστές, για την τέλεση των Θυσιών και Μυστηρίων, που θα κρίνουν κατάλληλους , για να υπηρετήσουν τιμητικά στη διάρκεια των θυσιών και μυστηρίων. Όσοι δε διαλεχτούν, να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους θεούς.
16. ΑΣΥΛΟ ΓΙΑ ΔΟΥΛΟΥΣ
Μόνο οι Ιερείς δικαιούνται κατά την κρίση τους να παρέχουν άσυλο ,στους δούλους που το ζητούν. Το ιερό τέμενος να είναι άσυλο για τους δούλους μόνο στο χώρο της περιοχής που θα καθορίσουν οι ιεροί και κανείς να μην υποθάλπει τους δραπέτες, ούτε να τους τροφοδοτεί , ούτε να τους δίνει εργασία. Όποιος ενεργεί αντίθετα από αυτή τη διάταξη, γίνεται υπόχρεος απέναντι στον κύριο του δραπέτη δούλου και είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει στον κύριο του δούλο τη διπλάσια αξία του δούλου και επί πλέον 500 δραχμές πρόστιμο, ο δε ιερέας βγάζει δική του απόφαση για τους δραπέτες που θα ζητήσουν άσυλο, από τη δική του πόλη και όσοι καταδικαστούν να παραδοθούν στους κυρίους τους. Αν δεν τους παραδώσει ο ίδιος μπορεί ο κύριος να παραλάβει το δούλο από το σπίτι του.
18. ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΘΗΣΑΥΡΩΝ
Οι ιερείς που συμπλήρωσαν το 55ο έτος της ηλικίας τους, αναλαμβάνουν με τον Αρχιτέκτονα την επιμέλειαν όπως κατασκευαστούν δύο θησαυροί (οικήματα προς εναποθήκευση των δώρων προς τους θεούς) , που να κλειδώνουν ο μεν ένας πλησίον του ναού των Μεγάλων Θεών, ο δε άλλος πλησίον της Kρήνης, σε τοποθεσία που θα κρίνουν ότι είναι ασφαλής. Να βάλουν κλειδιά στο κιβώτιο της κρήνης, όπου το ένα θα κρατεί ο Μνασίστρατος και το άλλο οι ιεροί, στο δε κιβώτιο που βρίσκεται στο ναό να έχουν το κλειδί οι ιερείς και να το ανοίγουν κάθε χρόνο στην τελετή των μυστηρίων. Το ποσό που θα καταμετρηθεί στο κάθε κιβώτιο να το καταγράφουν χωριστά και να το ασφαλίσουν. Να αποδώσουν δε στον Μνασίστρατο το ποσό που καθορίστηκε από το διάταγμα.
 |
| Βάθρο ... Μνασίστρατος -Φωτ: ιστότοπος Γιάννη Δ. Λύρα |
19. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ
Οι Ιερείς, να κρατούν τα νόμιμα, από τα φερόμενα στη πομπή θύματα (ζώα), και παρασκευάζουν τον Ιερό Δείπνο μαζί με τις ιερές και τις παρθένες. Σε αυτό το δείπνο συντρώγουν οι Ιέρειες και Παρθένες, ο Ιερεύς και η Ιέρεια του Καρνείου Απόλλωνα, ο Ιεροφάντης Μνασίστρατος, η γυναίκα του , τα παιδιά του και τα παιδιά των παιδιών του και από τους καλλιτέχνες όσους πήραν μέρος στους ομίλους του χορού, το υπηρετικό προσωπικό, όσους τους βοήθησαν, και όλοι οι κατώτεροι λειτουργοί των μυστηρίων. Και για τα υπόλοιπα που θα χρειαστούν στο δείπνο να μην ξοδευτούν περισσότερα από… δραχμές.
20. ΠΕΡΙ ΑΓΟΡΑΣ
Οι ιερείς να διαλέξουν μια τοποθεσία που θα γίνονται οι αγοροπωλησίες και ο Αγρονόμος της πόλης να έχει τη φροντίδα αυτοί που πουλάνε, να πουλάνε αγνά και καθαρά πράγματα, να ελέγχει τα σταθμά και τα μέτρα των πωλητών, καθώς και τις τιμές των εμπορευμάτων. Όσοι δεν πουλάνε σύμφωνα με αυτά που καθορίστηκαν, τους μεν δούλους να μαστιγώνει, τους δε ελεύθερους να τιμωρεί με πρόστιμο 20 δραχμών, και την απόφαση της ποινής να την βγάζουν οι ιεροί.
25. ΠΕΡΙ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ 10
Οι προϊστάμενοι του δήμου κατά τη δωδέκατη ήμερα του 6ου μήνα ,πριν γίνει η κλήρωση για τους ιερούς και ιερές, να αναθέσουν στο δήμο με χειροτονία να διορίσει 10 από όλους τους πολίτες που δεν θα είναι κάτω από 40 ετών και ούτε 2 φορές τους ίδιους στον ίδιο χρόνο. Να μετέχουν στην εκλογή και οι άρχοντες και από τους άλλους πολίτες όποιος θέλει, προτείνοντας κατόπιν από εκείνα τα πρόσωπα από τα οποία σύμφωνα με το νόμο γίνεται η κλήρωση. Αυτοί που θα διοριστούν να τους ορκίσει ο γραμματέας των συνέδρων, με τον ίδιο όρκο που ορκίζει τους ιερούς. Οι διοριζόμενοι να έχουν σαν καθηκοντά τους τη φροντίδα, για όσα πρέπει να γίνονται κατά τη διάρκεια των μυστηρίων και όλα όσα χρειάζονται στην τελεσή τους. Να εκλέγουν για ραβδοφόρους, τους καλλίτερους από τους ιερούς, καθώς και τους μυσταγωγούς. Αυτοί που πρέπει να εκτελούν υπηρεσία μαζί με τον Μνασίστρατο, να τους εκλέγουν, έφ’ όσον υπάρχουν κατάλληλοι, και από αυτούς που δεν διορίστηκαν ως ιεροί. Και όσοι εκλέχτηκαν να πειθαρχούν και να εκτελούν οτιδήποτε τους ανατεθεί. Αυτόν που δεν θα συμμορφωθεί να τον καταδικάζουν σε πρόστιμο 20 δραχμών και να τον καταγράφουν στα βιβλία των οργάνων της τάξης, και οι ραβδοφόροι να εκτελούν τις μαστιγώσεις που θα διατάξουν οι 10. Εκλέγονται οι 10 που έχουν συμπληρώσει το 40ο έτος της ηλικίας τους και δεν είχαν εκλεγεί το προηγούμενο έτος.(Αυτοί είχαν την υπερτάτη διεύθυνση της λειτουργίας των τελετών των μυστηρίων, στη διάρκεια τους).
- Μια δραχμή=6 οβελοί, μια μνα=100 δραχμές, δίδραχμο ή στατήρας, τετράδραχμο, ένα τάλαντο= 60 μνες= 6000 δραχμές.
ΑΡΧΑΙΑ ΑΝΔΑΝΙΑ
Η πρώτη πρωτεύουσα της Μεσσηνίας
Οι πέντε φυλές της αρχαίας πόλης Μεσσήνης :Αριστομαχίς, Κλεολαία, Κρεσεφοντίς, Δαϊφοντίς, Υλλίς
Το όνομα Ανδανία έφερε αρχαιότατα πόλη που βρισκόταν στο λεγόμενο κατά την Αρχαιότητα Στενυκλάριο (ή Στενυκληρικό) πεδίο, δηλαδή στη σημερινή Ανω μεσσηνιακή πεδιάδα. Το ίδιο επίσης όνομα έφερε και η περιοχή που εκτεινόταν γύρω από την πόλη αυτή. Το κοινό όνομα πόλης και περιοχής πιστοποιείται από αναφορά του συγγραφέα των πρώιμων βυζαντινών χρόνων Στεφάνου: ...«Άνδανία πόλις Μεσσήνης, ομώνυμος τη χώρα».
- Το όνομα Ανδανία1 δηλώνει την ωραία – την τέρπουσα πόλη και περιοχή. Η λέξη παράγεται από το ρήμα άνδάνω που έχει τη σημασία του αρέσω, τέρπω, ευχαριστώ. Οι αρχαίοι πάντως πίστευαν ότι η ονομασία οφειλόταν σε όνομα γυναίκας Ανδανίας. Και είναι αξιοπρόσεκτο ότι και σήμερα υπάρχει στο Διαβολίτσι το βαπτιστικό όνομα Ανδανία...Ο Παυσανίας γράφει: «τη πόλει τό όνομα από γυναίκας γέγονεν Ανδανίας».
Η μεγάλη ακμή της πόλης συμπίπτει με τους λεγόμενους Μεσσηνιακούς πολέμους. Στο Β’ και Γ’ Μεσσηνιακό πόλεμο αυτή ήταν το κέντρο όλων των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
- Στο Γ’ πόλεμο εδώ έδρασε ο θρυλικός Αριστομένης, ο οποίος είχε δημιουργήσει επίλεκτο σώμα καταδρομέων, η δράση των οποίων έφτανε ως την πρωτεύουσα των Λακεδαιμονίων Σπάρτη. Οι καταδρομείς αυτοί ήσαν, κατά τον Παυσανία, «άριστοι καί άριθμόν πλείστοι περί τήν Ανδανίαν».
- Στο τέλος του Τρίτου Μεσσηνιακού πολέμου (500 – 489 π.Χ.) η πόλη εκθεμελιώθηκε από τους Λακεδαιμόνιους και οι κάτοικοί της στην πλειονότητά τους εκδιώχτηκαν από αυτήν.
 |
| {... Σπαρτιάταις δὲ ἐν οὐδενὶ λόγῳ θεμένοις τοὺς ἱκέτας ἀπήντησεν ἐκ Ποσειδῶνος μήνιμα, καί σφισιν ἐς ἔδαφος τὴν πόλιν πᾶσαν κατέβαλεν ὁ θεός. ἐπὶ δὲ τῇ συμφορᾷ ταύτῃ καὶ τῶν εἱλώτων ὅσοι Μεσσήνιοι τὸ ἀρχαῖον ἦσαν, ἐς τὸ ὄρος τὴν Ἰθώμην ἀπέστησαν...}--Ιθωμάτα δόμος-Φωτ: ιστότοπος Γιάννη Δ. Λύρα |
Στην κορυφή του όρους Ιθώμη της Μεσσηνίας, στη θέση που σήμερα βρίσκεται η Παλαιά Μονή Βουλκάνου σε υψόμετρο 800 μέτρων, σώζονται τα θεμέλια του Ιερού του Ιθωμάτα Δία, που λατρευόταν στην περιοχή κατά την αρχαιότητα.
Ένα χάλκινο πόδι τρίποδα και άλλα ευρήματα που χρονολογούνται από τα Γεωμετρικά χρόνια, αποδεικνύουν πως το Ιερό Ιθωμάτα Δία, ήταν από τότε λατρευτικό κέντρο.
Ο Παυσανίας μας πληροφορεί, ότι τα παλιά χρόνια οργανώνονταν και μουσικοί αγώνες στο Ιερό Ιθωμάτα Δία. Σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή, ο μύθος αναφέρει ότι το θεϊκό παιδί – Ζευς, μετά την απαγωγή του από τους Κουρήτες και την διάσωσή του από την οργή του πατέρα του Κρόνου, παραδόθηκε για να ανατραφεί, στις τοπικές νύμφες Ιθώμη και Νέδα, που τον έλουζαν με το νερό της πηγής Κλεψύδρας .
Ένα μικρό άγαλμα του Διός παιδιού, που είχε φιλοτεχνήσει ο γλύπτης Αγελάδας (τέλος 6ου-αρχές 5ου αιώνα π.Χ.) μεταφέρθηκε στο Ιερό του Ιθωμάτα Δία από τους επαναπατρισμένους Μεσσήνιους το 369 π.Χ.. Το άγαλμα αυτό βρέθηκε από τους μοναχούς κατά την ανέγερση της Μονής Βουλκάνου, το 625 μ.Χ.. Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, το φυλούσαν με μεγάλη μυστικότητα ανά τους αιώνες, καθώς το παρελάμβανε για φύλαξη ο νεότερος μοναχός έως τα βαθιά του γεράματα και στη συνέχεια το παρέδιδε σε νεότερο.
Η πόλη και πάλι ανοικοδομήθηκε μετά το 338 π.Χ (Μάχη Χαιρωνείας), όταν ο Φίλιππος Β’ ανακήρυξε ελεύθερους όλους τους Μεσσηνίους.
Η σύνταξη και δημοσιοποίηση των τελετουργικών διατάξεων των μυστηρίων της Ανδανίας το 91 π.X υποδηλώνει σοβαρή αναβίωση του θρησκευτικού και κοινωνικού βίου των κατοίκων της περιοχής.
Η πληροφορία του Παυσανία, ότι τα μυστήρια της Ανδανίας ήταν τα σεβαστότερα μετά τα Ελευσίνια, δηλώνει ότι κατά τον μήνα Αύγουστο ή Σεπτέμβριο και επί οκτώ ημέρες η πόλη λειτουργούσε ως θρησκευτικό κέντρο του Πελοποννησιακού χώρου.
- Η Ανδανία φαίνεται ότι καταστράφηκε κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα, αφού ο περιηγητής Παυσανίας μιλάει για «έρείπια Ανδανίας».
Από τα μέσα του 19ου αι. ο μεγάλος ιστορικός Ερνέστος Κούρτιος είχε επιβάλλει τη θέση ότι η Ανδανία βρισκόταν στη βορειοανατολική πλευρά του Στενυκλάριου πεδίου, δηλαδή στην περιοχή μεταξύ Δεσύλλα και Φίλια, και συγκεκριμένα κάτωθεν του υψώματος του Ελληνικού, όπου το 1840 ο Κούρτιος είχε ανασκάψει και φέρει σε φως κυκλώπειο τείχος.
 |
| η περιοχή της Ανδανίας δηλ. το Στενυκλάριο πεδίο ήταν το κέντρο των Μεσσηνιακών εξεγέρσεων (Β, Γ, Δ Μεσ. πόλεμοι)(Αραπογιάννη 2012: 442.). Το προηγούμενο καθιστά σαφές, πως η Ανδανία φαίνεται να κατείχε μια πρωτοκαθεδρία μεταξύ των άλλων μεσόγειων πόλεων κατά την Αρχαϊκή περίοδο. Ίσως να ήταν το μεγαλύτερο οικιστικό κέντρο της Μεσσηνίας(Παυσανίας, «Ελλάδος Περιήγησις»: 4.14.6- 4.14.7.). Ωστόσο, θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε την Ανδανία ως πόλη με σαφείς δομές μιας και η κατάκτηση της περιοχής από τη Σπάρτη δεν άφησε περιθώρια στους οικισμούς της πεδιάδας της Στενυκλάρου και του Άνω Παμίσου, να αναπτυχθούν σε πόλεις- κράτη με σαφή χαρακτηριστικά. Σε αυτήν την περίπτωση τα αρχαιολογικά δεδομένα υποδηλώνουν με σαφήνεια, ότι κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο οι Μεσσήνιοι- είλωτες ζούσαν σε κωμοπόλεις ή χωριά ενώ οι πεδιάδες της Στενυκλάρου και του Παμίσου χωρίσθηκαν σε κλήρους και δόθηκαν προς εκμετάλλευση σε Σπαρτιάτες πολίτες(Αραπογιάννη 2012: 442.). |
Τη θέση του Κουρτίου ανέτρεψε ο Σουηδός αρχαιολόγος Νάταν Βαλμίν, όταν το 1930, μετά από συστηματικές επισκοπήσεις στην περιοχή, διετύπωσε τη θέση ότι η Ανδανία βρισκόταν στη βορειοδυτική πλευρά του Στενυκλαρίου πεδίου και συγκεκριμένα στη περιοχή μεταξύ Κωνσταντίνων, Πολίχνης και Καλλιρρόης.
Στη θέση αυτή κατέληξε ο Βαλμίν βασιζόμενος σε τρία κυρίως δεδομένα:
- 1) Στην περιοχή του Διβαριού της Πολίχνης βρέθηκε το 1858 η επιγραφή των Μυστηρίων της Ανδανίας,
- 2) υπάρχουν στην περιοχή εντοιχισμένα κατάλοιπα αρχαίων αντικειμένων και κτηρίου, εις δε την παλιά εκκλησία του Αγ. Αθανασίου ευρέθη βάθρο με γλυπτική εικόνα και επιγραφή, αναφερόμενη σε ιερωμένο των
- μεγάλων θεών και
- 3) ο Παυσανίας εδώ τοποθετούσε την πόλη, γράφοντας ότι «ρεϊ δέ ποταμός παρά το Καρνάσιον Χάραδρος, καί προελθόντι έν άριστέρα σταδίους οκτώ [1480 μ.] μάλιστα ερείπιά έστίν Ανδανίας».
- 1) Δεν είναι πειστική η προσπάθεια του Βαλμίν να ταυτοποιήσει τα τείχη του Ελληνικού με άλλη πόλη (‘Αμφεια).
- 2) δάπεδο ρωμαϊκών χρόνων που βρέθηκε το 1900 στη θέση Τρύφα υποδηλώνει πόλη στην περιοχή, που χρονικά συμπίπτει με την δεύτερη φάση της ακμής της Ανδανίας,
- 3) η επιγραφή των Μυστηρίων και όσα συσχετίζονταν με τις ιερές τελετές βρίσκονταν στο Καρνάσιο άλσος, το οποίο ο Παυσανίας προσδιορίζει κοντά στον ποταμό Χάραδρο (Τζαμή): «ποταμός παρά τό Καρνάσιον Χάραδρος (έστίν)». Το Διβάρι επομένως, στο οποίο βρέθηκε η επιγραφή, θα ήταν η δυτική πλευρά του άλσους,
- 4) τα διάσπαρτα κατάλοιπα αρχαίων αντικειμένων είναι πάρα πολλά στη βορειοανατολική πλευρά και είναι ασυγκρίτως περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή, οι δε γεροντότεροι επιμαρτυρούν ότι άφθονο αρχαίο υλικό καταστράφηκε κατά την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου,
- 5) το όνομα της Ανδανίας διατηρήθηκε στο σημερινό χωριό Σαντάνι (εις Ανδανία > Σανδανία > Σαντάνι), το οποίο ευρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Στενυκλαρίου πεδίου, και
- 6) υπάρχει η εκτίμηση ότι ο Παυσανίας περιέγραψε την πόλη από την Ιθώμη και δεν την επισκέφτηκε ο ίδιος.
Αθανάσιος Β. Βερτσέτης / Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
~~{*}~~
ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ
- Ο Παυσανίας κατά τη συνήθεια και τις προτιµήσεις του αναφέρεται µόνο στα λατρευτικά αγάλµατα και τους ναούς της αγοράς, αδιαφορεί για τα οικοδοµήµατα πολιτικού καιεµπορικού χαρακτήρα, όπως το Βουλείον και οι εµπορικές στοές της αγοράς. Χάρις πάντως σε επιγραφή του 1ου αι.µ.Χ. (SEG 23, 205.207 και 35, 343) που αναφέρεται σεχρηµατικά ποσά που κατέβαλαν Μεσσήνιοι πολίτες για την επισκευή δηµόσιων οικοδοµηµάτων και ιερών γνωρίζουµε τα ονόµατα τριών στοών: την « Παντόπωλιν στοάν» ,τη «στοάν του Νικαίου» και τη στοά την « παρὰ τὸ Κρεοπώλιον» . Η τελευταία ήλθε πρόσφατα στο φως
- 41
- . Η µεγάληβόρεια στοά της αγοράς, πάντως, δεν είχε καταστήµατα, αλλά κόγχες µε αγάλµατα όπως αναφέραµε ήδη, λειτουργούσε ως χώρος αναψυχής και περιπάτου. Παραµένει το πρόβληµα από ποια πλευρά της αγοράς εισήλθε ο περιηγητής, γιατί ερχόµενος από την ανατολική Λακωνική Πύλη έπρεπε αναγκαστικά να προσεγγίσει την αγορά από τηνανατολική της πλευρά. Ως σήµερα υποστηρίζαµε ότι προχώρησε πίσω από τη βόρεια στοά και εισήλθε στην αγορά από τη B∆ γωνία, ακολουθώντας το στενό (βυζαντινό;) δροµάκι που περνά ανάµεσα από τοθέατρο και τη λεγόµενη κρήνη Aρσινόη
- 42
- . Αν είχε προτιµήσει αυτή την πορεία, όφειλε να µνηµονεύσει τουλάχιστον πρώτη την Kρήνη Aρσινόη, καθώς την βλέπει κανείς αµέσως στα αριστερά του, και µετά από αυτήν, τον ναό του ∆ιός Σωτήρος, ο οποίος βρίσκεται στη ΝΑ περιοχήτης αγοράς, σε µεγάλη σχετικά απόσταση από την Κρήνη.Κάνει, εντούτοις, ακριβώς τα αντίστροφα ο περιηγητής, µνηµονεύει πρώτα τον ναό του ∆ία και µετά την Kρήνη. Παραµένει, εποµένως, αβέβαιη η ταύτιση του κρηναίου οικοδοµήµατος πίσω από το θέατρο µε την κρήνη Αρσινόη. Τον ναό της θεάς Μεσσάνας αναφέρει, περιέργως, ο Παυσανίας αµέσως µετά την περιήγησή του στο Ασκληπιείο και όχι όσον καιρό βρισκόταν ακόµη µέσα στην αγορά όπου και βρίσκεται ο ναός, σύµφωνα µε τα ανασκαφικά και τα επιγραφικά δεδοµένα
- 43
- . Η πορεία του Παυσανία στην πόλη της Μεσσήνης και οι αναφορές του στα µνηµεία δεν ακολουθούν πάντα την τοπογραφική σειρά που αναµένουµε αλλά µια δική του λογική, ενίοτε ακατανόητη. Φαίνεται ότι τον πρόδωσαν σε ορισµένες τουλάχιστον περιπτώσεις οι συνοπτικές σηµειώσεις που είχε κρατήσει επί τόπου ο ίδιος ή ο γραφέας του,οι οποίες δεν συνοδεύονταν από τοπογραφικά σκαριφήµατα. Λόγω της ασάφειάς του προκλήθηκε σύγχυση µεταξύ των µελετητών και διαφωνία σχετικά µε τη θέση του ναού της Μεσσάνας
- 44
ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ :
- https://diavolitsi.gr
- καθ. ΔΕ-Γιάννης Δ. Λύρας -http://lyrasi.blogspot.com
- https://epigraphy.packhum.org/
- www.eleftheriaonline.gr/
- Πέτρος Θέμελης :από το βιβλίο του : Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ω Ν -ΤΙΜΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΓΙ Α ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ- Μ Α Ν Ο Λ Η Κ Ο Ρ Ρ Ε
- Αθανάσιος Β. Βερτσέτης / Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
- Πέτρος Θέμελης-Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Πρόεδρος Εταιρίας Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών.
- ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Γιάννης Δ. Λύρας : Βιβλιογραφία
- Λεξικό Συμβόλων, ΤΖ. ΚΟΥΠΕΡ, εκδόσεις πύρινος κόσμος, Αθήνα 1992
- Περιηγητής Παυσανίας. Στα χρόνια της περιηγησής του ,είδε ερειπωμένη την Ανδανία, το άγαλμα του Κάρνειου Απόλλωνα, της Αγνής, προσωνύμιο της Κόρης και του Κριοφόρου Ερμή.
- Για την περιήγηση της Μεσσηνίας έχουν γράψει και οι:
- Παυσανίου «ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ», Δημήτρη Διον. Σταματόπουλου, YNIVERSITY STYDIO PRES, 1994
- Ελλάδος Περιήγησις «Μεσσηνιακά», Διονυσίου Πύρρου του Θεταλού, Αθήνα 1984
- Σ. Οικονομάκης, το 1897, στο πονημά του με τίτλο: Τα σωζώμενα εν Ιθώμη, 1897, Αθήνα
- Ο καθηγητής Βενετσάνος Κουβελάκης, από Αρχαία Μεσσήνη και
- Μεσσηνιακά Παριήγησις της ΤΕΔΚ Μεσσηνίας που δεν αναφέρει τίποτε, για τα μυστήρια της Ανδανίας.
- Την αντιγραφή , μελέτη, μετάφραση σχόλια και δημοσίευση έχουν κάνει οι:
- Ο Ολλανδός καθηγητής Gerrit Teriele το 1968
- Ο Γερμανός καθηγητής Dittenbergero με κωδικούς 735, 736, στο τετράτομο έργο του, με τίτλο, συλλογή ελληνικών επιγραφών, ο επίσης γερμανός καθηγητής
- Kolbe,με κωδικό 1390, στο έργο του με τίτλο, επιγραφές Μεσσηνίας, Λακωνίας και Αργολίδας και
- ΠΑΕ 2001 σελίδες 70 – 79 Πέτρος Θέμελης
- Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος
- Αρχαίες εορτές-τελετές-μυστήρια
- Διαδίκτυο
