Οι αρχαίοι νεώσοικοι του Πειραιά στο φως

Χρονολογούνται στα τέλη του 6ου - αρχές του 5ου π. Χ αιώνα

Αναπαράσταση των μη στεγασμένων αρχαίων νεωλκείων, των αποθηκών για την προστασία των πλοίων

Έξι μνημειώδεις νεώσοικους, που χρονολογούνται στα τέλη του 6ου - αρχές του 5ου π. Χ αιώνα και επτά μη στεγασμένα νεωλκεία (ναυπηγεία) ανέσκαψαν στα αρχαία λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας (σημερινό Μικρολίμανο) οι αρχαιολόγοι του Δανέζικου Ινστιτούτου υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων κατά την περίοδο 2010-2012. Όπως έδειξε η έρευνα οι νεώσοικοι της Μουνιχίας εκτείνονται σε απόσταση 35 μέτρων περίπου από τη σημερινή ακτογραμμή και βρίσκονται σε βάθος μεγαλύτερο των 2 μέτρων. Κι αυτό, γιατί η ανύψωση της στάθμης της θάλασσας είχε καλύψει ήδη από

το τέλος της αρχαιότητας μεγάλο μέρος από τις αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις καθώς και τις μεταγενέστερες, υστερορωμαϊκές προβλήτες. Το πλάτος των νεώσοικων πάντως, που φθάνει τα 6,2 μέτρα τους καθιστά μεγαλειώδεις τόσο όσον αφορά το μέγεθος όσο και ως προς την κατασκευή τους.
Αποκαλύφθηκε μάλιστα και πλευρικός τοίχος σε μήκος 10,3 μέτρων και πλάτος 1,6 μέτρων ενώ οι κιονοστοιχίες που χώριζαν τους νεώσοικους _κάθε βάση κίονα έχει διαστάσεις 1,6 x 1.6 μέτρα_ συνεχίζουν σε απόσταση 27,2 μέτρων.
Στο αρχαίο λιμάνι της Ζέας εξάλλου, ανασκάφηκαν και τα κατάλοιπα των επτά νεωλκείων (πλάτους περίπου 8 μέτρων έκαστο) που αποτελούσαν κατά πάσα πιθανότητα τους χώρους για την αποθήκευση των μεγαλυτέρων πλοίων (πεντήρεις). Αυτά τα επιβλητικά πολεμικά πλοία, τα οποία υπολογίζεται πως είχαν μήκος περίπου 45 μέτρων και πλήρωμα 377 ανδρών, εισήχθησαν στο Αθηναϊκό ναυτικό περίπου στα 320 π. Χ, στην αυγή της χρυσής εποχής του.

Οι νεώσοικοι είναι τα αρχαιότερα δημόσια κτήρια του Πειραιά, κατά τον Πλάτωνα μάλιστα οι πρώτες μόνιμες εγκαταστάσεις οφείλονται στον Θεμιστοκλή. Υπολογίζεται έτσι, ότι το σύνολό τους στα τρία λιμάνια ήταν 378 από τους οποίους οι 83 βρίσκονταν στη Μουνιχία, οι 196 στη Ζέα και οι 94 στον Κάνθαρο.
Πίσω από τους νεώσοικους εξάλλου υπήρχαν διοικητικές εγκαταστάσεις και σκευοθήκες ενώ ολόκληρη η περιοχή του ναυστάθμου προστατευόταν από περίβολο. Ανά δύο οι νεώσοικοι αποτελούσαν ένα επίμηκες υπόστεγο, που καλυπτόταν από μία δίρριχτη στέγη και έκλεινε στο πίσω μέρος του με τοίχο.
Τα υπόστεγα ήταν οργανωμένα σε ομάδες των 10 νεώσοικων ενώ σε καθένα από αυτούς ανελκυόταν μία μόνο τριήρης _ ή δύο μικρότερα πλοία _ πάνω σε επικλινή «σκάρα», που έπρεπε να εκτείνεται μερικά μέτρα μέσα στη θάλασσα και εκτός του στεγασμένου χώρου. Η σκάρα αποτελούνταν από δύο παράλληλα και χαμηλά τοιχία, πάνω στα οποία στερεωνόταν ένα ξύλινο δάπεδο, που αλειφόταν με λίπος κατά μήκος του άξονα στον οποίο γλιστρούσε η ράχη της καρένας (τρόπις).
Ενδιαφέρον έχει το γεγονός τέλος, ότι οι νεώσοικοι του Πειραιά κατασκευάστηκαν κατά τα πρώιμα χρόνια του δημοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας έτσι η πιθανότητα ορισμένες από τις τριήρεις που πήραν μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας εναντίον των Περσών το 480 π. Χ. καθώς και εκείνες που ανήκαν στη Δηλιακή Συμμαχία να στεγάζονταν σε αυτούς..