Η Υπέρεια Κρήνη το 2014 θα είναι ένας επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος
Από την αρχαιότητα μέχρι το 1998 ανάβλυζε άφθονο νερό. Μέσα σε δύο χρόνια, όμως, ξαφνικά στέρεψε η Υπέρεια Κρήνη του Βελεστίνου, την οποία μνημονεύει ο Σοφοκλής ως «σύγγονον ύδωρ... νάμα θεοφιλέστατον» (νερό γηγενές, πηγή που αγαπούν πολύ οι θεοί).
Θες η ξηρασία που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την περιοχή, θες οι γεωτρήσεις που γίνονται για να
ποτιστεί ο κάμπος, πάντως η αρχαία κρήνη στέρεψε και βγήκαν στην επιφάνεια τα απομεινάρια από ένα τεράστιο κρηναίο οικοδόμημα που θαύμαζαν οι αρχαίοι.
«Στην περίπτωση αυτή ισχύει το "ουδέν κακόν αμιγές καλού"», μας λέει η Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου, προϊσταμένη της ΙΓ' Εφορείας Αρχαιοτήτων, ενθουσιασμένη
από το αποτέλεσμα των έργων αποχωμάτωσης και καθαρισμού του μνημείου, που αποκαλύπτουν ένα λαμπρό μαρμάρινο οικοδόμημα.
450.000 ευρώ
Από την εποχή που η Υπέρεια Κρήνη ή Κεφαλόβρυσο, όπως το λένε οι ντόπιοι, ήταν γεμάτη νερό και πλατσούριζαν μέσα οι πιτσιρικάδες, από τότε διακρίνονταν οι αρχαίες πέτρες, αλλά κανείς δεν είχε τολμήσει να αγγίξει την πηγή και να προχωρήσει σε μια επιστημονική διερεύνηση. Οταν χάθηκε το νερό, δόθηκε η ευκαιρία στους αρχαιολόγους να ερευνήσουν τα αρχαία κατάλοιπα και να τα αναδείξουν. Ηδη το έργο, που βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ενταγμένο στο ΕΣΠΑ με 450.000 ευρώ και έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2014.
«Εχουμε πολλές πληροφορίες από τον Σοφοκλή τον 5ο αιώνα π.Χ., από τον γεωγράφο Στράβωνα περίπου πεντακόσια χρόνια αργότερα, που αναφέρει ότι η Κρήνη βρίσκεται στο μέσον της αρχαίας πόλης των Φερών, αποτελεί δηλαδή τον "ομφαλό" της, όπως επίσης από τα αργυρά νομίσματα των Φεραίων (5ου αι. π.Χ.) που απεικονίζουν μια λεοντοκεφαλή-κρουνό από όπου ρέει άφθονο νερό, από λόγιους και περιηγητές του 19ου και του 20ού αιώνα. Εχουμε λοιπόν σχέδια, γκραβούρες, γιατί υπήρξε ένα μνημείο-σύμβολο» σύμφωνα με την κ. Ιντζεσίλογλου.
Και σήμερα η Υπέρεια Κρήνη βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του πολεοδομικού ιστού της πόλης, ενώ ήταν πάντα χώρος αναψυχής, περιπάτου και σχολικών εκδρομών της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλίας. Το νερό σχημάτιζε μια μικρή λίμνη που αγκάλιαζαν γύρω τα πλατάνια και μέσα κολυμπούσαν ψάρια και δροσίζονταν το καλοκαίρι τα παιδιά.
Η αρχαιολόγος εκτιμά πως εξαιτίας της κρήνης αυτής, που αποτελούσε πηγή ζωής, ίσως έγινε εκεί και η πρώτη εγκατάσταση κατοίκων κατά την προϊστορική εποχή. Από τα νερά της υδρευόταν η αρχαία πόλη των Φερών μέσω ενός κρηναίου οικοδομήματος και αργότερα η πόλη του Βελεστίνου με τη βοήθεια ενός αντλιοστασίου που εγκαταστάθηκε στην όχθη της λίμνης.
«Τα ύδατά της, μέσω κλειστών και ανοικτών υδραυλάκων, διοχετεύονταν προς τις πεδινές περιοχές, προς τα βόρεια και τα ανατολικά του Βελεστίνου, ποτίζοντας κήπους και περιβόλια και κινώντας τις περίφημες υδροκίνητες βιοτεχνίες (αλευρόμυλους, μαντάνια, δριστέλλες κ.ά.)». Ο Ρήγας Βελεστινλής στην «Επιπεδογραφία της Φεράς» (Βιέννη, 1797), το τοπογραφικό σχέδιο για την πατρίδα του, σημειώνει την ύπαρξη «μύλων με μαρμαρόκτιστα υδραγωγεία».
Οταν άρχισαν τα έργα καθαρισμού της πρώην λίμνης, η ΙΓ' ΕΠΚΑ περισυνέλεξε δεκάδες νομίσματα των αρχαίων και νεότερων χρόνων που έριχναν οι επισκέπτες κάνοντας μια ευχή. Σήμερα είναι ορατά τμήματα αναλημματικού τοίχου και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ενός μεγάλου κρηναίου οικοδομήματος κλασικής-ελληνιστικής εποχής, που δεν αποκλείεται να είχε δεχθεί προσθήκες στους μεταβυζαντινούς χρόνους. «Οταν στέρεψε από νερό, αποκαλύφθηκε η θλιβερή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει από την εγκατάλειψη και τη φθορά ένα διαχρονικό μνημείο της φύσης και του πολιτισμού», τονίζει η έφορος.
Σε λίγους μήνες, πάντως, η εικόνα θα έχει αλλάξει ριζικά, καθώς αφαιρούνται δύο τσιμεντένιοι διάδρομοι (δεκαετίας του '60) που είχαν κατασκευαστεί πάνω και δίπλα στα αρχαία ερείπια, γίνεται μια μεταλλική πεζογέφυρα που θα ενώνει τις όχθες της λιμνούλας και θα περνάει πάνω από το αρχαίο οικοδόμημα, τριγύρω θα δημιουργηθεί ένας ξήλινος διάδρομος επίσκεψης και θα γίνουν φυτεύσεις ώστε να δημιουργηθεί ένα πάρκο αναψυχής. Δυτικά του αρχαίου κτηρίου, σε ένα υπερυψωμένο άνδηρο θα διαμορφωθεί χώρος ανάπαυσης με παγκάκια και βρύση, ενώ θα υπάρχει και μια εξέδρα για στάση, θέαση και ενημέρωση των επισκεπτών για το μνημείο.
Τα σχολεία συνεχίζουν και τώρα, που δεν υπάρχει νερό και το έργο της Εφορείας βρίσκεται σε εξέλιξη, να επισκέπτονται την Υπέρεια Κρήνη και να μαθαίνουν την ιστορία της. Η ευαισθητοποίηση των μαθητών ξεκίνησε το 2010 με αφορμή το πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού «Περιβάλλον και Πολιτισμός», που έγινε και στο Βελεστίνο με θέμα «Φωνές νερού μυριάδες».
Δόθηκε έμφαση στην απώλεια του νερού και στην αναγκαιότητα ανάταξης και ανάδειξης του αρχαίου μνημείου. Από τότε όλοι όσοι πάνε να δουν την Κρήνη είναι ευπρόσδεκτοι από τους αρχαιολόγους, τους συντηρητές και όλους τους εργαζόμενους στο έργο, οι οποίοι τους δείχνουν τα αρχαία ερείπια που είναι πλέον καλά αναγνωρίσιμα και από τους μη ειδικούς.
Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ
Από την αρχαιότητα μέχρι το 1998 ανάβλυζε άφθονο νερό. Μέσα σε δύο χρόνια, όμως, ξαφνικά στέρεψε η Υπέρεια Κρήνη του Βελεστίνου, την οποία μνημονεύει ο Σοφοκλής ως «σύγγονον ύδωρ... νάμα θεοφιλέστατον» (νερό γηγενές, πηγή που αγαπούν πολύ οι θεοί).
Θες η ξηρασία που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την περιοχή, θες οι γεωτρήσεις που γίνονται για να
ποτιστεί ο κάμπος, πάντως η αρχαία κρήνη στέρεψε και βγήκαν στην επιφάνεια τα απομεινάρια από ένα τεράστιο κρηναίο οικοδόμημα που θαύμαζαν οι αρχαίοι.
«Στην περίπτωση αυτή ισχύει το "ουδέν κακόν αμιγές καλού"», μας λέει η Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου, προϊσταμένη της ΙΓ' Εφορείας Αρχαιοτήτων, ενθουσιασμένη
από το αποτέλεσμα των έργων αποχωμάτωσης και καθαρισμού του μνημείου, που αποκαλύπτουν ένα λαμπρό μαρμάρινο οικοδόμημα.
450.000 ευρώ
Από την εποχή που η Υπέρεια Κρήνη ή Κεφαλόβρυσο, όπως το λένε οι ντόπιοι, ήταν γεμάτη νερό και πλατσούριζαν μέσα οι πιτσιρικάδες, από τότε διακρίνονταν οι αρχαίες πέτρες, αλλά κανείς δεν είχε τολμήσει να αγγίξει την πηγή και να προχωρήσει σε μια επιστημονική διερεύνηση. Οταν χάθηκε το νερό, δόθηκε η ευκαιρία στους αρχαιολόγους να ερευνήσουν τα αρχαία κατάλοιπα και να τα αναδείξουν. Ηδη το έργο, που βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ενταγμένο στο ΕΣΠΑ με 450.000 ευρώ και έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2014.
«Εχουμε πολλές πληροφορίες από τον Σοφοκλή τον 5ο αιώνα π.Χ., από τον γεωγράφο Στράβωνα περίπου πεντακόσια χρόνια αργότερα, που αναφέρει ότι η Κρήνη βρίσκεται στο μέσον της αρχαίας πόλης των Φερών, αποτελεί δηλαδή τον "ομφαλό" της, όπως επίσης από τα αργυρά νομίσματα των Φεραίων (5ου αι. π.Χ.) που απεικονίζουν μια λεοντοκεφαλή-κρουνό από όπου ρέει άφθονο νερό, από λόγιους και περιηγητές του 19ου και του 20ού αιώνα. Εχουμε λοιπόν σχέδια, γκραβούρες, γιατί υπήρξε ένα μνημείο-σύμβολο» σύμφωνα με την κ. Ιντζεσίλογλου.
Και σήμερα η Υπέρεια Κρήνη βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του πολεοδομικού ιστού της πόλης, ενώ ήταν πάντα χώρος αναψυχής, περιπάτου και σχολικών εκδρομών της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλίας. Το νερό σχημάτιζε μια μικρή λίμνη που αγκάλιαζαν γύρω τα πλατάνια και μέσα κολυμπούσαν ψάρια και δροσίζονταν το καλοκαίρι τα παιδιά.
Η αρχαιολόγος εκτιμά πως εξαιτίας της κρήνης αυτής, που αποτελούσε πηγή ζωής, ίσως έγινε εκεί και η πρώτη εγκατάσταση κατοίκων κατά την προϊστορική εποχή. Από τα νερά της υδρευόταν η αρχαία πόλη των Φερών μέσω ενός κρηναίου οικοδομήματος και αργότερα η πόλη του Βελεστίνου με τη βοήθεια ενός αντλιοστασίου που εγκαταστάθηκε στην όχθη της λίμνης.
«Τα ύδατά της, μέσω κλειστών και ανοικτών υδραυλάκων, διοχετεύονταν προς τις πεδινές περιοχές, προς τα βόρεια και τα ανατολικά του Βελεστίνου, ποτίζοντας κήπους και περιβόλια και κινώντας τις περίφημες υδροκίνητες βιοτεχνίες (αλευρόμυλους, μαντάνια, δριστέλλες κ.ά.)». Ο Ρήγας Βελεστινλής στην «Επιπεδογραφία της Φεράς» (Βιέννη, 1797), το τοπογραφικό σχέδιο για την πατρίδα του, σημειώνει την ύπαρξη «μύλων με μαρμαρόκτιστα υδραγωγεία».
Οταν άρχισαν τα έργα καθαρισμού της πρώην λίμνης, η ΙΓ' ΕΠΚΑ περισυνέλεξε δεκάδες νομίσματα των αρχαίων και νεότερων χρόνων που έριχναν οι επισκέπτες κάνοντας μια ευχή. Σήμερα είναι ορατά τμήματα αναλημματικού τοίχου και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ενός μεγάλου κρηναίου οικοδομήματος κλασικής-ελληνιστικής εποχής, που δεν αποκλείεται να είχε δεχθεί προσθήκες στους μεταβυζαντινούς χρόνους. «Οταν στέρεψε από νερό, αποκαλύφθηκε η θλιβερή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει από την εγκατάλειψη και τη φθορά ένα διαχρονικό μνημείο της φύσης και του πολιτισμού», τονίζει η έφορος.
Σε λίγους μήνες, πάντως, η εικόνα θα έχει αλλάξει ριζικά, καθώς αφαιρούνται δύο τσιμεντένιοι διάδρομοι (δεκαετίας του '60) που είχαν κατασκευαστεί πάνω και δίπλα στα αρχαία ερείπια, γίνεται μια μεταλλική πεζογέφυρα που θα ενώνει τις όχθες της λιμνούλας και θα περνάει πάνω από το αρχαίο οικοδόμημα, τριγύρω θα δημιουργηθεί ένας ξήλινος διάδρομος επίσκεψης και θα γίνουν φυτεύσεις ώστε να δημιουργηθεί ένα πάρκο αναψυχής. Δυτικά του αρχαίου κτηρίου, σε ένα υπερυψωμένο άνδηρο θα διαμορφωθεί χώρος ανάπαυσης με παγκάκια και βρύση, ενώ θα υπάρχει και μια εξέδρα για στάση, θέαση και ενημέρωση των επισκεπτών για το μνημείο.
Τα σχολεία συνεχίζουν και τώρα, που δεν υπάρχει νερό και το έργο της Εφορείας βρίσκεται σε εξέλιξη, να επισκέπτονται την Υπέρεια Κρήνη και να μαθαίνουν την ιστορία της. Η ευαισθητοποίηση των μαθητών ξεκίνησε το 2010 με αφορμή το πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού «Περιβάλλον και Πολιτισμός», που έγινε και στο Βελεστίνο με θέμα «Φωνές νερού μυριάδες».
Δόθηκε έμφαση στην απώλεια του νερού και στην αναγκαιότητα ανάταξης και ανάδειξης του αρχαίου μνημείου. Από τότε όλοι όσοι πάνε να δουν την Κρήνη είναι ευπρόσδεκτοι από τους αρχαιολόγους, τους συντηρητές και όλους τους εργαζόμενους στο έργο, οι οποίοι τους δείχνουν τα αρχαία ερείπια που είναι πλέον καλά αναγνωρίσιμα και από τους μη ειδικούς.
Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ
