Σημεία από την ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους από την κ. Άννα Παναγιωταρέα σήμερα στο Μουσείο της Αμφίπολης:
1. Με την αφαίρεση των χωμάτων, χτες, αποκαλύφθηκαν τμήματα από μαρμάρινη θύρα, της τυπικής μορφής των μακεδονικών τάφων: Δηλαδή, έχουμε θύρα κατασκευασμένη από μάρμαρο Αλυκής Θάσου- όπως είναι κατασκευασμένο και όλο το ταφικό συγκρότημα- με εφηλίδες, οι οποίες μιμούνται την κεφαλή καρφιών, όπως είθισται στις ξύλινες πόρτες.
2. Στη δυτική πλευρά του θυρώματος διαπιστώθηκε ότι υπάρχει στροφέας. Ο στροφέας είναι το σημείο κρέμασης της θύρας από την παραστάδα.
4. Κατά την ανασκαφή αποκαλύφθηκε η συνέχεια των πλευρικών τοιχωμάτων, η οποία δεν διαφέρει καθόλου από τους προηγούμενους χώρους, ήτοι ορθομαρμάρωση, όμοια με εκείνη που υπάρχει σε όλους τους χώρους του μνημείου.
5. Κατά την ανασκαφή, επίσης, βρέθηκαν,
μπροστά από τη θύρα, πίσω από τις Καρυάτιδες, χάλκινα και σιδερένια καρφιά. Τονίζουμε ότι βρέθηκαν χτες και δεν είναι δεδομένο ότι ῾῾παραπέμπουν σε φορείο᾽᾽.
Θέλω, επίσης, να κάνω δύο γενικές παρατηρήσεις:
1. Επειδή διαβάζω σε δημοσιεύματα, υποθέσεις ότι δεν γίνεται η αρχαιολογική έρευνα σύμφωνα με την ανασκαφική μέθοδο, δηλαδή, αφαίρεση ανασκαφικών στρωμάτων με συστηματικό τρόπο, όπως προκύπτει από τα ημερολόγια της ανασκαφής, είναι προφανές ότι η εργασία γίνεται με τον πλέον ενδεδειγμένο επιστημονικό τρόπο.
2. Όσον αφορά στον τρόπο απομάκρυνσης των χωμάτων της ανασκαφής, μέσα από τον τάφο, σημειώνω το εξής: Προκειμένου να διευκολυνθεί η ανασκαφή και να προχωρήσει όσο το δυνατόν καλύτερα και ασφαλέστερα, χρησιμοποιείται ταινία μεταφοράς χωμάτων, όπως, άλλωστε, συνηθίζεται και σε άλλες ανασκαφές.
Τεχνικές εργασίες:
1.Το δάπεδο της επίχωσης πίσω από τις Καρυάτιδες έχει φτάσει ως την στέψη των βάθρων, επί των οποίων στηρίζονται οι Καρυάτιδες, δηλαδή περίπου στο 1,5 μ.
2. Αυτή η επίχωση θα παραμείνει προσωρινά ως αντιστήριξη του τρίτου διαφράγματος. Θα αρχίσει να καταβιβάζεται σε συνδυασμό με την απομάκρυνση χωμάτων από τον τέταρτο χώρο.
3. Να σημειώσω ότι στον χώρο, δηλαδή, πίσω από τις Καρυάτιδες ως τον τρίτο διαφραγματικό τοίχο, τοποθετήθηκε η δεύτερη φάση αντιστήριξης, με ισχυρές μεταλλικές κοιλοδοκούς.
4. Επίσης, υποστηλώθηκε προσωρινά το θραυσμένο υπέρθυρο του τρίτου διαφράγματος, το οποίο θα απομακρυνθεί για να καθαριστεί και να συντηρηθεί.
5. Στον τέταρτο χώρο -ο οποίος χαρακτηρίζεται από συνεχή ορθομαρμάρωση ίδιου τύπου μαρμάρου Αλυκής Θάσου, όπως και το σύνολο του μνημείου- υλοποιούνται ήδη από την Δευτέρα εργασίες αντιστήριξης των τοίχων και υποστύλωσης της θόλου για την ασφάλεια των εργαζομένων και του μνημείου. Εχει, λοιπόν, ήδη ολοκληρωθεί η αντιστήριξη στην στέψη των πλαϊνών τοίχων και έχει ξεκινήσει η τοποθέτηση της υποστύλωσης της θόλου, με μεταλικές σωληνωτές δοκούς.
6. Λόγω της ευαίσθητης ισορροπίας στην οποία βρίσκεται η θόλος, οι τεχνικοί σύμβουλοι μαζί με το συνεργείο προσπαθούν, με λεπτές επεμβάσεις, να τοποθετήσουν την υποστύλωση χωρίς να διαταράξουν την ισορροπία που έχει δημιουργηθεί μετά τις εξωτερικές αποχωματώσεις.
7. Να σημειώσω ότι η υποστύλωση έχει υλοποιηθεί στα δυο τρίτα της επιφάνειας της θόλου. Οι ευρισκόμενες εκεί εξωτερικές επιχώσεις επιτρέπουν να εξελιχθεί ασφαλέστερα η διαδικασία της υποστύλωσης.
8. Η υποστήλωση που χρησιμοποιείται είναι “παθητική” -δηλαδή, ενεργοποιείται μόνον στις περιπτώσεις που ένας θολίτης τείνει να μετακινηθεί-πράγμα που εξασφαλίζει την ελάχιστη δυνατή επίδραση στην υφιστάμενη ισορροπία της θόλου.
9. Θα έχετε αντιληφθεί ότι βρισκόμαστε στη δυσκολότερη φάση των εργασιών που ως τώρα έχουν πραγματοποιηθεί για την ασφάλεια εργαζόμενων και μνημείου.
10. Έχω αναφερθεί ότι η επίχωση έχει κλίση από Νότο προς Βορρά, με υψομετρική διαφορά πάνω από ένα μέτρο. Στον τέταρτο διαφραγματικό τοίχο έχει εντοπιστεί το άνοιγμα, στο οποίο έχω επίσης αναφερθεί, σε μεγαλύτερο βάθος από τα προηγούμενα ανοίγματα. Οδηγεί τους τεχνικούς στο συμπέρασμα ότι το δάπεδο του τέταρτου χώρου βρίσκεται βαθύτερα από το δάπεδο των προηγούμενων χώρων, πιθανώς κατά δύο μέτρα.
11. Φυσιολογικά, αυτό σηματοδοτεί την ύπαρξη σκάλας ή ράμπας η οποία ξεκινά πιθανώς μετά το θύρωμα του τρίτου διαφράγματος.
12. Συμπληρωματικά σας αναφέρω ότι έχει προχωρήσει το χωματουργικό έργο, που πραγματοποιείται στην δυτική πλευρά του μνημείου για ταπείνωση του ύψους και απάλυνση της κλίσης των πρανών.
Ερώτηση: Γίνεται μεγάλη συζήτηση ότι το μνημείο ήταν γνωστό. Γιατί αποφασίσατε να σκάψετε ένα γνωστό μνημείο;
Απάντηση Κ. Περιστέρη: Μέγα λάθος. Ξεκινήσαμε το 2012 με την ανασκαφή του περιβόλου, ταυτίσαμε το λιοντάρι στην κορυφή του τύμβου και συνεχίσαμε με τον τάφο. Εμφανίζονται να μιλούν άνθρωποι που δούλευαν στην περιοχή σαράντα χρόνια και δεν είχαν ιδέα για το συγκεκριμένο μνημείο.
Ερώτηση: Υπάρχει χρονοδιάγραμμα από τη στιγμή που έχει αποκαλυφθεί μόνον το 5% του μνημείου;
Απάντηση Κ. Περιστέρη: Πολύ χονδρικά το βάζουμε. Η ανασκαφή θα απαντήσει.
Ερώτηση: Μετά τα νέα ευρήματα με τα καρφιά και τα κομμάτια της θύρας, ενισχύεται η χρονολόγηση;
Απάντηση Κ. Περιστέρη: Όταν εμείς χρονολογούμε το μνημείο στο τελευταίο τέταρτο του 4ουπ.Χ αιώνα, είμαστε απόλυτα σίγουροι τόσο για τον περίβολο, όσο και για τα ευρήματά μας. Το να έρχονται συνάδελφοι, που από φωτογραφία χρονολογούν, δεν γίνεται. Τα καρφιά δεν εμπλουτίζουν την χρονολόγηση. Σας δίνουμε όλα τα στοιχεία για να έχετε σαφή εικόνα. Ωστόσο, δεν μπορεί όλο το υλικό να βγαίνει σε ένα δελτίο τύπου.
Ερώτηση: Από τον Αύγουστο και μετά, έγιναν νέα γαιοσκαναρίσματα;
Απάντηση Κ. Περιστέρη: Δεν έχουν γίνει ποτέ εκεί που σκάβουμε τώρα. Εκεί είχε τα μπάζα Λαζαρίδη και ήταν αδύνατον να γίνει. Έχει γίνει στον φυσικό λόφο, όπου βρέθηκαν τάφοι εποχής σιδήρου και αρχαϊκών χρόνων.
Ερώτηση: Δεν έχει κάνει ανάλογη έρευνα η κ. Κουκούλη;
Απάντηση Κ. Περιστέρη:Δεν ξέρω τι έχει κάνει. Δεν έχω στο αρχείο της Εφορείας τίποτε σχετικό. Αυτά που λέει ο κ. Πολυμενάκος δεν ευσταθούν. Είχε έρθει το 1992 και έκανε έρευνα στον τάφο της αλεπούς και στους γύρω μακεδονικούς τάφους.
Ερώτηση: Υπάρχουν δημοσιεύματα που λένε ότι μετέχετε σε διαδικασία πολιτικής εκμετάλλευσης.
Απάντηση Κ. Περιστέρη: Δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Κάνω ανασκαφές πάνω από 30 χρόνια. Νιώθω λατρεία για τη δουλειά μου. Όλα αυτά είναι κακίες. Εκτός αν εννοούν τη στήριξη που μου παρέχει η πολιτική ηγεσία του ΥΠΟΟΑ στο οποίο υπηρετώ και ευχαριστώ γι αυτό.
Ερώτηση: Τι λέτε εσείς κ. Μενδώνη;
Απάντηση: Δεν καταλαβαίνω γιατί μιλάμε για πολιτική εκμετάλλευση. Καθοδήγησε κάποιος το εύρημα για να βρεθεί εκεί που βρέθηκε; Γιατί είναι πολιτική εκμετάλλευση, επειδή ο υπουργός Πολιτισμού επισκέπτεται το εύρημα ασκώντας τις αρμοδιότητες του; Από πότε είναι πολιτική εκμετάλλευση, το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός από ενδιαφέρον επισκέπτεται ένα σημαντικό μνημείο;
Ερώτηση: Η εξέλιξη της ανασκαφής επιβεβαιώνει την υπόθεση σας για μακεδονικό τάφο. Την ίδια ώρα μας λέτε ότι βρέθηκαν πεσμένα μάρμαρα. Ακούγεται από αρχιτέκτονες ότι η αποχωμάτωση έβλαψε τα μάρμαρα.
Απάντηση Κ. Περιστέρη: Δεν κάναμε αποχωμάτωση με μηχανήματα πάνω από τον τάφο. Όμως, το 1913 εδώ υπήρχε μια μονάδα βουλγαρικού στρατού και δίνονταν μάχες. Βρίσκουμε ακόμη οβίδες, που πιθανόν προκάλεσαν ζημιά. Ενώ τον 6 μ.Χ. αιώνα, είχαμε σεισμό 6,8 ρίχτερ, που άλλαξε και τον ρούν του Στρυμώνα, προκαλώντας, επίσης ζημιά και στον τάφο.
Ερώτηση: Έχουν μπει στον τάφο;
Απάντηση: Κ. Περιστέρη: Στα αρχαία χρόνια ίσως να είχαν μπει τυμβωρύχοι. Αλλά θα ήταν δύσκολο να έχουν φτάσει μέσα.
Λ. Μενδώνη: Η τυμβωρυχία ήταν σύνηθες φαινόμενο στην αρχαιότητα. Έχουμε ισχυρές ενδείξεις ότι στα αρχαία χρόνια έγιναν απόπειρες σύλησης. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε μέχρι πού έφτασαν.
Ερώτηση: Πότε θα είναι επισκέψιμος ο τύμβος; Ακούμε για υδροπλάνα;
Απάντηση: Κ. Περιστέρη:Θα είναι καλό να γίνει επισκέψιμος αλλά όταν θα έχουμε τελειώσει την εργασία μας. Χρειαζόμαστε χρόνο γιατί υπάρχουν πολλά στάδια.
Λ. Μενδώνη: Να σας θυμίσω ότι ο Ανδρόνικος ανάσκαψε το 1977 τη μεγάλη τούμπα στην Βεργίνα. Όμως η σημερινή μορφή του μουσείου ολοκληρώθηκε το 2002. Η Αμφίπολη δεν είναι μόνον ο τύμβος Καστά. Είναι από τις σημαντικότερες πόλεις του βορειοελλαδικού χώρου. Με αφορμή την ανασκαφή δίνεται η ευκαιρία να μπει η περιοχή στον αναπτυξιακό χάρτη. Το βαρύ πολιτιστικό απόθεμα, το πολιτιστικό τοπίο με το φυσικό περιβάλλον πρέπει να διατηρηθούν στο μέγιστο βαθμό.
ΕΞΆΛΛΟΥ
Ο αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης, ο οποίος έχει αφιερώσει μισόν αιώνα ανασκαφών στην Αρχαία Μεσσήνη, μίλησε στο fractal για τους μακεδονικούς τάφους και την Αμφίπολη.
Η πρώτη ανασκαφή του Πέτρου Θέμελη ήταν στα ανάκτορα της Βεργίνας και το διδακτορικό του υπήρξε επάνω στα Πρώιμα Ελληνικά Ταφικά Μνημεία, στο Μόναχο.
Τι μπορεί να σημαίνει η Αμφίπολη για τη ζωή μας, την αρχαιολογία και την Μακεδονία; τον ρώτησε ο δημοσιογράφος του fractal.gr.
«Η Αμφίπολη είναι ένα γεγονός που τάραξε τα νερά της Μακεδονίας. Βέβαια, τα αποτελματωμένα νερά της Μακεδονίας τα τάραξε η Πέλλα, η ανακάλυψη της Πέλλας, είναι μεγάλο γεγονός! Ο τότε ο πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής, ο γέρος Καραμανλής, είχε επισκεφθεί την Πέλλα και είχε χρηματοδοτήσει την έρευνα αυτή και ήταν η μεγαλύτερη ανασκαφή στην Ελλάδα. Κι είχα την τύχη να πάρω μέρος σ’ αυτή την ανασκαφή.
Το δεύτερο μεγάλο, βέβαια, γεγονός ήταν φυσικά η ανακάλυψη της Βεργίνας και οι τάφοι του Ανδρόνικου, όπως λένε, και ο Τάφος του Φιλίππου του Β’. Αυτά τα λαμπρά ευρήματα που θάμπωσαν όλο τον κόσμο και ακόμα εξακολουθούν να τον θαμπώνουν με διάφορες εκθέσεις. Ήταν ο μόνος ασύλητος τάφος, τελικά, που έχει βρεθεί στη Μακεδονία από τους πόσους 50-60…
Η Αμφίπολη, λοιπόν, ήρθε και τώρα ξανά να μας ταράξει και συναισθηματικά, εμένα τουλάχιστον που έχω ζήσει τα νιάτα μου εκεί και έχω σκάψει και ένα μακεδονικό τάφο στο Δερβένι. Με ασημένια σκεύη, χρυσά στεφάνια… Έχουν βρεθεί κι αλλού, όχι μόνο στη Βεργίνα αλλά και στο Δερβένι, σε απλούς τάφους αριστοκρατών της περιοχής! Ένας πάπυρος βρέθηκε εκεί, ο πάπυρος του Δερβενίου του 4ου αιώνα π.Χ. που εκτίθεται στο μουσείο της Θεσσαλονίκης.
Η Αμφίπολη με συγκίνησε πολύ. Περιμένουμε περισσότερα πράγματα, όμως, κυρίως περιμένουμε το περιεχόμενο γιατί το αρχιτεκτόνημα το είδαμε και το εκτιμήσαμε όσο μπορούσαμε. Είναι περίπτωση μοναδική, θα έλεγα, ως προς ορισμένα στοιχεία, την κατοχή των πολλών θαλάμων, το μέγεθος, τα γλυπτά. Οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες… Περιμένουμε και κάτι άλλο: αγγεία, σκεύη χρυσά, του νεκρού που τάφηκε εκεί» απάντησε ο αρχαιολόγος.
