Γράφει ο Νίκος Χειλαδάκης
Η Τουρκία είναι στην ουσία μια ανεξερεύνητη χώρα. Κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να ανιχνεύσει το αχανές εσωτερικό αυτής της χώρας, συχνά βρίσκεται προ καινούργιων εκπλήξεων ενώ τα μυστικά που κρύβει μια κοινωνία επί δεκαετίες απομονωμένη και σήμερα αγχωμένη για την πραγματική της ταυτότητα, αρχίζουν δειλά να βγαίνουν στην επιφάνεια με όλες τις σοβαρές επιπτώσεις αυτής της πραγματικά ιστορικής εξέλιξης.
Εξερευνώντας κανείς την σύγχρονη ταυτότητα των κατοίκων της Μικράς Ασίας, εντύπωση προκαλεί τα άγνωστα μέχρι τώρα στοιχεία που ανακαλύπτει από μια πρωτοφανή τάση των ίδιων των Τούρκων να επιστρέφουν στις ρίζες τους, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα στην ίδια την συνοχή της Τουρκίας. Έτσι στα πλαίσια αυτά, τα τελευταία χρόνια έχει αναδυθεί στην επιφάνεια άλλη μια μειονότητα άγνωστη μέχρι σήμερα, για την οποία το καταπληκτικό είναι πως οι ίδιοι οι Τούρκοι ερευνητές της αποδίδουν ελληνική καταγωγή από τους γηγενείς κατοίκους της Μικράς Ασίας, αν και δεν λείπουν οι προσπάθειες τουρκοποίησης της από το γνωστό τουρκικό κατεστημένο. Η μειονότητα αυτή είναι η μειονότητα τωνManavlar, ή Μανάβηδων, (το εκπληκτικό είναι πως σύμφωνα με το ίδιο το επίσημο τουρκικό λεξικό του Ιδρύματος της Τουρκικής γλώσσας, αναφέρεται πως η λήξη Manavlar είναι ελληνική), δηλαδή οπωροπωλών : «Yunanca «manavis». Από Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Cilt 2. s.1499. Vikipedi, özgür ansiklopedi.
Όπως αναφέραμε το εντυπωσιακό είναι πως οι ίδιες οι τουρκικές πηγές αναφέρουν και τονίζουν ότι η πιθανότερη εκδοχή για τους Manavlar είναι ότι προέρχονται από τις ελληνογενείς φυλές που κατοικούσαν στην Μικρά Ασία πριν από την κάθοδο των Σελτζούκων και όταν άρχισε ο εξισλαμισμός της περιοχής εξισλαμιστήκαν διατηρώντας όμως τα κύρια ήθη και έθιμα τους που συνδέονται με την αρχέγονη ελληνική καταγωγή τους. Το πολιτιστικό τους υπόβαθρο συνδέεται άμεσα με την κουλτούρα των Ιώνων της Μικράς Ασίας, «Anadolu da İyon Kültürü» και όπως τονίζεται, οι Ίωνες ήταν οι Ρωμιοί της δυτικής Μικράς Ασίας. Βέβαια οι Τούρκοι αντιτείνουν στην άποψη αυτή το ερώτημα ότι αφού είχαν ελληνική καταγωγή πως έχασαν την γλώσσα τους. Αυτό το επιχείρημα όμως είναι γνωστό πως δεν μπορεί να σταθεί αφού και άλλοι ελληνογενείς της Μικράς Ασίας ενώ μιλούσαν τουρκικά, κάθε άλλο παρά Τούρκοι αισθάνονταν (κλαστικό παράδειγμα οι Καραμανλήδες ), ενώ άλλοι ελληνογενείς πληθυσμοί κράτησαν την ελληνική γλώσσα παρά του ότι εξισλαμιστήκαν και στην συνέχεια εκτουρκίστηκαν.
Το ζήτημα αυτό των Manavlar είχε έρθει στην επικαιρότητα κα την περίοδο της Μικρασιατικού πολέμου στη συνέχεια όμως λησμονήθηκε μέσα στις στάχτες της μικρασιατικής καταστροφής. Σύμφωνα με τον Τούρκο ερευνητή, Ali Aktaş, όταν άρχισαν να έρχονται και να εγκαθίστανται στην Μικρά Ασία οι Σελτζούκοι η περιοχή κατοικούνταν από πυκνό ελληνόφωνο και αρμενόφωνο πληθυσμό. Μια σοβαρή εκδοχή, όπως υποστηρίζει ο Aktaş, για την καταγωγή των Manavlar, είναι ότι προέρχονται από ρωμαίικους πληθυσμούς που εξισλαμίστηκαν και αυτό φαίνεται από πολλές ρωμαίικες λέξεις που διατηρούν στην τουρκόφωνη διάλεκτο τους. «Manavis şekli ve bizdeki anlamıyla Yunanca da vardir», δηλαδή, «Υπάρχει στους Μαναβλάρ και η εκδοχή της ελληνικής προέλευσης». Σε άλλο σημείο αναφέρει, «Selçuklular Anadolu ya girdiklerinde Doğu Roma yani Bizans tebaası bu unsurları Rum adı altındakı tek bir toplum olarak bulmuştular» δηλαδή «Στην κάθοδο των Σελτζούκων στην Ανατολία δηλαδή στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ή Βυζάντιο το ρωμαίικο στοιχείο ήταν η μονή κοινωνική ομάδα που είχε βρεθεί».
Οι περιοχές όπου συναντώνται σήμερα χωριά των Manavlar είναι κυρίως η περιοχή του Σαγγαρίου και γενικότερα η δυτική Μικρά Ασία όπου όπως είναι γνωστό ήταν από τις τελευταίες περιοχές που είχαν εξισλαμιστεί ενώ μέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα διατηρούσε έντονο των ρωμαίικο ελληνορθόδοξο στοιχείο. Συγκεκριμένα κοινότητες Manavlar υπάρχουν στις επαρχίες, Προύσας, Κιρσεχήρ, Εσκήσεχήρ, Μπίλετζικ, Ικόνιο, Σαγγάρια, και Μπαλίκεσίρ. Κάποιες ομάδες υπάρχουν καις στην ανατολική Θράκη κυρίως σε χωριά κοντά στην Κωνσταντινούπολη, όπως στην Συλίβρια, Τσατάλτζα και Βιζύη. Στις περιοχές αυτές είναι ακόμα πιο έντονη η παράδοση ότι οι Manavlar ήταν ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί που εξισλαμιστήκαν και στην συνέχεια εκτουρκίστηκαν.
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
