Τίποτα στην αρχαιότητα δεν ήταν τυχαίο. Το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας φαίνεται και από τη σύνδεσή της με τα μαθηματικά και τη μουσική. Παράδειγμα η επιλογή των ονομάτων των εννέα Μουσών, όπως παρακάτω.
Το μυστικό που κρύβουν και οι εννέα Μούσες
Δύο Μούσες εφεύραν τη θεωρία και την πράξη στη μάθηση. Τρεις Μούσες εφεύραν τους τρεις μουσικούς τόνους αδρόν, μέσον και ισχνόν τις τρεις χορδές της Λύρας, τις τρεις προσωδίες οξεία, βαρεία, περισπωμένη και τους τρεις χρόνους παρεληλυθότα, ενεστώτα, μέλλοντα τα τρία πρόσωπα, τους τρεις αριθμούς, το τρίγωνο των αστέρων και άλλα τριάριθμα. Τέσσερις Μούσες εφεύραν τις τέσσερις διαλέκτους: αττική, ιωνική, αιολική και δωρική.Πέντε Μούσες τις πέντε αισθήσεις: όραση, γεύση, όσφρηση, αφή και ακοή. Επτά Μούσες εφεύραν τις επτά χορδές της λύρας, τις επτά Ουράνιες ζώνες, τους επτά πλανήτες και τα επτά φωνήεντα του Ελληνικού αλφάβητου.
1. Πολυύμνια (ή Πολύμνια ή Πολυάμνια). Το όνομα Πολυμνία από το πολύς και ύμνος, επειδή υμνεί πολλούς ανθρώπους ή από το πολλών και μνήμη, επειδή μνημονεύει πολλούς στην ιστορία. Ήταν προστάτισσα των θεϊκών ύμνων αλλά και της υποκριτικής μίμησης, της γεωμετρίας, της ιστορίας, της γραμματικής κ.ά. Τη ζωγράφιζαν να κοιτά προς
τον Ουρανό με στεφάνι από δάφνη και μαργαριτάρια στο κεφάλι, λευκό φόρεμα, με τη λύρα στα χέρια της και την επιγραφή Πολυ-μνίας κ Μύθους.
Πολυύμνια = 80+70+30+400+400+40+50+10+1 = 1081 = 10+8+1= 19 =1+9= 10 =1+0=1
2. Ουρανία ήταν προστάτισσα των Ουρανίων Σωμάτων και γενικά της αστρονομίας που ανακάλυψε. Σύμφωνα με την παράδοση με το Διόνυσο γέννησε τον Υμέναιο και με τον Απόλλωνα το Λίνο. Ζωγράφιζαν την Ουρανία στεφανωμένη με αστέρια και προμετωπίδιο, μπλε φόρεμα, μπροστά της τρίποδα που επάνω είχε την ουράνια σφαίρα και διαβήτη.
Ουρανία = 70+400+100+1+50+10+1 = 632 = 6+3+2=11= 1+1=2
3. Τερψιχόρη επινόησε το χορό, την άρπα και την παιδεία. Ονομάστηκε Τερψιχόρη, επειδή ετέρπετο, ευχαριστιόταν με το χορό. Ίσως και από τη μάθηση (που τέρπει τους ακροατές). Στην παράδοση αναφέρεται πως γέννησε με το Στρυμόνο το Ρήσο και με τον Άρη το Βίστωνα ή ακόμη με τον Αχελώο τις Σειρήνες. Την Τερψιχόρη ζωγράφιζαν δαφνοστεφανωμένη και με προμετωπίδιο να κρατά άρπα και να χορεύει χαρούμενη, ενώ τα πόδια της μόλις να ακουμπούν τη γη και με την επιγραφή Τερψιχόρη λΰραν.
Τερψιχόρη= 300+5+100+700+10+600+70+100+8= 1893 = 1+8+9+3=21 =2+1=3
4. Μελπομένη ήταν προστάτισσα της Τραγωδίας, επειδή αυτή την επινόησε, της ρητορικής και της μουσικής μελωδίας . Ονομάστηκε Μελπομένη από την λέξη μολττήν επειδή δι αυτής μέλπουσιν οί άνθρωποι όλοι τους αγαθούς. Η Μελπομένη με τον Αχελώο, κατά μία παράδοση, γέννησε τις Σειρήνες Τη ζωγράφιζαν να φορεί μάσκα τραγωδίας, θυμωμένη, δαφνοστεφανωμένη με σκήπτρο, ρόπαλο στα χέρια και την επιγραφή Μελπομένη Τραγωδίαν
Μελπομένη= 40+5+30+80+70+40+5+50+8= 328=3+2+8=13 =1+3=4
5. Θάλεια ή Θάλλεια ήταν Έφορος της Κωμωδίας. Ανακάλυψε την κωμωδία, τη γεωμετρία, την αρχιτεκτονική και τη γεωργία. Ηταν προστάτισσα και των Συμποσίων. Το όνομα Θάλεια = θάλλειν τα φυτά, ή από του Θάλεια στα (συμπόσια) ή... επειδή θάλλουσιν εις πολλούς αιώνας οί επαινούμενοι δια των ποιημάτων... Έλεγαν πως ο Παλαίφατος ήταν γιος της. Τη ζωγράφιζαν στεφανωμένη με κισσό, νέα και χαμογελαστή, να κρατά κωμική μάσκα. Άλλες φορές δαφνοστεφανωμένη με πράσινο πανωφόρι και την επιγραφή Θάλεια Κωμωδίαν.
Θάλλεια= 9+1+30+30+5+10+1= 86 = 8+6=14 =1+4=5
6. Καλλιόπη ήταν η ανώτερη και επισημότερη από τις άλλες αδελφές της Μούσες. Συνόδευε τους βασιλείς και τους ανώτατους άρχοντες για να επιβάλλει με τα λόγια της υποταγή και δικαιοσύνη. Η Καλλιόπη ήταν προστάτισσα των ηρωικών ποιημάτων και της ρητορικής. Ονομάστηκε Καλλιόπη, επειδή είχε ωραία όψη, πρόσωπο. Την ονόμαζαν και Καλλιέπειαν, επειδή ήταν ευρέτρια της ποίησης. Σύμφωνα με την παράδοση η Καλλιόπη γέννησε τον Ορφέα, τις Σειρήνες, τον Κυμόθεο κ.ά. Ζωγράφιζαν την Καλλιόπη νέα και ωραία, με άνθη στο κεφάλι ή κισσό, στο δεξιό χέρι να κρατά δάφνες και στο αριστερό δύο βιβλία, πολλές φορές την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.
Καλλιόπη= 20+1+30+30+10+70+80+8=249=2+4+9=15 =1+5=6
7. Ευτέρπη ανακάλυψε διάφορα μουσικά όργανα, τα μαθήματα, και τη διαλεκτική. Τα μαθήματα τέρπουν τους ανθρώπους, αλλά και ''είναι εύτερπεις οι λόγοι των πεπαιδευμένων''. Η Ευτέρπη με το Στρυμόνα γέννησε το Ρήσσο. Τη ζωγράφιζαν δαφνοστεφανωμένη να παίζει αυλό ή να τον κρατά. Δίπλα της βρισκόταν όργανα μουσικά και κείμενα, ο Έρωτας και δένδρα με τον τραγουδιστή Τέττιγα (τζιτζίκι).
Ευτέρπη= 5+400+300+5+100+80+8= 898=8+9+8=25 =2+5=7
8. Κλειώ ή Qλειώ (Q=Κόππα) ανακάλυψε την Ιστορία (και την κιθάρα). Η ιστορία ονομαζόταν Κλειώ, επειδή αναφέρεται στο Κλέος (που ανήκει στους ήρωες του παρελθόντος), που μας διηγούνται οι συγγραφείς μέσα από τα βιβλία. Σύμφωνα με την παράδοση, η Κλειώ κατηγόρησε την Αφροδίτη επειδή ερωτεύθηκε τον 'Aδωνι. Η Αφροδίτη ανταπέδωσε: Την οδήγησε στο σπίτι του Πίερου και την έκανε να τον ερωτευθεί. Η Κλειώ με τον Πίερο γέννησε τον Υάκινθο. Με το Μάγνητα (πατέρα του Πίερου) γέννησε τον Ιάλεμο, τον Υμέναιο και το Λίνο. Ζωγράφιζαν την Κλειώ δαφνοστεφανωμένη και με πορφυρό ένδυμα. Στο δεξί της χέρι κρατούσε μία σάλπιγγα και στο αριστερό ένα βιβλίο, που έγραφε Κλειώ Ιστορία. Στα πόδια της υπήρχε το Κιβώτιο της Ιστορίας.
Qλειώ= 90+30+5+10+800=935 =9+3+5=17 =1+7=8
9. Ερατώ είναι η ευρέτρια των ερωτικών ποιημάτων, του γάμου, (και της ποιήσεως, της μουσικής και της διαλεκτικής). Το όνομα Ερατώ από το έρεσθαι και από τη λέξη έρως και εραστής. Τη ζωγράφιζαν καθιστή, να φορά ροδοστέφανο (στεφάνι από τριαντάφυλλα), με τη λύρα και το τόξο του έρωτος στα χέρια και την επιγραφή Έρατώ Ψάλτριαν. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος ξεκινά το τρίτο κεφάλαιο του τέταρτου μέρους στα Αργοναυτικά με: ''Και τώρα Μούσα Ερατώ, έλα κοντά μας και πες μας πώς ο Ιάσονας έφερε το χρυσόμαλλο Δέρας από τον ερωτά του στη Μήδεια,γιατί έχεις τις χάρες της Κύπριας Αφροδίτης και φέρνεις τη μαγεία στα ανύπαντρα κορίτσια''.
Ερατώ= 5+100+1+300+800=1206 =1+2+0+6=9
ΑΠΟ ΤΟΝ Δημήτρη Βαρδίκο
Μουσών-Ορφικοί ύμνοι
Μουσῶν, θυμίαμα λίβανον
Μνημοσύνης καὶ Ζηνὸς ἐριγδούποιο θύγατρες,
Μοῦσαι Πιερίδες, μεγαλώνυμοι, ἀγλαόφημοι,
θνητοῖς, οἷς κε παρῆτε, ποθεινόταται, πολύμορφοι,
πάσης παιδείης ἀρετὴν γεννῶσαι ἄμεμπτον,
θρέπτειραι ψυχῆς, διανοίας ὀρθοδότειραι,
καὶ νόου εὐδυνάτοιο καθηγήτειραι ἄνασσαι,
αἳ τελετὰς θνητοῖς ἀνεδείξατε μυστιπολεύτους,
Κλειώ τ' Εὐτέρπη τε Θάλειά τε Μελπομένη τε
Τερψιχόρη τ' Ἐρατώ τε Πολύμνιά τ' Οὐρανίη τε
Καλλιόπηι σὺν μητρὶ καὶ εὐδυνάτῃ θεᾶι Ἁγνῇ.
ἀλλὰ μόλοιτε, θεαί, μύσταις, πολυποίκιλοι, ἁγναί,
εὔκλειαν ζῆλόν τ' ἐρατὸν πολύυμνον ἄγουσαι.
Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία είναι εννέα αρχαίες θεότητες. Ο Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους (Απόλλων Μουσηγέτης).Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν νύμφες του βουνού και των νερών. Ο Ησίοδος στη Θεογονία αφηγείται: «Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε στην Πιερία με το γιο του Κρόνου και γέννησε αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνάμε τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους μας. Εννιά νύχτες συνέχεια ο συνετός Δίας ανεβαίνοντας στο ιερό κρεβάτι του, κοιμότανε δίπλα στη Μνημοσύνη, μακριά απ’ όλους τους αθανάτους. Ύστερα από ένα χρόνο, όταν οι εποχές και οι μήνες είχαν συμπληρώσει τον κύκλο τους κι όταν πέρασαν πολλές μέρες η Μνημοσύνη γέννησε εννιά κόρες…, που όλες τις μάγευε η μουσική…».[1] Τα ονόματα τους είναι: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολυμνία, Ουρανία, Καλλιόπη.
 |
| Οι Μούσες χορεύουν με τον Απόλλωνα. Baldassarre Peruzzi, 16ος αιώνας |
Κλειώ (εκ του: κλέος=δόξα), η Μούσα της Ιστορίας.
Ευτέρπη (εκ του: ευ + τέρπω, καλώς τέρπω, ευχαριστώ), Η Μούσα της Μουσικής και της Λυρικής ποιήσεως.
Θάλεια (εκ του: θάλλω= ανθίζω, βλασταίνω, ακμάζω), Η Μούσα της βουκολικής ποιήσεως και της Κωμωδίας.
Μελπομένη (εκ του: μέλπω=μελωδώ + μένος), Η Μούσα της Τραγωδίας.
Τερψιχόρη (εκ του: τέρπω + χορός,τέρπουσα δια του χορού), Η Μούσα της Ορχήσεως.
Ερατώ (εκ του: έρως), Η Μούσα της Λυρικής και ειδικότερα της Ερωτικής ποιήσεως.
Πολύμνια (εκ του: πολύς + ύμνος), Η Μούσα της Ιερής ποιήσεως και των Ύμνων.
Ουρανία (εκ του: ουρανός), Η Μούσα της Αστρονομίας.
Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών, όπου στην πρώτη γενιά ήταν τρεις και ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας, και στη δεύτερη, ήταν εννέα και ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης.[2]
Οι αρχαιότερες Ελικωνιάδες Μούσες ήταν οι εξής:
Μνήμη (μνήμη).
Η Μνήμη ήταν μία από τις τρεις αρχαιότερες Μούσες, και πριν την εμφάνιση των γνωστών εννέα Πιερίδων Μουσών, στις οποίες είχαν αφιερώσει τον Ελικώνα ως τόπο κατοικίας των οι ιδρυτές της Βοιωτικής πόλης Άσκρη, οι γιοί του Αλωέα, ο Εφιάλτης και ο Ώτος.
Με αυτή την τριαδική υπόσταση λατρεύονταν στη πόλη αυτή οι αρχαιότερες Μούσες: Μελέτη, Μνήμη και Αοιδή καθώς επίσης στο Μαντείο των Δελφών και στη Σικυώνα.
Σ' αυτές ήταν αφιερωμένο το γλυπτό σύμπλεγμα των Κρανάχου, Αγελάδα (όνομα γλύπτου) και Αριστοκλή που παρίσταναι τη Μελέτη με λύρα, την Μνήμη με βάρβιτο και την Αοιδή με αυλό. Επίσης υπήρχε και άλλο ανάγλυφο σύμπλεγμα που παρουσίαζε τη Μνήμη με την Αρετή, τη Σοφία και την Πίστη. Το τελευταίο αυτό σύμπλεγμα, φτιαγμένο από τον Αρχέλαο, πέρασε και στη Χριστιανική Αγιογραφία.
Μελέτη (μελέτη).
Στην ελληνική μυθολογία, με το όνομα Μελέτη είναι γνωστή η μία από τις τρεις Ελικωνιάδες Μούσες, τις θεότητες που προστάτευαν τις τέχνες και τα γράμματα. Αυτή η παράδοση είναι αρχαιότερη από τη γνωστότερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία οι Μούσες ήταν εννέα. Αναφέρεται επίσης και ως η μία από τις 4 Μούσες που δέχεται ο ποιητής Άρατος.Ο αστεροειδής 56 Μελέτη, που ανακαλύφθηκε το 1857, πήρε το όνομά του από τη Μούσα αυτή.
Αοιδή (τραγούδι).
Στην ελληνική μυθολογία, με το όνομα Αοιδή είναι γνωστή η μία από τις τρεις Ελικωνιάδες Μούσες, τις θεότητες που προστάτευαν τις τέχνες και τα γράμματα. Αυτή η παράδοση είναι αρχαιότερη από τη γνωστότερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία οι Μούσες ήταν εννέα. Οι άλλες δύο είναι η Μνήμη και η Μελέτη. Η Αοιδή είναι η μούσα του τραγουδιού.
Η ποιητική τέχνη χρειάζεται και τις τρεις αυτές Μούσες, χρειάζεται τον συνδυασμό του τραγουδιού, της μνήμης και της μελέτης. Γιατί για να τραγουδήσεις χρειάζεται πρώτα μνήμη, και μετά μελέτη (άσκηση).
Στους Δελφούς λάτρευαν τρεις μούσες, την Υπάτη, την Μέση και την Νεάτη ή Νήτη, οι οποίες έχουν την ίδια ονομασία με τις τρεις βασικές χορδές της λύρας. Κατά τον Πλούταρχο όμως σχετίζονται με τις τρεις περιοχές του κόσμου, την περιοχή των απλανών αστέρων, την περιοχή των πλανητών και την υποσελήνια περιοχή.[3][4][5]
Οι Μούσες αποτελούν την πηγή έμπνευσης για κάθε διανοητική δραστηριότητα και σε πολλά μέρη λατρεύονταν με ιδιαίτερες τιμές, ενώ υπάρχει Ορφικός Ύμνος των Μουσών.[6] Ο Πλάτωνας μέσα στην Ακαδημία του είχε βωμό αφιερωμένο στις Μούσες, ενώ ο Όμηρος επικαλείται την Μούσα Καλλιόπη σαν την πηγή της έμπνευσής του, κατά την συγγραφή των επών του. Το ίδιο συναντάμε και στα έργα του Ησίοδου, αλλά και σε όλους τους μεγάλους δημιουργούς της αρχαιότητας. Έχει δε μείνει μέχρι τις μέρες μας ο όρος μούσα να χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει ότι κάποιος (συνήθως κάποια) εμπνέει ένα καλλιτέχνη, ένα δημιουργό.
Παραπομπές
- Ησίοδος, Θεογονία 53 (αρχαίο κείμενο στη Βικιθήκη)
- Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις/Βοιωτικά(9), 29.2) (αρχαίο κείμενο στη Βικιθήκη)
- Πλουτάρχου, Συμποσιακά, βιβλίο Θ', πρόβλημα ΙΔ' (Περί τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Μουσῶν ὅσα λέγεται μη κοινῶς) (ειδικά: 744. C.11 745.Β.8)
- Πλουτάρχου, Συμποσιακά, Θ' πρόβλ. ΙΔ' 744 (αρχαίο κείμενο)
- Πλουτάρχου, Συμποσιακά, Θ' πρόβλ. ΙΔ' 745 (αρχαίο κείμενο)
- Ορφικός Ύμνος (76) Μουσῶν (αρχαίο κείμενο )
ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ
el.wikipedia.org
www.reseau-canope.fr/musagora/accueil/
web.archive.org/
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ
