Στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. οι Ευβοείς ίδρυσαν στην Ίσκια αποικία με το όνομα Πιθηκούσσες. Ήταν οι πρώτη αποικία που ίδρυσαν οι Ευβοείς στην Δύση και αποτέλεσε αφετηρία για την ίδρυση νέων αποικιών στην περιοχή τα επόμενα χρόνια. Λίγα χρόνια αργότερα πέρασαν από την Ίσκια στην απέναντι ακτή ιδρύοντας την αποικία Κύμη.
Αμέτρητες ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν δώσει πολλές πηγές και ο θερμός ατμός δείχνει ότι ο τοπικός θάλαμος μάγματος κάτω από το νησί δεν λέει ακόμη να σβήσει.
Σε αντίθεση με το Κάπρι και το μικρό γειτονικό νησί Προτσίντα, τα οποία διατηρούν την ελληνική ονόματά τους σε μια ελαφρώς τροποποιημένη μορφή, η Ίσκια άλλαξε το όνομά της κατ 'επανάληψη. Κατά το Μεσαίωνα ονομαζόταν Insula Maior, «Μεγαλύτερο Νησί » ή απλά Insula [Νησί], από το οποίο προέρχεται η σύγχρονη Ischia. Ήταν γνωστή στους Ρωμαίους ως Aenaria , και στους Έλληνες ως Πιθηκούσσες .Σύμφωνα με την παράδοση συσχετιζόταν με το μύθο της παρουσίας των Κερκόπων στην Ίσκια και της μετατροπής τους σε πιθήκους.
Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, οι Πιθηκούσσες ιδρύθηκαν από γενναίους θαλασσοπόρους από την Ερέτρια και τη Χαλκίδα, τις δύο κύριες πόλεις της νήσου Εύβοιας. Ζούσαν σε ευημερία μέχρις ότου ορισμένοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το νησί, πρώτα λόγω εσωτερικής αντιπαράθεσης και αργότερα εξαιτίας του φόβου των ηφαιστειακών εκρήξεων.
Ο Στράβων αναφέρει ότι η ίδρυση της αποικίας συνέβη πριν από τον πόλεμο των Λελαντίνων, από τον οποίο προήλθαν οι δύο γειτονικές πόλεις της Χαλκίδας και Ερέτριας, κατά τον 8ο αιώνα π.Χ.
Ο ίδιος συγγραφέας επιβεβαιώνει ότι η αρχαία Κύμη [Cumae] ήταν η παλαιότερη ελληνική αποικία στην Ιταλία και τη Σικελία.
 |
| Αμφιθέατρο στην Κύμη. Στο βάθος διακρίνεται η νήσος Ίσχια (Πιθηκούσες). |
Η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα επιβεβαίωσε πλήρως την αρχαία Κύμη (ιδρύθηκε γύρω στο 750 π.Χ.), αλλά ακόμη αναζητά στοιχεία για τις Πιθηκούσσες, παρόλο που βρέθηκαν οι τόποι της αρχαίας πόλης και του νεκροταφείου.
Όμως τελευταία βρέθηκαν ευρήματα από τους πρώτους τάφους με κεραμικά τοπικής κατασκευής που μιμούνται σχήματα και διακοσμήσεις των πρωτοκορινθιακών αγγείων, την ευβοϊκή τεχνική με αγγεία από την Αθήνα, Ρόδο, Κυκλαδικά νησιά και το Άργος.
Πριν από την αρχαιολογία, η Ischia ήταν γνωστή από το βιβλίο του T.J. Ο Dunbabin - Οι Δυτικοί Έλληνες (1948) - είχε ήδη υποθέσει ότι το εμπόριο και ιδιαίτερα το ενδιαφέρον τους για τα μέταλλα της Ετρουρίας ίσως ήταν ο κύριος λόγος για την ίδρυση των παλαιότερων ελληνικών αποικιών στη Δύση, δηλαδή των Πιθηκουσσών και της Κύμης.
 |
| Πιθηκούσσες |
Οι ανασκαφές επιβεβαίωσαν ότι ο Dunbabin είχε δίκιο. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι οι Ευβοείς στην Ίσκια αναζητούσαν το σίδερο από την Τοσκάνη και ότι τουλάχιστον ένα μέρος του ήταν κάτω από το ίδιο το νησί. Σε αντάλλαγμα προσέφεραν στους Ετρούσκους τα πολυτελή αγαθά των Ανατολικών πολιτισμών.
 |
| (Σ.Σ. - Οι Ετρούσκοι, όπου πολλές ενδείξεις υπάρχουν ότι Πελασγικό και ελληνικότατον φύλλο από την μυκηναϊκή εποχή και παλαιότερα εκεί απομακρυσμένοι μέχρι τότε γνώριζαν την ανατολική πολιτισμική κοινωνική λειτουργία πιθανά λόγω Φοινίκων που τα τελευταία χρόνια επισκέπτονταν την περιοχή ψάχνοντας αραξοβόλι , αλλά και από την πειρατεία που οι ίδιοι εξασκούσαν , στην τέχνη και τις κατασκευές. Με την εμφάνιση των Ελλήνων αναγνώρισαν το ελληνικό υπόβαθρό τους ακόμα και στην τέχνη, ακολουθώντας μέχρι τέλους τα ελληνικά ήθη έθιμα κοινωνικά δρώμενα θεούς και Ήρωες στοιχεία και ότι άλλο συνάδει με τον ελληνισμό. ) |
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με την κατοχή της βάσης του Al Mina στην Ανατολή και των Πιθικουσσών στη Δύση, οι Ευβοείς ήταν, από περίπου από το 775 έως περίπου 700 π.Χ., οι κύριοι του εμπορίου μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της Κεντρικής Ιταλίας .
Ο Εγκέλαδος στο Νησί των Πιθήκων
Οι Πιθηκούσσες αντιπροσωπεύουν το άνω τμήμα μιας ηφαιστειακής δομής με ύψος περίπου 900 m από το βυθό της θάλασσας που καλύπτει μια έκταση περίπου 46 τετρ.χλμ. και φτάνει σε ένα μέγιστο ύψος 787 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στο βουνό Epomeo, το οποίο βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Το νησί αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα και από υλικά κατολισθήσεων. |
| Οι Πιθηκούσσες |
Οι σπάνιοι σεισμοί που συμβαίνουν κάτω από τα ηφαίστεια, όπως την Ίσκια, είναι πιο δύσκολο να μελετηθούν από τους τεκτονικούς , οι οποίοι είναι περισσότεροι και πιο γνωστοί. Είναι επιφανειακοί και πολύ δύσκολα ξεπερνάνε το βάθος των 5 χλμ. στο φλοιό ο οποίος είναι πάρα πολύ καυτός για να δημιουργήσει ένα σπάσιμο.
Συχνά, δεν είναι εύκολο να μελετήσουμε τους ηφαιστειακούς σεισμούς, επειδή οι σταθμοί παρακολούθησης μπορεί να είναι αρκετά χιλιόμετρα μακριά, και ως εκ τούτου, αυτό απαιτεί μια πιο σύνθετη ανάλυση από ό, τι συμβαίνει στην περίπτωση των τεκτονικών σεισμών.
Το πρότινος φονικό συμβάν [τουλάχιστον δύο νεκροί και αρκετοί τραυματίες] από την επίσκεψη του Εγκέλαδου έχει υπολογιστεί με μέγεθος σε Μ4,3 από το EMSC. Το προηγούμενο αυτόματο μέγεθος Μ3.6 αναφερόταν σε τοπικό μέγεθος (ML). Όμως οι σεισμολόγοι του Εθνικού Κέντρου Σεισμών της Ιταλίας [ENGV] εργάζονται για να υπολογίσουν το οριστικό μέγεθος στηριζόμενοι σε δεδομένα που συλλέχθηκαν από 4 σταθμούς που υπάρχουν στο νησί.
Το ρήγμα Ίσκια έχει την δυνατότητα να δώσει μεγαλύτερη δόνηση με μέγεθος έως Μ5.4 όπως συνέβη με τον σεισμό της Casamicciola , μία κοινότητα με γνωστά λουτρά λάσπης ,που προκλήθηκε στις 21:30 της 28ης Ιούλη του 1883 .Οι πληγείσες περιοχές ήταν η Casamicciola και η Lacco Ameno. Το σοκ, διάρκειας 7 δευτερολέπτων, είχε προκαλέσει 126 θανάτους και έναν άγνωστο αριθμό τραυματιών. Τον κύριο σεισμό προηγήθηκε ένα φαινόμενο μικρότερης έντασης, της τάξεως των IX βαθμών της κλίμακας Mercalli, στις 4 Μαρτίου 1881.
 |
| Αρχαιολογικές ανασκαφές στις Πιθηκούσσες -san-montano-cemetery_orig |
Μία ενοχλητική αλήθεια λέει ότι μικρός και φαινομενικά ασήμαντος σε μέγεθος σεισμός από ένα ηφαιστειακό κέντρο [Νίσυρος, Γυαλί, Στρογγυλή, Κέφαλος, Κως, Σαντορίνη, Κολούμπο,Μήλος, Σουσάκι, Μέθανα κ.ά.] μπορεί να είναι η αρχή μιας διαδικασίας και όχι το τέλος.
Έγραψεν ο Γεωδίφης
Με Πηγές από :
1.Βικιπαίδεια
2.penn.museum
3.Ευρωμεσογειακό Σεισμολογικό Κέντρο- EMSC
4.diss.rm.ingv.it
Φωτ επικουρία : ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Οι πρώτες ελληνικές εγκαταστάσεις στη Δύση
Ενα πρόσφατο ταξίδι στην περιοχή του κόλπου της Νεάπολης, στη Νότια Ιταλία, μου δίνει αφορμή να ασχοληθώ με ένα σημαντικό κομμάτι της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, το οποίο οι ανασκαφικές έρευνες της περιοχής, που βρίσκονται σε εξέλιξη, το εμπλουτίζουν και το διαφωτίζουν καθημερινά με πληθώρα νέων πληροφοριών.
Ως γνωστόν, ο ιδιαίτερα προικισμένος από τη φύση κόλπος της Νεάπολης προεπεκτείνεται στα δυο του άκρα με ηφαιστειογενή νησιά, μια και την περιοχή τη συνταράσσει συχνά ο Εγκέλαδος. Το ένα απ' αυτά, το Κάπρι, είναι το πασίγνωστο κοσμοπολίτικο νησί που κλείνει τον κόλπο από το Νότο, ενώ από τα νησιά που βρίσκονται στο βόρειο άκρο του μεγαλύτερο είναι η Ισκια, με εμβαδόν γύρω στα 80 τ. χλμ. Το νησί αυτό, που οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν Πιθηκούσες και οι Ρωμαίοι Αιναρία, με βάση τις σημερινές γνώσεις μας, φαίνεται ότι δέχτηκε την πρώτη μόνιμη εγκατάσταση Ελλήνων στη Δύση.
Μέσα στο πρώτο μισό του 8ου αι. π.Χ. Ευβοείς, οι τολμηροί θαλασσοπόροι της πρώιμης ελληνικής ιστορίας, αποβιβάστηκαν εδώ και ίδρυσαν μια αποικία (ή έναν εμπορικό σταθμό). Είχαν προηγηθεί μεμονωμένα ταξίδια τους στα μέρη αυτά, ενώ είναι πολύ πιθανό ότι δεν είχε ξεχαστεί παντελώς και η μεγάλη εμπειρία που είχε αποκτηθεί στη θάλασσα από τους Μυκηναίους, οι οποίοι σε παλιότερες εποχές διέσχιζαν με τα πλοία τους όλα τα μήκη και πλάτη της Μεσογείου.
Η ευβοϊκή εγκατάσταση στις Πιθηκούσες δημιουργήθηκε πριν οι ίδιοι οι Ευβοείς πατήσουν το πόδι τους στις απέναντι ιταλικές ακτές για να ιδρύσουν την Κύμη, που θεωρείται συνήθως η παλιότερη ελληνική αποικία στη Δύση.
Ο Ρωμαίος ιστορικός Λίβιος, που έζησε στα χρόνια του Αυγούστου, είναι ο μόνος από τους αρχαίους συγγραφείς που υποστηρίζει ότι «οι Ευβοείς αποβιβάστηκαν πρώτα στις Πιθηκούσες και μετά πέρασαν στις απέναντι ηπειρωτικές ακτές». Και με την άποψη αυτή συμφωνούν τα πορίσματα των αρχαιολογικών ερευνών. Διαφωτιστικές είναι όμως και οι πληροφορίες που μας δίνει και ο σύγχρονος με τον Λίβιο, Στράβων: «(Τις Πιθηκούσες) τις κατοικούσαν Ερετριείς και Χαλκιδείς, οι οποίοι και πρόκοψαν εδώ εξαιτίας του εύφορου εδάφους τους και των εργαστηρίων χρυσοχοΐας που ανέπτυξαν.
Ωστόσο στη συνέχεια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το νησί επειδή προέκυψαν ανάμεσά τους εμφύλιες συγκρούσεις και αυτές τις ακολούθησαν σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, παλιρροϊκά κύματα και θερμά νερά που αναπήδησαν από το έγκατα της γης. Γιατί υποφέρει από τέτοια τρομακτικά φαινόμενα το νησί...».
Οι συστηματικές ανασκαφές που άρχισαν στο νησί το 1952 από τον Γερμανό αρχαιολόγο G. Buchner έδειξαν ότι στο δεύτερο τέταρτο του 8ου αι. π.Χ. Ευβοείς, αναζητώντας μια καινούργια πατρίδα που θα τους εξασφάλιζε βιώσιμες και ασφαλείς συνθήκες παραμονής, προσέγγιση σε πλούσιες πηγές μετάλλων και συγχρόνως θα τους παρείχε μια ευκολότερη πρόσβαση στις απέναντι ακτές, ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στο ΒΔ άκρο του νησιού, στο σημερινό Lacco Ameno. Από τις πρώτες κιόλας στιγμές της εδώ εγκατάστασής τους ασχολήθηκαν με την παραγωγή γεωργικών προϊόντων, την αλιεία, το εμπόριο, την επεξεργασία μετάλλων, που βεβαιωμένα προμηθεύονταν και από τα πλούσια μεταλλοφόρα κοιτάσματα του νησιού Ελβα, με την κατασκευή μεταλλικών αντικειμένων, όπως π.χ. κοσμημάτων, με την παραγωγή αγγείων (από τις Πιθηκούσες γνωρίζουμε την παλιότερη σωζόμενη υπογραφή Έλληνα κεραμέα και γενικότερα Έλληνα καλλιτέχνη). [Σ.Σ. Εάν εξαιρέσουμε βέβαια τον κρητομυκηναϊκό πολιτισμό ]
Η πρώιμη αυτή ελληνική εγκατάσταση στη μακρινή Δύση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αφενός αποτέλεσε την αφετηρία απ' όπου στη συνέχεια θα γίνει η ελληνική εξάπλωση στη Νότια Ιταλία και Σικελία, θα δημιουργηθεί δηλαδή η Μεγάλη Ελλάδα, στοιχεία της οποίας επιβιώνουν ακόμη και σήμερα• αφετέρου μέσω αυτής οι γηγενείς πληθυσμοί της ιταλικής χερσονήσου [ Σ.Σ. και τα Πελασγικά φύλλα που έζησαν εκεί ] θα γνωρίσουν για πρώτη φορά έναν ανώτερο πολιτισμό, ο οποίος λίγους αιώνες αργότερα, με τις ρωμαϊκές λεγεώνες που τον απέκτησαν και αυτοί , θα εξαπλωθεί σ' ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη.
Ένα από τα σπουδαία πολιτισμικά αγαθά που οι νεοφερμένοι Ευβοείς πρόσφεραν στους ντόπιους ήταν, χωρίς αμφιβολία, και το αλφάβητο. Στην ίδια την Ισκια οι ανασκαφές έφεραν στο φως ορισμένα από τα παλιότερα δείγματα ελληνικής γραφής. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μια έμμετρη επιγραφή, χαραγμένη πάνω σ' ένα πήλινο κρασοπότηρο του 730-720 π.Χ. που βρέθηκε σε τάφο ενός αγοριού ηλικίας περίπου 10 χρόνων.
 |
| Διακρίνονται τα γράμματα της επιγραφής που ήταν χαραγμένη επί της ροδιακής κοτύλης |
Έτσι από τις μακρινές Πιθηκούσες γνωρίζουμε τους παλιότερους γραπτούς ελληνικούς στίχους χάρη σ' έναν Ευβοέα κάτοικο που τους χάραξε πάνω σ' ένα σκεύος συμποσίου. Σύμφωνα με την επιγραφή το αγγείο αυτό παρομοιάζεται με το περίφημο ποτήρι του θρυλικού ομηρικού Νέστορα και έχει την ιδιότητα να προκαλεί στον χρήστη του ασίγαστο ερωτικό πόθο.[Σ.Σ δεν είναι απαραίτητο και άλλοι Έλληνες είχαν το όνομα Νέστωρ)
 |
| Η επιγραφή που ήταν χαραγμένη επί της ροδιακής κοτύλης με το ευβοϊκό αλφάβητο με χρονολόγηση 725- 700 π.Χ. Ichia , Musee arhc. Cat. 21. |
Τον καθοριστικό ρόλο των Πιθηκουσών στη διάδοση του αλφαβήτου στην ιταλική χερσόνησο έρχεται να επιβεβαιώσει και ένα πρόσφατο εύρημα από τα περίχωρα της Ρώμης: μια επιγραφή, επίσης πάνω σε αγγείο, που από τους μελετητές του χρονολογείται γύρω στα 770 π.Χ. και σχετίζεται με τις Πιθηκούσες.
Βρέθηκε στην Osteria dell' Osa κοντά στην πόλη των Γαβίων, (Gabii) όπου σύμφωνα με την παράδοση οι μυθικοί δίδυμοι ιδρυτές της Ρώμης, Ρωμύλος και Ρέμος, πρωτογνώρισαν τα ελληνικά γράμματα! Σίγουρα είναι από τις πιο ευτυχείς στιγμές της αρχαιολογικής επιστήμης όταν τα πορίσματα των ανασκαφικών ερευνών της συμφωνούν με πληροφορίες των γραπτών πηγών. Επιβεβαιώνεται η ορθότητα των ερμηνειών και, γιατί όχι, των μεθόδων της.
Ο κ. Μιχάλης Τιβέριος - καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Φωτ επικουρία : ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
