Εκείνη ήταν βασιλοπούλα, ιέρεια, πανέμορφη και με τρομερή προσωπικότητα. Εκείνος ήταν βασιλιάς, δυνατός, νεαρός. Δεν ήταν δύσκολο ο Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας να ερωτευθεί τη Μυρτάλη. Και αν αυτό το όνομα δεν σας λέει κάτι, είναι φυσικό. Εκείνη που ο βασιλιάς Φίλιππος γνώρισε και ερωτεύθηκε στα Καβείρια Μυστήρια, στο Ιερό των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης, έμεινε στην ιστορία ως Ολυμπιάδα. Μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ο Τημενίδης, γνώρισε λοιπόν την κόρη των Μολοσσών της Ηπείρου, που, σύμφωνα με τον μύθο, κατάγονταν από την οικογένεια του Αχιλλέα. Την νυμφεύθηκε πολύ σύντομα. Αυτά έγιναν το 357 π.Χ. Μόλις ένα χρόνο μετά, γεννιέται ο μοναχογιός τους, Αλέξανδρος. Ήταν μια οικογένεια με τραγικό τέλος. Ο Φίλιππος δολοφονήθηκε, ο Αλέξανδρος πέθανε νέος, μόλις στα 33 του, η Ολυμπιάδα λιθοβολήθηκε και ο γιος του Αλέξανδρου, Αλέξανδρος Δ δολοφονήθηκε μαζί με τη μητέρα του Ρωξάνη. Σήμερα όμως το θέμα μας είναι άλλο. Τα Καβείρια και το Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη. Εκεί όπου, εκτός από χώρος ερώτων, ήταν και το σημείο εύρεσης της περίφημης Νίκης της Σαμοθράκης, που σήμερα βρίσκεται στο Λούβρο.
Η αρχή των Καβειρίων μυστηρίων χάνεται στα βάθη της Ελληνικής προϊστορίας. Άλλοι όπως ο Ηρόδοτος, υποστηρίζουν ότι η λατρεία των Καβείρων ήταν αυτόχθων μυστηριακή λατρεία των Πελασγών, ενώ άλλοι όπως ο Στησίμβροτος που καταγόταν από την Θάσο, υποστηρίζουν η λατρεία τους εισήχθη στον Ελλαδικό χώρο από την Ανατολή.
Τα μυστήρια
Στην αρχαιότητα, η φήμη της Σαμοθράκης προερχόταν από τη μυστηριακή της λατρεία των Μεγάλων Θεών, οι τελετές μύησης των οποίων υπόσχονταν προστασία στη θάλασσα και την ευκαιρία να βελτιωθούν ως άνθρωποι σύμφωνα με τον επίτιμο έφορο αρχαιοτήτων Δημήτρη Μάτσα. Η κοινότητα των μυημένων στη Σαμοθράκη κρατούσε απόρρητη τη φύση των τελετών μύησης.
Όπως στα Μυστήρια της Ελευσίνας, όσοι έπαιρναν μέρος για πρώτη φορά στα Μυστήρια της Σαμοθράκης ονομάζονταν μύσται (από το ρήμα μύω = κλείνω τα μάτια) και όσοι συμμετείχαν για δεύτερη φορά ονομάζονταν επόπται (από τον μέλλοντα επόψομαι του ρήματος εφοράω = επιβλέπω, παρατηρώ, βλέπω, στρέφω το βλέμμα προς). Ένας είδος προκαταρκτικής μύησης πιθανόν γινόταν στον Θεατρικό Κύκλο. Μετά την προκαταρκτική αυτή ιεροτελεστία, σημειώνει ο κ. Μάτσας, «οι μύστες με δεμένα τα μάτια περιπλανιόντουσαν στο σκοτάδι σε αναζήτηση της θεάς Αρμονίας, κόρης του Δία και της Ηλέκτρας. Σύμφωνα με τη μυθολογία της Σαμοθράκης, την Αρμονία είχε απαγάγει ο Κάδμος στο πέλαγος, όταν, στη διάρκεια της αναζήτησης της αδελφής του Ευρώπης, πέρασε από τη Σαμοθράκη.
Η Αρμονία σώθηκε και μεταφέρθηκε πάλι στο νησί από τ’ αδέρφια της, τον Δάρδανο και Ιασίονα/Ηετίωνα, μορφές που συνδέονται στενά με τα μυστήρια και με την πολύ γνωστή ιδιότητα των Μεγάλων Θεών, τη σωτηρία των ναυαγών. Η ευτυχής έκβαση της αναζήτησης της Αρμονίας είχε τη μορφή της επιφάνειάς της και ενός ιερού γάμου. Ο γάμος της Αρμονίας με τον Κάδμο αναπαριστανόταν στην ιεροτελεστία της Σαμοθράκης που διαδραματιζόταν μέσα στο Κτίριο του Τελετουργικού Χορού και απεικονιζόταν στη ζωφόρο που το περιέβαλλε.»
Το Ιερό των Μεγάλων Θεών, όπου βρέθηκε το 1863 το περίφημο άγαλμα της Νίκης απέχει περίπου 400 μ. από τη σημερινή βορειοδυτική ακτή του νησιού και έχει έκταση περίπου 50 στρεμμάτων. Τα σημαντικότερα και αρχαιότερα κτίρια συνωστίζονται στη ομαλή πλαγιά ανάμεσα σε δυο ρέματα: το Κτίριο του Τελετουργικού Χορού (γύρω στο 340 π.Χ.), η Αυλή του Βωμού (340-330 π.Χ. περίπου), το Ανάθημα των Φιλίππου Γ΄ και Αλεξάνδρου Δ΄ (323-317 π.Χ.), η Θόλος της Αρσινόης Β΄ (288-270 π.Χ.). Στο δυτικό τμήμα του χώρου βρίσκονται η Στοά (πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ.), το Νεώριον (δεύτερο τέταρτο του 3ου αι. π.Χ.), το Ανάθημα της Μιλησίας (δεύτερο μισό του 3ου αι. π.Χ.), και στην ανατολική άκρη το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β΄ (285-281 π.Χ.).
Οι πρωιμότερες ενδείξεις θρησκευτικής δραστηριότητας χρονολογούνται στον 7ο αιώνα π.Χ., αλλά η κατασκευή μνημειακών κτιρίων άρχισε μόλις στον 4ο αιώνα π.Χ. και συνδέεται με τη γενναιοδωρία και τα πολιτικά ενδιαφέροντα του Μακεδονικού βασιλικού οίκου, ήδη από τη Βασιλεία του Φιλίππου Β΄. Το ιερό που γνώρισε τη μεγαλύτερή του δόξα στους 3ο και 2ο αιώνες π.Χ. εγκαταλείπεται προς το τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ. Η αρχαιολογική έρευνα έχει δώσει μια εικόνα της εξέλιξής του, μολονότι ούτε τα αρχαιολογικά δεδομένα ούτε τα κείμενα της αρχαίας γραμματείας είναι ικανά να διαπεράσουν τον πέπλο μυστικότητας που καλύπτει τα μυστήρια καταλήγει ο κ. Μάτσας
Νέες έρευνες
Το περασμένο καλοκαίρι ολοκληρώθηκαν στον σημαντικό αυτό αρχαιολογικό χώρο εργασίες που διενεργήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Emory της Ατλάντα και το Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Τη διεύθυνση ερευνών έχει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Emory στην Atlanta, κ. B. D. Wescoat. Η αμερικανική αποστολή επανέλαβε φέτος τις ανασκαφές για πρώτη φορά μετά από είκοσι δύο έτη, στο πλαίσιο ενός νέου πενταετούς ερευνητικού προγράμματος, η εκτέλεση του οποίου εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και εποπτεύεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Έβρου.
Η έρευνά του Ιερού των Μεγάλων Θεών, προσφέρει μία εξαιρετική αν και φευγαλέα εικόνα του σημαντικού ρόλου της μυστηριακής αυτής λατρείας στην ελληνιστική εποχή. Οι φετινές έρευνες επικεντρώθηκαν στα μνημεία του δυτικού τμήματος του Ιερού των Μεγάλων θεών που βρίσκονταν γύρω από το μνημείο της περίφημης Φτερωτής Νίκης της Σαμοθράκης: τη Στοά, τον Περίβολο της Νίκης και το Θέατρο.
ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΜΑΣ ΑΝΑΡΤΗΣΗ
Ολοκλήρωση των εργασιών στο Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη
Η ανασκαφή στο Θέατρο επέτρεψε να εντοπιστούν εκ νέου ορισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία που είχαν έρθει στο φως στη διάρκεια της γαλλοτσεχικής ανασκαφής το 1923, όπως τα ίχνη που καθορίζουν α) την περίμετρο της ορχήστρας, β) οκτώ σειρές εδωλίων, γ) τέσσερις κλίμακες και δ) τη θέση του διαζώματος. Εντοπίστηκαν, επίσης, τμήματα εδωλίων από ζωηρό κόκκινο ρυόλιθο και λευκό ασβεστόλιθο και τα κατάλοιπα ενός μεγάλου πήλινου αγωγού διαμέτρου περίπου 0,25 μ., ο οποίος έτρεχε κάτω από το δάπεδο του διαζώματος
Η επιστημονική ομάδα εργάστηκε παράλληλα για τη δημοσίευση της αρχιτεκτονικής της Στοάς και των μνημείων που πλαισίωναν το άνδηρό της. Η Στοά διακρίνεται τόσο για την κλίμακά της, περίπου 104 μ. σε μήκος, όσο και για το υλικό της, επειδή είναι το μόνο μεγάλο μνημείο του Ιερού που έχει κατασκευαστεί αποκλειστικά από τοπικό ασβεστόλιθο προερχόμενο από το λατομείο του Ακρωτηρίου κοντά στη σημερινή Καμαριώτισσα.
Το κτήριο, μολονότι ούτε ένας λίθος πάνω από την κρηπίδα του δεν διασώζεται στη αρχική του θέση, έχει να επιδείξει ένα πλήθος αρχιτεκτονικών στοιχείων: έως σήμερα έχουν βρεθεί περισσότερα από 1.700 ασβεστολιθικά αρχιτεκτονικά μέλη, 1.000 πήλινα θραύσματα από το σύστημα της στέγης και πολυάριθμα θραύσματα κονιαμάτων από τη διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων.
Το άνδηρο που περιέβαλλε τη Στοά αποτελούσε ένα εξαιρετικό τόπο έκθεσης αναθημάτων μεγάλης κλίμακας, τα οποία πλαισίωναν τη Στοά σε εντυπωσιακή διάταξη. Το Μνημείο της Νίκης της Σαμοθράκης ήταν αναμφίβολα το πιο επιβλητικό απ’ αυτά. Το σύνολο των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αποσπασματικότητα, δείχνει ότι, εκτός του δωρικού κίονα με το μνημείο του Φιλίππου Ε΄, στο άνδηρο υπήρχαν επίσης ένα μνημείο σε ιωνικό κίονα, αρκετά μνημεία σε ορθοστάτες, ίσως ένα μνημείο σε πεσσό και πολλά μικρότερα μνημεία κατασκευασμένα από διάφορους τύπους μαρμάρου. KEIMENO Της Αγγελικής Κώττη EK TOY www.liberal.gr/
