Η Αλαίσα ήταν μια αρχαία Ελληνική πόλη της Σικελίας , που βρίσκεται κοντά στη βόρεια ακτή του νησιού, κοντά στην Κεφαλού .
Η ίδρυση της συνδέεται με τον Διόδωρο , ο οποίος μας ενημερώνει ότι το 403 π.Χ. οι κάτοικοι της Ερβίτης στην Σικελία , έχοντας συνάψει ειρήνη με τον Διονύσιο Α των Συρακουσών , αυτοί και ο άρχοντας τους Αρχονίδης (Ἀρχωνίδης) αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πόλη , αυτός βρήκε μια νέα αποικία, την οποία έχτισε και εγκατέστησε με εν μέρει με τους πολίτες της Έρβιτα και εν μέρει με μισθοφόρους και άλλους ξένους που συγκέντρωθηκαν γύρω του, λόγω της εχθρότητας τους προς τον Διονύσιο των Συρακουσών .
Ο Αρχωνίδης έδωσε σε αυτή τη νέα αποικία το όνομα της Άλαίσας, στην οποία προστέθηκε συχνά το επίθετο Αρχωνιδέα, για σκοπούς διακρίσεως(ἐν ᾧ πόλιν ἔκτισεν Ἅλαισαν: οὐσῶν δὲ καὶ ἄλλων πόλεων κατὰ τὴν Σικελίαν ὁμωνύμων, Ἀρχωνίδιον αὐτὴν προσηγόρευσεν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ.)
![]() |
Η Άλαισα Αρχωνιδέα |
Διόδωρος ο Σικελιώτης
15.ἐκεῖθεν δ᾽ ἀναζεύξας τὴν τῶν Ἑρβιταίων πόλιν πορθεῖν ἐπεχείρησεν: οὐδὲν δὲ πράσσων πρὸς μὲν τούτους εἰρήνην ἐποιήσατο, τὴν δὲ δύναμιν ἤγαγεν ἐπὶ Κατάνην: Ἀρκεσίλαος γὰρ στρατηγὸς ὢν τῶν Καταναίων ἐπηγγέλλετο αὐτῷ προδώσειν τὴν πόλιν. διόπερ ὑπὸ τούτου περὶ μέσας νύκτας παρεισαχθεὶς κύριος τῆς Κατάνης ἐγένετο. ἀφελόμενος δὲ τῶν πολιτῶν τὰ ὅπλα, φρουρὰν ἐν αὐτῇ κατέστησεν ἱκανήν.
[2] μετὰ δὲ ταῦτα Προκλῆς ὁ τῶν Ναξίων ἀφηγούμενος ἐπαγγελιῶν μεγέθει πεισθεὶς παρέδωκε τὴν πατρίδα τῷ Διονυσίῳ: ὃς τὰς δωρεὰς ἀποδοὺς τῷ προδιδόντι καὶ τοὺς συγγενεῖς αὐτῷ χαρισάμενος τὴν πόλιν ἐξηνδραποδίσατο, καὶ τὰς μὲν κτήσεις ἐφῆκε τοῖς στρατιώταις διαρπάσαι, τὰ δὲ τείχη καὶ τὰς οἰκίας κατέσκαψεν.
[3] παραπλησίως δὲ καὶ τοῖς Καταναίοις χρησάμενος ἐλαφυροπώλησε τοὺς αἰχμαλώτους ἐν Συρακούσαις. τὴν μὲν οὖν τῶν Ναξίων χώραν Σικελοῖς τοῖς ὁμοροῦσιν ἐδωρήσατο, τοῖς δὲ Καμπανοῖς τὴν πόλιν τῶν Καταναίων οἰκητήριον ἔδωκεν.
[4] μετὰ δὲ ταῦτα ἐπὶ Λεοντίνους στρατεύσας ἁπάσῃ τῇ δυνάμει τὴν πόλιν περιεστρατοπέδευσε, καὶ πρὸς τοὺς ἔνδον διαπρεσβευσάμενος ἐκέλευσεν αὐτοὺς παραδιδόναι τὴν πόλιν καὶ μετέχειν τῆς ἐν Συρακούσαις πολιτείας. οἱ δὲ Λεοντῖνοι, βοήθειαν μὲν οὐδεμίαν ἕξειν προσδοκῶντες, τὰς δὲ Ναξίων καὶ Καταναίων συμφορὰς ἀναλογιζόμενοι, κατεπλήττοντο, φοβούμενοι μὴ τοῖς αὐτοῖς περιπέσωσι δυστυχήμασιν. διόπερ εἴξαντες τῷ καιρῷ συνεχώρησαν, καὶ τὴν πόλιν ἐκλιπόντες εἰς Συρακούσας μετῴκησαν.
Ἀρχωνίδης δ᾽ ὁ τῆς Ἑρβίτης ἐπιστάτης, ἐπειδὴ πρὸς Διονύσιον εἰρήνην ὁ δῆμος ὁ τῶν Ἑρβιταίων συνέθετο, διενοεῖτο κτίσαι πόλιν. εἶχε γὰρ μισθοφόρους τε πλείους καὶ σύμμικτον ὄχλον, ὃς τῷ πρὸς Διονύσιον πολέμῳ συνέδραμεν εἰς τὴν πόλιν: πολλοὶ δὲ καὶ τῶν ἀπόρων Ἑρβιταίων ἐπηγγέλλοντο αὐτῷ κοινωνήσειν τῆς ἀποικίας.
[2] ἀναλαβὼν οὖν τὸ συνδραμὸν πλῆθος κατελάβετό τινα τῶν λόφων ὀκτὼ σταδίους ἀπέχοντα τῆς θαλάττης, ἐν ᾧ πόλιν ἔκτισεν Ἅλαισαν: οὐσῶν δὲ καὶ ἄλλων πόλεων κατὰ τὴν Σικελίαν ὁμωνύμων, Ἀρχωνίδιον αὐτὴν προσηγόρευσεν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ.
[3] ἐν δὲ τοῖς ὕστερον χρόνοις τῆς πόλεως πολλὴν ἐπίδοσιν λαμβανούσης διά τε τὰς ἀπὸ τῆς θαλάττης ἐργασίας καὶ διὰ τὴν ὑπὸ Ῥωμαίων δοθεῖσαν ἀτέλειαν, οἱ Ἁλαισῖνοι τὴν τῶν Ἑρβιταίων συγγένειαν ἀπηρνήσαντο, αἰσχρὸν ἡγούμενοι καταδεεστέρας πόλεως ἑαυτοὺς ἀποίκους νομίζεσθαι.
[4] οὐ μὴν ἀλλὰ μέχρι νῦν παρ᾽ ἀμφοτέραις συγγένειαί τε πλείονες διαμένουσι καὶ τὰς κατὰ τὸ Ἀπολλώνιον θυσίας τοῖς αὐτοῖς ἔθεσι διοικοῦσιν. τινὲς δέ φασιν ὑπὸ Καρχηδονίων ἐκτίσθαι τὴν Ἅλαισαν, καθ᾽ ὃν καιρὸν Ἰμίλκων τὴν πρὸς τὸν Διονύσιον εἰρήνην ἐποιήσατο.
[5] κατὰ δὲ τὴν Ἰταλίαν Ῥωμαίοις πρὸς Βηίους πόλεμος συνέστη διὰ τοιαύτας αἰτίας. τότε πρώτως ἐπεψηφίσαντο Ῥωμαῖοι τοῖς στρατιώταις καθ᾽ ἕκαστον ἐνιαυτὸν εἰς ἐφόδια διδόναι χρήματα. ἐξεπολιόρκησαν δὲ καὶ τὴν Οὐόλσκων πόλιν, ἣ τότε μὲν Ἄνξωρ ἐκαλεῖτο, νῦν δ᾽ ὀνομάζεται Ταρρακίνη.
![]() |
Τοπογραφικό διάγραμμα του αρχαιολογικού χώρου των ανασκαφών της ελληνικής πόλεως Αλαίσα |
![]() |
Άποψη του αρχαιολογικού χώρου |
![]() |
Νόμισμα -Ημίλιτρον- της πόλεως Έρβιτα με τον Απόλλωνα 344/39-337/0 π.Χ. -Από αυτήν την πόλη ήρθαν κάτοικοι και έφτιαξαν την Αλαίσα |
![]() |
Έφηβος Απόλλων,νόμισμα της πόλεως Έρβιτα [...ΕΡΒΙΤΑΙΩΝ...] |
Εδώ υπήρχε ένα ιερό αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα όπου ο ναός αυτός «αγνοεί» την ακτή αλλά και την εκβολή του παρακείμενου ποταμού και το οποίο ,ιερό εντοπίστηκε κατά τη δεκαετία του 50 από τον αρχαιολόγο Gianfilippo Carrettoni αλλά από τότε έχει καλυφθεί με βλάστηση και όλα ήταν ξεχασμένα.
![]() |
Αρχαιολογικό Μουσείο |
![]() |
Άποψη της αγοράς της ελληνικής πόλεως Άλαισα στην Σικελία .Καταστήματα της Αγοράς |
Στο κέντρο του ιερού υπάρχουν ίχνη του μεγαλύτερου και σημαντικότερου κτιρίου του με λευκά μωσαϊκά δάπεδα, κίονες και αρχιτεκτονικές διακοσμήσεις. Στο εσωτερικό υπήρχαν διάφορα αγάλματα από τα οποία βρέθηκαν κάποια θραύσματα κατά τη διάρκεια της ανασκαφής και μερικά από αυτά ανήκουν επίσης σε ένα άγαλμα θηλυκής θεότητας που φυλάσσεται στο Μουσείο της Τούσας. Ένας εκ των ναών ανήκει στον Δία Μειλίχιο,
![]() |
Άγαλμα της θεάς Δήμητρας απ΄το μουσείο της πόλεως 2ος αι μ.Χ. |
![]() |
Ακέφαλο άγαλμα από το μουσείο της πόλεως (που ανάγει στην Αρτέμιδα(;) |
![]() |
Νόμισμα τής πόλεως |
Η ανασκαφή .
![]() |
Η τάφρος που επέτρεψε την ταύτιση του θεάτρου της Αλαίσα. |
![]() |
Θέα στη θάλασσα από τη θέση του θεάτρου της Άλαίσα |
![]() |
Αρχαιολόγοι σε εργασία στο χώρο της Άλαίσα. |
- Η ανακάλυψη του θεάτρου ανακοινώθηκε μια εβδομάδα νωρίτερα από την "Mission Archéologique Française d'Halaesa - MAFHA", η γαλλική ομάδα ασχολήθηκε με την επιτόπια εργασία υπό την καθοδήγηση του Vincent Michel από το Université de Poitiers και της Michela Costanzi από το Université de Picardie "Jules Verne "της Amiens.
![]() |
Η ερευνητική τάφρος |
![]() |
Εδώ φαίνεται το κοίλο του ελληνικού θεάτρου |
![]() |
Η μορφή του ελληνικού θεάτρου στην πόλη |
![]() |
Άποψη του ναού του Απόλλωνα και άλλα μέρη της πόλεως Αλαίσα, Στο κάτω μέρος της πόλης, βλέπει κανείς έναν τοίχο από μεγάλους όγκους πέτρας, που δεν είναι τοπικός, |
![]() |
Ο λιθόστρωτος δρόμος που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στην Άλαισα Ο κεντρικός δρόμος πιο πέρα είναι πλάτους 6 μέτρων και πλακόστρωτος με πέτρινες πλάκες τοποθετημένες σαν μία σκακιέρα. |
![]() |
Κτίριο της πόλεως Αλαίσα |
- Ο Έλληνας ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης λέει ότι η πόλη ιδρύθηκε το 403 π.Χ., σε ένα λόφο κοντά στη θάλασσα. Ιδρύθηκε μετά την μεσολάβηση της ειρήνης με την ισχυρή ελληνική πόλη των Συρακουσών, που κυβερνήθηκε τότε από τον Διονύσιο Α, με τον τύραννο της Ερβίτης, τον Ἀρχωνίδη, ο οποίος θα την ονόμαζε Άλαισα Αρχωνίδαια προς τιμήν του.
![]() |
Τειχίσματα κτιρίων της Αγοράς |
![]() |
Νόμισμα Αλαίσας Αρχωνιδέας |
Μια στήλη πάνω από έναν κίνα ήταν το σύμβολο της πόλης, που αντιπροσωπεύει τον έλεγχο της επικράτειας, μια εικόνα που βρίσκουμε σήμερα στο οικόσημο της σημερινής πόλεως Τούσας.
![]() |
Νόμισμα της πόλεως Αλαίσα |
![]() |
Κεφαλή αγάλματος που βρέθηκε στο χώρο της ελληνικής πόλεως Αλαίσα |
![]() |
Η είσοδος της πόλης στη σφαίρα της Ρώμης γίνεται μάρτυρας της κοπής κερμάτων που φέρουν μία όψη κεφαλής του Απόλλωνα και στην άλλη δύο χέρια που συσφίγγονται για να συμβολίσουν το σύμφωνο. |
![]() |
Η Ακρόπολη της ελληνικής πόλεως και ο περιβάλλων χώρος |