Οι Ειδοί του Μαρτίου (Λατινικά: Idus Martiae, Idus Martii) είναι η 74η μέρα στο Ρωμαϊκό Ημερολόγιο και αντιστοιχεί στις 15 Μαρτίου. Ήταν ημέρα θρησκευτικών εορτασμών για τους Ρωμαίους, καθώς και καταληκτική προθεσμία αποπληρωμής των χρεών τους.
Οι Ειδοί του Μαρτίου του έτους 44 π.Χ. έμειναν στην ιστορία ως η ημερομηνία της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα, μια ημέρα που άλλαξε τον ρου της ρωμαϊκής ιστορίας. Σήμερα, η φράση “Αι ειδοί του Μαρτίου” χρησιμοποιείται και για να προσδιορίσει την “αποφράδα ημέρα”.
Στη μία όψη του απεικονίζεται η κεφαλή του Βρούτου και στην άλλη ο σκούφος της Δημοκρατίας με δύο ξίφη και τις λέξεις «Eid Mar», δηλαδή «Ειδοί του Μαρτίου».
Ειδοί
Οι Ρωμαίοι δεν αριθμούσαν τις ημέρες κάθε μήνα από την πρώτη ως την τελευταία. Αντίθετα, μετρούσαν αντίστροφα σε σχέση με τρία συγκεκριμένα σημεία κάθε μήνα: τις νόνες (η 5η ή η 7η μέρα, ένατη μέρα πριν από τις Ειδούς), οι Ειδοί (13η μέρα για τους περισσότερους μήνες, αλλά η 15η μέρα για τους μήνες Μάρτιο, Μάιο, Ιούλιο και Οκτώβριο), και τις καλένδες (1η μέρα του επόμενου μήνα). Πιστεύεται πως αρχικά οι Ειδοί καθορίζονταν από την πανσέληνο, στο πλαίσιο του πιο αρχαίου σεληνιακού ημερολογίου των Ρωμαίων. Στο νεότερο ρωμαϊκό ημερολόγιο, οι Ειδοί του Μαρτίου συνέπιπταν με την πρώτη πανσέληνο του νέου έτους.
Ως το «ιερό δισκοπότηρο της Νομισματικής» έχει χαρακτηριστεί σήμερα, λόγω της σπανιότητάς του το νόμισμα αυτό, καθώς τρία μόνον χρυσά νομίσματα αυτής της κοπής έχουν διασωθεί. Και να σημειωθεί ότι η κοπή τους είχε γίνει σε νομισματοκοπείο, που είχε ιδρύσει ο Βρούτος, μεταξύ Φιλίππων και Καβάλας κατά τα δύο χρόνια που διεξαγόταν ο πόλεμος με την Ρώμη. Στους Φιλίππους άλλωστε δόθηκε η τελική μάχη το 42 π.Χ. με την ήττα Βρούτου και Κάσσιου από τον Οκταβιανό και τον Μάρκο Αντώνιο.
Πως πέθανε ο Ιούλιος Καίσαρας;
Η δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ. σήμανε το τέλος μιας εποχής. Ο δημοφιλής στρατηγός είχε επεκτείνει τη δημοκρατία σε όλη την Ευρώπη, είχε καταγράψει τα ταξίδια του για το λαό και είχε κερδίσει τις καρδιές τόσο του στρατού όσο και των Ρωμαίων πολιτών. Όταν αυτοανακηρύχθηκε «ισόβιος δικτάτορας», οι Ρωμαίοι πολιτικοί ανησύχησαν θανατηφόρα... Ο Καίσαρας είχε ανέλθει στην εξουσία μετά από δεκαετίες πολιτικού αδιεξόδου και εμφυλίων πολέμων. Ο Καίσαρας άρχισε να μαγειρεύει τα αποτελέσματα των εκλογών, να βάζει το πρόσωπό του σε νομίσματα και να μοιράζει δημόσια γη σε στρατιώτες για να κερδίσει την εύνοια του στρατού. Απείλησε περαιτέρω τους δημοκρατικούς θεσμούς της Ρώμης παίρνοντας τον πλήρη έλεγχο των οικονομικών παρακάμπτοντας τη Γερουσία – η αναταραχή στους διαδρόμους της εξουσίας ήταν δεδομένη...Πώς λοιπόν πέθανε ο Ιούλιος Καίσαρας; Εκείνες τις μοιραίες ειδούς του Μαρτίου, ο Καίσαρας έφτασε στη Γερουσία για μια φαινομενικά τυπική συνεδρίαση, όταν δεκάδες γερουσιαστές τον περικύκλωσαν. Ο Λεύκιος Τύλλιος Κίμβρος έσκισε το τόγκα (τήβεννο) του δικτάτορα και μια ομάδα 60 δυσαρεστημένων συγκλητικών μαχαίρωσε τον Καίσαρα 23 φορές.
Ενώ οι αυτοαποκαλούμενοι «Απελευθερωτές» πίστευαν ότι είχαν σώσει τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία, ο θάνατος του Ιουλίου Καίσαρα απλώς άνοιξε τον χώρο για να βασιλέψει ο ανιψιός του και ο υιοθετημένος διάδοχος Οκταβιανός – και να κυβερνήσει ως ο πρώτος αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
Θρησκευτικοί Εορτασμοί
Οι Ειδοί κάθε μήνα ήταν αφιερωμένες στον Δία, τον ανώτερο θεό του ρωμαϊκού πάνθεου. Ο ιερέας του Δία οδηγούσε τους αμνούς των Ειδών (ovis Idulis) από την Ιερά Οδό ως τον ναό όπου θυσιάζονταν.
Νόμισμα που εξέδωσε ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος, δολοφόνος του Καίσαρα, το φθινόπωρο του 42 π.Χ. με τη συντομογραφία EID MAR κάτω από ένα σκούφο και δύο στιλέτα
Επιπλέον της θυσίας που γινόταν κάθε μήνα, οι Ειδοί του Μαρτίου ήταν επίσης η ημερομηνία εορτασμού της Άννα Περέννα, θεότητας του κύκλου του έτους, ο εορτασμός της οποίας έκλεινε τις τελετές του νέου έτους.
Η ημέρα εορταζόταν με ενθουσιασμό από τον λαό, με υπαίθρια γεύματα, οινοποσία και γλέντι. Ήταν αργία για τους Ρωμαίους, αφιερωμένη στο Θεό Άρη και γι' αυτό εκείνη τη μέρα τελούνταν στρατιωτικές παρελάσεις.
Κατά την ύστερη αυτοκρατορική περίοδο, οι Ειδοί ήταν η πρώτη μέρα μιας ιερής εβδομάδας εορτασμών της Κυβέλης και του Άττι.
Δολοφονία του Καίσαρα
Σήμερα, οι Ειδοί του Μαρτίου είναι γνωστές κυρίως ως η ημερομηνία της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα το 44 π.Χ. Ο Καίσαρας δολοφονήθηκε με 23 μαχαιριές, μέσα στη ρωμαϊκή Σύγκλητο. Οι συνωμότες ήταν περίπου, υπό την ηγεσία του Βρούτου και του Κάσσιου. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ένας οιωνοσκόπος είχε προειδοποιήσει τον Καίσαρα πως ένας θανάσιμος κίνδυνος τον περίμενε στις Ειδούς του Μαρτίου[1].
Από τον πίνακα του Vincenzo Camuccini, 1804 «Ο θάνατος του Ιούλιου Καίσαρα»
Καθώς ο Καίσαρας κατευθυνόταν στη Σύγκλητο, όπου τελικά δολοφονήθηκε, λέγεται πως συνάντησε τον οιωνοσκόπο και είπε ειρωνικά "Λοιπόν, έφτασαν οι Ειδοί του Μαρτίου", υπονοώντας πως η προφητεία δεν είχε εκπληρωθεί. Ο οιωνοσκόπος απάντησε "Ναι, έφτασαν, αλλά δεν έφυγαν ακόμη." Ο διάλογος αυτός δραματοποιήθηκε από τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στο θεατρικό έργο Ιούλιος Καίσαρας (Τρίτη Πράξη, 1η Σκηνή)[2].
O Καίσαρ είναι νεκρός και πεσμένος στο πάτωμα ,πίνακας ζωγραφικής (1859–1867) του Jean-Léon Gérôme
Οι Ειδοί του Μαρτίου στη λογοτεχνία και τις τέχνες
Ιούλιος Καίσαρας: η κλασική τραγωδία του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, που πραγματεύεται τον ρόλο του Βρούτου στη δολοφονία του Καίσαρα.
Οι Ειδοί του Μαρτίου, ιστορικό μυθιστόρημα του Θόρντον Ουάιλντερ που εξιστορεί το τέλος του Ιούλιου Καίσαρα.
Μάρτιαι Ειδοί[4], ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη
Οι Ειδοί του Μαρτίου, δι-ήγημα[5], διήγημα του Βαγγέλη Παπαδήμα που μεταφέρει τις Ειδούς του Μαρτίου σε μια σύγχρονη αλληγορική ιστορία.
Αι Ειδοί του Μαρτίου, πολιτικό δράμα σε σκηνοθεσία Τζορτζ Κλούνεϊ.
Παραπομπές
Πλούταρχος, Πλούταρχος (1992). Βίοι Παράλληλοι 17: Αλέξανδρος - Καίσαρ. Αθήνα: Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. σελ. 341. ISBN 9789603521853.
Σαίξπηρ, Ουίλιαμ (1858). Ιούλιος Καίσαρ. Αθήνα: Τύποις Π. Α. Σακελλαρίου. σελ. 55.
Scheinman, Ted (2 Νοεμβρίου 2020). «The Hunt for Julius Caesar's Assassins Marked the Last Days of the Roman Republic». Smithsonian Magazine.
Καβάφης, Κωνσταντίνος (Ημερομηνία προσπέλασης 2022-04-18). «Κωνσταντίνος Καβάφης: Μάρτιαι Ειδοί». Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
Παπαδήμας, Βαγγέλης (2022). Δι-ήγηση - Οι Ειδοί του Μαρτίου. Αθήνα: Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. σελ. 1-92. ISBN 9789603821441.
