Οι Σπαρτιάτισσες Φαινομηρίδες. Στην αρχαία Σπάρτη η διαφθορά δεν ανιχνεύετο εις το σώμα, αλλά εις την σκέψιν. Διεφθαρμένος δεν ήτο αυτός όστις περιφέρετο ημίγυμνος, αλλά εκείνος ο οποίος ήτο "γυμνός" εις την ψυχή. Οι νεαρές Σπαρτιάτισσες έπρεπε να προκαλέσουν, καθώς οι νεαροί Σπαρτιάτες ήταν αφιερωμένοι σε σκληρή στρατιωτική ζωή.
Ως εκ τούτου, τους απασχολούσε κυρίως η μάχη και αυτήν ορέγοντο, οπότε οι νεαρές κοπέλες έπρεπε να τους προκαλέσουν επί τούτου, ώστε να τις προσέξουν.
Οι Σπαρτιάτισσες γυμνάζοντο, διά να τους αποδείξουν πως ήταν ικανές να γεννήσουν υγιή και εύρωστα παιδιά.
Παχουλές, χαλαρές και αγύμναστες γυναίκες, δεν δύναντο να ελκύσουν τους άρρενες Σπαρτιάτες, κατά τα πρότυπα της πόλεως.
Αυτές ενδύοντο των γνωστόν κοντό δωρικόν μάλλινον χιτώνα, με το σκίσιμο εις το πλάι, ώστε να εμφαίνεται ο μηρός!
Εξ ού και απεκαλούντο "Φαινομηρίδες" από τους υπόλοιπους Έλληνες.
Είχαν μεγάλες ελευθερίες, αντίστοιχες των ανδρών, καθώς θεωρείτο πως μόνον μία ελεύθερη και δυνατή γυναίκα, εδύνατο να γεννήσει αληθινούς άνδρες... Αικ.Γ.Δασκαλοπούλου
Ποιες ήταν οι Φαινομηρίδες της Αρχαίας Σπάρτης
Οι Σπαρτιατοπούλες ήταν γνωστές στην υπόλοιπη Ελλάδα για τα κοντά τους φορέματα, που έφταναν μόνο μέχρι τα γόνατα. Με βάση τη γραπτή παράδοση χαρακτηρίζεται σήμερα λακωνικός ο πέπλος, που αφήνει ελεύθερη ή ανοιχτή τη μια πλευρά του σώματος. Αλλά και η αντίθετη άποψη υπάρχει, ότι το ένδυμα αυτό με κανέναν τρόπο δεν ήταν τόσο ιδικά λακωνικό όπως θα μπορούσε κανείς να μας κάνει να το πιστέψουμε.
Όπως αποδείχνουν παραστάσεις το ένδυμα αυτό απαντά το ίδιο και σε άλλες περιοχές. Επίσης φαίνεται πως δεν είναι επαρκώς αιτιολογημένη η ταύτιση αυτού του ανοιχτού πέπλου με το ένδυμα, που ονομαζόταν ‘φαινομηρίς’. Εάν στηριχθούμε στον ορισμό ή στην περιγραφή του Πολυδεύκη, τότε μπορούμε να φανταστούμε ένα φόρεμα όπου το μέρος της φούστας έμενε ανοιχτό μέχρι το ύψος της μέσης. Αυτό το είδος των ενδυμάτων φορούσαν και τα κορίτσια της Σπάρτης, και γι αυτό τα ονόμαζαν ‘φαινομηρίδες’.
Φοριέται εξίσου από ανθρώπινα και θεϊκά όντα για να τονίζει την ευκινησία, την ταχύτητα ή την επιδεξιότητα. Μια άλλη μορφή φορέματος ενδύματος περιγράφει ο Παυσανίας.
Φοριόταν από τις Σπαρτιάτισσες παρθένες προς τιμήν της Ήρας στην Ολυμπία κατά τους αγώνες δρόμου. Το ρούχο ήταν κοντό άφηνε τα γόνατα ελεύθερα και το δεξιό στήθος ακάλυπτο. Η στενή φορεσιά που έδειχνε ελεύθερα τα σκέλη και το στήθος ήταν χαρακτηριστική ακριβώς για τα κορίτσια της Λακωνίας.
Το βασικό ένδυμα, ο χιτών, ήταν κοντός, σχιστός στα πλάγια για τις άγαμες και κλειστός για τις έγγαμες... Η φήμη τους ήταν το ίδιο έντονη, όπως και των ανδρών της Σπάρτης. Ήσαν διάσημες για την ομορφιά τους, την αγνότητα και την αυστηρότητα προς τα τέκνα και τους συζύγους τους. Ήσαν ο αυστηρότερος κριτής τους
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο τολμηρή, αγέρωχη και αρρενωπή και μιλούσε ελεύθερα ακόμη και για τα σπουδαιότερα ζητήματα, «ήρχε δε εις τα του οίκου της απολύτως» και επεξέτεινε την ισχύ της και στα πολιτικά όταν οι άνδρες έλλειπαν στον πόλεμο. Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός που έδωσε η Πυθία στους Αιγιείς η όπου χαρακτηρίζει σαν τα τρία πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο τα εξής» (Στράβων «Οι Ευβοείς”): « Ίππος Θεσσαλικήν, Λακεδαιμονίην δε γυναίκα άνδρας θ’ οι πίνουσι ύδωρ ιερής Αρεθούσης» (τα Θεσσαλικά άλογα, τις λακεδαιμόνιες γυναίκες και τους άντρες που πίνουν νερό από την ιερή κρήνη της Αρεθούσας).
...Η Σπάρτη ήθελε γερούς στρατιώτες και συνεπώς χρειαζόταν γυναίκες ικανές να προσφέρουν τέτοιον "τόκον" στην πόλη. Και γι' αυτό τα κορίτσια γυμνάζονταν και σκληραγωγούνταν, όπως τα αγόρια: ασκούνταν στον δρόμο, στην πάλη, στον δίσκο, στο ακόντιο και μετείχαν σε ομαδικές ασκήσεις και αγωνίσματα...
Ο Αριστοφάνης περιγράφει την ομορφιά και την ρώμη τους στην “Λυσιστράτη” λέγοντας: «Ω φιλτάτη Λάκαινα χαίρε, οίον το κάλλος, γλυκυτάτη, σου φαίνεται, ως δε ευχρoείς, ως σφριγά το σώμα σου καν ταύρον άγχοις» (στίχος 78) που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «χαίρε αξιαγάπητη γλυκύτατη Λάκαινα, που έχεις τέτοια ομορφιά, ώστε με το υπέροχο χρώμα σου και την σφριγηλότητα του σώματός σου ακόμη και ταύρο αγχώνεις».
Ο Αθήναιος λέει ότι: «κατά την Σπάρτην θαυμάζεται μάλλον ο κάλλιστος και γυνή η καλλίστη, καλλίστας γεννώσης της Σπάρτης τας γυναίκας» (στην Σπάρτη μπορούσε κανείς να θαυμάσει τους ομορφότερους άντρες αλλά και τις πιο όμορφες γυναίκες, διότι η Σπάρτη γεννούσε τις ομορφότερες).
...Οι Σπαρτιάτισσες φημίζονταν για την αγνότητά τους· η μοιχεία ήταν άγνωστη στην πόλη της Σπάρτης. Το ίδιο και η πορνεία. Παροιμιώδης ήταν ακόμη η προσήλωσή τους στα ιδεώδη της σπαρτιατικής πολιτείας... Στα χέρια των γυναικών είχε περάσει η διαχείριση του κλήρου, του οίκου, η ανατροφή των παιδιών και η εποπτεία των υπηρετών. Έτσι μέσα στην στρατιωτική κοινωνία της Σπάρτης διαμορφώθηκε ένας τύπος "αντρογυναίκας" που ήταν ικανή να διαφυλάξει και να μεταδώσει στα παιδιά της το υπερήφανο φρόνημα της Λακεδαίμονος...
Ο δε Όμηρος ονομάζει την Λακεδαίμονα “καλλιγύναικα, διότι εκεί οι γυναίκες είχαν κάλλος και ρώμη.
Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι επιβαλλόταν στις Σπαρτιάτισσες να κυκλοφορούν και γυμνές ανάμεσα στους νέους, ώστε να χουν κίνητρα να φροντίζουν το κάλλος του σώματός τους για να μπορούν να φέρνουν στον κόσμο όμορφα και υγιή παιδιά, και σχολιάζει: «Η δε γύμνωσις των παρθένων ουδέν αισχρόν είχεν, αιδούς μεν παρούσης, ακρασίας δ’ απούσης» (Η γύμνωση άλλωστε των παρθένων δεν είχε τίποτε το αισχρό, διότι συνυπήρχε με την ντροπή και έλλειπε κάθε ίχνος απρεπείας) (Βίοι Παράλληλοι, Λυκούργος)
Και με στοιχεία από «Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης,» Σ. Καργάκος
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
