ΤΟ ΑΔΡΙΑΝΕΙΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ
Οι υπόγειες στοές των αρχαίων υδραγωγείων της Αθήνας κάποτε μετέφεραν το νερό από τις πηγές του, μέχρι το κέντρο της πόλης. Οι περισσότερες από αυτές σήμερα είναι ανενεργές και ξεχασμένες στη λήθη μέσα στα έγκατα του αθηναϊκού υπεδάφους, χωρίς πρόσβαση από την επιφάνεια, και συνήθως εμφανίζονται απρόσμενα σε κάποιο υπόγειο τεχνικό έργο, όπως το μετρό. Ελάχιστες είναι προσβάσιμες, αλλά δε συνεχίζουν παρά για λίγα μόνο μέτρα. Άλλες, αποκλεισμένες, δε γνωρίζουμε τι διαδρομές μπορεί να ακολουθούν, ενώ μεμονωμένες είναι οι περιπτώσεις που οι αρχαίες σήραγγες μεταφέρουν νερό μέχρι και σήμερα! Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το υδραγωγείο του Υμηττού (4ος αι. π.Χ., διαδέχτηκε το Πεισιστράτειο), το νερό του οποίου τροφοδοτεί τον Εθνικό Κήπο, ακολουθώντας περίπου τη διεύθυνση της πορείας του ποταμού Ιλισού.
Ένα άλλο παράδειγμα, το ρωμαϊκό Αδριάνειο υδραγωγείο, αποτελεί σήμερα τη μοναδική περίπτωση πλήρους καταγεγραμμένης αρχαίας αθηναϊκής σήραγγας με έκταση και χαρακτήρα δικτύου. Σφραγισμένα πηγάδια κατά μήκος της διαδρομής, κατεβαίνουν στο τούνελ που από τους πρόποδες της Πάρνηθας αλλά και της Πεντέλης, διανύει περίπου 25 χιλιόμετρα μέχρι την Αθήνα. Η υπόγεια σήραγγά του λειτουργεί ακόμη μεταφέροντας νερό, 1873 χρόνια μετά την κατασκευή του!
Η ΕΥΔΑΠ(σε συνεργασία με την ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙOΛΟΓΙΑ-Δείτε το ημερολόγιο των υπόγειων εξερευνήσεων ) σκοπεύει να εξερευνήσει το Αδριάνειο στο σύνολό του και να καταγράψει την υφιστάμενη εσωτερική κατάστασή του, πραγματοποιώντας φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση του εσωτερικού του, ώστε να εκτιμηθεί η σημερινή παροχετευτικότητά του και να αξιολογηθεί η ποιότητα του νερού που μεταφέρει. Τελικός στόχος είναι να εξεταστεί η δυνατότητα άρδευσης δημόσιων εκτάσεων από αυτό το νερό, ώστε να πάψει να πηγαίνει πλέον χαμένο! Η αρχή αυτής της προσπάθειας έγινε το 1999 με το παράδειγμα του Δήμου Μεταμόρφωσης.
Συνολική εξερεύνηση και τοπογράφηση των στοών και των πηγαδιών του υδραγωγείου, είχε πραγματοποιηθεί στις αρχές του περασμένου αιώνα από την ΟΥΛΕΝ, όταν το Αδριάνειο επισκευάστηκε και λειτούργησε για τελευταία φορά. Σήμερα, το εγχείρημα αυτό πρόκειται να πραγματοποιηθεί ξανά, εξυπηρετώντας τους σκοπούς της ΕΥΔΑΠ, αλλά και τις ανάγκες μιας επιστημονικής διατριβής(Παναγιώτη Δευτεραίου) (Ph.D) στο ΕΜΠ, με αντικείμενο την αποτύπωση και αναπαράσταση λειτουργίας αρχαίων υπόγειων υδραγωγείων της Αττικής.
Βρισκόμαστε λοιπόν προ των πυλών μιας μεγάλης και άκρως ενδιαφέρουσας υπόγειας εξερεύνησης, που αναμένεται προσεχώς! Προς το παρόν όμως, ας ανακαλύψουμε τα ίχνη της αρχαίας υπόγειας στοάς μέσα και έξω από την πόλη.
Το Αδριάνειο υδραγωγείο στο δήμο Χαλανδρίου ξεκινάει από την οδό Ελ Αλαμέιν και τελειώνει στην οδό Επτανήσου.Υπάρχουν δεκαοχτώ (18) φρεάτια, δέκα (10) καπάκια, και τρία (3) πιθανά φρεάτια καμουφλαρισμένα, σύνολο τριάντα ένα (31) φρεάτια εξαερισμού, κάποια εξ αυτών σε σχετικά καλή κατάσταση, η τύχη των υπόλοιπων αγνοείται.
Πάνω στην Ελ Αλαμέιν υπάρχουν συνολικά οχτώ φρεάτια.
Το πρώτο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ελ Αλαμέιν και Πίνδου γωνία μέσα σε πράσινη διαχωριστική λωρίδα. Είναι σε πολύ καλή κατάσταση και έχει αρίθμηση 105.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 105 |
Το δεύτερο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ελ Αλαμέιν και Ν. Καρέλλα γωνία, μέσα σε πράσινη διαχωριστική λωρίδα. Είναι και αυτό σε καλή κατάσταση και έχει αρίθμηση 104.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 104 |
Το τρίτο και το τέταρτο βρίσκονται αντικριστά, με αρίθμηση 103 και 103A αντίστοιχα, ενώ υπάρχει ακόμα ένα σχεδόν εξαφανισμένο και μάλλον είναι το 103B
Εδώ έχουμε έναν κλάδο του Αδριάνειου, όπως θα δείτε και παρακάτω στην εναέρια απεικόνιση.
Από μαρτυρία κατοίκου ξέρουμε πως το φρεάτιο 103A έχει περίπου 8 μέτρα βάθος και μια μεταλλική σκάλα στο εσωτερικό του που φτάνει μέχρι τον πάτο του φρέατος.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 103 |
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 103Α |
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 103Β |
Αμέσως μετά, συναντάμε δεξιά και αριστερά της πράσινης διαχωριστικής λωρίδας, μια ακόμα συστοιχία τριών φρεατίων. Στο σημείο αυτό, καταλήγει ο κλάδος της Πεντέλης του Αδριάνειου. Και τα τρία φρεάτια είναι σε σχετικά καλή κατάσταση και ένα εξ αυτών έχει αρίθμηση 102 (Στην Ελ Αλαμέιν ενοποιούνται οι κλάδοι Πεντέλης και Πάρνηθας. Ο ενιαίος υπόγειος αγωγός συνεχίζει κατηφορίζοντας έως τη Δεξαμενή Κολωνακίου).
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 102, 102α, 102β |
 |
| Πορεία Αδριάνειου υδραγωγείου πάνω στην οδό Ελ Αλαμέιν |
Με κίτρινο τα υπάρχοντα φρεάτια, ενώ με μαύρο τα καπάκια της ΕΥΔΑΠ που πιθανολογώ ότι ήταν φρεάτια του Αδριανείου.
Κατηφορίζοντας την Κάλβου, συναντάμε την Βασιλέως Γ. Β΄. Εκεί είναι το ειρηνοδικείο του Χαλανδρίου, όπου ανάμεσα στα δυο κτήρια, υπάρχει ένα γυάλινο καπάκι και από κάτω φρεάτιο του Αδριανείου.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο - Φρέαρ Ειρηνοδικείου Χαλανδρίου |
Αρκετά πιο κάτω, στην γωνία της οδού Βαλαωρίτου με Κ.Παλαιολόγου υπάρχει "ύποπτο" καπάκι της ΕΥΔΑΠ, ενώ στα 45μ. υπάρχει ένα φρεάτιο επί της Παπανικολή στο οποίο έχουν τοποθετήσει πάνω του ένα άγαλμα.
 |
| Πιθανό φρεάτιο 99; Αδριάνειου υδραγωγείου-Χαλάνδρι |
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ 98; Παπανικολή |
Λίγα μέτρα πιο κάτω σε μια πάροδο της οδού Πύλου, υπάρχει φρεάτιο σε πολύ καλή κατάσταση και με αρίθμηση 97.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ 97 |
Συνεχίζουμε την πορεία μας και στη γωνία των οδών Φιλελλήνων και Ναυρίνου μέσα σε έναν μαντρότοιχο πολυκατοικίας, βρίσκουμε ένα ακόμα φρεάτιο. Έχει αρίθμηση 96 και είναι σε αρκετά καλή κατάσταση. Ακριβώς απέναντι, μέσα σε οικόπεδο με μονοκατοικία υπάρχει ένα "ύποπτο" πηγάδι, και λέω "ύποπτο" γιατί ο ιδιοκτήτης του μου είπε πως είναι γεώτρηση...
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ 96 |
 |
| Πιθανό φρέαρ 95; -Χαλάνδρι |
Ενώ λίγο πιο κάτω στην οδό Αργοναυτών, μέσα σε λωρίδα πρασίνου στην άκρη του δρόμου, υπάρχει καλά κρυμμένο ένα ακόμα φρεάτιο.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ οδού Αργοναυτών |
 |
| Πιθανό φρεάτιο |
Συνεχίζω την πορεία μου περπατώντας περίπου 500μ. πάνω στην Αργοναυτών μέχρι να βρω την Κόδρου και Αργοναυτών γωνία, όπου μέσα στον προαύλιο χώρο μαγαζιού με λουλούδια, υπάρχει φρεάτιο σε άριστη κατάσταση και με αρίθμηση 86, ενώ έχει και ημερομηνία επισκευής (3-4-53)
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ 86 |
Απέναντι ακριβώς, υπάρχει ένα μικρό παρκάκι , που έχει μέσα ένα αντλιοστάσιο. Ίσως κάποιος μικρός κλάδος να φεύγει από εκεί προς την οδό Κόδρου ή να πρόκειται για αντλιοστάσιο.
Ενώ αμέσως πιο κάτω στην Εθνικής Αντιστάσεως, μέσα σε ένα μικρό τρίγωνο παρκάκι και διπλά ακριβώς από την πρεσβεία της Ιαπωνίας, υπάρχει το φρεάτιο με αρίθμηση 85.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ 85 |
Αμέσως μετά το φρεάτιο Νο. 85, περνάμε λοξά την Εθνικής Αντιστάσεως και μεταξύ των οδών Λευκάδος και Λέσβου, πάνω στον πεζόδρομο, υπάρχει φρεάτιο καγκελόφραχτο σε άριστη κατάσταση.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ 84; |
Το προτελευταίο φρεάτιο βρίσκεται στο τέρμα της οδού Χαράς, μέσα σε ένα οικόπεδο εγκαταλελειμένου παντοπωλείου.
Ενώ το τελευταίο το συναντάμε αμέσως μετά στα 35μ. πίσω από έναν μαντρότοιχο.
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ παντοπωλείου |
 |
| Αδριάνειο Υδραγωγείο -Τελευταίο Φρέαρ Χαλανδρίου |
Τέλος να αναφέρω πως σε μία πάροδο της Αποστολοπούλου υπάρχει μια πράσινη διαχωριστική λωρίδα και το πιο πιθανό είναι πως πάνω της πρέπει να υπάρχουν άλλα δύο φρεάτια σκεπασμένα από το χώμα, σχηματίζοντας 2 μικρά λοφάκια.
 |
| Πιθανά φρεάτια |
Συνοψίζοντας, η πορεία του Αδριάνειου υδραγωγείου στο δήμο Χαλανδρίου περνάει από τις οδούς Ελ Αλαμέιν, Κάλβου, διασχίζει διαγώνια τις Κ.Παλαιολόγου, Πύλου, Ναυρίνου, Φιλελλήνων και Σπετσών όπου και βρίσκει την Αργοναυτών. Από εκεί συνεχίζει διαγώνια όλη την Αργοναυτών, διασχίζοντας τις οδούς Εθν. Αντιστάσεως, Λευκάδος, Λέσβου, Χίου, Επτανήσου, όπου και καταλήγει σε μία πάροδο της Αποστολοπούλου.
Υ.Γ. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Αλέξανδρο Γλαράκη
Υ.Γ1.Να ευχαριστήσω τον συν-οδοιπόρο μου Παναγίωτη Δευτεραίο για το "ταξίδι" στις Αδριάνειες διαδρομές...
Πηγή : ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ
