Το Παλάτι των Πτολεμαίων

Το παλάτι του Πτολεμαίου Β' του Φιλάδελφου, δεν μπορεί παρά να ήταν από τα λαμπρότερα της εποχής του. Η οργάνωση της διοίκησης του “Οίκου του Βασιλιά” ήταν στα γνωστά πρότυπα της Ελληνιστικής Εποχής, με όλη την ιεραρχία αξιωματούχων και υψηλών βασιλικών “θεραπόντων”, από τον Αρχικυνηγό

{ Τίτλος που αναφέρεται στον υπεύθυνο των κυνηγετικών εξορμήσεων των βασιλιάδων, ιδιαίτερα υπεύθυνο για την ασφάλεια της βασιλικής συνοδείας. Το αξίωμα δινόταν σε στρατηγό του στρατού ο οποίος είχε στην υπηρεσία του όσους άνδρες χρειαζόταν. Ο τίτλος απαντάται για πρώτη φορά στον πάπυρο OGIS 143, από την εποχή του Πτολεμαίου Η' του Σωτήρα Β'. Να σημειωθεί ότι τις κυνηγετικές εξορμήσεις των Πτολεμαίων συνόδευαν μέχρι και 2400 κυνηγετικά σκυλιά, κάθε ένα από αυτά είχε τον κυνηγό του/ . Αυτοί οι κυνηγοί ήταν στην δικαιοδοσία του Αρχικυνηγού. / μέχρι τον Αρχεδέατρο / Πρόκειται για τίτλο ενός σπουδαίου αξιωματούχου της Αυλής που δινόταν σε ναύαρχο του στόλου και αφορούσε, κατά πάσα πιθανότητα, στη προσωπική ασφάλεια του βασιλιά μέσα στο παλάτι. Να τι αναφέρεται σε μια επιγραφή ενός αγάλματος που βρέθηκε στην Κυρήνη το 1958 (P.M Fraser, Berytus, 113):...Βασιλέα Πτολεμαίον Θεόν Σωτήρα τον εν βασιλέως Πτολεμαίου του δευτέρου Ευεργέτου Στόλος των πρώτων φίλων και αρχεδέατρος εύνοιας ένεκεν της εις αυτόν...}

Από τον Αρχίατρο μέχρι τον Αρχιοινοχόο.
Πάντως, η μεγαλοπρέπεια των χώρων και η πολυτέλεια των κατασκευών είχαν ένα όριο: την Ελληνική αισθητική άποψη. Το παλάτι μπορεί να έμοιαζε με ένα πλούσιο Αθηναϊκό σπίτι – μεγαλύτερο ίσως και πιο επιβλητικό – αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε κάποιος να το εκλάβει για το παλάτι ενός βαρβάρου ηγεμόνα. Ούτε όμως και για το παλάτι ενός Φαραώ. Ακόμα και όταν εξανατολίστηκε – με τις στρατιές ευνούχων να το διασχίζουν πάνω-κάτω – η όψη του εξωτερικά παρέμεινε Ελληνική / Εξάλλου, ακόμα και στην Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, το σπίτι ενός πλούσιου Αθηναίου, όπως του Καλλία (Πλάτων,Πρωταγόρας 314) είχε ευνούχους.

Θεοί της Αιγύπτου την εποχή των Πτολεμαίων με ελληνικές ενδυμασίες

Οι ένοικοι, στο εσωτερικό του παλατιού δε φαίνεται να είχαν υιοθετήσει καμιά από τις ενδυματολογικές υπερβολές άλλων, βαρβαρικών ή βαρβαριζόντων παλατιών της Ανατολής: ούτε Περσικοί φραμπαλάδες, ούτε Αιγυπτιακές περίπλοκες κομμώσεις. Ούτε καν τουαλέτες των Βερσαλιών. Οι φορεσιές των ενοίκων του παλατιού δεν στόχευαν καθόλου στην παραμόρφωση του ανθρώπινου κορμιού. Είχαν την απλότητα της Ελληνικής αισθητικής: κάλυπταν το σώμα με απλότητα και λειτουργικότητα, είτε αποκαλύπτοντας διακριτικά τις απόκρυφες πτυχές του, είτε αφήνοντάς τες να διακρίνονται με την φαντασία του θεατή. Πάντα όμως παίζοντας με την ομορφιά της απλής περιβολής, χωρίς πολύμορφα στολίδια.

Ζωγραφική επί λάρνακος Έλληνα της Αιγύπτου του 1ου αι. μ.Χ.

Τουλάχιστον οι άνδρες, δεν διέθεταν επιτηδευμένες κομμώσεις, περούκες, χρυσά στολίδια, περίπλοκα καπέλα, απανωτά χρυσά στολίδια – ουραίους, ενώτια – σαν κι αυτά των Φαραώ. Οι Πτολεμαίοι, το πολύ να φόραγαν έναν κότινο, σαν αυτούς που έδιναν για βραβείο στους νικητές των αγώνων στην Ελλάδα, ή ένα διάδημα, όπου τα φύλα της αγριελιάς ήταν από χρυσάφι. (ΔΕΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ) Ακόμα και η καλύπτρα της κεφαλής των βασιλιάδων, που φόραγαν όταν έβγαιναν από το παλάτι, και που - κατά τις συνήθειες της Ελληνιστικής εποχής – έπρεπε να τον κάνει να ξεχωρίζει από τους κοινούς υπηκόους του, δεν είχαν καμιά σχέση με τις καλύπτρες των Φαραώ ή άλλων ηγεμόνων της Ελληνιστικής εποχής. Ήταν απλά διαδήματα.

Οι περιβολές των Πτολεμαίων ήταν απείρως απλούστερες ακόμα και από αυτές του παρασυρμένου από την Ανατολή Αλέξανδρου.(Σημ Αρχ. Από ενδυματολογικής άποψης ο Μέγας Αλέξανδρος το έκανε ενίοτε για διπλωματικούς λόγους όπως και στην Αίγυπτο οι Έλληνες βασιλείς διότι οι λαοί αυτοί με τέτοιου είδους «προσομοιώσεις» μπορούσαν να πειστούν. )

Η πύλη Ενφού που κατασκεύασε ο Πτολεμαίος .Η παρουσίαση του Φαραώ για τον λαό όμως ήταν με αιγυπτιακά πρότυπα .Πολλά κτήρια στα αρχαιολογικά ευρήματα στην Αίγυπτο είναι κατασκευές Ελλήνων βασιλέων αλλά κρατάνε την γραμμή των υπηκόων τους.

Τα μόνα στοιχεία που διέκριναν τις περιβολές των Πτολεμαίων από αυτές αξιωματούχων άλλων σημαντικών Ελληνιστικών κέντρων ήταν η ποιότητα των υφασμάτων και τα χρώματα: άριστες Αιγυπτιακές ποπλίνες, λεπτά υφασμένα υλικά, με τα πιο φίνα χρώματα, λευκό και πορφυρό να κυριαρχούν, με θαυμάσια κεντήματα από λεπτές, συνήθως χρυσές, κλωστές.

Οι Έλληνες, με τον ερχομό τους στην Αίγυπτο, από παλιά ακόμα, εντυπωσιάστηκαν αμέσως από δυο στοιχεία της καθημερινότητας των ντόπιων: την ποιότητα των υφασμάτων και τα χρώματα.

Ζωγραφική επί λάρνακος -Ελληνίδα αρχόντισσα από την Αίγυπτο, του 1ου αι. μ.Χ.

Οι Έλληνες που ταξίδευαν στην Αίγυπτο, από την εποχή του Ηρόδοτου, και ακόμα πιο πριν, έμεναν κατάπληκτοι βλέποντας τους άνδρες να μένουν στα σπίτια τους και να υφαίνουν σπρώχνοντας το υφάδι προς τα κάτω, και λίγες μόνο γυναίκες να υφαίνουν στο σπίτι τους, αλλά σε οριζόντιους αργαλειούς.( Σημ-Αρχ. Ο οποίος βέβαια είναι ελληνική εφεύρεση .

Ο κατακόρυφος μυκηναϊκός αργαλειός αποτελούσε τη βάση της υφαντουργίας στην Κρήτη. Ο αργαλειός ήταν μηχανή που χρησιμοποιούσαν για την ύφανση ρούχων, κεντημάτων ή και ταπήτων.
Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες που γνωρίζουμε για τον εφευρέτη του κατακόρυφου μυκηναϊκού αργαλειού. Το μονό γνωστό μάς είναι ότι ο αργαλειός αυτός κατασκευάσθηκε (από μυκηναίους) προκειμένου να χρησιμοποιηθεί στην «αναβίωση των Ηραίων» για την ύφανση του πέπλου της Ήρας, γι’ αυτό και φέρει σε Γραµµική Β την επιγραφή «στην πότνια Ήρα».)

Ναός στο Ελληνικό «ψηφιδωτό του Νείλου» οικίας από τα περίχωρα της Μεγάλης Λέπιδος στην Λυβική .

Έβλεπαν λοιπόν τους ιερείς να είναι ντυμένοι με λευκό, λινό ύφασμα, τους γραφείς και τους ευγενείς να φορούν λεπτούς, αμάνικους χιτώνες με κρόσσια, και άσπρους μανδύες.

Με άλλα λόγια θαύμαζαν μια πολύ αξιόλογη υφαντική βιοτεχνία με εξαιρετική ποικιλία και οργάνωση, μια από τις πιο σημαντικές πηγές εισοδήματος των Φαραώ, της διοίκησης και του ιερατείου. Για παράδειγμα, οι ιερείς του Άμμωνα Ρα είχαν ειδικό γραφέα, προϊστάμενο πολλών ατόμων, που εκμεταλλεύονταν τα υφαντουργεία, όπως γινόταν παλαιότερα στη Μυκηναϊκή Ελλάδα, όπου ο προγραμματισμός και η εκτέλεση της επεξεργασίας του λιναριού ελεγχόταν αποκλειστικά από δημόσιους υπάλληλους για λογαριασμό των ανακτόρων και των ιερών.

Ζωγραφική αρκετά παλαιότερη της «ελληνιστικής» εποχής επί ελληνικού αγγείου ο Αίαντας Προσέξτε το ύφασμα της ενδυμασίας του

ΔΕΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ

Ελληνικό «ψηφιδωτό του Νείλου» οικίας από τα περίχωρα της Μεγάλης Λέπιδος στην Λυβική -Διονυσιακής μορφής δρώμενο σε συμπόσιο Ελλήνων στον παράλιο Νείλο.

Παράλληλα με το λινάρι ύφαιναν τις ίνες πολλών άλλων φυτών: της κάνναβης, που η καταγωγή της ήταν στην Σουμερική αρχαιότητα και που η χρήση της διαδόθηκε παντού τον 6ο π.Χ. αιώνα, σε σημείο που ο Ηρόδοτος να την θαυμάζει στη χώρα των Σκυθών. Ύφαιναν ακόμα τις ίνες της τσουκνίδας και έβγαζαν ένα είδος φυτικής μέταξας. Της μολόχας, του κάρθαμου, του πάπυρου, του φλοιού της φλαμουριάς, του βούρλου, του αλφάλφα, από το οποίο οι Έλληνες φτιάχναν γερά καραβόπανα και σχοινιά, γιατί – ας μην το ξεχνάμε – οι Έλληνες ήταν πρώτα απ' όλα θαλασσοπόροι.

Ελληνικό «ψηφιδωτό του Νείλου» οικίας από τα περίχωρα της Μεγάλης Λέπιδος στην Λυβική Θρησκευτική τελετή Ελλήνων

Στον 3ο και 2ο π.Χ. αιώνα – στην ακμή της εποχής των Πτολεμαίων – τα ντόπια υφάσματα ήταν περιζήτητα σε όλη τη Μεσόγειο. Μαζί με το σίλφιο, τα καλλυντικά, το Σαμιώτικο κρασί, τους αμφορείς από την Αθήνα και την Μίλητο, τα γλυπτά της Περγάμου, ήταν τα φετίχ των καλοστεκούμενων πολιτών όλου του Ελληνιστικού κόσμου. Α! Ναι, να μην ξεχνάμε και τις λιχουδιές: σαρδέλες από τη Χαλκιδική (που οι Αθηναίοι έκαναν ουρά να αγοράσουν μόλις έφτανε μια φορτωμένη τριήρη στη Μουνιχία) και τόνος από τον Ελλήσποντο.

Ελληνίδα αρχόντισσα από την Αίγυπτο 1ος αι. μ.Χ.

ΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ

Εάν δούμε όμως πώς ντύνονταν και πώς καλλωπίζονταν οι Φαραώ είναι φανερό ότι οι Πτολεμαίοι ήταν πολύ απλούστερα ντυμένοι. Σε σημαντικές κρατικές γιορτές, πάντως, το επίσημο ένδυμα του βασιλιά ήταν η γνωστή Μακεδονική χλαμύδα, που έμοιαζε με την ανάλογη των υπολοίπων Ελλήνων, συνοδευόμενη από τις κρεπίδες, τις μπότες που φόραγαν οι Έλληνες μαχητές. Φαίνεται ότι οι Πτολεμαίοι φορούσαν την κλασσική Ελληνική περιβολή όταν πήγαιναν για κυνήγι ή όταν ταξίδευαν.

Ελληνικό ύφασμα που είναι φτιαγμένο για ευρωπαϊκά κλίματα όπου ζούσαν οι Έλληνες

Φυσικά, η επίσημη χλαμύδα του βασιλιά ήταν ιδιαίτερα λαμπρή. Γενικά, οι χλαμύδες των βασιλιάδων στην Ελληνιστική εποχή ήταν εξεζητημένες. Μαθαίνουμε ότι ο Δημήτριος ο Πολιορκητής φορούσε μια χλαμύδα πάνω στην οποία ήταν κεντημένα ο ήλιος, το φεγγάρι και τα κυριότερα αστέρια. Δεν γνωρίζουμε αν στις χλαμύδες των Πτολεμαίων υπήρχαν ανάλογα στολίδια.

Οι Πτολεμαίοι, σε πολλές τις απεικονίσεις τους που γνωρίζουμε, φαίνονται να είναι ξυρισμένοι, όχι πάντα όμως Προφανώς ξυρισμένοι ήταν και οι αυλικοί της ακολουθίας τους στο παλάτι της Αλεξάνδρειας.

Το καθαρό ξύρισμα του προσώπου φαίνεται να ήταν το κλασσικό πρότυπο όλων των ανδρών της Ελληνιστικής εποχής. Το πρότυπο αυτό υιοθέτησαν από τον 1ο π.Χ. αιώνα και οι Ρωμαίοι. Τα γένια στο πρόσωπο έγιναν πάλι της μόδας κατά τη βασιλεία του Αυτοκράτορα Αδριανού (76-138 μ.Χ.)

Δακτυλίδι με τον Πτολεμαίο Στ' τον Φιλομήτωρα. 3ου -2ου αι π.Χ.

Η αρχιτεκτονική και η επίπλωση του παλατιού ήταν επίσης τυπικά Ελληνικές. Μέσα στο παλάτι, όλα έμοιαζαν με τα μεγάλα Ελληνικά οικοδομήματα της εποχής. Τίποτα δεν θύμιζε τα παλιότερα Φαραωνικά κτίρια.

Ελληνικό κιονόκρανο από την εποχή των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο

Οι κίονες των Προπυλαίων των ανακτόρων τους, ανάμεσα στους οποίους οι Πτολεμαίοι έβλεπαν προς το λιμάνι της Αλεξάνδρειας, με τη θάλασσα από κατάρτια, κάτω από τον λαμπρό ήλιο της Αιγύπτου, ήταν καθαρά Ελληνικοί, Ιωνικού ή Κορινθιακού ρυθμού, και δεν είχαν τις βαριές κατασκευές των παλαιότερων Φαραωνικών εποχών. Και βέβαια, η γλώσσα όλων στο παλάτι ήταν η Ελληνική.

Ελληνικό ανάκλιντρον.

Όταν, στα τέλη της Δυναστείας των Πτολεμαίων, η τελευταία Κλεοπάτρα, θέλησε να μάθει -επιτέλους – τη γλώσσα των υπηκόων της, το γεγονός θεωρήθηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρον και πήρε μεγάλη δημοσιότητα στην εποχή του. Θεωρήθηκε πάντως σαν ένα επικοινωνιακό τρικ της απεγνωσμένης βασίλισσας. Κάτι σαν να μάθαινε ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ τη γλώσσα των Ινδιάνων της Αμερικής.
Τώρα βέβαια, ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί, και όχι μόνο, βγάζουν το συμπέρασμα ότι η τελευταία Κλεοπάτρα ήταν Αιγύπτια, και όχι Ελληνίδα. Το θέμα είναι πράγματι σημαντικό και θα μας απασχολήσει σε βάθος αργότερα. Πάντως, προς το παρόν, πρέπει να κάνουμε την εξής παρατήρηση: στο προηγούμενο παράδειγμα, όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑ βρέθηκε να μαθαίνει Ινδιάνικα, ας φανταστούμε τον ιστορικό του μέλλοντος, ας πούμε σε δυόμισι χιλιάδες χρόνια από σήμερα, να βγάζει αβασάνιστα το συμπέρασμα ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, στις αρχές του 21ου αιώνα ήταν ερυθρόδερμος!

ΔΕΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΑ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ Ζ΄ ΦΙΛΟΠΑΤΩΡ

Πολλές φορές γίνεται λόγος για το κατά πόσο οι Πτολεμαίοι χρησιμοποιούσαν την Μακεδονική Ελληνική διάλεκτο μέσα στο παλάτι της Αλεξάνδρειας, ή και έξω από αυτό. Πρώτα πρέπει να πούμε ότι η Μακεδονική “γλώσσα” ήταν στην πραγματικότητα μια διάλεκτος της Ελληνικής. Είναι πιθανόν, οι πρώτοι τουλάχιστον Πτολεμαίοι, να χρησιμοποιούσαν τη Μακεδονική διάλεκτο.

Πάντως, προς τα μέσα της Δυναστείας, η Κοινή Ελληνική ήταν η μόνη γλώσσα που καταλάβαιναν και μίλαγαν οι Πτολεμαίοι. Ίσως, μερικοί Πτολεμαίοι να εξακολουθούσαν να μιλάνε τη Μακεδονική διάλεκτο, δημόσια, για να υπενθυμίσουν την καταγωγή τους ή για να ξεχωρίζουν από τους άλλους, ακόμα και από αυτούς που πια μιλούσαν Ελληνικά. Η κατάσταση αυτή μπορούσε ίσως να παραλληλιστεί με την εξής: στην αυλή των Αψβούργων, το 19ο αιώνα στη Βιέννη, η επίσημη γλώσσα του κράτους της Αυστρο-Ουγγαρίας ήταν η “καθαρεύουσα Γερμανική” (Hochdeutsch), αλλά ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί την Βιεννέζικη διάλεκτο, γιατί ήταν περήφανος για την καταγωγή του.

Η στήλη της Ροσσέτας

Μεταφράζοντας το ελληνικό τμήμα, μαθαίνουν πως η πλάκα είναι μια έκφραση υποτέλειας στον ηγεμόνα της Αιγύπτου, Πτολεμαίο. Όμως αυτό που είναι το καταπληκτικό είναι η τελευταία φράση των ελληνικών.Εκεί ορίζει πως το διάταγμα πρέπει να γραφτεί στα ελληνικά και στις δύο αιγυπτιακές γλώσσες.

Οι Πτολεμαίοι, μπορεί να ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν από τους θεούς των Αιγυπτίων, και έτσι να τους απεικόνιζαν οι Αιγύπτιοι ιερείς στα ιερογλυφικά τους, οι ίδιοι πάντως ήταν περήφανοι για το γεγονός ότι ο οίκος τους είχε την καταγωγή του στον Ηρακλή και τον Διόνυσο. Και είναι σίγουρο ότι κανείς Πτολεμαίος – εκτός από την τελευταία Κλεοπάτρα, που προσπάθησε να την μάθει – δεν γνώριζε λέξη από την τοπική Αιγυπτιακή γλώσσα.

Ο Πτολεμαίος Α΄

Για πολλούς σύγχρονους ιστορικούς, τίθεται το ερώτημα αν και κατά πόσο υπήρχε κάτι στο παλάτι της Αλεξάνδρειας που να θύμιζε την Αίγυπτο, ή αν κάποιος επισκέπτης θα μπορούσε να ξέρει αν ήταν στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα, στην Αντιόχεια, ή ακόμα και στη Ρώμη.
Το πιθανότερο είναι ότι υπήρχαν πράγματα που θύμιζαν σε όλους τους ενοίκους του παλατιού της Αλεξάνδρειας ότι ήταν στην Αίγυπτο.
Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ανάμεσα στους ντυμένους με Ελληνικές φορεσιές αυλικούς, τους στρατιώτες με την Μακεδονική τους στολή, κυκλοφορούσαν και ένα ή δυο Αιγύπτιοι αρχιερείς με τη λευκή, λινή φορεσιά τους και το ξυρισμένο κεφάλι τους.
Είχαν φτάσει στο παλάτι για να ζητήσουν μια χάρη από το βασιλιά, ή να καταγγείλουν κάποια αδικία σε βάρος τους από κάποιον Έλληνα διοικητή της περιοχής τους.
Εκτός από τις χαρακτηριστικές τους ενδυμασίες, οι αρχιερείς ξεχώριζαν και από το κάπως πιο σκούρο δέρμα τους. Ακόμα, είναι πιθανόν να υπήρχαν κάποια Αιγυπτιακά μοτίβα στα καθαρά Ελληνικά κτίρια του παλατιού και των Ελλήνων στην Αλεξάνδρεια.
Τα μοτίβα αυτά παρουσιάζονται σε όλη την τεχνοτροπία της Ελληνιστικής εποχής, και φαίνεται ότι είχαν παρεισφρήσει από την Αλεξάνδρεια: σφίγγες, για παράδειγμα, ήταν πολύ της μόδας, αλλά όχι ακριβώς οι παλιές Αιγυπτιακές σφίγγες, κάτι πιο εξελληνισμένο και ανάλαφρο. Ίσιδες, όχι με την άκαμπτη μορφή των Αιγυπτίων, αλλά με την ανάλαφρη Ελληνική παρουσία.

Έλληνες στρατιωτικοί στον Νείλο στο Πτολεμαϊκό βασίλειο -Ελληνικό Ψηφιδωτό που βρίσκεται τώρα στο Λάτσιο στα περίχωρα της Ρώμης

Η εγκατάσταση του παλατιού των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια, μιας ανώτατης διοικητικής μονάδας εν μέσω ενός ξένου περιβάλλοντος, είχε πολλά μειονεκτήματα: το πρώτο από αυτά ήταν η παντελής έλλειψη κληρονομικής αριστοκρατίας. Η αριστοκρατία, από την οποία οι Μακεδόνες είχαν συνηθίσει να εξαρτώνται στην Μακεδονία αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, εδώ δεν ήταν παρά στρατιωτικοί και ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι.

Η παλιά γενιά αριστοκρατικών ελληνικών οικογενειών της Μακεδονίας και της υπόλοιπης Ελλάδας, από την οποία ο Αλέξανδρος είχε αντλήσει το σύνολο σχεδόν των συμπολεμιστών του, και από τους οποίους είχαν προέλθει όλοι οι ανώτεροι υπάλληλοι του Ελληνικού αυτού κράτους , είχαν εξαφανιστεί, ή είχαν εκφυλιστεί....Πάντως δεν υπήρχαν πια στην αυλή των Πτολεμαίων.

Φαίνεται ότι, στη διάρκεια τουλάχιστον της βασιλείας των δυο πρώτων Πτολεμαίων, οι λίγες παλιές οικογένειες Ελλήνων από την μακεδονική γη που είχαν μείνει στο παλάτι της Αλεξάνδρειας, είχαν ιδιαίτερη μεταχείριση. Αλλά, η διοίκηση στην Αίγυπτο είχε από καιρό περάσει στα χέρια άλλων, πιο εύκολα ευρισκόμενων αποίκων.
Ήταν μεν Έλληνες (καμιά φορά και από την μακεδονική γη ) αλλά της τάξης που σήμερα θα ονομάζαμε “nouveau riches”, νεόπλουτοι και νεόκοποι αριστοκράτες.
Αυτοί, οι έξυπνοι τυχοδιώκτες, που τα “είχαν δει όλα” ήταν οι νέοι γραφειοκράτες στη παλιά χώρα των Φαραώ. Καμιά φορά, διάφοροι μιξέλληνες ή και άλλοι ανατολίτες που είχαν εξελληνιστεί (ή ήθελαν να έχουν εξελληνιστεί) Κάριοι, Λύδιοι, Λύκιοι, προσπαθούσαν να περάσουν για Έλληνες και να εξασφαλίσουν θέσεις στη κρατική μηχανή για τους γιους τους. Συχνά με επιτυχία.

Κολοσσιαίο άγαλμα του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου (309-246 π.Χ.) λιμάνι της Αλεξάνδρειας.

Ενδεικτική είναι η ιστορία μιας οικογένειας με ιδρυτή κάποιον έποικο στην Αλεξάνδρεια, ονόματι Χρύσερμος, γιος του Ηράκλειτου (χωρίς παραπάνω πληροφορίες) από την Λυκία της Μικράς Ασίας. Ο γιος αυτής της οικογένειας, με το όνομα Πτολεμαίος, βρίσκεται να είναι “Εξηγητής” (δηλαδή γιατρός) στο παλάτι της Αλεξάνδρειας (επί βασιλείας Πτολεμαίου Γ').
Μετά από τρεις δεκαετίες, ο γιος του γιου του “Εξηγητή” βρίσκεται να είναι “Επιστάτης” στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας. Ένας από τους εγγονούς αυτού του Πτολεμαίου του Χρύσερμου βρίσκεται από το 188 μέχρι το 185 π.Χ. (επί βασιλείας Πτολεμαίου Ε') να είναι πρεσβευτής της Αιγύπτου στους Δελφούς! (Την ιστορία της οικογένειας Χρύσερμου αναφέρει ο Ροστόβτσεφ, από την ανάλυση δέκα περίπου παπύρων της συλλογής Harris.)

(ΣΣ. Στην Καρία Λυκία Λυδία ζούσαν βλεβαια και Έλληνες εκτός από τους κατ ονομασία ντόπιους )

Ο κεραυνός του Διός με τον αετό του πατέρα των θεών στο νόμισμα του Πτολεμαίου

Μια από τις συνήθειες της πατρίδας τους της ελληνικής Μακεδονίας που φαίνεται να διατήρησαν οι Πτολεμαίοι και στην Αίγυπτο, ήταν η παροχή ειδικών τίτλων και προνομίων σε κάποιες από τις οικογένειες της Ελληνικής Κοινότητας στην Αλεξάνδρεια.
Το σημαντικότερο προνόμιο των οικογενειών αυτών ήταν η στενή επαφή των γόνων τους (αγοριών και κοριτσιών) με τους πρίγκιπες και τις πριγκίπισσες στο παλάτι.
Ονομάζονταν “παίδες βασιλικοί” (όπως και στην παλιά Μακεδονία) και μεγάλωναν μαζί με τα παιδιά των βασιλιάδων. Τα παιδιά αυτά, όταν ο συνομήλικός τους πρίγκιπας γινόταν βασιλιάς, ανήκαν στο στενό του περιβάλλον και ονομάζονταν “σύντροφοι”.

ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΕΟΝΤΟΠΟΛΗ .... ἀρχιέφηβος νεικήσας παίδων πάλην - νεικήσας ἀγενίων πάλην· ... παγκράτιον· (Έλληνες παίδες αθλητές στην Αίγυπτο )

Αναπαράσταση της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου

Και ενώ η Αλεξάνδρεια ήταν η έδρα της διοίκησης και του παλατιού, ο βασιλιάς ταξίδευε συχνά σε άλλες πόλεις της Αιγύπτου – και όχι μόνο. Ολόκληρο το σώμα των αυλικών ταξίδευε μαζί του.
Στα μέσα της Δυναστείας τους, βρίσκουμε κάποιους Πτολεμαίους να κατοικούν προσωρινά στην Μέμφιδα. Σε ορισμένες εορταστικές περιόδους, και για μερικές μέρες, ολόκληρο το παλάτι βρίσκεται στην Κάνωπο. Σε έναν από τους πάπυρους του Ζήνωνα, βλέπουμε εδώ όλη την αυλή της Αλεξάνδρειας, με την ευκαιρία των βασιλικών γενεθλίων(Στον λεγόμενο Πάπυρο του Απολλόδωρου, OGI 256).

Μέρος από το αφιέρωμα του Σπύρου Στανίτσα -Η Αίγυπτος των Πτολεμαίων.
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ