ΑΠΟ ΤΟ MANI ORGANIZATION
Του Ευάγγελου Νικολούδη – Δημοσιογράφου
Μέσα μας, μέσα στον Έλληνα, υπάρχει κάτι
από τον Οδυσσέα. Οι παραδαρμοί του ακούραστου αυτού ταξιδιώτη, μας εμπνέουν
και μας οδηγούν σε χώρες πραγματικές και σε άλλες που μοιάζουν μυθικές. Οι
δεύτερες, μου είναι ιδιαίτερα ελκυστικές. Γιατί από την ίδια στιγμή επίσκεψής
τους, και καθώς αυθόρμητα βαθαίνεις στα έγκατα των βιωμάτων της φυλής,
νιώθεις να σε γοητεύει ο αδιατάραχτος μητρικός δεσμός της, με προαιώνια
θέσμια.
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΟΥ ΖΟΥΝ ΟΙ ΚΑΛΑΣ
Τελευταία, ευτύχησα να συναπαντηθώ με τους Καλάς, που θεωρούνται μακρινοί
απόγονοι της στρατιάς του Μ. Αλέξαντρου, και που επιβιώνουν - με πολλές
δυσκολίες – στα Β.Δ. σύνορα του Πακιστάν, στα πρόβουνα των Ιμαλαΐων, σε τρεις
δυσπρόσιτες κοιλάδες το BUMBORET, το RUMBUR και το BIRIR , που είναι
σκαρφαλωμένες σε υψόμετρο 2.500 μ. Το κλίμα, στις καταπράσινες αυτές κοιλάδες
είναι υγρό το καλοκαίρι, με αισθητή αλλαγή θερμοκρασίας στη διάρκεια της
ημέρας και ψυχρό το χειμώνα. Μάλιστα, από τον Οκτώβρη μέχρι το Μάρτη, τα
χιόνια αποκλείουν, τα έτσι κι’ αλλιώς δύσβατα περάσματα.
|
ΔΟΞΑΣΙΕΣ - ΔΙΟΙΚΗΣΗ
|
Υφάντρα κορδέλας καλωσορίσματος (την φοράνε
στο λαιμό εκείνου που
υποδέχονται
|
Η γεωγραφική αυτή απομόνωση των Καλάς,
συνέβαλε στη διάσωση του παραδοσιακού τρόπου ζωής, διατηρώντας μέχρι σήμερα,
μετά από 2.300 χρόνια, πολλά στοιχεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Λατρευτική πίστης τους είναι η θρησκεία
των αρχαίων Ελλήνων (Δωδεκάθεο). Κρατάνε προγονικές παραδόσεις, συνεχίζουν
πατροπαράδοτα έθιμα και ακολουθούν συνήθειες συνειδητά ριζωμένες μέσα τους,
από την εποχή ακόμα του Μεγάλου Βασιλιά «Ισκαντέρ». Οι Καλάς, παρόλο που ζουν
σ’ ένα καθόλου φιλικό αλλοφυλικό περίγυρο (Ισλαμιστές, Βουδιστές, Ινδουιστές)
όπου ιδιαίτερα οι Μουσουλμάνοι τους θεωρούν απίστους (Καφίρ) και προσπαθούν
με απειλές, εκβιασμούς ή με δελεαστικές παροχές να τους εξισλαμίσουν,
διατηρούν, στο ακέραιο, τη φυλετική τους ιδιαιτερότητα και σέβονται απόλυτα
την καθαρότητα της φυλής τους, αφού η επιμιξία, με άλλες φυλές, είναι
αδιανόητη.
Η κάθε μία από τις τρεις, παραπάνω
Κοινότητες, συνολικού πληθυσμού 3.500 ψυχών, διοικείται από εκλεγμένο αρχηγό,
ο οποίος μαζί με τους Ιερείς και 12 Συμβούλους συναποφασίζουν για τα κοινά.
|
ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
|
Ο Ευάγγελος Νικολούδης
(δεξιά) με το φίλο
του Ναμπέκ και τη γυναίκα του
|
Οι Καλάς διακρίνονται για τη συμπαθή
κατατομή του προσώπου τους, με την ολόισια ελληνική μύτη. Η επιδερμίδα τους
είναι λευκή, σε αντίθεση με τη σκουρόχρωμη των Πακιστανών. Τα μαλλιά τους
είναι ανοιχτόχρωμα και τα μάτια τους γαλανοπράσινα. Πρόσεξα σε πολλά παιδάκια
να έχουν εντυπωσιακά καταγάλανα ματάκια. Το ανάστημά τους είναι από κανονικό
μέχρι ψηλό. Είναι όλοι τους ευθυτενείς και ευκίνητοι. Η ενδυμασία των ανδρών
περιλαμβάνει ένα μακρύ μάλλινο ή λινό χιτώνα (Καμίς) και φοριέται πάνω από
μακριά παντελόνια. Το καπέλο τους είναι η μακεδονική «Καυσία».
|
Οι γυναίκες ξεχωρίζουν για την ομορφιά τους, είναι περήφανες, ελεύθερες
με έκδηλη κοινωνικότητα και ενεργό συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες
της Κοινότητας. Ντύνονται σεμνά, με έναν ποδήρη μαύρο χιτώνα (Sangachs)
κεντημένο με πολύχρωμα γεωμετρικά σχήματα στον ποδόγυρο, στις άκρες των
μανικιών και το μπούστο. Στολίζονται με περιδέραια από χρωματιστές χάντρες,
το πλήθος των οποίων υποδηλώνει το βαθμό της οικονομικής επιφάνειάς τους. Τα
μαλλιά τους είναι χτενισμένα σε πέντε κοτσίδες όπου η βασικά, στο κέντρο της
κεφαλής, έχει πλεχτεί από νεαρής ηλικίας και δεν έχει κοπεί ποτέ. Στο κεφάλι
φοράνε ένα ολοκέντητο καπέλο (Σουσούτ), που θυμίζει ελληνική περικεφαλαία.
Λέγεται, πως ο Μ. Αλέξαντρος, την παραμονή κάποιας μάχης, εξέφρασε στους
επιτελείς του, τις επιφυλάξεις τους, για την επιτυχή έκβασή της.
|
|
Ο Ευάγγελος Νικολούδης (δεξιά) με τον φίλο Ομάρ
(δάσκαλος), επιστάτη
κατασκευής κοινοτικού έργου
|
Τελικά η μάχη κερδίθηκε, χάρη σε
απρόβλεπτη πολεμική επέμβαση των γυναικών, οι οποίες έμαθαν σχετικά από
ακριτομάθιες των ανδρών. Ικανοποιημένος ο Αλέξαντρος, αποφάσισε, να τιμήσει
τις γυναίκες, για την αποτελεσματική βοήθειά τους. Κάλεσε γενική σύναξη των
ανδρών του και μετά από εξιστόρηση της σημασίας της επέμβασης των γυναικών,
τους ζήτησε να δώσουν τις περικεφαλαίες τους στις γυναίκες, που αποδείχτηκαν
αξιότερες. Τότε, ένας Στρατηγός, έβγαλε την περικεφαλαία του και την φόρεσε
στο κεφάλι της αρχηγού των γυναικών. Σε ανάμνηση του γεγονότος αυτού
καθιερώθηκε το «Σουσούτ», οι οποίες Νολησιανές δεν το αποχωρίζονται ούτε μια
στιγμή της ημέρας, τιμώντας έτσι την τιμή που τους έκανε ο Μεγάλος Βασιλιάς
(Ισκαντέρ).
Γενικά μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι οι
τρόποι των Καλάς (ανδρών και γυναικών) έχουν μία ελληνοπρέπεια. Με πολλή
ευχαρίστηση εξυπηρετούν τον επισκέπτη, είναι ευγενείς και πρόθυμοι. Είναι
εντυπωσιακός ο τρόπος καλωσορίσματος από τους Καλάς. Σε παίρνουν στην αγκαλιά
τους, ακουμπώντας ελαφρά το στέρνο σου και φέρνοντας το χέρι στο μέρος της
καρδιάς, με το συμβολισμό, να νιώσουν το καρδιοκτύπι σου και να το πάρουν να
ακουμπιστεί με το δικό τους, προφέροντας συνάμα τον χαιρετισμό «Ισπάτα
Μπάϊαρ» (σε φιλώ αδερφέ). Χαιρετώντας τη γυναίκα, που σε υποδέχεται, της
φιλάς το χέρι και εκείνη το δικό σου, λέγοντάς της «Ισπάτα Μπάμπα» (σε φιλώ
αδερφή), αντιχαιρετώντας λέγοντάς σου «Ισπάτα Μπάϊαρ» (σε φιλώ αδερφέ).
|
|
Η Ταϊκούν με το χαρακτηριστικό βάψιμο
|
Στο καθάριο βλέμμα των μακρινών αυτών
αδελφών μας, διακρίνεις την ειλικρίνεια του λόγου τους και αισθάνεσαι την
ανεπιτήδευτη αγάπη τους. Από εκείνη τη στιγμή είναι πρόθυμοι να σε φροντίσουν
και έτοιμοι να σε δεχτούν στο φτωχικό τους. Και όταν κάποτε, το φέρει η
συζήτηση, να ρωτήσεις πως βρέθηκαν σε αυτά τα μέρη, η χαρά τους γίνεται
ολοφάνερη. Το πρόσωπό τους φωτίζεται από ένα πλατύ χαμόγελο και τα μάτια τους
λαμπυρίζουν υγραμένα από συγκίνηση και περηφάνεια, για την ευκαιρία να
μιλήσουν, για την προέλευση της φυλής τους με έναν Γιουνάνι (Έλληνα). Και η
ιστορία γίνεται θρύλος και μοιάζει με παραμύθι.
«Όταν, λενε, ο Μεγάλος Βασιλιάς
«Ισκαντέρ» (Αλέξαντρος) έφυγε για νέες κατακτήσεις στην Ανατολή, άφησε εκεί
πολλούς πολεμιστές του. Και τους είπε να τον περιμένουν να γυρίσει. Και μέχρι
τότε να μην αλλάξουν τη θρησκεία τους, να εξακολουθούν να τηρούν τους
γενικούς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, να σέβονται τις παραδόσεις και να
συνεχίσουν τις ίδιες τοπικές συνήθειές τους.» «Από τότε όμως, αν και έχουν
περάσεις χιλιάδες χρόνια, συνεχίζουν με παράπονο, εμείς ακόμα περιμένουμε τον
Ισκαντέρ να έρθει, για να μας γυρίσει στην πατρίδα, να βρούμε τα αδέρφια
μας». Ο φίλος ANIS UMAR (Όμπρος) δάσκαλος, που συνόδευσε μια μικρή ομάδα
μαθητών του, στην Ελλάδα, είπε : «Στα μουσεία της Ελλάδας βρήκαμε τις ρίζες
μας».
|
Δείχνουν ιδιαίτερη φροντίδα για τους
νέους και ηλικιωμένους. Φροντίζουν με αγάπη τους αρρώστους και είναι
φιλόξενοι. Διακρίνονται για την ευστροφία του μυαλού τους, τη γρήγορη
αντίληψη και παίρνουν σύντομα αποφάσεις. Οι δε οικογενειακοί τους δεσμοί
είναι πολύ ισχυροί. Οι Καλάς, παρά τις κατά καιρούς διώξεις και αποδεκατισμό
της φυλής τους, από διάφορους επιδρομείς (Μογγόλους, Κινέζους, Τατάρους,
Πέρσες και Μουσουλμάνους), παραμένουν φιλειρηνικοί άνθρωποι και αμνησίκακοι.
Είναι εύθυμοι τύποι και αγαπάνε τη μουσική, το τραγούδια και το χορό.
Μάλιστα, το να είναι κανείς καλός χορευτής αποτελεί ιδιαίτερη τιμή, όπως
ακριβώς, συνέβαινε και στην αρχαία Ελλάδα. Ο γιος π.χ. του Αχιλλέα, Πύρρος,
δοξάστηκε επειδή χόρευε ωραία.
|
ΓΛΩΣΣΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Στο προαύλιο του σχολείου
|
Η γλώσσα των Καλάς, μόνον προφορική,
είναι κράμα Ελληνικής, Σανσκριτικής και Περσικής, με επικρατέστερα ελληνικά
στοιχεία, π.χ. Μαχεντόν (Μακεδών), Χαρίτας (χάριτες) Γιουνάν (Ίωνας), Ντίμο
(Δήμο), Ίλα (Έλα), Ντία (Δία), Αφροντάϊν (Αφροδίτη), Ισπάτα (φιλώ) εκ του
ασπάζομαι. Μέχρι λίγα χρόνια πριν, οι Καλάς επέτρεπαν μόνον στον ένα γιο,
μιας πολύτεκνης οικογένειας, να πάει στο Σχολείο, και το απαγόρευαν σε όλα τα
κορίτσια.
Τα τελευταία όμως χρόνια, όλα τα παιδιά αγόρια και κορίτσια πηγαίνουν στο
Σχολείο, μάλιστα αρκετά φοιτούν σε ανώτερες και ανώτατες Σχολές. Στην
προσπάθεια αυτή βοηθιούνται κυρίως από Έλληνες ευγενείς πατριώτες, που κατά βάλλουν,
κάθε μήνα, τα έξοδα σπουδών τους. Οι ίδιοι αυτοί συμπατριώτες μας, έχουν
ανεγείρει σχολικά κτίρια και έχουν κατασκευάσει διάφορα κοινωφελή έργα.
|
Μερική άποψη συνοικισμού Κρακάλ
|
ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Τα σπίτια των Καλάς, που θυμίζουν
μακεδονικό χαγιάτι, είναι αμφιθεατρικά χτισμένα στην πλαγιά του βουνού, με
πέτρες που συμπλέκονται με χοντρούς κορμούς δέντρων και με συνδετικό υλικό
λάσπη από το ποτάμι. Η σκεπή (χωμάτινη) του πρώτου σπιτιού, γίνεται αυτή του
δεύτερου, από πάνω κ.ο.κ. Το είδος αυτός αρχιτεκτονικής προτιμάται για
οικονομία καλλιεργήσιμης γης, που είναι λιγοστή και δεύτερον για λόγους
ετοιμότητας συλλογικής άμυνας. Ο εσωτερικός χώρος αποτελείται από μία
αίθουσα, που στο κέντρο υπάρχει η εστία και από πάνω της, στο ύψος της
σκεπής, είναι μία τρύπα, για να βγαίνει ο καπνός.
Για λόγους προστασίας από το κρύο
υπάρχει μόνον ένα παράθυρο. Πρέπει να σημειώσουμε, ότι οι Καλάς είναι οι
μόνοι στην περιοχή που χρησιμοποιούν καθίσματα, σε αντίθεση με τους
Μουσουλμάνους που κάθονται σταυροπόδι. Μάλιστα, τα διακοσμούν με σκαλιστά
ελληνικά σχέδια, όπως το αστέρι της Βεργίνας, το Μέανδρο κ.α. Είναι δε όμοια
με τα σκαμνιά που βρέθηκαν στις ανασκαφές της Βεργίνας και εκτίθενται στο
Μουσείο της Θεσ/νίκης.
|
ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ «ΝΥΦΟΠΑΖΑΡΟ»
Οι Καλάς είναι άνθρωποι που τους αρέσει η διασκέδαση και είναι οι μόνοι
στον ασιατικό χώρο που καλλιεργούν αμπέλια και πίνουν κρασί. Οι Καλάς
διατηρούν παλαιόθεν πολλές γιορτές καθιερωμένες τιμητικά σε Θεούς και
γεγονότα, όπως η γιορτή της άνοιξης (14 και 15 Μαΐου), αφιερωμένη στην Θεά
Εστία (Τζιεστιάκ). Το PHOOL (20-25 Σεπτέμβρη) που γίνεται με την ευκαιρία του
τρύγου και της σοδειάς των καρυδιών. Η γιορτή του CHAUMOS (ΚΩΜΟΣ) αρχίζει από
18 Δεκεμβρίου και διαρκεί 15 μέρες, με ενδιάμεσα διαλείμματα, για ξεκούραση.
Αποσκοπεί δε στο καλωσόρισμα του καινούργιου χρόνου.
 Οι γιορταστικές αυτές
εκδηλώσεις, παράλληλα με την θρησκευτική ή άλλη σημασία τους, λειτουργούνται
ως ένα είδος «Νυφοπάζαρου». Δηλαδή οι νέοι και οι νέες, με την ευκαιρία της
συνάντησής τους, και στο μεταξύ των τραγουδιών και του χορού,
αλληλογνωρίζονται και ανταλλάσσουν αθώα πειράγματα, προχωρούν σε ερωτικά
μηνύματα, που πολλές φορές καταλήγουν σε πρόταση γάμου, από μέρους του αγοριού.
Τότε, εάν το κορίτσι ανταποκριθεί, δίνει στον νέο το σκαλισμένο από την ίδια
μπαστούνι, που κρατάει στην διάρκεια του χορού, υποδηλώνοντας έτσι την
συγκατάθεσή της.
|
Χορός και τραγούδι
|
Ας σημειωθεί ότι οι Καλάς παντρεύονται
μόνον από έρωτα και μάλιστα σε μικρή ηλικία. Τα αγόρια από 16 χρονών και τα
κορίτσια από 14. Η διαδικασία του γάμου είναι απλή : Αφού πρώτα τα «βρήκαν»
μεταξύ τους οι νέοι, γνωστοποιούν τη θέλησή τους να παντρευτούν, στους γονείς
τους, οι οποίοι δεν έχουν κανένα άλλο λόγο, παρά μόνο να συζητήσουν και να
αποφασίσουν για το ύψος της προίκας (από 5.000 ρουπίες και άνω, 1 ρουπία =
6,50 δρχ., ή κάποιο χωράφι ή μερικά ζώα), που θα δώσει ο γαμπρός στον πατέρα
της νύφης. Μετά τη συμφωνία τους, που πολύ σπάνια δεν επιτυγχάνεται, ορίζεται
η ημερομηνία του γάμου.
|
ΓΑΜΟΣ - ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Χορεύοντας στη γιορτή
του καλοκαιριού
|
Μετά το γάμο, και κατά τεκμήριο
ενηλικίωση της γυναίκας, η θέση της, στην κοινωνία της φυλής αποκτάει
ιδιαίτερη σημασία, γιατί είναι αυτή που θα επωμισθεί ευθύνες και θα φέρει
στον κόσμο καινούργιους ανθρώπους. Ο καταμερισμός υποχρεώσεων ανάμεσα στο
αντρόγυνο είναι προδιαγεγραμμένος με πολύ σαφήνεια. Η γυναίκα έχει την ευθύνη
του νοικοκυριού, την φροντίδα των παιδιών και τις ελαφριές δουλειές στα
χωράφια. Ο άντρας αναλαμβάνει το όργωμα, αλώνισμα και μεταφορά της σοδειάς.
Κύρια όμως ευθύνη του είναι η κτηνοτροφία. Η θεσμική αυτή κατανομή
υποχρεώσεων μεταξύ των συζύγων, τις οποίες και τηρούν απαρέγκλιτα,
ελαχιστοποιεί τις ανάμεσά τους αντιθέσεις, διαφωνίες, συγκρούσεις, που
μπορούν να αποτελέσουν λόγους διαζυγίου. Ωστόσο, παρόλο που το διαζύγιο, δεν
υφίσταται και ως κοινωνικός θεσμός, δεν αποκλείεται να συμβεί. Αλλά και πάλι
από ….έρωτα. Δηλαδή σε περίπτωση που η σύζυγος ερωτευθεί άλλον άντρα. Τότε, η
γυναίκα μπορεί νόμιμα να χωρίσει, αλλά αφού τηρηθούν δύο απαραίτητες
προϋποθέσεις: πρώτον, να αφήσει τα παιδιά στο σύζυγό της και δεύτερον, ο νέος
της άντρας να επιστρέψει στον πρώτο, το διπλάσιο της προίκας, που αυτός είχε
δώσει στον πατέρα της (τέως) συζύγου του.
|
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
Τρεις χαριτωμένες
Καλασιανές
|
Σε πρώτη όψη, μπορεί να υποστηριχτεί,
ότι η θέση της γυναίκας είναι ισότιμη με εκείνη του άντρα. Ωστόσο, υπάρχουν
μερικές διαφορές που τείνουν να ανατρέψουν το φαινόμενο της ισοτιμίας. Για
παράδειγμα : Οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες, να φοράνε πάντοτε, το κάλυμμα
της κεφαλής (Σουσούτ), γεγονός που ατροφεί την χαρακτηριστική γυναικεία
φιλαρέσκεια, για κάποια διαφορετική κόμμωση, εκείνης της καθιερωμένης των
πέντε κοτσίδων. Ενώ για τους άντρες δεν υπάρχει αντίστοιχη δέσμευση για την
«Καυσία». Στις γυναίκες απαγορεύεται, η είσοδος στους ναούς, εκτός στις
γαμήλιες τελετές. Δεν επιτρέπεται στις γυναίκες, να φάνε κρέας από αρσενικό
ζώο. Απαγορεύεται στις γυναίκες, να παραβρίσκονται σε τελετή θυσίας και να
φάνε από το κρέας του ζώου που θυσιάστηκε, και διάφορες άλλες απαγορεύσεις.
Αν όμως οι περιορισμοί αυτοί, που ενδεικτικά αναφέραμε, μπορούν να υποτεθούν
μικροασήμαντοι, δεν θα λέγαμε το ίδιο, για την περίπτωση, που οι γυναίκες,
στο διάστημα του εμμήνου κύκλου τους, θεωρούμενες ακάθαρτες και μιαρές,
υποχρεούνται να φύγουν από το σπίτι τους και να πάνε να κλειστούν, για 6
μέρες, στο «Μπασάλι».
|
«ΜΠΑΣΑΛΙ»
Το «Μπασάλι» είναι ειδικό για την
περίπτωση κτίριο, μιας αίθουσας, χωρίς έπιπλα και μέσα στοιχειώδους άνεσης.
Τον χειμώνα ιδιαίτερα η διαβίωση εκεί μέσα είναι αφόρητη. Το χειρότερο όμως,
αυτού του κακού, είναι ότι, για τους ίδιους λόγους, πρέπει να εγκατασταθούν
στο «Μπασάλι» και οι επίτοκες γυναίκες και μάλιστα για 21 μέρες. Συνέπεια των
άκρως δυσμενών συνθηκών διαβίωσης, σ’ αυτό τον χώρο, είναι αυξημένη η παιδική
θνησιμότητα, αλλά και θάνατοι μανάδων, που υποκύπτουν στις ταλαιπωρίες και
παντοειδείς στερήσεις. Όμως, το «Μπασάλι» δεν μπορεί να καταργηθεί, γιατί οι
Καλάς είναι προσηλωμένοι στις παραδόσεις οι οποίες παραδόσεις, γι’ αυτούς,
είναι «ΠΥΡΗΝΑΣ ΖΩΗΣ».Μπορεί όμως και πρέπει το «ΜΠΑΣΑΛΙ» να ΕΞΑΝΘΡΩΠΙΣΤΕΙ!
|
