«Κούρευαν» τα αγάλματα, απομακρύνοντας τους βοστρύχους, κατά
την αρχαιότητα και αναδείκνυαν πρωτότυπα κουρέματα που σχετίζονταν με την
αφιέρωση των προσώπων σε συγκεκριμένες θεότητες!
 |
Ποτέ και πουθενά αλλού στον ελλαδικό χώρο δεν βρέθηκαν αγάλματα με σκόλλυ στην κορυφή, παρά μόνο αυτά στο Δίον.
|
Δύο άγνωστες στο επιστημονικό κοινό και μοναδικές για τον
ελληνικό χώρο προτομές αγοριών με ιδιόμορφο... κούρεμα (καθώς ξανασμιλεύτηκαν),
που χρονολογούνται κατά τον 1ο και 3ο μ.Χ. αιώνα και έφερε στο φως η ανασκαφή
του καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή στο Δίον το 1994, μελέτησε ο συνεργάτης του,
Περικλής Χριστοδούλου.
ΛΥΘΗΚΕ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ
Τα αποτελέσματα της έρευνάς του παρουσίασε κατά την διάρκεια
εργασιών του Διεθνούς Αρχαιολογικού
Συνεδρίου για τη Γλυπτική στη Ρωμαϊκή Ελλάδα, που έγινε (2014) στο Ρέθυμνο.
«Τα δύο γλυπτά δεν έγιναν την ίδια εποχή: το ένα πρέπει να
χρονολογηθεί στα τελευταία χρόνια του 1ου ή στα πρώτα του 2ου μ.Χ. αιώνα (εποχή
Τραϊανού), ενώ το άλλο κατασκευάστηκε τουλάχιστον μια εκατονταετία αργότερα,
στις πρώτες δεκαετίες του 3ου μ.Χ. (εποχή Καρακάλλα). Ωστόσο, γύρω στα μέσα του
3ου μ.Χ. ή και αργότερα, μεταποιήθηκε η κόμμωση των πορτρέτων και απέκτησαν
θύσανο βοστρύχων στην κορυφή», είπε ο κ. Χριστοδούλου.
Εκεί ακριβώς έγκειται και η μοναδικότητα
των προτομών, ο
σκόλλυς (τούφα) έμενε στην κορυφή της κεφαλής και όχι στο πλάι, όπως είναι πιο
συνηθισμένο. Ποτέ και πουθενά αλλού στον ελλαδικό χώρο δεν βρέθηκαν αγάλματα με
σκόλλυ στην κορυφή, παρά μόνο αυτά τα δύο στο Δίον.
Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει δύο ακόμη, ένα από ανασκαφή
έπαυλης στο Σιραγκάν της Γαλλίας και ένα άλλο που βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή
και δεν γνωρίζουμε περισσότερα στοιχεία.
Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδούλου, «ο σκόλλυς, όπως μας
πληροφορούν οι αρχαίες πηγές, έμενε στο κεφάλι και μεγάλωνε ως ένδειξη
ευσεβείας για κάποια θεότητα».
Το ενδιαφέρον στα δύο πορτρέτα του Δίου είναι ότι η κόμμωση
αυτή δεν ήταν η αρχική. Και τα δύο γλυπτά τροποποιήθηκαν γύρω στα μέσα του 3ου αιώνα
μ.Χ. ή αργότερα, για να αποκτήσουν το ιδιότυπο αυτό στοιχείο.
«Η επανάχρηση γλυπτών, ιδίως την εποχή αυτή που βρίσκεται
στο κατώφλι της όψιμης αρχαιότητας, δεν ήταν ασυνήθιστη. Είναι όμως ενδιαφέρον
ότι ο γλύπτης ή οι γλύπτες που ξαναδούλεψαν τα γλυπτά άφησαν απείραχτα τα
χαρακτηριστικά του προσώπου. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι πολλαπλά και δεν
μπορούν όλα να απαντηθούν με ασφάλεια: Είναι δυνατόν να ταυτίσουμε τη θεότητα
στην οποία ήταν αφιερωμένος ο σκόλλυς; Πώς και γιατί ξαναχρησιμοποιήθηκαν τα γλυπτά;»,
ανέφερε ο αρχαιολόγος.
Οι δύο προτομές αγοριών βρέθηκαν από τον Δ. Παντερμαλή, στον
χώρο της αγοράς, του πολιτικού κέντρου του Δίου, σε μια ιδιωτική οικία που
ονομάστηκε συμβατικά «Σπίτι της Λήδας», από την παράσταση ενός άλλου γλυπτού
που βρέθηκε εκεί και απεικονίζει τη μυθική συνεύρεση της Λήδας, βασίλισσας της
Σπάρτης, με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο.
Το πιο πιθανό είναι τα δύο παιδιά να ήταν αφιερωμένα στη θεά
Ισιδα, την Αιγύπτια θεά που από την ελληνιστική περίοδο καταλαμβάνει διαρκώς
σημαντικότερη θέση στο αρχαίο πάνθεον, ιδίως χάρη στον μητρικό και παρηγορητικό
της χαρακτήρα και στην υπόσχεση διαρκούς προστασίας ακόμη και μετά τον θάνατο.
Ισως μάλιστα το τελευταίο αυτό στοιχείο να εξηγεί τον ρόλο των γλυπτών, που θα
πρέπει να απεικόνιζαν δύο νεκρά παιδιά μιας οικογένειας αφιερωμένα στη θεά,
ώστε αυτή να συνεχίσει να τα προστατεύει.
Το ένα από τα δύο γλυπτά, το ωραιότερο σύμφωνα με τους
ανασκαφείς, εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Δίου, ενώ το άλλο -που δεν
είναι τόσο όμορφο- φυλάσσεται στις αποθήκες του.
ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ
