Ο Iππαλεκτρυών

Ήρωας επί Ιππαλεκτρυόνα .Αθηναϊκή κύλικα του 6^ου αι. π. Χ.

ΗΠΑ- Tampa Museum of Art 86.49

O Ίππαλεκτρυών (αλογοκόκορας) είναι ένας τύπος φανταστικού υβριδικού πλάσματος της αρχαίας ελληνικής λαογραφίας, μισό άλογο και μισό-κόκορας, με κίτρινα ή φοινικά φτερά. (Αριστοφ.)

Το μπροστινό μισό είναι άλογο, το πίσω μισό κόκορας, όπως η ουρά και τα πόδια. 

Η παλαιότερη απεικόνιση χρονολογείται από τον 9ο αιώνα π.Χ.[ Besques-Mollard, S., Guerrier à cheval sur un hippalectryon, în Revue Archéologique, 1951, 2, pp. 161-168.] και η απεικόνιση  μεγαλώνει πιο κοινά κατά τον 6ο αιώνα, κυρίως στην αγγειογραφία και μερικές φορές σε αγάλματα, όπου συχνά εμφανίζεται και με έναν αναβάτη. Είναι, επίσης, εμφανίζονται σε μερικά νομίσματα. Λίγα λογοτεχνικά έργα του 5ου αιώνα αναφέρουν το θηρίο, αν και οι μύθοι που σχετίζονται με αυτό δεν είναι γνωστοί.

 ὡς Διειτρέφης γε πυτιναῖα μόνον ἔχων πτερὰ ᾑρέθη φύλαρχος, εἶθ᾽ ἵππαρχος, εἶτ᾽ ἐξ οὐδενὸς μεγάλα πράττει κἀστὶ νυνὶ ξουθὸς ἱππαλεκτρυών.

Αριστοφάνης - Όρνιθες στ. 800

Ένα λοιπόν ένα όχι και τόσο γνωστό ον της Ελληνικής μυθολογίας είναι ο Ιππαλεκτρυόνας. Πρόκειται για ένα

φανταστικό όν, ένα υβριδικό πλάσμα που από τη μέση και πάνω έχει τη μορφή αλόγου και από τη μέση και κάτω τη μορφή κόκορα. Το πίσω του μέρος φέρει τη φτερωτή ουρά ενός κόκορα, έχει τα φτερά ενός κόκορα καθώς και τα πόδια ενός πτηνού. Ετυμολογικά η λέξη « ιππαλεκτρυών » προέρχεται από τη λέξη« ἵππος»  = άλογο και τη λέξη «ἀλεκτρυών » που σημαίνει αντίστοιχα κόκορας.

Προσθέτοντας την λέξη ίππος έχουμε την κλίση του ……..

Πτώση	Ενικός	Δυϊκός	Πληθυντικός
Ονομαστική	ἀλεκτρυών	ἀλεκτρυόνε	ἀλεκτρυόνες
Γενική	ἀλεκτρυόνος	ἀλεκτρυόνοιν	ἀλεκτρυόνων
Δοτική	ἀλεκτρυόνι	ἀλεκτρυόνοιν	ἀλεκτρυόσι(ν)
Αιτιατική	ἀλεκτρυόνα	ἀλεκτρυόνε	ἀλεκτρυόνας
Κλητική	ἀλεκτρυών	ἀλεκτρυόνε	ἀλεκτρυόνες

ἀλεκτρυών αρσενικό  ἐξεγρέσθαι δὲ πρὸς ἡμέραν ἤδη ἀλεκτρυόνων ᾀδόντων (Πλάτων, Συμπόσιον, 223C)

Η ίδια λοιπόν η λέξη για να περιγράψει αυτό το ον αποτελεί και αυτή ένα «γλωσσικό υβρίδιο.»Είναι η εκπληκτική ιδιότητα της ελληνικής γλώσσας στο να  συνθέτει λοιπόν και να  παράγει.

Δεξιά ανάπλαση της ζωγραφικής απόδοσης από τα αριστερά

Ιππαλεκτριών με μορφή να τον ιππεύει σε μελανόμορφη ζωγραφική ελληνικού κύλικα   550 π.Χ -Αρχαϊκή εποχή .Αποδίδεται στον ζωγράφο Ξενοκλή.

P34.2-Harvard University Art Museums, Cambridge, Massachusetts, USA

Ιππαλεκτρυόνας -Αθηναϊκή μελανόμορφη κύλικα 

του 6ου αι.  π.Χ., Harvard University Art Museums, Massachusetts, USA

Διάλογος….[

Διόνυσος 
…Νὴ τοὺς θεοὺς ἐγὼ γοῦν  ἤδη ποτ᾽ ἐν μακρῷ χρόνῳ νυκτὸς διηγρύπνησα  τὸν ξουθὸν ἱππαλεκτρυόνα ζητῶν τίς ἐστιν ὄρνις.]

Μια νύχτα εγώ, ειν΄αλήθεια, ξαγρύπνησα ώρες για να βρω σαν τι πουλί
είναι τάχα εκείνος ο ξανθόμαυρος αλογοκόκοράς του…….

Αριστοφάνης - Βάτραχοι στ. 931 - μεταφρ. Θ. Σταύρου

Μελανόμορφη κύλικα .Το κύπελλο του Ξενοκλή με τον Ιππαλεκτρυόνα ιππευμένο από ανδρική μορφή ήρωα. 540 530 π.Χ. Αρχαιολογικό μουσείο Βερολίνου (Altes Museum ) .

Αν και στις γραπτές πηγές όπως θα δούμε  ο Ιππαλεκτρυών δεν εμφανίζεται συχνά, ούτε υπάρχουν θεματικές ιστορίες ή μυθολογικοί κύκλοι που να τον αφορούν άμεσα. H πιο πρώιμη εμφάνισή του στην εικονογραφία όπως προαναφέραμε ,χρονολογείται στον 9ο αι. π.Χ. από την Κνωσσό.

Αγαλματίδιο από την Βοιωτία του 6-5ου αι. π.Χ. με ήρωα να ιππεύει (τον) Ιππαλεκτρυόνα -Μουσείο του Λούβρου .

H πιο ολοκληρωμένη  μορφή του εικονογραφικά και πιο συχνή παρατηρείται τον 6ο αι. π.Χ. και ιδιαίτερα σαν θέμα απεικόνισης στην κεραμική, αλλά και στη γλυπτική. Στην εικόνα που ακολουθεί βλέπουμε  για παράδειγμα ένα δείγμα από γλυπτό που βρέθηκε στην Ακρόπολή και χρονολογείται στους αρχαϊκούς χρόνους.

Συχνά δε απεικονίζεται και κάποιος πολεμιστής ήρωας που ιππεύει το ον αυτό, όπου συναντάται εικονογραφικά και σε ορισμένες σειρές νομισμάτων.

Στην κωμωδία του Αριστοφάνη, Όρνιθες ο Ιππαλεκτρυών περιγράφεται σαν ένα περίεργο πλάσμα με κίτρινα φτερά. Εικονογραφικά όπως παρατηρούμε και από τις φωτογραφίες ο τρόπος απεικόνισής του είναι σταθερός και παγιωμένος: το μπροστινό μέρος και το κεφάλι είναι ένα άλογο καθώς και τα δύο μπροστινά πόδια, ενώ το πίσω μέρος είναι αυτό ενός κόκορα, με πλουμιστή ουρά, φτερά και ανάλογα πόδια. Συνήθως φέρουν και στην πλάτη τους έναν νεαρό καβαλάρη ή πολεμιστή.

  

Συνδυαστικές μελέτες και αναφορές θεωρούν ότι το μοτίβο αυτό πιθανόν να μην είναι αμιγώς ελληνικό και να προέρχεται από επιρροές από τη Μ. Ανατολή, και για άλλα υβρίδια της Ελληνικής Μυθολογίας. Στην περίπτωση όμως αυτή δεν γνωρίζουμε κάποια παράσταση ιππαλεκτρυόνος από την Αίγυπτο ή το χώρο της Μ. Ανατολής.  Εικονογραφικά στον Ελληνικό χώρο το συναντάμε κατεξοχήν στην μελανόμορφη κεραμική της Αθήνας.

Εκ Κορνεόλης σφραγιδόλιθος ελληνιστικής εποχής με (τον) Ιππαλεκτρυόνα. Εμφανώς έχει αποτροπαϊκό χαρακτήρα.  Από τη συλλογή του Δρ Gerhard Paul Langenkamp (1921-2012)

Ο Ιππαλεκτρυών εμφανίζεται και σε κάποιες σειρές νομισμάτων όπου θα μπορούσαν να αφορούν οι αναπαραστάσεις του Πήγασου. Όμως ο τρόπος που αποδίδεται η ουρά και κυρίως τα πόδια με τα νύχια θυμίζει περισσότερο μορφολογικά τον Ιππαλεκτρυόνα.

Στους Βατράχους του Αριστοφάνη αναφέρεται ότι το ον αυτό απεικονιζόταν συχνά πάνω σε πολεμικές ασπίδες και μάλιστα  υπάρχει και απεικόνιση πάνω σε ερυθρόμορφο αγγείο που δείχνει τη θεά Αθηνά να κρατάει μία τέτοια ασπίδα. Όπως συμβαίνει και με άλλα ανάλογα όντα της Ελληνικής μυθολογίας, όπως για παράδειγμα με το κεφάλι της Μέδουσας, η χρήση αυτή υποδηλώνει έναν προφυλακτικό ή αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Τέτοιες εικονογραφικές επιλογές θεωρούνταν ότι προκαλούσαν γέλιο και έδιωχναν το φόβο μακριά ή προκαλούσαν τον τρόμο στα μάτια του εχθρού.

Ο Ιππαλεκτρυών έχει γίνει ένα κοινό θέμα μεταξύ 575-480 π.Χ., [ W. Geoffrey Arnott, Birds in the ancient world from A to Z Routledge, 2007], συχνά απεικονίζεται με ένα άοπλο αναβάτη, συνήθως ένα νεαρό αγόρι.

Από την ίδια κωμωδία του Αριστοφάνη μαθαίνουμε ότι την μορφή  του Ιππαλεκτρυόνα έφεραν επίσης και πλοία, όπως θα δούμε παρακάτω, γεγονός που συνηγορεί με τις μαγικές-αποτροπαϊκές ιδιότητες που πιθανόν είχε το ον αυτό για να προστατεύει τα πλοία και τα πληρώματά τους. Ο Ιππαλεκτρυών έξαλλου είναι μία  από τις αγαπημένες «προσβολές» του Αριστοφάνη . Ο ίδιος τον χρησιμοποιεί στην  Ειρήνη (421 π.Χ.), Όρνιθες (414) και στους  Βάτραχους(405), στην οποία ο Διόνυσος και ο Ευριπίδης κοροϊδεύουν τον Αισχύλο γιατί τον αναφέρει. Ο ίδιος Αναφέρει, εξάλλου, ότι στην εποχή του (τέλος του 5ου αιώνα π.Χ.), οι περισσότεροι κάτοικοι της Αθήνας δεν είχε ποτέ ακούσει για τον  Ιππαλεκτρυόνα .

 

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ: ΒΑΤΡΑΧΟΙ

Η Αριστοφάνους "επίσκεψις" δεν θα είναι εύθυμη και ευφυολογούσα. Επειδή από τον Αριστοφάνη περιμένουμε κάτι πιο χαρωπό: την χάριν. Η κωμωδία, συχνά, είναι ο λυγμός του συγγραφέα που δεν μπορεί, ή δεν του επιτρέπεται, να γράψει τραγωδία. Στην κωμωδία, απόληξη είναι η τιμωρία κάποιου. Άφεση δεν υπάρχει.
Ο Αριστοφάνης είδε την πατρίδα του Αθήνα να "αμαρτάνει" (με την αρχαία της έννοια η λέξη εδώ). Δοκίμασε, αρχικά, να αγνοήσει τη ροη της Ιστορίας. Ύστερα δοκίμασε να την ανακόψει (ουτοπία). Επιθύμησε την Ιστορία καθηλωμένη στη στιγμή της πλέον μεγάλης δόξας και νίκης του ανθρώπου, στον Χρυσούν Αιώνα.
 Διόνυσος, μεταμφιεσμένος αξιοθρήνητα σε Ηρακλέα, κατεβαίνει στον Άδη για να ξαναφέρει στη γη τον Ευριπίδη, επειδή δεν υπάρχουν πλέον άξιοι δημιουργοί στο αθηναϊκό θέατρο.
Έπειτα από συνάντηση με "Μύστες" και το χορό των Βατράχων και έπειτα από πολλές κωμικά περιπετειώδης παρεξηγήσεις, στο βασίλειο του Πλούτωνος διεξάγεται διαγωνισμός τραγωδίας ανάμεσα σε Ευριπίδη και Αισχύλο. Οι καιροί (405 π.Χ., η πτώση των Αθηνών) χρειάζονται ποιητές σαν τον Αισχύλο. Και αυτόν ανεβάζει στη γη ο Διόνυσος.


[…….

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Να τον ελέγξω πρόκειται. Και φλυαρώντας αρκετά,
όταν η τραγωδία του στη μέση φθάνει , μας πετά
και δώδεκα βοϊδόλογα, με φρύδια [σοβαρά]
και με λοφίο, άγνωστα και σκιάχτρα φοβερά
στους θεατάς.

ΑΙΣΧΥΛΟΣ (ειρωνικώς)
Αλλοίμονο! τρανή μου συφορά!

ΔΙΟΝΥΣΟΣ (προς τον Αισχύλον)
Σιώπα λοιπόν!

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Και τίποτε δεν είπε καθαρά.

ΔΙΟΝΥΣΟΣ (ως άνω)
Μην τρίζεις συ τα δόντια σου!

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Και άλλο δεν λέει παρ' αυτούς
Σκαμάνδρους, (123) τάφρους, γρυπαητούς
'ς ασπίδες καθισμένους
κι' από χαλκό φτιασμένους,
και λόγους αλογογκρεμούς, (124) που να τους εννοήσει
κανένας δεν είν' εύκολο.

ΔΙΟΝΥΣΟΣ
Κ' εγώ χω ξενυχτίσει,
μα τους θεούς, πολύ,
σπάζοντας το κεφάλι μου να μάθω τι πουλί
είν' ο αλογοπετεινός. (Ιππαλεκτρυών)

ΑΙΣΧΥΛΟΣ (προς τον Διόνυσον)
Βρε αμαθή! στα πλοία
ζωγραφισμένος βρίσκεται.

ΔΙΟΝΥΣΟΣ
[Για κοίτα τι βλακεία!]
κ' ενόμιζα τον Έρυξι, το γυιό του Φιλοξένου. (126)

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Κ' ήταν ανάγκη πετεινού στα δράματα χωμένου ;

ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Και συ, βρε αθεόφοβε! τι έχεις καμωμένα;

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Εγώ ; αλογοπετεινό (Ιππαλεκτρυόνα) δεν έφτιασα κανένα,
μα ούτε και τραγέλαφους ακόμα, σαν κ' εσένα,
που βρίσκονται στα περσικά πανιά ζωγραφισμένα·
μα μόλις την παράλαβα την τέχνην από σένα,
πρησμένην από λόγια σου βαριά και φουσκωμένα,
την έκαμα πιο αχαμνή, της έβγαλα τα βάρη
με στίχους όλο χάρη,
με λόγια, σαν περίπατο [ανακουφιστικά],
και σέσκουλα καθαρτικά,
και την ετάισα χυλό με τόση φλυαρία,
που όλη την εστράγγισα απ' τάλλα τα βιβλία.
Έπειτα την ανάθρεψα [καλά] με μονολόγους,
και δος του κι' ο Κηφισοφών στη μέση· (127) ούτε λόγος
ό,τι μου τύχη αρμάθιαζα,
και ούτε τα σαλάτιαζα,
μα οποίος είχε πρωτοβγεί,
εκείνος και του δράματος έλεγε την καταγωγή.

ΔΙΟΝΥΣΟΣ
Ε, κάλλιο για το δράμα σου, παρά να λέει για σένα.

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Μ' από τον πρώτο λόγο αργόν δεν άφησα κανένα·
και η παρθένες, κ' η γριές, αφεντικά και δούλοι,
μα κ' η γυναίκες [αν ρωτάς], τα ίδια λένε ούλοι.

………….]

ΕΜΜΕΤΡΟΣ ΠΑΡΑΦΡΑΣΗ

ΠΟΛΥΒΙΟΥ Τ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ήρωας επάνω σε  Ιππαλεκτρυόνα σε ζωγραφική από  μελανόμορφο Αττικό αμφορέα του 6ου αι.π.Χ.  Paris, Musιe du Louvre F100

Αυτό που δεν αναφέρεται είναι,  εάν υπήρξε ένας μοναδικός Ίππαλεκτρυών ή πολλοί .Εάν υπήρξε ένας ,τότε ο εμφανιζόμενος ιππέας πρέπει να είναι ίσος ένας μοναδικός ,κάποιος συγκεκριμένος ήρωας ή άλλος που όμως δεν έχει φτάσει στις μέρες μας η ιστορία του. Όμως ο Ησύχιος αναφέρει ότι υπήρχαν τρία είδη Ιππαλεκτρυόνος: ένας με τη μορφή ενός μεγάλου κόκορα, ένας με τη μορφή ενός τεράστιου αρπακτικού και τέλος ενός πλάσματος που έμοιαζε με γρύπα.

Επίσης σε μία έκδοση ,στην μεταγραφή αρχαίου κειμένου ,αναφέρεται χωρίς κεφαλαίο αρχίγραμμα που σημαίνει ότι δεν είναι κύριο όνομα άρα και μοναδικό αλλά υπάρχουν πολλοί Ιππαλεκτρυόνες. Αυτό πάντα συγκριτικά με τον μύθο του Πήγασου που ήταν μοναδικό όν και όχι πολλά.  Ωστόσο  αυτό είναι μια απόδοση του συντάκτη συγγραφέα της έκδοσης .

Ο Μύθος του Πήγασου 

Kατά τον Hσίοδο (Θεογονία 276-282), ο Πήγασος ήταν καρπός της ένωσης του Ποσειδώνα με τη Γοργώ Mέδουσα και ξεπήδησε από τον λαιμό της όταν την αποκεφάλισε ο Περσέας με τη συνδρομή της Αθηνάς. Γόνος, λοιπόν, του θεού των υδάτων ο Πήγασος, επόμενο ήταν και το όνομά του να παραπέμπει στο υγρό στοιχείο, στην πηγή, αφού μάλιστα γεννήθηκε κοντά στις πηγές του Ωκεανού, του μυθικού ποταμού που περιβάλλει τον κόσμο (Θεογονία 281-283).

Eνας άλλος μύθος παραδίδει πως η Iπποκρήνη, μια πηγή στην κορυφή του Eλικώνα της Bοιωτίας από την οποία αντλούσαν οι Eλικωνιάδες Nύμφες την έμπνευσή τους, ανέβλυσε όταν ο Πήγασος χτύπησε με την οπλή του τον βράχο. Kι άλλες πηγές, σύμφωνα με τις αρχαίες μαρτυρίες, ανέβλυσαν χάρη στο χτύπημα της οπλής του Πήγασου.

Άμεση σχέση και με τον δαμασμό του Πήγασου στην Kόρινθο από τον τοπικό ήρωα Bελλεροφόντη έχει η θεά Αθηνά. Eκεί, κοντά στην Kρήνη Πειρήνη, μια πηγή πλούσια σε νερά ακόμα και σήμερα, παραμόνεψε ο ήρωας το θεϊκό άλογο, κι όταν εκείνο πλησίασε να πιει νερό, το δάμασε περνώντας του -με την καθοδήγηση και συμπαράσταση της Αθηνάς- στο στόμα το χρυσό χαλινάρι, δώρο της ίδιας της θεάς των τεχνών (Πίνδ. O. XIII, 65. 78).

 Στις γραπτές πηγές πάντως φαίνεται να υπάρχει μία σύγχυση για το πώς εμφανίζεται αυτό το ον ,ο Ίππαλεκτρυών, και πριν από τον Αισχύλο δεν υπάρχουν ειδικές περιγραφές ή λέξεις που να αναφέρονται σε αυτό.

Ας δούμε όμως μια κρητική πραγματεία που αφήνει υπόνοιες ότι είναι δημιούργημα του Αισχύλου.

Ήρως επί Ιππαλεκτρυόνος Μελανόμορφος Αττικός κύλιξ  βρέθηκε στην Ιταλία, Λάτιο, Βιτέρμπο (επαρχία), Vulci με χρονολόγηση  520-500 π. Χ.  πιθανά να είναι έργο του Ξενοκλή -Βρετανικό μουσείο

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ -ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

(Βάτραχοι στ. 922-991)

 Εισαγωγή

            Η τραγωδία αποτελούσε έναν από τους πιο προσφιλείς στόχους της αττικής κωμωδίας. Στους Αριστοφανικούς Βατράχους –  έργο το οποίο κέρδισε το πρώτο βραβείο στα Λήναια του 405π.χ. -  γινόμαστε μάρτυρες μιας αντιπαράθεσης ανάμεσα σε δύο κορυφαίους τραγικούς ποιητές, τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη, οι οποίοι διεκδικούν το θρόνο του καλύτερου στο είδος τους, στον Κάτω Κόσμο. Ο θεός Διόνυσος συντονίζει τη διαμάχη προκειμένου να αποφασίσει ποιος από τους δύο είναι ο καλύτερος, για να τον επαναφέρει στον κόσμο των ζωντανών.  Σύμφωνα με τον Lesky, ο συγκεκριμένος αγώνας λόγων των δύο τραγικών αποτελεί την πρώτη μαρτυρημένη προσπάθεια λογοτεχνικής κριτικής[ Α. Lesky, Iστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, μτφρ. Α.Γ. Τσομπανάκη, εκδόσεις Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 589]. Στο πρώτο μέρος του αγώνα (στ. 922-991), οι αγωνιζόμενοι προτάσσουν επιχειρήματα, τα οποία έχουν σχέση με την τεχνική και την δραματουργική τους ικανότητα. Αν δεν είχε σωθεί μέρος των έργων των δύο τραγικών, η κωμωδία θα είχε διασώσει στοιχεία της ποιητικής τους, έστω και παραμορφωμένα κάτω από τη σκωπτική διάσταση της Αριστοφανικής προοπτικής. 

 Μέρος 1ο : ( Στ. 922 – 934 περίπου)

Στα πλαίσια λοιπόν της διαμάχης αυτής, ο Ευριπίδης κατηγορεί τον Αισχύλο,  ότι χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να εντυπωσιάσει τους θεατές. 

 Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεγαλοστομία του και η χρήση σύνθετων λέξεων,  λέξεις όμως χωρίς ουσία και περιεχόμενο.

Πολλές φορές οι λέξεις αυτές είναι δημιουργήματα της φαντασίας του ποιητή και δεν γίνονται κατανοητές από το ευρύ κοινό.

Η λέξη «ιππαλεκτρυών» είναι δυσνόητη ακόμη και για τον Διόνυσο, ο οποίος τη θεωρεί σεξουαλικό υπονοούμενο! 

Η συσσώρευση βαρύγδουπων, υπερφορτωμένων λέξεων από τον Αισχύλο δημιουργεί νοήματα δυσνόητα για το μέσο θεατή, «…κάτι σαν ιδίωμα βουντού…». 

 Ο Αριστοφάνης είναι υπερβολικός στους χαρακτηρισμούς του, το επιβάλλει άλλωστε το ύφος της κωμωδίας.

Σίγουρα ο Αισχύλος διακρίνεται για τη μεγαλοπρέπεια του λόγου του [ Ο Αισχύλος θεωρείται από τον Murray,  «…πρώτος στο χτίσιμο πύργων με μεγαλόπρεπα λόγια…». Βλ. G. Murray, Αισχύλος, ο δημιουργός της τραγωδίας, μτφρ. Βασ. Μανδηλαράς, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993,  σελ. 25.] και το στομφώδες ύφος του, που άφησαν τη σφραγίδα τους στην αττική τραγωδία, η χρησιμοποίηση όμως ιδιωματικών λέξεων  δεν στερεί τους θεατές από την κατανόηση των νοημάτων του.  Το μεγαλειώδες ύφος του ποιητή παρουσιάζεται σαν γελοία παραφουσκωμένο, ενώ επισημαίνονται κάποια αφηγητικά χάσματα και ανακολουθία στην πλοκή των έργων του («Δεν άρχιζα το έργο... δένδρο.»).

Ιππαλεκτρυών από ζωγραφική σε αγγείο που βρέθηκε στην περιοχή των Τυρρηνών (Ετρουρίας)  Δημοσιεύθηκε στο Harper's New Monthly Magazine March to May 1882

Σε ένα χαμένο έργο του Αισχύλου, «Μυρμιδόνες» αναφέρεται επίσης ότι η μορφή του Ιππαλεκτρυόνα υπήρχε στο πλοίο του Πρωτεσίλαου. ( Στον Τρωικό Κύκλο της Ελληνικής Μυθολογίας ο Πρωτεσίλαος αναφέρεται ως βασιλιάς της Θεσσαλίας, γιος του Ιφίκλου και της Αστυόχης.  Στην Τροία ήταν το πρώτο από τα θύματα των Ελλήνων. Ο θάνατός του αποδίδεται στην προφητεία-χρησμό της θεάς Θέτιδας. Η Θέτιδα έλεγε πως ο πρώτος Έλληνας που θα πατούσε στο έδαφος της Τροίας θα σκοτωνόταν άμεσα.) 

Σε όσες από τις Αριστοφανικές κωμωδίες γίνεται αναφορά στον Ιππαλεκτρυόνα υπάρχει μία διάθεση αστεϊσμού που αφορά τόσο το μέγεθός του, αλλά και το αστείο περπάτημά του.

Ιππαλεκτρυών σε κόσμημα-σφραγιδόλιθο από την Ρωμαϊκή περίοδο του 2ου αι μ.Χ.

Ο Ιππαλεκτρυών το μυθολογικό αυτό ον, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ένα τέρας, που ήταν άλογο στο κεφάλι, στον τράχηλο, στο σώμα μέχρι τη μέση του κορμού και στα μπροστινά πόδια και πετεινός (αλεκτρυών) στο υπόλοιπο σώμα, στα πίσω σκέλη και στην ουρά. Άλογα, ιδιαίτερα φτερωτά άλογα, είναι ένα σύμβολο ταφικό καθώς καθοδηγεί τις ψυχές των νεκρών.  Το αλλόκοτο και άσχημο υβρίδιο που υποτίθεται ότι προκαλείται γέλιο, οδηγώντας έτσι το κακό μακριά. [ Swets et Zitlinger, « Annales de la Faculté des Lettres de Bordeaux et des Universités du Midi, quatrième série commune aux Iniversités d'Aix, Bordeaux, Montpellier, Toulouse », dans Revue des études anciennes, t. 6, 1904 ]

Ο Ιππαλεκτρυών εμφανίζονται σχεδόν αποκλειστικά  και έχει άμεση  σχέση με τα μελανόμορφα αγγεία από την Αττική,  και θα μπορούσε να αποτελέσει μια εναλλακτική αναπαράσταση του Πήγασου.  Υπάρχουν επίσης παραστάσεις σε αγγεία του 7ου και του 6ου αι. π.Χ., ιδιαίτερα στον αμφορέα του Νικοσθένη (Μουσείο του Λούβρου).

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ

www.theoi.com

Δημήτρης Περδετζόγλου   Ερευνητής  /Dr Pharmacist at Ministry of Health Greece

http://www.stougiannidis.gr

http://www.summagallicana.it

http://www.terrapapers.com/

http://www.cyclopaedia.info/

http://www.politiko-kafeneio.gr/

http://users.sch.gr/mmarsouvanidis/environmental

http://users.sch.gr/ikomninou/Aisxylos

http://el.wiktionary.org

ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλιογραφία 1

· ΒΙΚΤΩΡ ΚΟΝΤΟΝΑΤΣΙΟΣ ΄΄Ο Πτελεός της Θεσσαλίας 3.000 χρόνια ιστορίας ΄΄
· ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ-ΒΑΤΡΑΧΟΙ ΕΜΜΕΤΡΟΣ ΠΑΡΑΦΡΑΣΗ ΠΟΛΥΒΙΟΥ Τ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΕΞΗ 1910

Βιβλιογραφία 2

· Ανθολόγιο Αποσπασμάτων Δραματικού Λόγου και Ποιητικής Τέχνης, εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2001.

· Γρυπάρη Ι. Ν, Οι τραγωδίες του Αισχύλου, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2001.

· Dover K.J., Η κωμωδία του Αριστοφάνη, εκδόσεις ΜΙΕΤ, Αθήνα 2000.

· Ευριπίδης, Ίων, μτφρ. Τ. Ρούσσος, εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1992.

· Lesky Α., Iστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, μτφρ. Α.Γ. Τσομπανάκη, εκδόσεις Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2001.

· Murray G., Αισχύλος, ο δημιουργός της τραγωδίας, μτφρ. Βασ. Μανδηλαράς, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993.

· Stanford W.B., Αριστοφάνους Βάτραχοι, μτφρ. Μ. Μπλέτας, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993.

· Vernant (εισαγωγή) J.P., Ο Έλληνας άνθρωπος, μτφρ. Χ. Τασάκος, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996.

Βιβλιογραφία 3

·     

(French) Swets and Zitlinger, « Annales de la Faculté des Lettres de Bordeaux et des Universités du Midi, quatrième série commune aux Universités d'Aix, Bordeaux, Montpellier, Toulouse », in Revue des études anciennes, t. 6, 1904.

· W. Geoffrey Arnott, Birds in the ancient world from A to Z, Routledge, 2007 ISBN 978-0-415-23851-9.

· Juan Eduardo Cirlot, Jack Sage et Herbert Read, A dictionary of symbols, Routledge, 1993 ISBN 978-0-415-03649-8.