Η σημασία των πινακίδων της Πύλου.

Η Γραμμική Β' είναι γραφή με συλλαβογράμματα, στην οποία αποτυπώθηκε για πρώτη φορά γραπτά η ελληνική γλώσσα κατά τον 15ο αι. π.Χ.. Η αποκρυπτογράφησή της ήρθε σαν επιστέγασμα της προσπάθειας πολλών ερευνητών σε πολλές χώρες του κόσμου, που διήρκεσε σχεδόν μισόν αιώνα.•

Οι πινακίδες της Κνωσού

Το 1909 ο Άρθουρ Έβανς δημοσίευσε το Scripta Minoa, όπου παρέθετε τα πρώτα συγκεντρωτικά στοιχεία για τον τεράστιο αριθμό πήλινων πινακίδων (περίπου 3.000), ακέραιων ή σε θραυσματική μορφή, τις οποίες είχε ανακαλύψει κατά τις ανασκαφές της Κνωσού, που είχαν αρχίσει το 1900.

Οι πινακίδες αυτές έφεραν σύμβολα, που ο Έβανς διέκρινε σε δύο τύπους γραφής: τη Γραμμική Α', που φαινόταν να αποτελεί εξέλιξη της ιερογλυφικής ή πικτογραφικής γραφής της Κρήτης (όπως αυτή που αποτυπώνεται στον δίσκο της Φαιστού), και τη Γραμμική Β'.

Ο Έβανς με τους συνεργάτες του προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει τις δύο αυτές γραφές. Καθώς όμως ο Έβανς δεν ήταν γλωσσολόγος και επειδή τα μέχρι τότε στοιχεία δεν ήταν επαρκή, αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Ένα πρόσθετο εμπόδιο στάθηκε το γεγονός ότι τόσο ο Έβανς όσο και ο John Linton Myres, ένας
νεαρός αρχαιολόγος που του ανατέθηκε να δημοσιεύσει τις πινακίδες Γραμμικής Β' της Κνωσού μετά τον θάνατο του Έβανς, πίστευαν ότι ο Μυκηναϊκός πολιτισμός της ηπειρωτικής Ελλάδας δεν ήταν παρά ένα επαρχιακό παρακλάδι του Μινωικού πολιτισμού της Κρήτης.

Για το λόγο αυτό πίστευαν ότι η Γραμμική Β' αποτύπωνε τη γλώσσα των Μινωιτών, που δεν ήταν ελληνική.

Από το 1909 ως και τη δεκαετία του 1940 περίπου 20 μελετητές ανά τον κόσμο ενδιαφέρθηκαν για το ζήτημα της αποκρυπτογράφησης των πινακίδων της Κνωσσού, άλλοι επαγγελματικά και άλλοι από χόμπι.

Στους πρώτους συγκαταλέγεται η νεαρή κλασσική φιλόλογος και μετέπειτα γλωσσολόγος Alice Kober, στους δεύτερους ο Έλληνας νομικός Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος και ο Άγγλος αρχιτέκτονας Michael Ventris, ο οποίος το 1936, σε ηλικία μόλις 14 ετών, είχε ακούσει τον Evans να μιλάει στο σχολικό του τμήμα που επισκεπτόταν το Burlington house στο Λονδίνο. Η άτυπη αυτή διάλεξη έμελλε να του αλλάξει τη ζωή.

Οι πινακίδες της Πύλου και ο μυκηναϊκός πολιτισμός

Το 1939 ο Carl Blegen και η ομάδα του ανακάλυψαν στην Πύλο, μέσα στα ερείπια του ανακτόρου του Εγκλιανού, περίπου 600 πήλινες πινακίδες σε Γραμμική Β.

Η ανακάλυψη προκάλεσε “σεισμό”

στους κύκλους των φιλολόγων και γλωσσολόγων, οι οποίοι ήταν πεπεισμένοι ότι οι πινακίδες που είχε ανακαλύψει ο Έβανς στην Κνωσό ήταν προϊόντα του μινωικού πολιτισμού. Ο ίδιος ο Έβανς, ογδόντα έξι χρονών τότε, δεν διατύπωσε άποψη.

Οι αντιδράσεις των οπαδών του, ωστόσο, περιλάμβαναν ακραίες απόψεις, όπως ότι οι πινακίδες ήταν εισηγμένες από την Κρήτη ή ότι κάποιος “αγράμματος” ηγεμόνας της Πελοποννήσου είχε φέρει γραφείς από την Κρήτη για να δουλέψουν γι' αυτόν. Ανεξάρτητα από τις ερμηνείες, πάντως, όλη η ακαδημαϊκή κοινότητα έστρεψε το βλέμμα της στην Πύλο, αναμένοντας με κομμένη ανάσα τα αποτελέσματα των μελετών του υλικού της Πύλου.

Πόλεμος-καταλύτης

Το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου πολέμου καθυστέρησε την πρόοδο των ανασκαφικών ερευνών. Το μόνο που πρόλαβε η ομάδα του Blegen να κάνει ήταν να καθαρίσει και να φωτογραφίσει τις πινακίδες. Το 1940, με το τελευταίο αμερικανικό πλοίο που εγκατέλειπε τη Μεσόγειο, ταξίδευαν για την Αμερική τα αρνητικά των φωτογραφιών αυτών, ενώ οι πρωτότυπες πινακίδες κατατίθεντο στην Τράπεζα των Αθηνών, όπου και θα παρέμεναν για τουλάχιστον έξι χρόνια.

Ο πόλεμος παράλληλα κράτησε μακριά από το πεδίο μελέτης αρκετούς από τους μετέπεια πρωταγωνιστές της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής Β, όπως τον Emmett Bennett, φοιτητή του Blegen, και τον John Chadwick, λεξικογράφο από το Καίμπριτζ.

Παράλληλα, ωστόσο, όξυνε τις ικανότητές τους στην αποκρυπτογράφηση, αφού εργάστηκαν σε μυστικές υπηρεσίες για το σπάσιμο των κωδίκων των δυνάμεων του άξονα.

Ο Michael Ventris, από την άλλη μεριά, υπηρέτησε στη βρετανική αεροπορία με ειδικότητα στη ρίψη βομβών, κάτι που εξάσκησε την οργανωτική του ικανότητα και την παρατηρητικότητά του.

Έφτασε μάλιστα στο σημείο να σχεδιάσει τους δικούς του χάρτες για τους βομβαρδισμούς, καθώς από την ακρίβειά τους εξαρτώταν ακόμη και η ζωή των συναδέλφων του.

Στην τελική ευθεία

Στο διάστημα αυτό, ο Sir John Linton Myers, που είχε διατηρήσει μια φιλική σχέση συνεργασίας με τον Έβανς, με το θάνατο του τελευταίου 'κληρονόμησε' το καθήκον να ταξινομήσει και να μελετήσει συστηματικά τις πινακίδες της Κνωσού στο μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης και να δημοσιεύσει το υλικό με βάση το ημιτελές χειρόγραφο και τους πίνακες των συμβόλων που είχε αφήσει πίσω του ο Έβανς. Αμέσως μετά τον πόλεμο, ο Carl Blegen έφερε σε επαφή μαζί του τον διδακτορικό του φοιτητή Emmett Bennet, προκειμένου να τον βοηθήσει στο έργο του.

Το 1948 στην ομάδα προστέθηκε και η Alice Kober, που, με υποτροφία Guggenheim, πήγε στην Οξφόρδη για να εντρυφήσει κι αυτή στη Γραμμική Β'.

Η Kober, μια Αμερικανίδα ουγγρικής καταγωγής, με εκπληκτική ευχέρεια στην εκμάθηση γλωσσών και δη νεκρών γλωσσών, ήταν αυτή που έκανε το πρώτο αποφασιστικό βήμα προς την ερμηνεία της Γραμμικής Β'.

Μελέτησε μανιωδώς επί σειρά ετών τις πινακίδες της Κνωσού, αρχικά, ταξινομώντας τα περίπου 100 φωνητικά σύμβολα που εμφανίζονται στη γραφή και παρήγαγε 186.000 καρτέλες σημειώσεων. Επίσης έφτιαξε ένα σύστημα από διάτρητες καρτέλες που της επέτρεπαν να ανακτήσει γρήγορα τα σχετικά δεδομένα, σε μια εποχή χωρίς ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Στόχος της ήταν να συγκεντρώσει και να αναλύσει όλα τα δεδομένα από τα οποία μπορούσε να συναγάγει τις φωνητικές αξίες της Γραμμικής Β'.

Το πρωτότυπο αυτό σύστημα ταξινόμησης συμβόλων προήγαγε σημαντικά την κατανόηση της Γραμμικής Β´. Παράλληλα, βέβαια, το πεδίο μελέτης είχε διευρυνθεί αρκετά με την ανακάλυψη και μεταγραφή των πινακίδων της Πύλου και η Kober είχε αρχίσει να μελετά δείγματα από αυτές, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία της με τον Carl Blegen και τον Emmett Bennett.

Ο συστηματικός νους της Kober την οδήγησε σε ένα ακόμη αποφασιστικό βήμα: αναγνώισε πέντε ομάδες λέξεων αποτελούμενες από τρεις λέξεις η καθεμιά (τα “τρίδυμα της Kober” θα τα αποκαλούσε περιπαικτικά ο Ventris), οι οποίες φαινόταν ότι μπορεί να αντιστοιχούσαν σε πτώσεις ουσιαστικών.

Αν και δεν μπορούσε ακόμη να διακρίνει τη φωνητική τους αξία, το έμπειρο μάτι της Kober την έκανε να θεωρεί βέβαιες τις αλληλεξαρτήσεις τους και να αναγνωρίσει ότι βρισκόταν μπροστά σε μια σημαντική ανακάλυψη.

Αυτό αποτέλεσε ένα θεμελιώδες πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση ενός αναλυτικού συστήματος, της “καννάβου”, με τη βοήθεια της οποίας οργανώθηκε η χαώδης μάζα του υλικού.

Η μέθοδος της καννάβου είχε χρησιμοποιηθεί και παλιότερα, από τον Σαμπολλιόν, για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών, η Kober ωστόσο την εξέλιξε και την οργάνωσε καλύτερα. Μια από τις πρώτες καννάβους που σχεδίασε η Kober σε ένα σημειωματάριο τοποθετεί 22 σύμβολα στη σωστή θέση σε σχέση το ένα με το άλλο. Παράλληλα, η Kober παρατήρησε ότι η προσθήκη συγκεκριμένων συμβόλων στις λέξεις φαίνεται να υποδήλωνε το διαφορετικό γένος. Η παρατήρηση αυτή οδήγησε στην υπόθεση ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ινδοευρωπαϊκή, αφού μόνον οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες εμφανίζουν τέτοιους σχηματισμούς.

Παράλληλα, ο αρχιτέκτονας και ερασιτέχνης αποκρυπτογράφος Michael Ventris, μια αινιγματική και αντισυμβατική προσωπικότητα, είχε ήδη αρχίσει να ασχολείται συστηματικά με την αποκρυπτογράφηση των συμβόλων της Γραμμικής Β'.

Για περίπου μια δεκαετία, ωστόσο, ο Ventris πίστευε πως η Γραμμική Β' κατέγραφε λέξεις από κάποια ετρουσκική διάλεκτο.

Το υποστήριξε μάλιστα σε άρθρο του στο American Journal of Archaeology το 1940, λίγο μετά την ανακάλυψη των πινακίδων της Πύλου. Στο ίδιο περιοδικό, λίγα χρόνια αργότερα (1945) η Kober δημοσίευσε το δικό της άρθρο περί της εγκλιτικότητας της γλώσσας της Γραμμικής Β'.

Στη συνέχεια όμως οι δημοσιεύσεις και κυρίως η “κάνναβος” της Kober στάθηκαν ο πολύτιμος οδηγός του Ventris.

Ο Ventris μπορούσε να δει τις πινακίδες με μια φρέσκια ματιά, που έλειπε ίσως από την Kober, η οποία περνούσε μήνες ολόκληρους διορθώνοντας τα σφάλματα και τις ξεπερασμένες απόψεις του Myres, που αισθανόταν υποχρεωμένος να σεβαστεί την επιχειρηματολογία του Έβανς. Ίσως για το λόγο αυτό και ο Ventris δεν μπόρεσε ποτέ να ενταχθεί στην ομάδα μελέτης Myres-Kober-Bennett, αν και επιχειρήθηκε κάτι τέτοιο το 1948.

Την ίδια χρονιά η Kober, ήδη άρρωστη από καρκίνο, δημοσίευσε ένα άρθρο για τις “μινωικές γραφές” δηλώνοντας, με την εξαιρετική επιφυλακτικότητα που την χαρακτήριζε, ότι η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη Γραμμική Β' θα ήταν εφικτή όταν θα ήταν διαθέσιμα πλήρη και καλά επεξεργασμένα στοιχεία.

Το άρθρο αυτό απογοήτευσε τον Ventris, που την επόμενη χρονιά συνέταξε και έστειλε ένα ερωτηματολόγιο σε όλους τους μελετητές ανά τον κόσμο που ασχολούνταν με τη Γραμμική Β'.

Από τους πρώτους που ανταποκρίθηκαν ήταν και ο Έλληνας Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος, επίσης “ερασιτέχνης” στην προσπάθεια της αποκρυπτογράφησης, ο οποίος έκτοτε θα αλληλογραφούσε τακτικά με τον Ventris, ανταλλάσσοντας απόψεις.

Ο Ventris συνέθεσε ένα κείμενο με όλες τις απόψεις που έλαβε γραπτώς, το περίφημο Mid-Century Report, καθώς στόχο είχε, όπως έγραφε ο ίδιος, να καταγράψει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν διεθνώς το θέμα της αποκρυπτογράφησης 50 χρόνια μετά την ανακάλυψη των πινακίδων της Κνωσσού.

Πριν ακόμη από την ολοκλήρωση του Mid-Century Report, η Kober πέθανε, αφού είχε προλάβει, ωστόσο, να πείσει τον Ventris για την ινδοευρωπαϊκή καταγωγή της γλώσσας των πινακίδων.

Το 1951 ο Ventris εγκατέλειψε τη δουλειά του, ως αρχιτέκτονας στον οργανισμό ανέγερσης σχολικών κτιρίων της Μεγάλης Βρετανίας, για να αφοσιωθεί στην αποκρυπτογράφηση.

Ίσως η απόφασή του να συνδεόταν με το γεγονός ότι την ίδια χρονιά δημοσιεύθηκαν τα πρώτα συγκεντρωτικά αποτελέσματα της μεταγραφής των πινακίδων της Πύλου.

Αποκάλυψη

Ένα χρόνο αργότερα, το 1952, o Ventris ανακοίνωσε ραδιοφωνικά ότι είχε σπάσει τον κώδικα της Γραμμικής Β' και ότι, σύμφωνα με τα συμπεράσματά του, η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική.

Μεταξύ των ακροατών του προγράμματος ήταν και ο λεξικογράφος από το Καίμπριτς, John Chadwick. Σύντομα ο Ventris βρήκε το επιστημονικό “έτερόν του ήμισυ” στο πρόσωπο του Chadwick.

Η αποκάλυψη αυτή προκάλεσε σάλο στους ακαδημαϊκούς κύκλους.

Πράγματι, η ανακάλυψη όχι μόνο έπειθε με αδιάσειστα πια στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να διαβαστεί η Γραμμική Β' αλλά και επιβεβαίωνε ότι ο μυκηναϊκός πολιτισμός ήταν ελληνικός.

Ωστόσο, υπήρξε αρκετός σκεπτικισμός, κυρίως λόγω της επιρροής που ακόμη ασκούσαν οι απόψεις του Evans. Οι Ventris και Chadwick θα έπρεπε να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί στην ανακοίνωση και διατύπωση των αποτελεσμάτων τους.

Την επόμενη χρονιά, σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Burlington House, εκεί που και ο ίδιος είχε για πρώτη φορά ακούσει τον Evans να μιλάει για τις πινακίδες, παρουσίασε την πινακίδα P641, γνωστή και ως “πινακίδα των τριπόδων”, όπου καταμετρώνται διάφορα αγγεία, τα περισσότερα τριποδικά, με αναγραφή και των ονομάτων τους. Η πινακίδα αυτή αποτέλεσε στην ουσία τη “στήλη της Ροζέτας” για την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β'.

Οι Ventris και Chadwick συνέχισαν να εργάζονται πυρετωδώς επάνω σε μια επιστημονική δημοσίευση των αποτελεσμάτων τους, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1956 με τον τίτλο “Documents in Mycenean Greek”. Δυστυχώς την ίδια χρονιά ο Ventris βρήκε τραγικό θάνατο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Τις μελέτες συνέχισε ο Chadwick, ο οποίος και δημοσίευσε, δύο χρόνια αργότερα το πολύκροτο έργο του “The Decipherment of Linear B”.

Τι αποκάλυψαν οι πινακίδες

Οι πινακίδες Γραμμικής Β αντιστοιχούν στο τελευταίο “οικονομικό έτος” θα λέγαμε της ζωής του ανακτόρου. Περιείχαν πληροφορίες για εμπορικές συναλλαγές, παραγωγή και φορολογία προϊόντων κ.ο.κ. και αποκάλυψαν ένα σύστημα συγκεντρωτικό αλλά και συστηματικό ως προς τις οικονομικές λειτουργίες καθώς και μια συγκεντρωτική διοίκηση που περιλάμβανε το ανάκτορο, περιοχές της δικαιοδοσίας του και πολλούς μικρούς και μεγάλους οικισμούς.

Οι ερευνητές διέκριναν 33 διαφορετικά “χέρια” γραφέων στις πινακίδες της Πυλου. Ορισμένοι από αυτούς, όπως ο Thomas Palaima, μαθητής του Bennett, συνέχισαν επί σειρά ετών την ιστορική ανάλυση των κειμένων των πινακίδων, φωτίζοντας συγκεκριμένες πτυχές της μυκηναϊκής κοινωνίας.
Οι πινακίδες αποκάλυψαν π.χ. ότι επικεφαλής της κοινωνικής ιεραρχίας της Πύλου βρισκόταν ο wanax, ο βασιλιάς. Ορισμένες καταγράφουν προσφορές σε θεότητες. Μια ομάδα πινακίδων αναφέρεται λεπτομερώς στην παραγωγή, αποθήκευση και εμπορία του αρωματικού ελαίου. Εξαιρετικά χρήσιμη για τους μελετητές είναι η αναφορά σε τοπωνύμια, που μας αποκαλύπτει τόσο την ταύτιση με μεταγενέστερες ονομασίες όσο και την έκταση του βασιλείου της Πύλου, αλλά και οι ονομασίες απλών ανθρώπων και των ιδιοτήτων τους, που με την πρόσφατη προσεκτική μελέτη του Δ. Νακάση διευκόλυναν τη σύνταξη μιας “προσωπογραφίας” της Μυκηναϊκής Πύλου, ενώ αποκάλυψαν ότι υπήρχε μεγαλύτερη οικονομική αυτενέργεια εκτός του ελέγχου των ανακτορικών κέντρων σε σχέση με ό,τι πιστευόταν παλαιότερα. Γενικά, η προσεκτική μελέτη τους, η οποία συνεχίζεται σε διάφορα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, διαφωτίζει με τρόπο καθοριστικό την οργάνωση και λειτουργία της μυκηναϊκής κοινωνίας.

Η πινακίδα της Ίκλαινας

Η πινακίδα της Ίκλαινας 140 π.Χ.

Μια πρόσφατη (2011) ανακάλυψη στις ανασκαφές της Ίκλαινας άλλαξε για μια ακόμη φορά κάποια δεδομένα σχετικά με τη Γραμμική Β'. Μια πινακίδα, ύψους 2,5 εκατοστών και πλάτους 4, βρέθηκε απανθρακωμένη σε αποθέτη, όπου προφανώς είχαν καεί σκουπίδια. Η πινακίδα αναγράφει κάτι σχετικό με μια κατασκευή στην μια πλευρά και κατάλογο ονομάτων και αριθμών στην άλλη πλευρά. Το σημαντικό στοιχείο είναι ότι η πινακίδα της Ίκλαινας χρονολογείται στα 1450 π.Χ., δηλαδή είναι παλαιότερη κατά δυόμισυ περίπου αιώνες από τις πινακίδες της Πύλου, αποδεικνύοντας ότι η χρήση της γραφής στον ελλαδικό χώρο ήταν κατά πολύ παλαιότερη απ ό,τι πιστεύαμε και γνωστή ακόμη και σε μη ανακτορικά κέντρα.

• Ευχαριστούε τον Thomas Palaima για τις παρατηρήσεις και τις καίριες διορθώσεις του επί του κειμένου.

Οι πρωταγωνιστές της αποκρυπτογράφησης

Sir Arthur Evans

Ο Βρετανός αρχαιολόγος Arthur Evans, γιος χαρτοβιομηχάνου από την Ουαλλία, γεννήθηκε το 1851. Ανέπτυξε από μικρός πάθος για την αρχαιολογία, με την οποία άλλωστε ασχολείτο ερασιτεχνικά και ο πατέρας του.

Χρησιμοποίησε μέρος της πατρικής περιουσίας για να αγοράσει τον λόφο της Κεφάλας κοντά στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου υπήρχαν ενδείξεις μινωικής παρουσίας.

Ανασκάπτοντας εκεί, ανακάλυψε τα ερείπια της Κνωσού, του μεγαλύτερου ανακτορικού κέντρου της Κρήτης. Μεταξύ των ευρημάτων του ήταν και περίπου 3.000 πινακίδες, αποσπασματικές ή ακέραιες, καταγραφές από σύμβολα.

Ο Έβανς διέκρινε δύο γραφές, τις οποίες ονόμασε Γραμμική Α' και Γραμμική Β'. Η ανακάλυψή του πυροδότησε ένα τρομερό ενδιαφέρον στους κύκλους των φιλολόγων και των γλωσσολόγων για τις άγνωστες ως τότε νεκρές γλώσσες που αποτυπώνονταν στις πινακίδες, που οδήγησε τελικά, μισόν αιώνα αργότερα στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β' (η Γραμμική Α' παραμένει, στο μεγαλύτερο μέρος της, αδιάγνωστη ακόμη).

Alice Kober

H Alice Elizabeth Kober γεννήθηκε από Ούγγρους μετανάστες στο Μανχάτταν των ΗΠΑ το 1906. Οι εξαιρετικές της επιδόσεις στο σχολείο της χάρισαν μια υποτροφία που της επέτρεψε αρχικά να παρακολουθήσει μαθήματα στο Hunter College, όπου σπούδασε κυρίως Λατινικά, ενώ στη συνέχεια ολοκλήρωσε μεταπτυχιακό και διδακτορικό σε κλασικές σπουδές στο πανεπιστήμιο Columbia, με θέμα τους χρωματικούς όρους της ελληνικής ποίησης. Εργάστηκε στο Brooklyn College, ήδη πριν την ολοκλήρωση του διδακτορικού της, και παρέμεινε στο δυναμικό του πανεπιστημίου αυτού ως τον άκαιρο θάνατό της το 1950. Το ενδιαφέρον της για τη Γραμμική Β' αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια ενός προπτυχιακού σεμιναρίου για τις αιγαιακές γραφές και ενισχύθηκε κατά τη δεκαετία του 1930, μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού της. Έφτιαξε ένα εκπληκτικό σύστημα καταλογογράφησης και ταξινόμησης των συμβόλων και στοιχείων της Γραμμικής Β´ που εκτεινόταν σε πάνω από 180.000 καρτέλες σημειώσεων, τις οποίες διατηρούσε σε πακέτα τσιγάρων, καθώς και ένα σύστημα ανάκτησης δεδομένων με διάτρητες καρτέλες. Παράλληλα έμαθε πλήθος δύσκολων και νεκρών γλωσσών, όπως τα Χεττιτικά, τα Ακκαδικά, τα Σουμεριακά, τα Παλαιά Περσικά, αλλά και τα Βάσκικα, τα Κινέζικα και, τέλος, τα Σανσκριτικά.

Τα ενδιαφέροντά της άλλωστε περιλάμβαναν και την αρχαιολογία, στην οποία εξασκήθηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Μεξικό.

Το 1946 πήρε μια υποτροφία Guggenheim για να εντρυφήσει στη Γραμμική Β' στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εκεί γνώρισε το συνεργάτη του Έβανς, Sir John Linton Myers, και αποδόθηκε σε μια συστηματική προσπάθεια μεταγραφής των πινακίδων Γραμμικής Β' που είχαν συγκεντρωθεί στο Μουσείο Ashmolean.

Ταυτόχρονα άρχισε να συνεργάζεται πιο στενά με τον Emmett Bennett, υποψήφιο διδάκτορα στο πανεπιστήμιο του Cincinnatti και μέλος της ανασκαφικής ομάδας του Carl Blegen στην Πύλο.

Η καθοριστική για την εξέλιξη της αποκρυπτογράφησης ανακάλυψη της Kober ήταν ότι η Γραμμική Β' αποτελούσε εγκλιτική γλώσσα.

Παράλληλα βοηθούσε τον Myers στην έκδοση των Scripta Minoa ΙΙ, γεγονός που καθυστέρησε τις δικές της μελέτες για τη Γραμμική Β'. Δυστυχώς ο θάνατος τη βρήκε σε ηλικία 43 ετών, πιθανότατα από καρκίνο, δεδομένου ότι ήταν μανιώδης καπνίστρια, πριν προλάβει να ολοκληρώσει την ανάλυσή της.

Σε αυτήν όμως βασίστηκε ο Michael Ventris για να μπορέσει να σπάσει τον κώδικα της Γραμμικής, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι η γραφή αποτύπωνε την ελληνική γλώσσα που μιλούσαν οι Μυκηναίοι.

Emmett Leslie Bennett, Jr. (1918 -2011)

Emmett Leslie Bennett, Jr. (1918 -2011)-Αμερικανός φιλόλογος, γεννημένος το 1918 στη Μιννεάπολη της Μιννεσότα. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Σινσιννάτι, όπου και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή, υπό την επίβλεψη του Carl Blegen.

Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο πανεπιστήμιο Γέιλ και συνέχισε στο πανεπιστήμιο του Τέξας. Το τελευταίο και μεγαλύτερο μέρος του ακαδημαϊκού του βίου ωστόσο το πέρασε ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Wiskonsin-Madison, από όπου συνταξιοδοτήθηκε το 1988.

Γνωστός ως "ο πατέρας της μυκηναϊκής επιγραφικής" ο Μπέννετ έκανε τρομακτικά λεπτομερή δουλειά σχετικά με τη δημιουγία καταλόγων των συμβόλων των πινακίδων της Κνωσού και της Πύλου και γενικότερα της Γραμμικής Β'.

Σε συνεργασία με την Alice Kober προσπάθησαν να τοποθετήσουν τα σύμβολα αυτά επάνω σε έναν συστηματικό κατάλογο των συμβόλων της Γραμμικής Β', γνωστό ως “κάνναβο”.

Το 1951 ο Bennett δημοσίευσε το βιβλίο The Pylos Tablets, με τα συμπεράσματα της κοινής εργασίας του με την Kober για τα 80 σύμβολα που είχαν αποκρυπτογραφήσει.

Η δημοσίευση αυτή έδωσε υλικό στον Michael Ventris και αργότερα και στον John Chadwick, ένα μεγάλο υλικό λέξεων και κειμένων επάνω στα οποία μπορούσαν να δουλέψουν.

Η δημοσίευση αυτή έκανε τελικά τον πρώτο να εγκαταλείψει το επάγγελμά του και να ενσκήψει στη Γραμμική Β', αποκρυπτογραφώντας την αλλά και εξηγώντας την με τη βοήθεια του Chadwick.

Michael Ventris (1922-1956)

Ο Michael George Francis Ventris ήταν Βρετανός αρχιτέκτονας και γλωσσολόγος. Η αγάπη του για τις γλώσσες και μια πρώιμη επαφή του με τον Άρθουρ Έβανς, τον ώθησαν να ασχοληθεί από πολύ νεαρή ηλικία με το ζήτημα της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής Β'.

Ήταν απόγονος στρατιωτικής οικογένειας με παρουσία κυρίως στην Ινδία και την Άπω Ανατολή.

Η μητέρα του ήταν Πολωνέζα αριστοκράτισσα.Ένα χρόνιο άσθμα που τον ταλαιπώρησε στην παιδική του ηλικία ανάγκασε την οικογένειά του να ζήσει για οκτώ χρόνια στην Ελβετία.

Εκεί ο Michael ανακάλυψε την απίστευτη κλίση του για τις γλώσσες, φτάνοντας να μιλάει τουλάχιστον έξι. Επιστρέφοντας στην Βρετανία παρακολούθησε μαθήματα στο σχολείο Στόου, με έμφαση στις κλασικές σπουδές.

Εκεί, σε ηλικία 14 ετών, παρακολούθησε μια διάλεξη του Έβανς στο Burlington house για τα πενηντάχρονα της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας. Τόσο εντυπωσιάστηκε από τα ευρήματα της Κνωσού, ιδιαίτερα τις πινακίδες, αλλά και από τον γηραιό αρχαιολόγο (ο Έβανς ήταν τότε 85 ετών), ώστε άρχισε να διαβάζει μανιωδώς για τη Γραμμική Β'.

Το 1938 έχασε τον πατέρα του και με την έναρξη του Β' παγκοσμίου πολέμου, έναν χρόνο αργότερα, τέθηκε ένα απότομο τέλος στην οικονομική ευμάρεια της οικογένειας, που προερχόταν κυρίως από κτήματα της οικογένειας που βρίσκονταν στην Πολωνία.

Η μητέρα του πέθανε από κατάχρηση βαρβιτουρικών το 1940 και ο ίδιος εγγράφηκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Ένωσης Αρχιτεκτόνων, αλλά δύο χρόνια αργότερα εγκατέλειψε τη σχολή του και προσχώρησε στη Βρετανική Αεροπορία (RAF).

Εκπαιδεύτηκε στη ρίψη βομβών στον Καναδά και έλαβε μέρος στους βομβαρδισμούς της Γερμανίας. Επιστρέφοντας από τον πόλεμο ολοκλήρωσε τις αρχιτεκτονικές σπουδές του μαζί με τη σύζυγό του, Lois. Απέκτησαν δύο παιδιά, τον Νίκι και την Τέσα.

Όλο αυτό το διάστημα δεν είχε πάψει να καταπιάνεται με το θέμα της αποκρυπτογράφησης, θεωρώντας όμως εσφαλμένα ότι συνδεόταν με τα Ετρουσκικά. Η ανακάλυψη της Alice Kober, κλασικής φιλολόγου από την Αμερική, ότι ορισμένες λέξεις των πινακίδων φαίνονταν να κλίνονται, έδωσε άλλη τροπή στις μελέτες του.

Ο Ventris, ακολουθώντας το πρότυπο της Kober, κατασκεύασε μια κάνναβο που απέδιδε στα σύμβολα φωνητικές αξίες (σύμφωνα και φωνήεντα). Σταδιακά αποκάλυψε ονόματα πόλεων και βασιζόμενος σε αυτά οριστικοποίησε την αποκρυπτογράφηση των περισσότερων στοιχείων, ενώ παράλληλα απέδειξε ότι η γλώσσα της Γραμμικής Β' ήταν αυτή που μιλιόταν στην κυρίως Ελλάδα κατά τη μυκηναΪκή περίοδο.

Δημοσιοποίησε τα πορίσματα των ερευνών του το 1952 σε ένα πολύκροτο ντοκιμαντέρ του BBC. Καθώς ο ίδιος δεν είχε φιλολογική κατάρτιση, πέρα από την εκπληκτική έμφυτη κλίση του στη γλωσσομάθεια, συνεργάστηκε στενά με τον John Chadwick, καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Δυστυχώς, ο Ventris σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το 1956, πριν προλάβει να ολοκληρώσει τις μελέτες του, τις οποίες συνέχισε ο Chadwick.

John Chadwick

O γλωσσολόγος John Chadwick γεννήθηκε στο Richmond της Αγγλίας το 1920 και φοίτησε στο σχολείο St. Paul's, ένα από τα αριστοκρατικότερα του Λονδίνου.

Στη συνέχεια σπούδασε στο κολέγιο Corpus Christi του Cambridge. Η επαφή του με την αποκρυπτογράφηση χρονολογείται στα χρόνια του Β'Παγκοσμίου Πολέμου, όταν υπηρετούσε στην Αλεξάνδρεια με καθήκον να “σπάσει” ναυτικούς κώδικες των Ιταλών, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στο Bletchley Park, το βρετανικό κέντρο αποκρυπτογραφήσεων.

Ολοκλήρωσε τις σπουδές του μετά το τέλος του Πολέμου, ειδικευόμενος στις κλασικές σπουδές και δη στη γλωσσολογία. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του είχαν προσπαθήσει, μαζί με κάποιους συμφοιτητές του, να αποκωδικοποιήσουν τη “Μινωική γραφή Γραμμική Β”, γνωρίζοντας τις προσπάθειες που κατέβαλλε προς την κατεύθυνση αυτή και ο Michael Ventris.

To 1952 o Ventris και ο Chadwick άρχισαν να συνεργάζονται: η συνεργασία τους αυτή κατέληξε στην έκδοση, το 1953, του βιβλίου "Evidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archives" και το 1956, του βιβλίου “Documents in Mycenean Greek”, που αποτέλεσε τη βίβλο της Γραμμικής Β'.

Η φιλολογική κατάρτιση του Chadwick σε συνδυασμό με τη διεισδυτική διάνοια του Ventris κατόρθωσαν τελικά να λύσουν το μυστήριο της Γραμμικής Β' αναγνωρίζοντας σε αυτήν μια πρώιμη μορφή των ελληνικών.

Μετά τον πρόωρο θάνατο του συνεργάτη του, ο Chadwick συνέχισε τις δημοσιεύσεις, εκδίδοντας, το 1958, το βιβλίο “Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β”. Διατέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Πέθανε το 1998.

Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος-Ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος γεννήθηκε στο Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας το 1891. Από το 1910 ως το1926 διετέλεσε οικονομικός αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος. Το 1916 συμμετείχε στην “Τριανδρία” του κινήματος στη Θεσσαλονίκη.

Ταυτόχρονα φοίτησε και στη Νομική Σχολή από όπου αποφοίτησε το 1923. Από το 1928 ως το 1953 εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος, όπου αρνήθηκε την προαγωγή του κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής.

Συμμετέχοντες στο πρώτο διεθνές συμπόσιο Μυκηνολόγων στο Ζιφ.

Το 1928 ξεκίνησε επίσης το ενδιαφέρον του για τις κρητομυκηναϊκές γραφές, με προτροπή του Depfner, ο οποίος διείδε τη μεγάλη έφεση του Κτιστόπουλου στις γλώσσες. Δεν δημοσίευσε ωστόσο πορίσματα των μελετών του παρά το 1945. Τα άρθρα του χαρακτηρίζονται από έμφαση στη στατιστική παρατήρηση. Ο Κτιστόπουλος ήταν ο μόνος Έλληνας που ανταποκρίθηκε στο Mid-Century Report του Βέντρις, με τον οποίο ήταν σε συχνή αλληλογραφία έκτοτε. Το 1960 ο Κτιστόπουλος έγινε ένα από τα πρώτα μέλη της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Kadmos, που ασχολείται με θέματα πρώιμης ελληνικής επιγραφικής.

ΠΗΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ :www.pylia.gr