Η αρχαία πόλη της Καρθαίας στην Κέα και το αναστηλωτικό πρόγραμμα στον Προμαχώνα του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο είναι τα δύο ελληνικά προγράμματα που παίρνουν φέτος βραβείο Europa Nostra. Το βραβείο αποτελεί την κορυφαία διάκριση στο πεδίο της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη.
Φέτος εξετάστηκαν 202 αιτήσεις από 39 χώρες και αποφασίστηκε να δοθούν 29 βραβεία σε επιστήμονες από 18 χώρες, ενώ ακολουθεί διαδικτυακή ψηφοφορία για την απονομή του Public Choice Award στη διεύθυνση http://vote.europanostra.org/. Οι ψηφοφόροι θα έχουν ευκαιρία να κερδίσουν ένα ταξίδι για 2 άτομα στη Φινλανδία όπου θα παρακολουθήσουν την τελετή απονομής των βραβείων, που θα διεξαχθεί στην ιστορική πόλη Turku στις 15 Μαΐου.
 |
| Προμαχώνας του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο |
 |
| Προμαχώνας του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο |
Οπως λέει στο «Εθνος» η πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής Καρθαίας, Εύα Σημαντώνη- Μπουρνιά, «προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε το τοπίο όσο γίνεται πιο αυθεντικό, και ταυτοχρόνως να κάνουμε αναστήλωση λελογισμένα και με συμβατά υλικά στο περιβάλλον και τα μνημεία».
Στα ερείπια της αρχαίας Καρθαίας, μίας από τις τέσσερις αρχαίες πόλεις του νησιού, που άκμασε μεταξύ 5ου και 6ου αιώνα π.Χ., έχουν ανασκαφεί δύο ναοί, ένας της «Αθηνάς» και ένας του Απόλλωνα Πυθίου, ένα πρόπυλο, ένα δημόσιο κτίριο, που συμβατικά ονομάζεται D, και το αρχαίο θέατρο. Η Καρθαία ήταν μέλος της Β’ Αθηναϊκής συμμαχίας και η οικονομία της στηριζόταν στην εξαγωγή μίλτου στην Αθήνα. Ο πληθυσμός της έφτανε μέχρι 2.000 κατοίκους και θεωρούνταν σημαντικό θρησκευτικό κέντρο του νησιού.
Αυτός ο συναρπαστικός χώρος έγινε πιο εύκολα προσβάσιμος με τη βελτίωση των μονοπατιών και των εγκαταστάσεων και με τις παρεμβάσεις που έκαναν τα αρχαία κτίρια κατανοητά από το κοινό, συνεχίζει το σκεπτικό της βράβευσης. Οι εργασίες προσέλκυσαν το αυξημένο ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας και οδήγησαν σε αναζωογόνηση του τουρισμού. Κάτι που επιβεβαιώνει η κ. Σημαντώνη, μιλώντας για τα τέσσερα μονοπάτια, ένα από τα οποία είναι ίσως το αρχαίο, «τα οποία προσφέρονται για εναλλακτικό τουρισμό.
Συντηρούνται από τον τοπικό δήμο, και ο ντόπιος πληθυσμός τα αξιοποιεί δυναμικά προς όφελος του τουρισμού. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, χάρη σε αυτά, ο επισκέπτης μπορεί να προσεγγίσει την Καρθαία, και να ευχαριστηθεί την πεζοπορία, όπως και την επαφή του με το αρχαίο».
 |
| Καρθαία Κέας. Ο ναός του Απόλλωνος μετά το πέρας των εργασιών. |
Καρθαία Κέας. Έργα ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου
Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα της Καρθαίας, μίας από τις τέσσερις πόλεις-κράτη της αρχαίας Κέας, βρίσκονται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, απέναντι από την Κύθνο, και εποπτεύουν τον όρμο «Πόλες». Η δυσπρόσιτη θέση της Καρθαίας συνετέλεσε στο να παραμείνουν αλώβητα τόσο τα αρχαία κατάλοιπα όσο και το τοπίο από τις καταστροφές που έχουν προκαλέσει ο μαζικός τουρισμός και η αλόγιστη γεωργική ή βιομηχανική εκμετάλλευση.Δυνατότητα συντήρησης και αποκατάστασης των τεσσάρων πιο επιβλητικών οικοδομημάτων της ακρόπολης της Καρθαίας, δηλαδή των ναών του Απόλλωνος και της «Αθηνάς», του Πρόπυλου και του κτηρίου D, αλλά και ανάδειξης της περιοχής σε οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο έδωσε το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης.
Η συντήρηση των μνημείων της ακρόπολης της αρχαίας Καρθαίας στόχευε στην κατά το δυνατό αποκατάσταση των φθορών που έχουν υποστεί στο πέρασμα των αιώνων και στην πρόληψη μελλοντικών. Έγινε προσπάθεια αποκατάστασης των μνημείων στο βαθμό που επιτρέπει το σωζόμενο αρχαίο υλικό και η λελογισμένη χρήση νέου, μέχρι του σημείου στο οποίο η αρχική μορφή τους γίνεται κατανοητή στο ευρύ κοινό και να αποδοθεί, μερικώς, η τρίτη διάσταση. Το είδος και η έκταση των επεμβάσεων σε κάθε μνημείο καθορίστηκε από την αρχαιολογική σημασία του και τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον.Ολες οι εργασίες έγιναν στο πλαίσιο του Γ ΚΠΣ και του ΕΣΠΑ. Και στα δύο προγράμματα ολοκληρώθηκε το φυσικό αντικείμενο, ενώ στο ΕΣΠΑ επεστράφησαν περισσότερα από 100 χιλιάδες ευρώ, που η χρηστή (και αυστηρή) διοίκηση επέτρεψε να εξοικονομηθούν.
«Η δημιουργία αυτού του αρχαιολογικού πάρκου για έναν χώρο από τον 5ο αιώνα π.Χ., είναι ένα εξαιρετικό μάθημα στην ανάκτηση και την ανάδειξη του Κλασικού τοπίου της Ευρώπης» τόνισε η κριτική επιτροπή.Το φιλόδοξο έργο αποκατάστασης και ανάδειξης του προμαχώνα του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου διήρκεσε δέκα χρόνια. Το σύνθετο αμυντικό συγκρότημα βρισκόταν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης όταν το έργο ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, μετά την κατάρρευση μεγάλων τμημάτων της αρχικής τοιχοποιίας του προμαχώνα.
Η ανακατασκευή σε μεγάλο βαθμό είχε γίνει από τους Ιταλούς, κατά τον 20ό αιώνα και τα αποτελέσματα από εκείνες τις παρεμβάσεις οδήγησαν σε μεγάλο κίνδυνο το μνημείο. Ευτυχώς, χάρη στις πρώτες επεμβάσεις αποσοβήθηκαν μεγαλύτερης έκτασης καταρρεύσεις, ενώ στη συνέχεια, η Επιστημονική Επιτροπή Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου του υπουργείου Πολιτισμού, υλοποίησε τα έργα στο πλαίσιο των σχετικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης. Εκτός από την ενίσχυση της δομής του Προμαχώνα, το έργο είχε σαφή στόχο να μετατρέψει την περιοχή σε ένα κατάλληλο δημόσιο χώρο για πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο συγκρότημα του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου.
«Το έργο έχει ενισχύσει αυτό το σημαντικό κομμάτι της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στην πόλη της Ρόδου και βοήθησε να ανακτηθεί η τοπογραφική θέση του φρουρίου. Εχει επίσης δημιουργήσει έναν νέο χώρο για δημόσιες δραστηριότητες, με το Παλάτι να λειτουργεί σαν κέντρο των δραστηριοτήτων της πόλης», σημείωσε η κριτική επιτροπή.
Αλλα βραβεία πήραν η Εκκλησία του Αγίου Μαρτίνου στο Στάρι Μπροντ της Κροατίας, συγκρότημα μπαρόκ κτιρίων και κήπων στην Τσεχία, η Λευκή Πυραμίδα της Ρώμης κ.ά.
«ΔΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΚΑΡΘΑΙΑΣ»
Το θέατρο της Καρθαίας είναι το τελευταίο μνημείο που ανασκάφηκε. Είχε ιδρυθεί σε απόσταση περίπου 80 μ. από τη θάλασσα, μέσα σε φυσική κοιλότητα της νοτιοδυτικής κλιτύος της Ασπρης Βίγλας, δηλαδή του λόφου στην άκρη του οποίου απλώνεται η ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Τμήμα του είχε αποκαλυφθεί το 1965 από την Εφορεία Κυκλάδων. Ανασκαφές είχαν γίνει και αργότερα, με συμμετοχή και της τέως γ.γ. Πολιτισμού δρος Λίνας Μενδώνη, η οποία είναι και μέλος της επιστημονικής επιτροπής. Από το 2011 η αποκάλυψη, στερέωση και ανάδειξή του έχει ενταχθεί σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, ενώ παράλληλα η ανασκαφή του εντάσσεται στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής ανασκαφής Καρθαίας.
Η κατασκευή του μνημείου χρονολογείται, από μορφολογικά κυρίως κριτήρια, στην Ελληνιστική Περίοδο. Η κατασκευή του είναι απλή και ενταγμένη στη μορφολογία της περιοχής. Η κυρία Σημαντώνη λέει πως κατά την αρχαιότητα είχε 4 κερκίδες και ήταν χωρητικότητας 800 θεατών, αλλά τώρα χωρά μέχρι 350. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων έχει προδιαγραφές για ήπια χρήση του, με ημερήσιο φως. Σώζει ακόμα και τον αποχετευτικό αγωγό του κοίλου, ο οποίος λειτουργεί, αλλά έχει τρωθεί ανά τους αιώνες. Η κυρία Σημαντώνη-Μπουρνά αναφέρει ονομαστικά τους νεότερους που «δίνουν και τη ζωή τους για την Καρθαία», τη δρα αρχαιολογίας Τάνια Πανάγου, την αρχιτέκτονα-μηχανικό Δήμητρα Μαυροκορδάτου και τον διοικητικό υπάλληλο Κίτσο Λεωνάτη, χάρη στην αφοσιωμένη δουλειά των οποίων το έργο ολοκληρώθηκε. Οπως μας λέει, έχουν εντοπιστεί στρώματα με μεσοκυκλαδική κεραμεική, χωρίς αρχιτεκτονικά μέλη. Αυτά θα διερευνηθούν σε ανασκαφές.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ «ΕΘΝΟΣ»
