 |
| Η Νησίδα Ψείρα στην Κρήτη |
Δύο νέες μινωικές φρυκτωρίες ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στην Ανατολική Κρήτη και συγκεκριμένα στην περιοχή Ψείρα κοντά στον Άγιο Νικόλαο και στη νήσο Ψείρα στο Νομό Λασιθίου από τον αρχαιολόγο Νίκο Παναγιωτάκη, o οποίος για πρώτη φορά διεθνώς ανακαλύπτει τις πρώτες μινωικές φρυκτωρίες στην επαρχία Πεδιάδος και ειδικά στο χωριό Ζωφόροι το 1983 και πραγματοποιεί επιστημονικές δημοσιεύσεις σε ξένα περιοδικά, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στη μινωική αρχαιολογία.
 |
| Η νησίδα από την απέναντι ξηρά |
 |
| Μέρος του μινωικού οικισμού επί της νησίδας |
Χαρακτηριστικό δείγμα των αγγείων είναι ο πυθαμφορέας του 1.600-1.500 π.Χ., ο οποίος είναι διακοσμημένος με κεφάλια από βόδια και κλάδους ελιάς σε κάθε πλευρά του. Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι αρχαιολόγοι συμπέραναν ότι ο τόπος ήταν πλούσιος και οι κάτοικοι ήταν εύποροι έμποροι και ψαράδες. Επίσης, πιθανότατα ασχολούνταν με την επεξεργασία σφουγγαριών και πορφύρας.Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006,
Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ
τος και δύο στέρνες συγκέντρωσης νερού της βροχής (από τις παλαιότερες στο κόσμο).
Η έρευνα συνεχίζεται καθώς θεωρείται ότι τα ευρήματα αυτά είναι έργα Μινωιτών, χωρίς μεταγενέστερες παρεμβάσεις. Ακόμη τα τελευταία χρόνια διερευνάται ανασκαφικά μινωικό ναυάγιο, καθώς λίγα μέτρα από την ακτή του νησιού υπάρχουν πολλά αρχαία ναυάγια, γεγονός που έχει προσελκύσει κατά το παρελθόν δύτες αρχαιοκάπηλους
ΠΗΓΗ/pezopories.blogspot.gr/2016/
Οι φρυκτωρίες αποτελούσαν ένα σύνθετο σύστημα επικοινωνίας και άμυνας ταυτόχρονα, το πρώτο, τουλάχιστον στον δυτικό πολιτισμό. Είναι μάλιστα από τα σημαντικότερα μνημειακά σύνολα του μινωικού πολιτισμού και τώρα αποδεικνύεται πως το εν λόγω σύστημα λειτουργούσε σε όλη την Κρήτη καλύπτοντας μια ακτογραμμή περίπου 1.100 χιλιομέτρων.
Κύριε Παναγιωτάκη, πώς βρέθηκαν οι δύο νέες φρυκτωρίες;
Οι ανθρώπινες κοινωνίες, αξιοποιώντας το έδαφος και το φως, αναρριχήθηκαν στους αιώνες και τις χιλιετίες πλάθοντας με κόπο αδιάκοπα το προϊστορικό και ιστορικό γίγνεσθαι.
Τελικά οι άνθρωποι μαθαίνουν για το φως, το ανακαλύπτουν χωρίς τη βοήθεια του μυθολογικού Προμηθέα. Ο Νίκος Καζαντζάκης αναφέρει: «Τι θα πει ευτυχία, να ζεις όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως, να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια».
Οι μινωικές φρυκτωρίες, οι πρώτες παγκοσμίως εντοπισμένες επί του εδάφους, κατασκευάζονται στην Κρήτη την περίοδο των πρώτων ανακτόρων (1900-1700 π.Χ.) και λειτουργούν με πυρές και πυρσούς για την αποστολή κωδικοποιημένων μηνυμάτων με την ταχύτητα του φωτός.
Εγκατάλειψη
Οι φρυκτωρίες βρίσκονται επίσης σε όλη την υπόλοιπη Κρήτη. Ειδικότερα, στο Καβούσι Ιεράπετρας, η κοντινότερη είναι στην περιοχή Ψείρα, και απέχει περί τα 2 χιλιόμετρα από την πόλη του Αγίου Νικολάου. Σε αυτήν με οδήγησαν οι πληροφορίες του φίλου Γιώργου Αφορδακού. Ο καθηγητής Ph. Betancourt αναφέρει μια πιθανή φρυκτωρία στο υψηλότερο σημείο του νησιού της Ψείρας.
 |
| Ο Μινωικός οικισμός και η απέναντι γη - ΑΕΡΟ ΦΩΤΟ ΒΙΝΤΕΟ by Vlassopoulos |
Οι μινωικές φρυκτωρίες κατασκευάζονται την περίοδο των πρώτων ανακτόρων και χρησιμοποιούνται μέχρι την εγκατάλειψή τους τον 17ο αιώνα π.Χ. Πιθανότατα το ανωτέρω γεγονός να σχετίζεται με την καταστροφή ακόμα και από πυρκαγιά του μεγαλύτερου μέρους του δάσους της Κρήτης, με αποτέλεσμα την αχρηστία τους.
Κατά τη διάρκεια των δεύτερων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ.) οι Μινωίτες στράφηκαν περισσότερο προς τη θάλασσα που διέσχιζαν προς όλες τις κατευθύνσεις μεταφέροντας τα εκλεκτά μινωικά προϊόντα.
Με τη βοήθεια των πλοίων ήταν ακόμα δυνατή η διαφύλαξη των ακτογραμμών της. Η ακμή και η ανάπτυξη της περιόδου των δεύτερων ανακτόρων ίσως οφείλεται στην καταστροφή μεγάλου τμήματος του δάσους που όπως προαναφέραμε υπήρχε.
Η καταστροφή αυτή αποδέσμευσε μεγάλα τμήματα εύφορης γης εμπλουτισμένης με την τέφρα από το ηφαίστειο της Θήρας αλλά και τη στάχτη από το δάσος.
Η παραγωγή των κρητικών προϊόντων θα αυξήθηκε τόσο που κρίθηκε απαραίτητο να οικοδομηθούν ανάκτορα στην ενδοχώρα της Κνωσού, όπως των Αρχανών και του Γαλατά, για να ελέγχουν και να βοηθούν τη μεταφορά τους προς την Κνωσό και τα λιμάνια της.
Η ανακάλυψη των μινωικών φρυκτωριών κάτω από τον φωτεινό ουρανό της Κρήτης και πάνω στο στολισμένο με τη χλωρίδα της έδαφος, και μάλιστα από μια επιφανειακή έρευνα, ήταν πράγματι απρόσμενη και απίστευτη.
Η μινωική Κρήτη διέθετε το πρώτο μέχρι σήμερα γνωστό σύστημα άμυνας και επικοινωνίας, που περίμενε καρτερικά 37 αιώνες από την τελευταία χρήση του, κάτω από το άπλετο κρητικό ηλιακό φως να εντοπιστεί και να αναδειχθεί, όπως και τόσοι άλλοι θησαυροί, έργα των Μινωιτών προγόνων.
 |
| ΑΕΡΟ ΦΩΤΟ ΒΙΝΤΕΟ by Vlassopoulos |
Γιατί όμως τέτοιας κλίμακας έργο;
Οι εξηγήσεις είναι σίγουρα πολλές. Ιεραρχώντας τις πιο πειστικές, καταλήγουμε στα ακόλουθα:
α) Η τεράστια ακτογραμμή της Κρήτης, συνολικού μήκους περίπου 1.100 χιλιομέτρων, αποτελούσε μια εφιαλτική πύλη εισόδου εισβολέων διά της Μεσογείου Θαλάσσης και από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
β) Το πυκνό δάσος στη μεγαλύτερη τουλάχιστον έκταση του νησιού, όπως αποδεικνύεται από το ύψος των μινωικών φρυκτωριών, παρείχε κάλυψη στους εισβολείς.
γ) Η Κρήτη από τους προϊστορικούς χρόνους μαγνητίζει λόγω του φυσικού της πλούτου, επιλεγμένη από τους εισβολείς τριών ηπείρων που την περιβάλλουν.
δ) Οι Μινωίτες πρόγονοι, έχοντας θαυμαστές γνώσεις σε κάθε τομέα δράσης και σίγουρα συμφωνώντας με την κεντρική εξουσία για την πλήρη αξιοποίηση της ενδοχώρας (Ζώμινθος, ανασκαφή Ι. Σακελλαράκη) και της χρησιμοποίησης όλων των πλουτοπαραγωγικών πηγών, έπρεπε να θέσουν σε πρώτη προτεραιότητα την προστασία της νήσου από τους εισβολείς.
ΔΕΙΤΕ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Ετσι γεννήθηκε η σκέψη για την κατασκευή του πρώτου συστήματος άμυνας και επικοινωνίας στη μινωική Κρήτη. Η μινωική Κρήτη, με το ασύλληπτο έργο των φρυκτωριών της, γίνεται μέρα και νύχτα φωτεινή, την ημέρα λούζεται το άπλετο φως του ήλιου και τη νύχτα αναλάμπει διά των πυρών και των σημάτων των πυρσών από τις μινωικές φρυκτωρίες. Οι εισβολείς, μέσα στο σκοτεινό δάσος και τη σκοτεινή νύχτα, αποτυγχάνουν να νικήσουν τους ελεύθερους ετοιμοπόλεμους δημιουργούς – συμμάχους του φωτός.
Φως και τη νύχτα
Υπάρχει δηλαδή παντού φως και τη νύχτα;
Το φως των φρυκτωριών αφυπνίζει, καταδιώκοντας τα σκοτάδια της νύχτας και παράλληλα τους εισβολείς εχθρούς. Οι Μινωίτες αντιστέκονται οργανωμένα, αδιάκοπα, επενδύοντας τα μέγιστα στην άμυνα και την επικοινωνία. Δίνουν έτσι για πρώτη φορά το παράδειγμα για μια πρώιμη συνειδησιακή αφύπνιση, αφετηρία για τη διαχρονική ανδρεία των πολεμιστών της σε όλα τα πεδία των μαχών, είτε εντός Κρήτης είτε εκτός.
Παράλληλα όμως με το φως των φρυκτωριών λάμπουν διαχρονικά τα δημιουργήματα, τα επιτεύγματα, οι μινωικοί θησαυροί που κοσμούν τα μουσεία της Κρήτης και του κόσμου και προκαλούν άπειρα μάτια να τα θαυμάσουν και να τα δουν από κοντά στον γενέθλιο τόπο τους.
Όμως, οι παγκόσμιοι επισκέπτες της Κρήτης έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν όχι μόνο τους πολιτιστικούς θησαυρούς της αλλά επίσης και δείγματα από το αρχαίο περιβάλλον της όπως το αρχαιότερο μινωικό ελαιόδεντρό της, εκείνο που σήμερα τιμούμε, την ελιά του Αζοριά (14,2 μ. περίμετρος) στο Καβούσι Ιεράπετρας, γύρω στο 1400 π.Χ.
Το φως του σύμπαντος ενωμένο με το φως των μινωικών φρυκτωριών και το φως που εκπέμπει η ελιά του Αζοριά στο Καβούσι Ιεράπετρας αποτελούν την κατεξοχήν δέσμη ελπιδοφόρου φωτός, οδηγό για ειρήνη, συνύπαρξη και ευτυχία των λαών της Γης.
www.mykriti.gr/ΣΥΝΈΝΕΤΥΞΗ ΣΤΟ efsyn.gr ΣΤΙΣ 11 Μαΐου 2016
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ
24/11/12
Μια είδηση από την Κνωσό στο παλάτι της Φαιστού μπορούσε να μεταδοθεί σε λίγα μόλις λεπτά καλύπτοντας απόσταση 50 χιλιομέτρων ανάμεσα από βουνά και φαράγγια πριν 3,500 χρόνια .Το ίδιο μήνυμα μπορούσε να μεταδοθεί και σε όλο το Αιγαίο και ποιος ξέρει που αλλού ,αλλά και πόσο μακριά
ΕΠΙΣΗΣ
ΤΟ ΜΙΝΩΙΚΟ ΙΕΡΟ ΚΟΡΥΦΗΣ ΤΟΥ ΒΡΥΣΙΝΑ
ΕΠΙΣΗΣ
ΔΕΙΤΕ
Όλα ήταν έτοιμα για την αναβίωση των μινωικών φρυκτωριών, αλλά ξαφνικά τα πάντα ανατράπηκαν, αφού υπήρξε εισαγγελική παρέμβαση έπειτα από έγγραφο που εστάλη απο την Αρχαιολογία προς τον εισαγγελέα Ηρακλείου ζητώντας την ακύρωση της εκδήλωσης για τις φρυκτωρίες! Διαβάστε εδώ τι συνέβη το 2015
"Πυρ" κατά της Aρχαιολογίας για τις μινωικές φρυκτωρίες
Ή εδώ......
"Πυρ" κατά της Aρχαιολογίας για τις μινωικές φρυκτωρίες
Όλα ήταν έτοιμα για την αναβίωση των μινωικών φρυκτωριών, αλλά ξαφνικά τα πάντα ανατράπηκαν, αφού υπήρξε εισαγγελική παρέμβαση έπειτα από έγγραφο που εστάλη απο την Αρχαιολογία προς τον εισαγγελέα Ηρακλείου ζητώντας την ακύρωση της εκδήλωσης για τις φρυκτωρίες!Μάλιστα σήμερα υπήρξε και συνέχεια στο θέμα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο "Συνομιλώντας με τον Μινωικό Πολιτισμό", συνδιοργανωτή της αναβίωσης των μινωικών φρυκτωριών που με σκληρή γλώσσα κάνει λόγο για κυνήγι μαγισσών στους φίλους του Μινωικού Πολιτισμού, και στρέφεται εναντίον της Αρχαιολογίας προσθέτοντας χαρακτηριστικά ότι «δε θα υποκύψουν στους εκβιασμούς καμίας υπηρεσίας που λάμπει διά της απουσίας της».
.
Αναλυτικότερα αναφέρεται: «Ο Πολιτιστικός Σύλλογος "Συνομιλώντας με τον Μινωικό Πολιτισμό", συνδιοργανωτής της αναβίωσης των μινωικών φρυκτωριών την ασέληνο νύχτα της 17ης Μαΐου, Παγκόσμιας Ημέρας Τηλεπικοινωνιών συνεχίζει να στηρίζει την προσπάθεια που γίνεται από τον αρχαιολόγο κ. Νίκο Παναγιωτάκη, τους πολιτιστικούς συλλόγους και περίπου 600 εθελοντές για την ανάδειξη και προστασία του φυσικού αυτού αρχαιολογικού χώρου μεγίστης σπουδαιότητας για την ιστορία και την ιδιαιτερότητα της Κρήτης».
Όπως επισημαίνεται, «δε θα υποκύψουμε στους εκβιασμούς καμίας υπηρεσίας, που λάμπει διά της απουσίας της στην ουσιαστική προστασία αυτών των μνημείων και, αντί να τα έχει προστατεύσει ανακηρύσσοντας τα επίσημα σε αρχαιολογικά μνημεία 14 χρόνια μετά την ανακάλυψή τους από τον αρχαιολόγο κ. Νίκο Παναγιωτάκη, τα αφήνει να καταστρέφονται και να είναι στο έλεος της φύσης και των ανθρώπων. Προτιμά να κηρύσσει "κυνήγι μαγισσών" στους φίλους του Μινωικού Πολιτισμού και στους ενεργούς πολίτες της Πεδιάδας και να τους κατηγορεί για πιθανούς πυρομανείς καταστροφείς, λόγω της ενέργειας που προγραμματίζουν με τους πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής να υψώσουν συμβολικά πυρσούς στους τόπους που οι πρόγονοι τους έκαιγαν φωτιές πριν 4.000 χρόνια.
Το Δ.Σ. και η πρόεδρος του Συλλόγου Τερέζα Βαλαβάνη».
- Να σημειωθεί ότι το άναμμα των φρυκτωριών της μινωικής εποχής - ενός συστήματος επικοινωνίας με φωτιές σε υψηλά σημεία - προσπαθούσε να αναβιώσει η "Πρωτοβουλία Πολιτών για τη Διάσωση και Αειφόρο Ανάπτυξη της Πεδιάδας".
Μάλιστα είχε προγραμματίσει την εκδήλωση για την ερχόμενη Κυριακή 17 Μαΐου και είχε ανοίξει σχετική σελίδα στο facebook, καλώντας όσους θέλουν να συμμετάσχουν ή να βοηθήσουν!
Ωστόσο χθες στη σελίδα αυτή εμφανίστηκε το παρακάτω μήνυμα:
- «Επείγον: Η Αρχαιολογία με έγγραφό της προς τον εισαγγελέα Ηρακλείου ζητάει την ακύρωση της εκδήλωσης για τις φρυκτωρίες!!! Ήδη υπάρχει εισαγγελική παρέμβαση για τη μη πραγματοποίηση του ανάμματος. Θα σας ενημερώσουμε με νέα ανάρτηση για την εξέλιξη.
Σαν πρώτο σχόλιο: Γι' αυτό αυτός ο τόπος με τα τόσα καλά έχει καταντήσει σε τέτοια χάλια. Μια ενέργεια που θα δώσει τεράστια προβολή στον τόπο μας "κολλάει" στα γρανάζια της γραφειοκρατίας. Οι υπηρεσίες που δεν ενδιαφέρθηκαν τόσα χρόνια για την προστασία αυτών των χώρων και δεν τους ανακήρυξαν ούτε καν προστατευόμενους τώρα έρχονται με περίσσια ευαισθησία-υποκρισία να τους "προστατέψουν" από εμάς. Σε εμάς εξαντλούν όλη τους τη νομιμότητα; Και μάλιστα σε μη κηρυγμένους από τους ίδιους αρχαιολογικούς χώρους; Αυτές οι αγκυλώσεις δεν αφήνουν αυτό τον τόπο να πάει μπροστά. Αντί να επιβραβευτεί αυτή η ενέργεια, διώκεται με βάση το περίφημο γράμμα του νόμου!!!».
Για του λόγου το αληθές, επισυνάπτεται και το έγγραφο της Εφορίας Αρχαιοτήτων προς την Εισαγγελία:
Έτσι, παρά τις αντιδράσεις που υπάρχουν από πλευράς Αρχαιολογίας, οι διοργανωτές καλούν τους πολίτες την Κυριακή 17 Μαΐου και ώρα 22:30 να αντικρίσουν το θέαμα της αναμετάδοσης μηνυμάτων με πυρσούς και με πυρές από τις μινωικές φρυκτωρίες, το οποίο θα είναι ορατό από τα Λασιθιώτικα βουνά, το Γιούχτα και την υπερυψωμένη δυτική οριογραμμή της γεωγραφικής ενότητας της Πεδιάδας.
Σε προγενέστερο άρθρο του για την αναβίωση-αναμετάδοση μηνύματος από τις μινωικές φρυκτωρίες της γεωγραφικής ενότητας της Πεδιάδας, ο αρχαιολόγος Νίκος Παναγιωτάκης είχε αναφέρει τα εξής:
«Ο πολιτιστικός Σύλλογος για την "Αειφόρο ανάπτυξη της Πεδιάδας" καθώς και ο Σύλλογος "Συνομιλώντας με το μινωικό πολιτισμό" διοργανώνουν την αναβίωση-αναμετάδοση μηνυμάτων με πυρσούς και με πυρές από τις μινωικές φρυκτωρίες όπως είχα προτείνει παλαιότερα, σε άρθρο του Παναγιώτη Γεωργουδή στην "Ελευθεροτυπία".
Η αναβίωση-αναμετάδοση μηνύματος από τις μινωικές φρυκτωρίες προγραμματίστηκε για να γίνει την ασέληνο νύχτα της 17ης Μαΐου 2015 και ώρα 22:30, συνδέοντάς την και με την επέτειο της Μάχης της Κρήτης το 1941. Συνέπεσε ταυτόχρονα με την Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών εορταζόμενη ήδη από το 1865. Κάθε χωριό από τα 116 της γεωγραφικής ενότητας της Πεδιάδας Ηρακλείου θα επανδρώσει τις μινωικές φρυκτωρίες του με τρία άτομα σε κάθε μία τα οποία θα αναλάβουν με τη σειρά τους τη μετάδοση μηνύματος με πυρσούς και φωτιές από τη θάλασσα προς την ενδοχώρα. Το κορυφαίο αυτό πολιτιστικό γεγονός θα γίνεται σε όλη την Κρήτη τα επόμενα χρόνια, αφού θα δοθεί η δυνατότητα εντοπισμού και των λοιπών μινωικών φρυκτωριών.
Στην αναβίωση-αναμετάδοση μηνύματος από τις μινωικές φρυκτωρίες, θα συμμετέχουν οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι της γεωγραφικής ενότητας της Πεδιάδας, οι εμπλεκόμενοι έξι Δήμοι καθώς και η Περιφέρεια Κρήτης διά του Κωνσταντίνου Φασουλάκη, εντεταλμένου συμβούλου επί των πολιτιστικών θεμάτων. Το θέαμα της αναβίωσης μετάδοσης μηνύματος τη νύχτα της 17ης Μαΐου 2015 θα είναι ορατό από τα Λασιθιώτικα Bουνά, το Γιούχτα, καθώς και την υπερυψωμένη δυτική οριογραμμή της γεωγραφικής ενότητας της Πεδιάδας.
Οι μινωικές φρυκτωρίες, "Σωροί" όπως συχνά αποκαλούνται ως τοπωνύμια λόγω του σχήματός τους (κόλουρος κώνος), είναι κατασκευές 4.000 ετών, συνδυάζοντας αμυντικό και επικοινωνιακό ρόλο με σκοπό τον πλήρη έλεγχο των μινωικών δρόμων τους οποίους και ορίζουν αλλά και της ακτογραμμής. Το σωζόμενο ύψος τους κυμαίνεται από 3 έως 8 μέτρα με σκοπό να ξεπεράσουν το επίπεδο βλάστησης της εποχής εκείνης (δάση με πρίνους, άγριο-χαρουπιές, αμυγδάλους κ.ά.), ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος των μινωικών δρόμων αλλά και η γρήγορη επικοινωνία τη νύχτα με φωτεινά σήματα και πυρρές και την ημέρα με καπνό χειρονομίες και φωνές. Οι μινωικές φρυκτωρίες επανδρώνονταν με φρουρές από τους γειτονικούς οικισμούς, ημέρα και νύχτα, για το διαρκή έλεγχο της ενδοχώρας μέσω των διαδρομών από φρυκτωρία σε φρυκτωρία, εξασφαλίζοντας έτσι τις μετακινήσεις των ανθρώπων και των αγαθών καθώς και τη μόνιμη επικοινωνία στο μινωικό κόσμο. Η έκταση που καταλαμβάνουν κυμαίνεται από ένα έως και ενάμιση στρέμμα.
Το πρόβλημα που ανάγκασε τους προγόνους Μινωίτες να κατασκευάσουν το τεράστιο αυτό έργο, το μεγαλύτερο τεχνικό έργο της μινωικής Κρήτης, είναι διπλής αιτιολογίας. Αφενός η υπερβολικά μεγάλη ακτογραμμή της Κρήτης, 1.047 km, που δέχονταν διαρκώς εισβολείς, και αφετέρου το δάσος που κάλυπτε τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του νησιού. Στο δάσος αυτό κατέφευγαν οι εισβολείς και δημιουργώντας συνεχώς προβλήματα, ανάγκασαν τους μακρινούς προγόνους μας στη σύλληψη και κατασκευή του συγκεκριμένου συστήματος επικοινωνίας και άμυνας. Οι μινωικές φρυκτωρίες επομένως με το διπλό ρόλο τους, αμυντικό και επικοινωνιακό, επέτρεψαν αναμφισβήτητα τη γέννηση και την ανάπτυξη του πρώτου μεγαλειώδους ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Η σύλληψη αυτής της ιδέας της σύζευξης του συστήματος άμυνας και επικοινωνίας που έλαβε χώρα στη μινωική Κρήτη των πρώτων ανακτόρων(1900-1700 π.Χ.) υποδηλώνει ανθρώπους υψηλής νοημοσύνης με απεριόριστες δυνατότητες. Το εντυπωσιακότερο όμως είναι πως η καταπληκτική αυτή ιδέα έγινε έργο αθάνατο και διαχρονικό σε ολόκληρη την Κρήτη από γενιές Μινωιτών που συνέπραξαν, συναγωνίστηκαν για την κοινή ιδέα, συν-δημιούργησαν, συν-οικοδόμησαν, συν-αποφάσισαν για την κοινή τους επιβίωση.
Συνδέοντας επομένως το παρελθόν 4.000 ετών στη γεωγραφική ενότητα της Πεδιάδας με τα 116 χωριά και κωμοπόλεις του σήμερα, επανδρώνοντας τις μινωικές φρυκτωρίες, και επικοινωνώντας με φωτεινά σήματα και πυρρές, όπως εκείνοι, επιδιώκουμε την επαναφορά της μακρινής εκείνης ανάμνησης, της επαναλειτουργίας του μοναδικού εκείνου συστήματος άμυνας και επικοινωνίας καθώς σήμερα πολλές μινωικές φρυκτωρίες κινδυνεύουν άμεσα εκτός από τα δημόσια και ιδιωτικά έργα από τους επενδυτές της πράσινης ανάπτυξης.
Τι άλλαξε σήμερα μετά από τέσσερεις χιλιετίες στο νησί της Κρήτης; Μήπως εδώ και τόσα χρόνια δεν επαναλαμβάνονται συνεχώς τα ίδια σχεδόν γεγονότα με άλλους πρωταγωνιστές; Μήπως η Κρήτη λυτρώθηκε ποτέ από τους εισβολείς των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα; Έπαψε ποτέ να είναι το επίκεντρο πολεμικών συρράξεων και πόλος έλξης της απληστίας των κοσμοκρατόρων; Ας αναρωτηθούμε πόσες φορές κατακτήθηκε, πόσες φορές λεηλατήθηκε και πόσες αντιστάθηκε…
Η κατασκευή των μινωικών φρυκτωριών είναι, όπως συμπεραίνεται, η πρώτη ουσιαστική δράση αποτροπής και αντίστασης των Μινωιτών Κρητών ενάντια στους εισβολείς που η οριστική αντιμετώπισή τους τα χρόνια εκείνα επέτρεψε το προβάδισμα στην κοινωνική και πολιτιστική υπεροχή με αθάνατα έργα τέχνης, που κοσμούν σήμερα τα Μουσεία της Κρήτης. Επικοινωνούσαν αμυνόμενοι και αμύνονταν επικοινωνώντας. Αυτή είναι η Κρήτη των αιώνιων μαχών, των ηρωικών της πολεμιστών, της ριζωμένης παράδοσης αντίστασης, που οι κορυφαίοι αρχαιολογικοί της χώροι όπως και οι μινωικές φρυκτωρίες, λείπουν παντελώς από τα μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO».
Ακολουθώντας τα ίχνη των αρχαίων προγόνων
Το πώς σήμερα καταστρέφεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυτό το πλέγμα των μοναδικών αρχαίων μνημείων στηλιτεύει σε άρθρο της, με αφορμή ξενάγηση που έγινε από τον Πεδιαδίτη αρχαιολόγο Νίκο Παναγιωτάκη στις μινωικές φρυκτωρίες - στην οποία και συμμετείχε - η κ. Τερέζα Βαλαβάνη, πρόεδρος του Συλλόγου "Συνομιλώντας με το Μινωικό Πολιτισμό".
Διαβάστε τι είχε γράψει πριν από ένα χρόνο, στις 10 Μαΐου 2014, η γνωστή ψυχολόγος, εικαστικός και συγγραφέας:
«Βρισκόμαστε στη δεκαετία του '80. Ένας νέος Πεδιαδίτης, καβάλα σ' ένα άλογο, ακολουθεί ακούραστος δύσβατα μονοπάτια. Επί παντός καιρού και επί χρόνια, ανεβοκατεβαίνει σε κορυφογραμμές και λόφους, ξεπεζεύει, ερευνά διεξοδικά, ανακαλύπτει. Ανακαλύπτει πολύ περισσότερα απ' ό,τι θα μπορούσε ποτέ κανείς να υποθέσει, ακολουθώντας τα παλιά ξεχασμένα μονοπάτια. Πρόκειται για έναν άγνωστο ακόμα αρχαιολόγο, τον Νίκο Παναγιωτάκη. Η γιοργαλίδικη φοράδα του, η Ίρα, δωρεά από τη σύνταξη ενός Βέλγου φιλέλληνα, θα γίνει αχώριστος σύντροφος του και σιωπηλός μάρτυρας πολλών στιγμών έντονης εσωτερικής συγκίνησης. Γιατί η κρητική γη της Πεδιάδας και το Ομφάλιο Πεδίο, που αποτελούν σε μεγάλο βαθμό το πεδίο επιφανειακής αρχαιολογικής έρευνας και καταγραφής του αρχαιολόγου μας, που συλλέγει στοιχεία για τη διδακτορική του διατριβή, με την αμέριστη συνδρομή των κατοίκων των χωριών, αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά τους, ένα προς ένα, στο νέο άντρα που σκύβει πάνω τους με σέβας, αγάπη, συγκίνηση, φιλομάθεια, καθώς και απεριόριστη υπομονή και επιμονή.
Για να τα βγάλει πέρα, αλλά και θέλοντας ν' αναβιώσει τη ζωή των προγόνων του, νεωτέρων και αρχαιότερων, ασχολείται ταυτόχρονα με την αρχαιολογική του έρευνα, με τη βιολογική καλλιέργεια και εκτροφή αιγοπροβάτων. Όλα του τα προϊόντα, λάδι, φρούτα, κηπευτικά, γάλα, τυρί, είναι αγνά και εξαιρετικής ποιότητας, αυθεντική συνέχεια της περίφημης μεσογειακής διατροφής, που οι ρίζες τις χάνονται στους αρχαίους αποθηκευτικούς πίθους των Μινωιτών. Με μεγάλες οικονομικές στερήσεις και απεριόριστη αντοχή στις κακουχίες και στις απογοητεύσεις, προβάλλοντας σε κάθε χωριό οπτικοακουστικό υλικό και ευαισθητοποιώντας τους κατοίκους για την άγνωστη πολιτιστική κληρονομιά τους, ο Νίκος Παναγιωτάκης καταφέρνει να ολοκληρώσει έναν ηράκλειο άθλο, ανακαλύπτοντας στην κυριολεξία "μια Πεδιάδα γεμάτη αρχαία", όπως τιτλοφορεί ο Παναγιώτης Γεωργουδής, το αντίστοιχο άρθρο.
Ολοκληρώνοντας τη μεγαλύτερη επιφανειακή έρευνα για τα δεδομένα της Ελλάδας, "αλωνίζει" για πάνω από 30 χρόνια μια έκταση οκτακοσίων τετραγωνικών χιλιομέτρων στην περιοχή της Πεδιάδας του νομού Ηρακλείου, καταγράφοντας πάνω από 8.000 τοπωνύμια και εντοπίζοντας πάνω από 2.000 αρχαιολογικές θέσεις, ανάμεσα στις οποίες και την ανακτορική θέση στο Γαλατά. "Η Πεδιάδα υπήρξε σε όλες τις εποχές οικονομικό, θρησκευτικό, βιοτεχνικό, πολιτιστικό και στρατηγικό κέντρο. Τη Μινωική εποχή ήταν η ενδοχώρα των ανακτόρων". Πάνω από 100 κλούβες με ευρήματα από την επιφάνεια του εδάφους, παραδίδονται στην αρχαιολογική υπηρεσία. Στα 116 χωριά και οικισμούς που περιλαμβάνει η έρευνα του Νίκου Παναγιωτάκη αντιστοιχούν στο καθένα κατά μέσο όρο 30-50 αρχαιολογικές θέσεις! Στενή συνεργάτιδά του στην επίπονη και μακροχρόνια αυτή έρευνα η αδελφή του δρ Μαρίνα Παναγιωτάκη, επίσης αρχαιολόγος, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Μαζί τους 24 εκλεκτοί συνεργάτες διαφόρων ειδικοτήτων, αρχαιολόγοι, ιστορικοί, ανθρωπολόγοι, βιολόγοι, βοτανολόγοι, εδαφολόγοι, υδρολόγοι, επιστήμονες πληροφορικής κ.ά. Πέρα από τις 28 δημοσιεύσεις σ' επιστημονικά περιοδικά και ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια, η ομάδα ετοιμάζει προς έκδοση ένα πολύτομο πόνημα στα αγγλικά με τον αμερικάνικο εκδοτικό οίκο Instap Academic Press του Institute for Aegean Prehistory, έναν από τους ξένους χρηματοδότες αυτής της έρευνας. Στο υπό προετοιμασία έργο παρατίθεται τεκμηριωμένα, αναλύεται και συσχετίζεται το συνολικό υλικό, συνοδευόμενο από μια πλήρη ψηφιακή χαρτογράφηση όλων των αρχαιολογικών θέσεων.
Εξέχουσα θέση στην αρχαιολογική ανακάλυψη του Νίκου Παναγιωτάκη αποτελούν οι μινωικές φρυκτωρίες (ετυμολογικά από το φρυκτός = πυρσός και την ώρα = φροντίδα) της Πεδιάδας, ένα πυκνό πλέγμα 170 τεχνητών σωρών από χώμα και ημικυκλικούς τοίχους και πέτρες, σε σχήμα κόλουρου κώνου, με διάμετρο 15-47 και ύψος 3-8 μέτρα, ώστε να κατοπτεύουν πάνω από το ύψος των δέντρων των δασών. Χρονολογούνται από την παλαιοανακτορική εποχή, κυρίως από το 1900-1700 π.Χ. και βρίσκονταν πάνω σε κορυφές λόφων και κορυφογραμμές καθώς και στα μινωικά μονοπάτια. Έλεγχαν τη διακίνηση των προϊόντων προς τα παλάτια και τις επαύλεις, τους κινδύνους από εχθρούς και φυσικές καταστροφές, αποτελώντας ένα σύστημα ταυτόχρονα άμυνας και επικοινωνίας. Με τη μετάδοση φωτεινών σημάτων κατά τη νύχτα, σημάτων καπνού, χειρονομιών, πιθανόν κραυγών κατά την μέρα. "Οι Μινωίτες είναι ο πρώτος λαός που επένδυσε τόσο πολύ στην επικοινωνία σε συνδυασμό με την άμυνα", επισημαίνει ο Νίκος Παναγιωτάκης. Λόγω της τεράστιας ακτογραμμής της η Κρήτη έπρεπε να προστατεύεται τόσο από τους κινδύνους που φέρνει η θάλασσα, όσο κι από τις εχθρικές ή ληστρικές μετακινήσεις μέσα στα δάση που σκέπαζαν τότε το νησί.
Κυριακή στις 4 Μαΐου μια ομάδα περίπου 60 ατόμων, όλων των ηλικιών μαζί με αλλοδαπούς φίλους, μ' ένα κομβόι 20 αυτοκινήτων, ακολουθώντας το κάλεσμα του νεοσύστατου συλλόγου "Συνομιλώντας με τον Μινωικό Πολιτισμό", περιδιαβαίνουμε πέντε φρυκτωρίες και άλλες προϊστορικές εγκαταστάσεις της Πεδιάδας με ξεναγό μας τον αρχαιολόγο Νίκο Παναγιωτάκη (απ' όπου και η φωτογραφία). Αρχές του Φλεβάρη παρακολουθήσαμε σε εκτεταμένη οπτικοακουστική παρουσίαση το αντίστοιχο μάθημα από τον ίδιο αρχαιολόγο στη "Σχολή Σχέσεων" στο Ηράκλειο στα πλαίσια ευαισθητοποίησης του κοινού του Ηρακλείου και της Κρήτης πάνω σε θέματα της μοναδικής μινωικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το πρόγραμμα μας είναι εξαιρετικά απαιτητικό. Σκαρφαλώνουμε μέσα από δύσβατα μονοπάτια, πνιγμένα στην ανοιξιάτικη βλάστηση, ξεγλιστρώντας ανάμεσα σε βράχια, πέτρες, βάτα κι αγκάθια.
Ξεκινάμε με του Σωρού το Λαγκάδι στον Πατσίδερο. Σερνόμαστε κυριολεκτικά ένας προς ένα, κάτω από το κενό της μεταλλικής πόρτας της περίφραξης, με την οποία έχει αποκλείσει την πρόσβαση στη φρυκτωρία ο ιδιοκτήτης μιας περιφραγμένης περιοχής πολλών στεμμάτων. Μόνο στην Ελλάδα αναγνωρισμένοι επίσημα αρχαιολογικοί χώροι αντιμετωπίζονται από τους πολίτες σαν προσωπική τους ιδιοκτησία. Φτάνοντας μετά από λίγο περπάτημα στη φρυκτωρία, διαπιστώνουμε χωματουργικές εργασίες, που της έχουν δημιουργήσει ρήγμα, σαν βαθιά πληγή στα πέτρινα και χωμάτινα σωθικά της. Η υπόσχεση του ιδιοκτήτη να τη στηρίξει ξανά έμεινε εδώ και κάτι χρόνια υπόσχεση. Όμως η θέα από εκεί πάνω είναι εκπληκτική. Όπως και όλες οι άλλες φρυκτωρίες που επισκεφτήκαμε, προσφέρουν την πανοραμική δυνατότητα εποπτείας πολλών χιλιομέτρων γης, για την έγκαιρη προειδοποίηση σε περίπτωση κινδύνου. Σβόλοι καμένου, ψημένου πηλού διαφόρων μεγεθών, τεσσάρων χιλιάδων ετών, σε όλες τις φρυκτωρίες προδίδουν τις φωτιές που έκαιγαν εδώ.
Ο επόμενος σταθμός μας είναι η αρχαία πόλη της Λυκάστου και η φρυκτωρία της στην Κεφάλα στο Αστρίτσι. Ακολουθώντας ένα μονοπάτι γεμάτο μυρωδάτο μάραθο, φτάνουμε στη σημαντική πόλη, που βρίσκεται κυριολεκτικά θαμμένη κάτω από τα ελαιόδεντρα. Παντού χιλιάδες όστρακα, - θραύσματα αγγείων- κατεστραμμένα κεραμικά και δομικό υλικό από τις βαθιές αρόσεις, διεσπαρμένα κάτω από τις ελιές. Καμία απολύτως ανασκαφή. Η αρχαιοκαπηλία άνθισε εκεί όπου η κρατική μέριμνα απουσίασε παντελώς. Η απογοήτευση και η οργή μας κορυφώνονται, όταν για να φτάσουμε στην ειδυλλιακή φρυκτωρία Σωρό τ' Αμυγδαλιού, στο ΒΔ τμήμα του Ομφάλιου Πεδίου, διασχίζουμε ένα σχεδόν εγκαταλελειμμένο λατομείο, συνιδιοκτησία γνωστού κρητικού πολιτευτή. Παντού σωροί και λόφοι από κόκκινα χώματα, σκουριασμένα εργαλεία και ερημωμένες εγκαταστάσεις εξόρυξης συνθέτουν ένα τοπίο εξωπραγματικό και συνάμα εφιαλτικό, στην καρδιά μιας εξαιρετικού φυσικού κάλλους περιοχής. Μας έρχονται αυθόρμητα τα λόγια του τραγουδιού του τόσο ταιριαστού: "Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης, στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς". Ο εφιάλτης του λατομείου μας κυνηγάει και στον επόμενο σταθμό μας, στην φρυκτωρία, στου Καμπέρη το Σωρό. Σοκαριζόμαστε όταν μαθαίνουμε ότι το διπλανό μοναστήρι έχει κλείσει συμφωνία με το λατομείο να μεταφερθεί εκεί, σε απόσταση αναπνοής τόσο από την φρυκτωρία, αλλά και από το ίδιο το μοναστήρι, που θα κινδυνεύσει να σωριαστεί η παλιά τοιχοποιία του από τις αλλεπάλληλες εκρήξεις κατά τις διαρκείς εξορύξεις.
Συγκλονιστική η επίσκεψη στις Κόρες Αποστόλων, όπου ένα μινωικό συνυπάρχει με ένα γερμανικό φυλάκιο. Κάποιος άγνωστος φιλότεχνος και φιλέλληνας Γερμανός στρατιώτης έχει αφήσει αποφθέγματα με καλλιγραφικά γράμματα στα γερμανικά και ζωγραφιές στους τοίχους. "Wer nicht liebt Weib, Wein und Gesang, der bleibt ein Narr ein Leben lang". Που σημαίνει ότι "όποιος δεν αγαπά το κρασί, τη γυναίκα και το τραγούδι, παραμένει μια ζωή ανόητος". Η Αρτέμιδα γυμνή και οπλισμένη με το τόξο της συνυπάρχει μ' ένα αγκαλιασμένο ερωτευμένο ζευγάρι, αλλά κι ένα καροτσάκι που πουλά παγωτά. Η έντονη επιθυμία για ειρήνη και τις ηδονές της ζωής εκμηδενίζει την πραγματικότητα του πολέμου, μέσα από τις απεικονίσεις που κοσμούν το φυλάκιο του νεαρού στρατιώτη. Ένα αξιοσημείωτο μνημείο της μοντέρνας ιστορίας εγκαταλελειμμένο, έτοιμο να καταρρεύσει. Η σκεπή μισογκρεμισμένη, σε λίγα χρόνια δε θα έχει μείνει ούτε ίχνος από τις ζωγραφιές, εάν δεν υπάρξει μέριμνα από την υπηρεσία νεοτέρων μνημείων. Κλείνουμε την ξενάγησή μας το απόγευμα με τη μεγαλύτερη και καλύτερα σωζόμενη φρυκτωρία του Παντελή το Σωρό στους Αποστόλους. Διασχίζοντας ένα βραχώδες τοπίο γεμάτο αγκαβάνους, - γαϊδουράγκαθα και μπαίνοντας μέσα από περιφραγμένα βοσκοτόπια φτάνουμε στην κορυφή του Σωρού. Η θέα απερίγραπτη. Η φρυκτωρία αυτή έχει έκταση 1,5 στρέμμα και αποτελείται από 5,5 χιλιάδες κυβικά χώμα και πέτρες. Πρόκειται για έναν "κατασκευαστικό άθλο". Κουρασμένοι, αλλά πλήρεις εντυπώσεων και εικόνων καθόμαστε βράδυ πλέον να ξαποστάσουμε και να δειπνήσουμε στα καφέ-ταβερνάκια στο γειτονικό Σμάρι. Ο αεικίνητος ξεναγός μας, ο αρχαιολόγος Νίκος Παναγιωτάκης δε θα ξεκουραστεί ακόμα, αφού έχει να φροντίσει τα ζωντανά του. Τον αποχαιρετούμε γεμάτοι ευγνωμοσύνη για τη μοναδική εμπειρία που μας πρόσφερε.
Συνειδητοποιούμε κατά το δρόμο της επιστροφής μας στο Ηράκλειο, πόσο οι μοντέρνοι θεοί της εποχής μας, το κέρδος και η απληστία, σε συνδυασμό με την αδιαφορία και την αναποτελεσματικότητα των υπεύθυνων υπηρεσιών του κράτους, καταστρέφουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυτό το πλέγμα των μοναδικών αρχαίων μνημείων. Του αρχαιότερου σωζόμενου συστήματος άμυνας και επικοινωνίας στην Ευρώπη, που έχουμε την τύχη να είναι κληρονομιά μας από τους αρχαίους προγόνους, αναδεδειγμένη από τις αφιλοκερδείς προσπάθειες και την αυτοθυσία ενός ακούραστου αρχαιολόγου με όνειρα και όραμα για τον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου του. Μας προτείνει και θα πρέπει επιτέλους να τον ακούσουμε, προτού να είναι αργά, τη "δημιουργία ενός πρότυπου αρχαιολογικού πάρκου με ενοποίηση όλων των αρχαιολογικών χώρων της Πεδιάδας". Την επαναλειτουργία κατά διαστήματα αναμετάδοσης φωτεινών σημάτων από τις φρυκτωρίες κατά την διάρκεια της νύκτας με επάνδρωση από εθελοντές, τους κατοίκους και τους πολιτιστικούς συλλόγους των γύρω χωριών και οικισμών. Ο Νίκος Παναγιωτάκης ονειρεύεται τη "δημιουργία ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης, που βασίζεται στην ιστορία και στο φυσικό περιβάλλον με την ενεργοποίηση της συλλογικής μνήμης".
Οι φρυκτωρίες της μινωικής Κρήτης στην Πεδιάδα θα μπορούσαν, εάν αναγνωριστούν από τους ίδιους τους Πεδιαδίτες, την τοπική αυτοδιοίκηση, τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, τους κατοίκους του Ηρακλείου, τους τουριστικούς πράκτορες και ξεναγούς, σαν αυτό που πραγματικά είναι, ένα μοναδικό παγκοσμίως διασωθέν μνημείο, ν' αποτελέσουν πόλο επίσκεψης χιλιάδων τουριστών απ' όλο τον κόσμο και να επιφέρουν τουριστική άνθιση σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει μαζί με όλα τα υπόλοιπα μνημεία της Πεδιάδας να προστατευτούν άμεσα από φυσικές διαβρώσεις, οικοδομικά και δημόσια έργα, αρόσεις, λατομεία, καταπατήσεις, δραστηριότητες αρχαιοκαπήλων. Να διανοιχτούν μονοπάτια, να σηματοδοτηθούν και να χαρτογραφηθούν διαδρομές. Υποσχεθήκαμε σαν σύλλογος που αγαπάει και φροντίζει την πολιτιστική του κληρονομιά να υποστηρίξουμε με κάθε τρόπο το όνειρο του αρχαιολόγου Νίκου Παναγιωτάκη, του ανθρώπου στον οποίο χρωστάμε την ανάδειξη της Πεδιάδας όλων των εποχών. Αιτούμε και απαιτούμε τη δημιουργία ενός πρότυπου αρχαιολογικού πάρκου, όπου οι φρυκτωρίες θα ξαναστείλουν από την Κρήτη φωτεινά σήματα ειρήνης σε όλο τον κόσμο».
Από:Μπούη Βάλια
