Ελευσίνια ...

Σε μια μικρή έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης για τα Ελευσίνια Μυστήρια Ιερά Οδός, κυκεώνας, αγέλαστος πέτρα, κρατώντας βάκχους με κλαδιά μυρτιάς, μικρά εκθέματα και η Φεύγουσα Κόρη, συνθέτουν ένα μικρό, αλλά συγκινητικό σκίτσο τού τι μπορεί να ήταν τα κατεξοχήν Μυστήρια τns αρχαιότητας.

Το ιερό τns Δήμητρας στην Ελευσίνα ήταν ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου καθώς εκεί ετελούντο για αιώνες τα κατεξοχήν Μυστήρια τns αρχαιότητας. Το πέπλο μυστικότητας που κάλυπτε το ακριβές περιεχόμενο τouς δεν ανασύρθηκε ποτέ τελείως και αυτός είναι ένας από τους λόγους που εξηγούν τη σαγήνη που ασκούν ακόμη και σήμερα στη συνείδηση των συγχρόνων μας.

Ελάχιστες είναι οι σχετικές με αυτά αρχαίες γραπτές μαρτυρίες που μας παραδόθηκαν, καθώς οι αναφορές που γίνονται σε κείμενα συγγραφέων της ύστερης αρχαιότητας - κυρίως χριστιανών πατέρων, είναι αμφισβητούμενης αξιοπιστίας- εμφορούμενες από προκαταλήψεις.
Η σιωπή των αρχαίων πηγών ερμηνεύεται αφενός από την αίγλη, τον σεβασμό και το ηθικό δέος που περιέβαλαν τα Μεγάλα Μυστήρια της Ελευσίνας και αφετέρου από την αυστηρή απαγόρευση που ίσχυε σύμφωνα με νόμο της Αθηναϊκής Πολιτείας.

Η αρχαιότερη και πληρέστερη περιγραφή για την ίδρυση της μυστικής λατρείας της Ελευσίνας μας παραδίδεται από τον λεγόμενο «Ομηρικό Ύμνο εις Δήμητρα», ένα έργο άγνωστου ποιητή του τέλους του 7ου αι. π.Χ.
Εκεί περιγράφεται η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, η περιπλάνηση της θεάς σε αναζήτηση της κόρης της, η φιλοξενία της στην Ελευσίνα και τέλος η επιστροφή της Περσεφόνης στη μητέρα της υπό τον όρο να μοιράζει την ετήσια παραμονή της ανάμεσα στη Γη με τη μητέρα της στον Κάτω Κόσμο, ως βασίλισσα του Άδη.
Πριν επιστρέψουν οι δυο θεές στον Όλυμπο, η Δήμητρα δίδαξε τους Ελευσίνιους, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη φιλοξενία τους πώς να τη λατρεύουν με σεμνές τελετές, τα Μυστήρια. Απαγόρευσε όμως να τα κοινολογούν στους αμύητους καθώς ο μεγάλος σεβασμός προς τους θεούς κρατά κλειστό το στόμα, μέγα γαρ το θεών σέβας ισχάνει αυδήν.

Επομένως οι παραβάτες της απαγόρευσης θα αντιμετώπιζαν την οργή της θεάς. Το σημαντικότερο σημείο του Ύμνου είναι η αναφορά στον πυρήνα του περιεχομένου των Μυστηρίων, που συμπυκνώνεται σε τρεις στίχους: όλβιός, ος ταδ’ όπωπεν επιχθονίων ανθρώπων: ος δ’ άτελής ιερών ος τ' άμμορος, ούποθ' ομοίων αίσαν έχει φθίμενός περ υπό ζόφω ήερόεντι. Ευτυχισμένος θα ήταν όποιος από τους θνητούs επρόκειτο να μυηθεί στα Μυστήρια, ενώ όσοι δεν μετάσχουν στις ιερές τελετές, ποτέ δεν θα έχουν την ίδια τύχη όταν κατεβούν στα σκοτάδια του Άδη.

Η ΦΕΥΓΟΥΣΑ ΚΟΡΗ

Η ΦΕΥΓΟΥΣΑ ΚΟΡΗ: Η σχεδόν δισδιάστατη απόδοση του έργου, η κίνηση που φαίνεται να είναι παράλληλη πpoς κάποιο επίπεδο πίσω του, καθώς και η έλλειψη απόδοσης λεπτομερειών στην πίσω πλευρά, οδήγησαν εξαρχής στην απόδοσή του σε κάποια αετωματική σύνθεση, το θέμα της oποίας ήταν εύλογο να αναζητηθεί μέσα από τον ελευσινιακό μυθολογικό κύκλο. Έτσι προτάθηκε η ταύτιση της μορφής με την ίδια την Περσεφόνη ή με κάποια από τις φίλες της, τις Ωκεανίδες, που φεύγει έντρομη μπροστά στο θέαμα της βίαιης αρπαγής που θα διαδραματιζόταν στο κέντρο του αετώματος. Μια νεότερη θεωρία προτείνει ως θέμα της αετωματικής σύνθεσης την άνοδο της Koρnς από τον Άδη και ταυτίζει τη μορφή με τη θεά Εκάτη, η οποία κρατώντας δυο δάδες στα χέρια της που σήμερα δεν σώζονται, φωτίζει τον δρόμο στην Περσεφόνη, που επιστρέφει από τα σκοτάδια του Κάτω Κόσμου στη μητέρα της.