Ο εντοπισμός ενός νέου κτιρίου με δύο δωμάτια στο οποίο εντοπίστηκαν πολλά μεταλλικά αντικείμενα και γραπτή κεραμεική του 6ου αι. π.Χ., καθώς και πολλά ακόμα κινητά αντικείμενα, όπως θραύσματα από κεφάλι αρχαϊκού κούρου, από τον αστράγαλο ποδιού κούρου, καθώς και από δυο πίθους (αγγεία αποθήκευσης) με ανάγλυφη διακόσμηση, το ένα με παράσταση πολεμιστή και το άλλο με παράσταση χορού, ξεχώρισαν κατά τις φετινές ανασκαφές στο ιερό του Απόλλωνα στη θέση Μάντρα στο ακατοίκητο νησί Δεσποτικό, δυτικά της Αντίπαρου.
Πρόκειται για τις ανασκαφικές εργασίες που διήρκησαν από τις 28 Μαΐου έως τις 6 Ιουλίου 2018 και οι οποίες πραγματοποιήθηκαν και φέτος υπό τη Διεύθυνση του αρχαιολόγου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Γιάννου Κουράγιου, χάρη στις ευγενικές χορηγίες των Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου (ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ), των Ιδρυμάτων Α.Γ. Λεβέντη, Π&A Κανελλοπούλου και Ι.Λάτση και του ΔΙ .ΚΕ.ΜΕΣ/CYA. «Η φετινή ανασκαφή επικεντρώθηκε στις περιοχές γύρω από το τέμενος και στα κτίρια Ζ και Ρ.
Μέχρι το 2017 είχαν έρθει στο φως δώδεκα χώροι αυτού συνολικής έκτασης 180 τ.μ. Φέτος, αποκαλύφθηκε τμηματικά ένας ακόμη μεγάλος χώρος ορατών διαστάσεων 12 x 3μ. με δάπεδο από μεγάλου μεγέθους σχιστόπλακες. Πιθανότατα πρόκειται για κάποια αυλή.
Η ανασκαφή απέδωσε πληθώρα κεραμεικής αρχαϊκών και κλασικών χρόνων από διαφόρων τύπων αγγεία (λεκάνες, φιάλες, σκύφοι, λύχνοι, αμφορείς).
* Σημαντικά ήταν τα αποτελέσματα από τη διερεύνηση των διαφορετικών φάσεων κατασκευής του συγκροτήματος. Κάτω από τα δυτικότερα δωμάτιά του ήρθε στο φως ένα πρωιμότερο δίχωρο κτίσμα ορθογώνιας κάτοψης, ορατών διάστασεων 8 x 3,20μ, το οποίο με βάση τα ευρήματα χρονολογείται στο α΄μισό του 6ου αι.π.Χ. Στο εσωτερικό του βρέθηκαν -στην αρχική θέση τους- τετράπλευρη εσχάρα και μαγειρικό αγγείο. Επιπλέον, αποκαλύφθηκαν σε πολλούς χώρους πρωιμότερα δάπεδα και εντοπίστηκαν τα κατώφλια των αρχικών εισόδων που είχαν σφραγιστεί. Έγινε σαφές ότι και σε αυτή την περιοχή του ιερού είχαν λειτουργήσει κτίρια πριν την ανέγερση του αρχαϊκού ναού στα μέσα του 6ου αι.π.Χ.
* Απρόσμενη ήταν η εξέλιξη της έρευνας στην περιοχή βόρεια της Βόρειας Στοάς και του Κτιρίου Ε, αφού σε απόσταση μόλις 2μ από αυτό αποκαλύφθηκε ένα νέο κτίριο, το Κτίριο Τ (διαστάσεις: 7,80 x 7,45μ). Αποτελείται από δύο δωμάτια με ανεξάρτητες εισόδους και δύο αίθριους χώρους μπροστά (βόρεια) από κάθε δωμάτιο. Κατά την ανασκαφή του κτιρίου ήρθαν στο φως πολλά μεταλλικά αντικείμενα, καθώς και γραπτή κεραμεική που χρονολογείται στο α΄μισό/μέσα του 6ου αι.π.Χ.».
Ποικίλα ήταν και τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής. «Ενδεικτικά αναφέρονται περισσότεροι από 15 μελαμβαφείς λύχνοι και 15 θραύσματα αγγείων με εγχάρακτες επιγραφές (ΑΠ, ΑΠΟΛ), θραύσματα "μηλιακών" αμφορέων και μελαμβαφών κυλίκων, θραύσματα ερυθρόμορφων κρατήρων, καθημερινής χρήσης αγγεία όπως ηθμοί, λεκάνες, πρόχοι, αλατοδοχεία, φιάλες κ.α. και πολλά μεταλλικά αντικείμενα (χάλκινη λόγχη, ήλοι, πύρροι, αγκίστρια κ.α.)», αναφέρει η ανακοίνωση, ενώ ως προς τις αναστηλωτικές εργασίες, που διήρκησαν 4 εβδομάδες, σημειώνεται ότι «στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία, αφού μετά την τοποθέτηση και του τρίτου κίονα του ναού και του επιστυλίου πάνω από αυτόν το μνημείο έχει αποκτήσει ξανά την τρίτη διάστασή του και ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί το μέγεθος και το μεγαλείο του ακόμα και από την απέναντι ακτή της Αντιπάρου. Παράλληλα, με τις αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν και εργασίες συντήρησης τοιχοποιιών στα κτίρια Μ και Ν» καταλήγει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ. Στις έρευνες συμμετείχαν, εκτός από τα μέλη της επιστημονικής ομάδας, πολλοί φοιτητές και αρχαιολόγοι από πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Παλαιότερα ευρήματα
Δεσποτικό: Ένα νησί-μουσείο με 60 Κούρους & τις καλύτερες παραλίες του πλανήτη
Μιά ανάσα από την Αντίπαρο, το Δεσποτικό . Ένα ακατοίκητο νησάκι στο οποίο βρίσκονται ίσως οι ωραιότερες παραλίες του κόσμου. Όλες τους στον ίσκιο σπουδαίων αρχαιολογικών ανασκαφών που έχουν έρθει στο φως και βρίσκονται στο κέντρο του Δεσποτικού.
Οι παραλίες όλες αμμουδερές, άλλες μικρότερες περικυκλωμένες από βράχους, άλλες μεγαλύτερες, ατελείωτες, αλλά όλες τους ήσυχες.
Στο Δεσποτικό μπορεί κανείς να απολαύσει τον ήλιο και τη θάλασσα στη σκιά σπουδαίων αρχαιολογικών ανακαλύψεων της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου.
Tο στενό που χωρίζει το Δεσποτικό από την Αντίπαρο έχει βάθος μόνο ένα μέτρο, ενώ ανάμεσα στα δυο νησιά παρεμβάλλεται και η νησίδα Κοιμητήρι.
Τα πολλά μικρά νησάκια που αγκαλιάζουν την Αντίπαρο, μοιάζουν με λιλιπούτιες οάσεις στη μέση του Αιγαίου πελάγους, με τα κρυστάλλινα τυρκουάζ νερά τους να μαγεύουν.
Αληθινοί επίγειοι παράδεισοι, ο Σάλιαγγος, το Διπλό, τα Φηρά , το Ρευματονήσι , το Δεσποτικό και το Στρογγυλό που περιβάλλουν το νησί…
Οι νέες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στο νησί & οι 60 κούροι
Η ακμή του Δεσποτικού χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ., ενώ τα πρωιμότερα ίχνη λατρείας ανάγονται στη γεωμετρική εποχή. Αγαπημένη θεότητα κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο ήταν ο Απόλλωνας και έπειτα η θεά Εστία με το επίθετο «Ισθμία».
Δύο νέα συγκροτήματα με πολλά δωμάτια, σχιστολιθικές πλάκες στο δάπεδο, αγωγούς αλλά και πολλά κινητά ευρήματα είναι τα τελευταία (:2015)
Αποκαλύφθηκε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκης κάτοψης κτιριακό συγκρότημασυνολικών διαστάσεων 35x15 μ., το οποίο βρίσκεται στη νότια πλευρά του αρχαϊκού τεμένους δίπλα στη νότια είσοδο του ιερού που είχε βρεθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Το νέο συγκρότημα ανήκει στην αρχαϊκή περίοδο και γνώρισε διάφορες οικοδομικές φάσεις, με επεκτάσεις και προσθήκες δωματίων κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο. Tμήμα του περιλαμβάνει οικοδόμημα, διαστάσεων 20x12 μ., που αποτελείται από πέντε δωμάτια με πλακόστρωτα δάπεδα και εσωτερικές κατασκευές μάλλον για τελετουργική χρήση, επίσης μεγάλο ανοιχτό αίθριο και επιβλητική είσοδο.
Δυτικά αυτού του συγκροτήματος αποκαλύφθηκε ακόμη ένα μεγάλο κτίριοαποτελούμενο από τέσσερα δωμάτια. Σε ένα από αυτά βρέθηκε χτιστός τετράγωνος βωμός από σχιστολιθικές πλάκες ενώ αποκαλύφθηκε ποσότητα κεραμικής και θραύσματα αγγείων με εγχάρακτες επιγραφές του ονόματος του Απόλλωνα, που επιβεβαιώνει για ακόμη μία φορά τη λατρεία του στο νησί.
Στην ανασκαφή, όπου είχαμε ώς σήμερα 65 τμήματα αρχαϊκών Κούρων, έξι κεφαλές Κούρων και 25 βάσεις, βρέθηκαν φέτος θραύσμα από την κνήμη ποδιού αρχαϊκού Κούρου και τρία θραύσματα κάτω άκρων.
Επίσης, τμήμα μιας ιδιαίτερης μαρμάρινης αρχαϊκής βάσης αγάλματος με την πλίνθο της, η οποία φέρει την επιγραφή (Α)ΝΕΘΗ (ΚΕ), ακέραιο πήλινο ακροκέραμο, θραύσματα ερυθρόμορφου κρατήρα με παράσταση του θεού Διονύσου, περισσότερα από 20 μελαμβαφή λυχνάρια, 33 ενεπίγραφα θραύσματα σκύφων και κυλίκων με το όνομα του Απόλλωνα (Α, ΑΠ, ΑΠΟΛ), θραύσματα μηλιακών-παριανών αγγείων και μελανόμορφων αγγείων αττικής προέλευσης (τέλη 6ου αι. π.Χ.), πήλινη αρχαϊκή λεκάνη με περίτεχνες λαβές, χάλκινα αντικείμενα κ.ά.
Αλλά για να αντιληφθεί κανείς καλύτερα αυτή τη «γλυπτοθήκη» στην οποία τείνει να εξελιχθεί το εξαιρετικής σημασίας ιερό του Δεσποτικού ας σημειωθεί ότι ως σήμερα έχουν έρθει στο φως περί τα 60 τμήματα γλυπτών, μεταξύ των οποίων πέντε κεφαλές Κούρων και μία μικρότερου μεγέθους που ανήκει σε Κόρη, περισσότεροι από δέκα κορμοί διαφόρων διαστάσεων και περί τις 30 βάσεις για αναθήματα (Κούρους ή αναθηματικούς κίονες). Και έπεται η συνέχεια.
Με βελόνι είχε αποκοπεί από το υπόλοιπο άγαλμα ο κορμός που βρέθηκε φέτος, είχε τοποθετηθεί ανάποδα στο χώμα και πάνω του έγιναν δύο μολυδβοχοημένες εντορμίες για να στηριχθεί ο στροφέας της θύρας. Βρέθηκε άλλωστε σφηνωμένος με μαρμάρινους λίθους για την καλύτερη στήριξή της ενώ βελόνι χρησιμοποιήθηκε για την πίσω επιφάνεια ώστε να εφάπτεται στη πλάκα του κατωφλιού, που ήταν από σχιστόλιθο.
Το σημαντικό όμως βρίσκεται αλλού: Παρά την απολέπιση που είχε γίνει στην επιφάνειά του, σώζεται ακόμη το ίχνος του χεριού του λυγισμένο πάνω στο θώρακα. Γιατί όπως λέει ο κ. Κουράγιος: «Αυτός ο τύπος Κούρων απαντάται μόνο στα παριανά εργαστήρια γλυπτικής του τέλους του 6ου π.Χ. αιώνα ενώ γενικότερα το λυγισμένο χέρι στο στήθος είναι όπως όλοι γνωρίζουμε χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρχαϊκών Κορών». Να σημειωθεί μάλιστα ότι μόνον άλλα δύο γλυπτά με αυτή την ιδιαιτερότητα υπάρχουν, συγκεκριμένα ο Κούρος που βρίσκεται στην Carlsberg Glyptotek της Κοπεγχάγης και ακόμη ένα ημίεργο άγαλμα, το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο της Πάρου και είχε προέλθει από τα αρχαία λατομεία του νησιού.
Το κτίσμα στο οποίο εντοπίσθηκε ο κορμός είναι μικρό, έχει σχήμα ναού με πρόδομο, σηκό και άδυτο και βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του περιβόλου του ιερού. «Φαίνεται ότι κτίστηκε στην ύστερη Αρχαϊκή περίοδο, μετά τη βίαιη καταστροφή των αρχαϊκών Κούρων», λέει ο κ. Κουράγιος.
Γιατί όμως αυτή η καταστροφή; Όπως εξηγεί ο ίδιος «Πιστεύω ότι μπορεί να συνδέεται με τη διαμάχη μεταξύ Αθήνας και Πάρου, όταν ο Μιλτιάδης εστάλη να τιμωρήσει το νησί γιατί εμήδισε κατά τους Περσικούς Πολέμους. Τότε καταστράφηκαν τα γλυπτά και ξαναχρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό».από το www.eirinika.gr/
