Το θέατρο είναι ελληνική δημιουργία -Που βρίσκονται τα αρχαιότερα θέατρα του Κόσμου

Θέατρον Διονυσίου Ελευθερέως τον 19 αιώνα στους πρόποδες της Ακροπόλεως των Αθηνών

ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΑ ΘΕΑΤΡΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Για τους Έλληνες κατά την αρχαιότητα θέατρο ονομάζονταν αρχικά το ακροατήριο και αργότερα η ονομασία επικράτησε για τον τόπο των παραστάσεων με το σύνολο των κτισμάτων του. Ήδη, στα μινωικά ανάκτορα υπήρχαν ειδικοί χώροι με δύο κλίμακες σε ορθή γωνία που προορίζονταν για θρησκευτικούς χορούς και τις λειτουργίες. Σχετικά δείγματα βρέθηκαν στη Φαιστό, στην Κνωσό κ.α.

Ο θεατρικός ο χώρος στην Κνωσό επάνω όταν ανασκάφτηκε και κάτω στις μέρες μας

Η αρχαιότερη μορφή του ελληνικού κοίλου (6ος αι. π.Χ.), της θέσης δηλαδή των θεατών, ήταν ένα σύνολο ξύλινων εδωλίων που τοποθετούνταν γύρω από ένα επίπεδο κυκλικό χώρο, την ορχήστρα, όπου εκτυλισσόταν το δράμα. Στην μετέπειτα εξέλιξη του θεάτρου, όταν τη δράση ανέλαβαν αποκλειστικά οι ηθοποιοί, δημιουργήθηκε η υπερυψωμένη πάνω από την ορχήστρα σκηνή και το προσκήνιο

Το ελληνικό θέατρο και το Ιερό της Δήμητρας και της Περσεφόνης Στη Μοργαντίνη κατά την περίοδο της αναγέννησης του Τιμολέοντα (344-323 π.Χ.) χτίστηκαν, το Εκκλησιαστήριο για τις λαϊκές συνελεύσεις, το Πρυτανείο και το Ιερό της Δήμητρας και Περσεφόνης με μεγάλη σημασία για την πόλη . ένα τραπεζοειδές θέατρο χτίστηκε επίσης για τις τελετές προς τιμήν του Διονύσου .

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΕΩΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΠΟΔΕΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

6ος αι. π.Χ.

Αποτελούσε μέρος του ιερού του Ελευθερέως Διονύσου

Βασικός τόπος παράστασης του αττικού δράματος

Φιλοξενούσε τα Μεγάλα Διονύσια

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις παραμέτρους που χαρακτηρίζουν το αρχαίο θέατρο στην ανάπτυξή του, θα χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα το θέατρο του Διονύσου, καθώς οι σωζόμενες τραγωδίες και κωμωδίες του 5ου και του 4ου π.Χ. αι. γράφτηκαν -τουλάχιστον οι περισσότερες- για να παιχτούν εδώ στο θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα. Το θέατρο του Διονύσου θεμελιώθηκε πιθανώς τον 6ο π.Χ. αι., στην περίοδο της δυναστείας των Πεισιστρατιδών. Έκτοτε ανοικοδομήθηκε και επεκτάθηκε πολλές φορές, και έτσι είναι δύσκολο να καθορίσουμε ποια ήταν η αρχική μορφή του.

Το Θέατρο του θεού Διονύσου φωτογραφημένο το έτος . 1872-3 - Pascal Sebad

Το θέατρο ήταν αρχικά μόνο ένα μέρος του περιβόλου ή τεμένους του Διονύσου. Ο περίβολος περιείχε μόνο τον αρχαιότερο ναό του Διονύσου και έναν θυσιαστικό βωμό. Αργότερα προστέθηκε μια αίθουσα ή στοά εξαλείφοντας τον παλαιότερο ναό και χτίστηκε ένας δεύτερος ναός επεκτείνοντας τα όρια του περιβόλου νότια.

Η ψηλότερη σειρά θέσεων του θεάτρου υψωνόταν περίπου 35 μέτρα επάνω από το χαμηλότερο μέρος του περιβόλου, και πριν από την κατασκευή της στοάς και της σκηνής οι θεατές μπορούσαν να δουν το ναό και το θυσιαστικό βωμό από το θέατρο.

Το πιο σημαντικό για τους Αθηναίους βέβαια ήταν το γεγονός ότι ο ίδιος Διόνυσος (αντιπροσωπευόμενος από το λατρευτικό του άγαλμα στην μπροστινή σειρά) μπορούσε να βλέπει όχι μόνον τις παραστάσεις που δίνονταν προς τιμήν του, αλλά και τις θυσίες που προσφέρονταν στο βωμό του.

Το θέατρο είναι ελληνική δημιουργία. Έτσι μεταφερόμαστε στα χρόνια του Πεισίστρατου στην αρχαία Αθήνα.Ο Πεισίστρατος πήρε το ξύλινο άγαλμα (ξόανο) του θεού Διονύσου από τις Ελευθερές και το μετέφερε στην Αθήνα. Κάτω από την Ακρόπολη χτίστηκε ναός προς τιμήν του Διονύσου κι εκεί τοποθετήθηκε το ξόανο. Στα Αρχαϊκά χρόνια έξω από το ναό δημιουργήθηκε ένας κυκλικός χώρος στον οποίο οι κάτοικοι της πόλης χόρευαν Διθυραμβικό χορό.Με το πέρασμα του χρόνου τοποθετήθηκαν γύρω – γύρω ξύλινα καθίσματα τα λεγόμενα ίκρια . Η μορφή του θεάτρου άλλαξε στα χρόνια του Λυκούργου, εποχή κατά την οποία το θέατρο επεκτάθηκε ως τη βάση περίπου της Ακρόπολης με την προσθήκη του επιθεάτρου.

Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., ανοικοδομώντας την αρχαία ακρόπολη, ο Περικλής έχτισε το Ωδείον ανατολικά του θεάτρου. Αυτό το κτήριο ήταν κατά προσέγγιση τετραγωνικό στη μορφή με μια στέγη που περιγράφηκε ως πυραμιδική ή κωνική.

Το Ωδείον και το θέατρο Διονύσου Ελευθερέως

Το ωδείον του Περικλή χρησιμοποιήθηκε ποικιλοτρόπως. Μία από τις χρήσεις του ήταν η τέλεση του προαγώνος, μια τελετή στην οποία οι δραματικοί ποιητές ανήγγειλαν τους τίτλους των έργων τους και εισήγαγαν τους ηθοποιούς τους. Επίσης, τα μέλη του χορού περίμεναν στο ωδείον για να κάνουν την είσοδό τους στη σκηνή.
Εφόσον λοιπόν το θέατρο του Διονύσου έχει δημιουργηθεί στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. μαζί με το επόμενο που θα δούμε, το οποίο κατασκευάστηκε την ίδια χρονολογία μπορούμε να τα θεωρήσουμε τα παλαιότερα θέατρα στον κόσμο

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΩΝ ΘΟΡΙΚΙΩΝ

6ος αι. π.Χ.

Το αρχαίο θέατρο στον Θορικό αναπτύσσεται στη βραχώδη πλαγιά του παράκτιου λόφου καλούμενου σήμερα Βελατούρι, σε άμεση συνέχεια του ανασκαμμένου οικισμού του αρχαίου Δήμου των Θορικίων. Στο άμεσο περιβάλλον του, βρίσκεται προς τα Δ οικία και εργαστήριο καθαρισμού μετάλλων (πλυντήριο), και νότια της ορχήστρας νεκροταφείο σε χρήση από τον 6ο έως τον 4ο αι. π.Χ.

Μέρος από το θέατρο του αρχαίου Δήμου Ικαρίου, ο σημερινός Διόνυσος

Είναι επίμηκες με ευθύγραμμο κεντρικό τμήμα και καμπύλα άκρα. Το ευθύγραμμο σχήμα, όπως διαπιστώθηκε μετά την αποκάλυψη άλλων θεάτρων σε Αττικούς δήμους [Ραμνούντος, Ικαρίου (Διόνυσος), Ευωνύμου (Τράχωνες)], δεν αποτελεί εξαίρεση.

Θέατρο Ευωνύμου (Τράχωνες)

Η ορχήστρα του θεάτρου είναι ορθογώνια παραλληλόγραμμη (περίπου 16 Χ30 μ.) με αποστρογγυλεμένες τις γωνίες προς το κοίλον. Στη νότια ελεύθερη πλευρά υποστηρίζεται από αναλημματικό τοίχο μήκους 24 μ. περίπου, τα άκρα του οποίου θεμελιώνονται πάνω στον φυσικό βράχο. Το ανάλημμα αυτό αντικατέστησε παλαιότερο, αυξάνοντας το εμβαδόν της ορχήστρας. Το δυτικό άκρο της ορχήστρας καταλαμβάνει ναΐσκος του Διονύσου, από τον οποίο σώζονται μόνον τα θεμέλια, και το ανατολικό ορθογώνια κατασκευή, πιθανός βωμός.

Πρόσφατες ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής στην περιοχή του αναλήμματος της ορχήστρας αποκάλυψαν το παλαιότερο ανάλημμα σε όλο το μήκος του. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι ο χώρος αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί ως λατομείο για τον προσπορισμό ασβεστολίθου, όπως και η περιοχή στα ΝΔ του θεάτρου.

Φαίνεται λοιπόν, ότι είχε διαμορφωθεί ένας ανοικτός χώρος με ακανόνιστες βαθμίδες, αποτέλεσμα της λατομεύσεως, ο οποίος προσφερόταν για συναθροίσεις. Ο χώρος διαμορφώθηκε σταδιακά με διαδοχικές επεμβάσεις, οι οποίες πρέπει να συνδέονται με τις αυξημένες ανάγκες για τη συγκέντρωση των δημοτών μετά την πολιτειακή μεταρρύθμιση του Κλεισθένους το 507 π.Χ. με σκοπό την οργάνωση και λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Το θέατρο του Θορικού θεωρείται από τα αρχαιότερα στον σημερινό ελλαδικό χώρο και μοναδικό για το ιδιόμορφο ελλειψοειδές σχήμα του. Κατασκευάστηκε στη φυσική αμφιθεατρική πλαγιά στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. η ορχήστρα επεκτάθηκε και στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. κατασκευάστηκε το άνω διάζωμα με ένα μνημειώδη αναλημματικό τοίχο. Δίπλα στη δυτική πάροδο ιδρύθηκε ο μικρός ναός του Διονύσου. Στην ανατολική πλευρά του υπάρχει μία μεγάλη αίθουσα με θρανίο λαξευμένο στο βράχο, που ήταν πιθανώς τόπος συγκέντρωσης. Δίπλα στο δυτικό διάζωμα του θεάτρου υπήρχε ένα σπίτι με πεντάκλινο ανδρώνα (δωμάτιο συμποσίων) και αυλή. Το χωρίζει από το θέατρο ένα στενό μονοπάτι που ανηφορίζει στην πλαγιά.

Ο Θορικός, στο σημερινό Λαύριο, ήταν ένας από τους αρχαιότερους οικισμούς της Αττικής: Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, κατοικείται πιθανότατα από την τέταρτη χιλιετία προ Χριστού.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός, ότι ακριβώς νότια της ορχήστρας του θεάτρου και σύγχρονα με αυτό δημιουργήθηκε ένα νεκροταφείο που ήταν σε χρήση από τον 6ο αι. π.Χ. άρα ιδρύθηκε πριν την κατασκευή του θεάτρου , έως τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. .

Δυτικά του λόφου το θέατρο Στον αρχαιολογικό χώρο Θορικού, πολύ κοντά στη Λεωφόρο Λαυρίου, βρίσκεται ίσως το αρχαιότερο σωζόμενο θέατρο στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, στη δυτική πλαγιά του λόφου «Βελατούρι » βρίσκεται το κέντρο του αρχαίου δήμου Θορικού. Από τον αρχαίο δήμο σήμερα σώζονται το θέατρο, μέρη του οικισμού και των εγκαταστάσεων όπου γινόταν η επεξεργασία των μετάλλων, ένας τετράγωνος πύργος του 4ου αιώνα π.Χ., τα νεκροταφεία και το ιερό της Δήμητρας και της κόρης. Ο οικισμός γνωστός ως βιομηχανική πόλη εκτείνεται στη βραχώδη κατηφορική πλαγιά του λόφου