Την περίοδο 1967-69, Αμερικανοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στο σπήλαιο Φράγχθι (ή σπήλαιο του Φράγχθη), στην Ερμιονίδα, έναν από τους παλαιότερους προϊστορικούς οικισμούς στην Ευρώπη.
Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν εκεί, έφεραν στο φως μεγάλο αριθμό εργαλείων καθώς και πολλά οστά ανθρώπων και ζώων.
Σύμφωνα με την χρονολόγηση των ευρημάτων αυτών, το σπήλαιο Φράγχθι κατοικήθηκε για πρώτη φορά πριν από 30.000 περίπου χρόνια, ενώ φαίνεται πως οι τελευταίοι ένοικοί του το εγκατέλειψαν γύρω στο 3000 π.Χ.
Το εσωτερικό του έχει αρκετά μεγάλη έκταση και μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και 150 άτομα. Το βάθος του σπηλαίου είναι 150 μέτρα, ενώ το πλάτος της εισόδου του 30.
Η μεγαλύτερη ίσως επιτυχία των αρχαιολόγων στο Φράγχθι, ήταν η ανακάλυψη ενός ρηχού τάφου, ο οποίος περιείχε τον αρχαιότερο πλήρη ανθρώπινο σκελετό που έχει βρεθεί ποτέ στην Ελλάδα.
Ο σκελετός του είχε τα χέρια του σταυρωμένα στο στήθος, ενώ τα πόδια του ήταν διπλωμένα προς τα πίσω. Τα δε οστά του χρονολογήθηκαν από τους αρχαιολόγους στην 8η π.Χ χιλιετία περίπου. Στο κοίλωμα της ταφής παρατηρήθηκαν επίσης ίχνη φωτιάς και στάχτης. Στον ρηχό λάκκο δεν βρέθηκαν κτερίσματα, αλλά υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός από κελύφη σαλιγκαριών, ολόκληρων ή θρυμματισμένων. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι πάνω από τον σκελετό και γύρω από αυτόν είχαν τοποθετηθεί πολλές πέτρες.
Ήταν προφανές ότι οι αρχαιολόγοι είχαν μπροστά τους τον άθικτο τάφο ενός προϊστορικού ανθρώπου. Η ερμηνεία όμως των ευρημάτων δεν αποδείχθηκε και τόσο εύκολη, καθώς κάποια από αυτά δημιούργησαν περισσότερες απορίες από όσες έλυσαν.
Ένα πρώτο ερώτημα γεννήθηκε από την στάση του σκελετού. Γιατί τα χέρια του ήταν σταυρωμένα στο στήθος και τα πόδια του συνεσταλμένα προς τα πίσω; Γιατί δεν βρισκόταν στην γνωστή ύπτια στάση που συνήθως έχουν οι νεκροί; Ίσως να επρόκειτο για κάποιο ταφικό έθιμο των κατοίκων του σπηλαίου, με θρησκευτικές προεκτάσεις.
Μπορεί δηλαδή ο νεκρός να τοποθετήθηκε μέσα στον ρηχό λάκκο με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνει την εντύπωση πως δέεται σε μια ανώτερη δύναμη. Οι συγγενείς του τον έθαψαν σε αυτή την στάση για να κερδίσει την εύνοια των θεών που λάτρευε και να διευκολυνθεί έτσι η μετάβαση του στον άλλο κόσμο. Οι περισσότεροι όμως αρχαιολόγοι δεν συμμερίζονται την συγκεκριμένη ερμηνεία. Υποστηρίζουν ότι, κατά πάσα πιθανότητα, η συνεσταλμένη στάση του σκελετού είχε σκοπό απλώς την εξοικονόμηση χώρου.
Άγνωστο παραμένει επίσης το πώς έχασε την ζωή του ο άνδρας στον οποίο ανήκε ο σκελετός από το Φράγχθι. Σίγουρα ο θάνατός του ήταν βίαιος και πρόωρος. Αυτό αποδεικνύεται από το σπασμένο του κρανίο σε συνδυασμό με το νεαρό της ηλικίας του. Πώς προκλήθηκαν όμως τα τραύματα στο κεφάλι του; Ως προς αυτό μπορεί να γίνουν διάφορες υποθέσεις. Ίσως ο άνδρας στον οποίο ανήκε ο σκελετός να έπεσε από μεγάλο ύψος, κατά την διάρκεια των περιπλανήσεών του για αναζήτηση τροφής. Μπορεί επίσης να σκοτώθηκε κυνηγώντας και τα κτυπήματα στο κεφάλι του να έγιναν από κάποιο άγριο ζώο του δάσους. Τέλος, είναι πολύ πιθανό τα τραύματα στο κρανίο του σκελετού να προκλήθηκαν από κάποιο είδος όπλου, όπως ρόπαλο, τσεκούρι, πέτρα ή δόρυ με λίθινη αιχμή. Αν αυτό ισχύει, τότε οι αρχαιολόγοι έχουν στα χέρια τους μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία για τις πρώτες ένοπλες συγκρούσεις στον ελλαδικό χώρο. Ο σκελετός μπορεί να ανήκε σε έναν νεαρό πολεμιστή, ο οποίος έχασε την ζωή του σε κάποια μάχη εναντίον εχθρικών γειτονικών φυλών.
Μια ακόμη απορία προκύπτει από τα ίχνη φωτιάς και στάχτης στην ταφική κοιλότητα και από τις πέτρες γύρω και πάνω από τον σκελετό.Τι μαρτυρούν αυτά τα ευρήματα για τις τελετουργίες των προϊστορικών ανθρώπων στην Ελλάδα σχετικά με τον θάνατο; Ένα πρώτο συμπέρασμα που μπορεί πρόχειρα να διεξαχθεί είναι ότι η στάχτη αποδεικνύει την ύπαρξη νεκρικής πυράς. Ίσως οι συγγενείς του εκλιπόντος άναψαν φωτιά για να τον κάψουν, αφού προηγουμένως τον τοποθέτησαν στον ρηχό λάκκο, ενώ τον σκέπασαν με χώμα και πέτρες όταν έσβησαν οι φλόγες.
Η υπόθεση αυτή όμως ανατρέπεται από τα ίδια τα ευρήματα. Ο σκελετός δεν φέρει σημάδια καύσης, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ο νεκρός τοποθετήθηκε στον ρηχό λάκκο αφού είχε σβήσει η φωτιά μέσα σε αυτόν. Για ποιον λόγο τότε την άναψαν; Μήπως για να εξαγνίσουν κατά κάποιον τρόπο το έδαφος που θα δεχόταν τον πεθαμένο; Ίσως να μην μάθουμε ποτέ. Όσο για τις πέτρες γύρω και πάνω από τον σκελετό, η πιο ασφαλής ερμηνεία που μπορεί να γίνει είναι ότι απλώς χρησίμευαν για την σήμανση του τάφου.
Κάτι άλλο που οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να εξηγήσουν ικανοποιητικά είναι για ποιον λόγο βρέθηκαν όλα αυτά τα κελύφη σαλιγκαριών στον ρηχό λάκκο του νεκρού άνδρα. Πώς μπορεί να ερμηνευθεί η ύπαρξη του συγκεκριμένου μαλάκιου σε τόσο μεγάλες ποσότητες μέσα σε έναν τάφο; Το μυστήριο περιπλέκεται ακόμα περισσότερο αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι τα κελύφη που βρέθηκαν μαζί με τον σκελετό, ανήκουν σε είδη σαλιγκαριών που δεν είναι ενδημικά του σπηλαίου και της περιοχής του.
Συνεπώς μεταφέρθηκαν εκεί από κάπου αλλού και τοποθετήθηκαν μέσα στον τάφο για κάποιον λόγο. Υποστηρίχθηκε ότι τα σαλιγκάρια δόθηκαν ως «τροφή» στον νεκρό, για να τα έχει μαζί του κατά το «ταξίδι» του στον άλλο κόσμο. Σύμφωνα δε με μια άλλη άποψη, ο ρόλος τους ήταν απλώς διακοσμητικός και τελετουργικός. Ποιος όμως μπορεί να ήταν ο συμβολισμός του σαλιγκαριού στην θρησκεία των κατοίκων του σπηλαίου, αυτό είναι μάλλον αδύνατον να το γνωρίζουμε.
Παρά τις συστηματικές προσπάθειές τους, οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα καταφέρει να βρουν απαντήσεις για τα παραπάνω ερωτήματα. Το έργο τους δυσχεραίνεται σημαντικά από την απουσία γραφής. Χωρίς αυτήν, ο αρχαιολόγος αναγκάζεται να ενεργήσει ουσιαστικά όπως ένας ντετέκτιβ, καταλήγοντας σε βάσιμες εικασίες αλλά όχι σε αναμφισβήτητα συμπεράσματα.
