Το αρχαίο ναυάγιο που αλλάζει τις γνώσεις για την ναυπηγική των Ελλήνων θα είναι προσβάσιμο στους δύτες .

"Μέχρι τότε πιστεύαμε ότι μεγάλα πλοία που μεταφέρουν 1.500 αμφορείς και φτάνουν μέχρι 70 τόνους, χτίστηκαν από τους Ρωμαίους τον 1 ο αιώνα π.Χ.", εξήγησε η αρχαιολόγος κ.  Χατζηδάκη. "Λοιπόν, τώρα έχουμε ένα πλοίο που δεν χτίστηκε τον 1 ο αιώνα π.Χ., χτίστηκε τον 5 ο αιώνα π.Χ., φέρει 4.000 αμφορείς και ο Θεός ξέρει τι άλλο και είναι 126 τόνους"...!!!

Το ναυάγιο της Περιστέρας  Το μεγαλύτερο εμπορικό πλοίο της κλασικής περιόδου που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα

Κοντά στο  ελληνικό νησί της Αλόννήσου  βρίσκεται ένα αξιοθαύμαστο αρχαίο ναυάγιο: τα ερείπια ενός μαζικού φορτηγού πλοίου που άλλαξε την αντίληψη των αρχαιολόγων για την ναυπηγική στην αρχαιότητα.



Τώρα αυτό το θεαματικό εύρημα είναι να γίνει το πρώτο αρχαίο ναυάγιο που θα γίνει προσιτό στο κοινό στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των καταδύσεων  αναψυχής.
Η πλούσια υποθαλάσσια κληρονομιά της Ελλάδας είναι  από καιρό κρυμμένη από την άποψη,  για όλους, εκτός από  λίγους, κυρίως αρχαιολόγους.
Οι καταδύσεις απαγορεύτηκαν σε ολόκληρη τη χώρα εκτός από μερικές συγκεκριμένες τοποθεσίες μέχρι το 2005, λόγω του φόβου ότι οι δύτες θα μπορούσαν να λεηλατήσουν τις αμέτρητες αρχαιότητες που εξακολουθούν να βρίσκονται διάσπαρτες στον βυθό της χώρας.
Τα αρχαία ναυάγια, ακόμα και πολλά πιο πρόσφατα, παραμένουν εκτός ορίων πρόσβασης .
 Τώρα που φαίνεται να αλλάζει σταδιακά, με ένα νέο έργο  την δημιουργία υποθαλάσσιων μουσείων.

 

• Οι δύτες θα μπορούν να περιηγηθούν σε ορισμένα ναυάγια και οι μη-δύτες θα βιώσουν τις τοποθεσίες μέσω εικονικής πραγματικότητας στα κέντρα πληροφοριών που βρίσκονται στην ξηρά.

Ο πρώτος από αυτούς τους τόπους είναι το ναυάγιο της Περιστέρας,, που ονομάστηκε έτσι από το ακατοίκητο ελληνικό νησί απέναντι από την Αλόννησο, όπου ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το φορτηγό πλοίο ήταν φορτωμένο με χιλιάδες αμφορείς , αγγεία και άλλα που πιθανότατα περιείχαν κρασί όταν βυθίστηκε στα τέλη του 5ου αι. π.Χ.
Όλα αυτά επιβιώνουν και είναι το φορτίο του πλοίου  γιατί τα εκτεθειμένα τμήματα του ξύλινου πλοίου έχουν λειώσει πολύ καιρό. Αλλά αυτό όμως είναι κάτι πολύ θεαματικό.

• Χιλιάδες αρχαία αγγεία, που  μεγάλη πλειοψηφία τους άθικτα, βρίσκονται τοποθετημένα σε στρώματα. Τα ψάρια, τα σφουγγάρια και άλλα θαλάσσια πλάσματα έχουν κάνει τους αμφορείς  σπίτι τους, προσθέτοντας χρώμα και ζωή στο χώρο. Σε ορισμένα σημεία, γίνονται σαν  πύργοι του φορτίου πάνω από δύτες καθώς περνούν κατά μήκος της περιμέτρου του ναυαγίου.

"Ακόμα και εγώ, που εργάζομαι εδώ και χρόνια στην υποβρύχια αρχαιολογία, την πρώτη φορά που βούτηξα σε αυτό το ναυάγιο, εντυπωσιάστηκα πραγματικά", δήλωσε ο Δημήτρης Κουρκουμέλης, αρχαιολόγος στο έργο που προετοιμάζει τον χώρο για τους επισκέπτες. "Είναι διαφορετικό να βλέπεις αμφορείς ... ξεχωριστά σε ένα μουσείο και διαφορετικό να τους βλέπεις σε τέτοια συγκέντρωση."

• Το ναυάγιο εξακολουθεί να έχει μυστήρια. Έχει ανασκαφεί μόνο ένα μικρό κομμάτι και οι ειδικοί δεν έχουν ακόμη προσδιορίσει πώς ή γιατί βυθίστηκαν ή τι άλλους θησαυρούς θα μπορούσε να φέρεται ότιέχει κάτω από τους εκτιμώμενους 4.000 αμφορείς που βρίσκονται στην τάφρο.

Υπάρχουν ενδείξεις πυρκαγιάς στο σκάφος, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτό συνέβαλε στη βύθιση του...."Ήταν πράξη πειρατείας; Ήταν υπερφορτωμένη;" αναφέρει  η Ελπίδα Χατζηδάκη , η πρώτη αρχαιολόγος που ανασκάπτει την περιοχή. Αυτά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.
Το ναυάγιο της Περιστέρας είναι το μεγαλύτερο πλοίο της εποχής του που βρέθηκε και η ανακάλυψή του ήταν μείζονος σημασίας για τους ιστορικούς.

• "Μέχρι τότε πιστεύαμε ότι μεγάλα πλοία που μεταφέρουν 1.500 αμφορείς και φτάνουν μέχρι 70 τόνους, χτίστηκαν από τους Ρωμαίους τον 1ο αιώνα π.Χ.", εξήγησε ο Χατζηδάκη. "Λοιπόν, τώρα έχουμε ένα πλοίο που δεν χτίστηκε τον 1ο αιώνα π.Χ., χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ., φέρει 4.000 αμφορείς και ο Θεός ξέρει τι άλλο και είναι 126 τόνους".

Ο Χατζηδάκη είπε ότι είναι ενθουσιασμένη που το ναυάγιο ανοίγει στους επισκέπτες. "Είναι φανταστικό, είκοσι πέντε χρόνια πριν, ήμουν η πρώτη που πρότεινε αυτό και οι άνθρωποι , νόμιζαν ότι ήμουν τρελή», είπε. "Γιατί να το κρατήσουμε στον εαυτό μας; Πρέπει να δώσουμε γνώση στους ανθρώπους."
Η πρώτη δοκιμή για ξεναγήσεις του ναυαγίου, η οποία βρίσκεται σε βάθος περίπου 22-28 μέτρων (72-92 πόδια), πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο με μικρές ομάδες ψυχαγωγικών και επαγγελματιών δυτών

Μια προσεκτική ενημέρωση, γεμάτη με ιστορικές πληροφορίες και τους κανόνες της κατάδυσης, προηγήθηκε της σύντομης βόλτας από το λιμάνι της Στενή Βάλλας στην Αλόννησο. Στο ίδιο το ναυάγιο, οι επεξηγηματικές ενδείξεις έχουν ανασταλεί κατά μήκος της περιμέτρου. Η αρχική ανατροφοδότηση ήταν θετική.

"Ήταν μια εκπληκτική ευκαιρία ... να βουτήξουμε επιτέλους σε ένα αρχαίο ναυάγιο", δήλωσε ο Κώστας Μενεμένογλου, ένας 39χρονος δύτης αναψυχής από τηνβπόλη του Βόλου. «Ήταν μια φανταστική εμπειρία. Είναι πραγματικά σαν να καταδύεσαι στην ιστορία».

Τρία άλλα ναυάγια στον Παγασητικό Κόλπο της Κεντρικής Ελλάδας περιλαμβάνονται επίσης στο πρόγραμμα, το οποίο αποτελεί μέρος ενός προγράμματος BlueMed που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο σχεδιάζει να επεκτείνει το έργο στην Ιταλία και την Κροατία. Περισσότερες δοκιμαστικές καταδύσεις θα πραγματοποιηθούν αυτό το καλοκαίρι και το επόμενο έτος, με την ελπίδα να ανοίξουν πλήρως τα καταστήματα για καταδύσεις αναψυχής στις αρχές του 2021.

"Οι προσβάσιμοι αρχαιολογικοί χώροι είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα - όχι μόνο ένα ελληνικό έργο αλλά ένα παγκόσμιο έργο", δήλωσε ο Κουρκουμέλης, ο οποίος σημείωσε ότι χρειάστηκε πολύς χρόνος για να φτάσουμε στο σημείο να επιτρέψουμε στους επισκέπτες να έχουν πρόσβαση σε ένα αρχαίο ναυάγιο."Χρειάστηκαν χρόνια και αυτό είναι λογικό, γιατί οι υποθαλάσσιες αρχαίες τοποθεσίες και ιδιαίτερα τα αρχαία ναυάγια είναι εκτεθειμένα ... και εύθραυστα", είπε, σημειώνοντας ότι ήταν κρίσιμο να ρυθμιστεί σωστά το έργο και οι συνθήκες κατάδυσης, διασφαλίζοντας ότι οι περιοχές προστατεύονται πριν μπορέσουν να ανοίξουν στο κοινό."Πρέπει να εξασφαλιστούν όλες οι συνθήκες ώστε οι περιοχές αυτές να παραμείνουν ασφαλείς στο μέλλον και για τις μελλοντικές γενιές", πρόσθεσε.

Συντάκτης: Elena Becatoros | Πηγή: The Associated Press [09 Απριλίου 2019]
πηγή φωτογραφιών : Elena Becatoros / AP
και Γ.Ίσαρρης
https://gr.euronews.com

Το ναυάγιο της Περιστέρας 

Το μεγαλύτερο εμπορικό πλοίο της κλασικής περιόδου που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα

Βρισκόμαστε στο τελευταίο τέταρτο του 5ου π.X αιώνα, μια ταραγμένη περίοδο κατά την οποία ο Κλασσικός Πολιτισμός υφίσταται μεγάλες αλλαγές.
Η Αθήνα του Περικλή, ύστερα από 27 έτη πόλεμο με την Σπάρτη, τελικά ηττάται. Ταυτόχρονα, ο Σωκράτης διδάσκει φιλοσοφία στον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα, ο Θουκυδίδης γράφει την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο Αριστοφάνης την Λυσιστράτη, ο Σοφοκλής τον Οιδίπου επί Κολωνώ και ο Ευριπίδης τις Βάκχες.

•  Στην Ακρόπολη κατασκευάζεται ο παράξενος σε ομορφιά ιωνικός ναός, το Ερεχθείον με τις Καρυάτιδες και ο Ναός της Αθηνάς Νίκης με τα πανέμορφα γλυπτά της Νίκης στη ζωφόρο, ενώ αντίθετα η αγγειογραφία εικονίζει λυπηρές σκηνές αποχωρισμού επάνω σε λυκήθους της τεχνικής του άσπρου φόντου.

Το κέντρο όλων των παραπάνω αριστουργημάτων ήταν η Αθήνα, η οποίο, παρ’ όλη την ήττα της, εξακολουθούσε να ηγείται του κλασικού κόσμου, όχι μόνο στις τέχνες αλλά και στην οικονομία. Η Αθήνα ήταν η κυρίαρχος ναυτική δύναμη στη Μεσόγειο και το εμπόριο της εξαπλώνετο μέχρι τη Ρωσία και τη Μαύρη θάλασσα, όπου εξήγαγε μερικά από τα κομψότερα κεραμικά σκεύη καθημερινής χρήσης.

Αδιατάραχτο
Ένα τεκμήριο αυτής της εμπορικής υπερδύναμης ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο βυθό της μικρής νησίδας της Περιστέρας Αλοννήσου, με τον εντοπισμό ενός κλασικού εμπορικού πλοίου, πολύ μεγαλύτερου από αυτά που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα. Το πλοίο εκείτο μεγαλόπρεπα σε βάθος 30 μέτρων και το φορτίο του φαινόταν αδιατάραχτο σαν κάποιος να το είχε ακουμπήσει προσεχτικά στο βυθό της θάλασσας. 

• Ο χρόνος και τα θαλάσσια ρεύματα δεν το επηρέασαν παρά ελάχιστα. Αντίθετα το κάλυψαν με άμμο και διαφύλαξαν το μυστικό του για 2.500 περίπου χρόνια.

Το πλοίο βυθίστηκε μεταξύ του 425 και 415 π.Χ. και μετέφερε εμπόρευμα κρασιού από τις οινοπαραγωγικές περιοχές της Βόρειας Ελλάδος, όπως η Μένδη στη Χαλκιδική και τα νησιά των Σποράδων, Σκόπελος και Αλόννησος.

• Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτέρων, υπό τη διεύθυνση της υπογραφόμενης ερεύνησε το ναυάγιο τα καλοκαίρια του 1992 και 1993. Αρχικά έγινε μια πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση και τοπογραφική αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του ναυαγίου με δυο μεθόδους τηλεμετρίας. Μετά το πέρας της αποτύπωσης το ναυάγιο διαιρέθηκε με κάναβο σε 72 τετράγωνα, το κάθε ένα διαστάσεων 2Χ2 μέτρα. Ακολούθησαν ανασκαφικές εργασίες με αναρροφητήρα σε 2 μόνο από τα τετράγωνα, δηλαδή σε 8τ.μ. από τα 288τ.μ.

Ευρήματα μοναδικά
Παρ’ όλη τη μικρή επιφάνεια ανασκαφής, τα ευρήματα υπήρξαν πολλαπλά και μοναδικά σε σημείο που εντυπωσίασε τον επιστημονικό κόσμο και αποτέλεσε το βασικό άρθρο των επιστημονικών σελίδων της εφημερίδας New York Times. Συνοπτικά, το βυθισμένο πλοίο είχε μήκος περίπου 30 μ.. πλάτος 10 μ. και επιφανειακά μετρήθηκαν 1.000 εμπορικοί αμφορείς οίνου.

•  Μετά την αφαίρεση της επιφανειακής στρώσης των αμφορέων, ακολούθησε και δεύτερη και τρίτη στρώση. Στο τελευταίο στρώμα βρέθηκε και ανελκύστηκε μεγάλη ποσότητα μελαμβαφούς κεραμικής, όπως κύλικες με εμπίεστες και εγχάρακτες διακοσμήσεις, επιτραπέζια πινάκια, αγγεία πόσεως οίνου, λυχνάρια, χάλκινα σκεύη και πολλά άλλα θραύσματα αγγείων καθημερινής χρήσης. 

Τα ευρήματα αυτά ανήκαν σε σκεύη συμποσίου και διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, σχεδόν όπως πριν από 2.500 χρόνια. Η θαυμάσια τεχνική και το στιλπνό μαύρο χρώμα τους φανέρωνε την αθηναϊκή τους ταυτότητα. Η ανασκαφή σταμάτησε στο επίπεδο του έρματος του πλοίου και ενώ είχαν εντοπισθεί τα πρώτα μαδέρια του ξύλινου σκαριού της με την προοπτική να συνεχισθεί και τα επόμενα έτη.

Συμπεράσματα
Τα συμπεράσματα που βγήκαν από τις δύο αυτές ανασκαφικές περιόδους αναθεωρούν τις προηγούμενες απόψεις σχετικά με την αρχαία ναυπηγική. Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου ναυαγίου έγκειται στο μέγεθος του, το οποίο είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό των μέχρι σήμερα γνωστών φορτηγίδων. Τα πλοία της ίδιας περιόδου που έχουν ανασκαφεί στην Ιταλία, την Κύπρο και το Ισραήλ δεν ξεπερνούν τα 15-16,5μ. και δεν μετέφεραν φορτίο άνω των 75 τόνων. 

• Αυτό οδήγησε τους μελετητές πλοίων να συμπεράνουν ότι οι μεγάλες φορτηγίδες ήταν άγνωστες στους αρχαίους Έλληνες και ότι ναυπηγήθηκαν μόνο από τους Ρωμαίους 300 χρόνια αργότερα.
• Το πλοίο της Περιστέρας αποκάλυψε από τα πρώτα κιόλας 8 τ.μ.. ότι εδώ έχουμε μια διαφορετική μέθοδο ναυπηγικής άγνωστη μέχρι σήμερα, την οποία εγνώριζαν οι Αθηναίοι ήδη οπό τους κλασικούς χρόνους και που υιοθετήθηκε πολύ αργότερα από τους Ρωμαίους.

Μόνο η φαντασία μπορεί από εδώ και έπειτα να λειτουργήσει για το τι αναμένεται να βρεθεί στα υπόλοιπα 280 τ.μ. του ναυαγίου, το οποίο μετέφερε πάνω από 4.000 αμφορείς και είχε εκτόπισμα άνω των 120 τόνων...!!!

•  Τι άλλο εμπόρευμα εκτός οίνου, θα μπορούσε να μετέφερε ένα πλούσιο Αθηναϊκό πλοίο ενός στόλου που σχεδόν μονοπωλούσε το εμπόριο και τη ναυτιλία στο Αιγαίο την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου; Τι είδους σκάφος ήταν, Κέρκουρος, Ολκάς, Κέλης ή Λέμβος;

• Πώς βυθίστηκε, ήταν πειραματική ενέργεια ή υπερβολικό βάρος σε συνδυασμό με καιρικά φαινόμενα που το οδήγησαν στον υγρό τάφο;

Τέλος, σε ποια οικονομική κατάσταση βρισκόταν η εμπορική ναυτιλία την εποχή που η Ελλάδα αλληλοσπαράσετο;
Η ανασκαφή του γνωστού αυτού ναυαγίου, του οποίου η φήμη έφθασε από τη Ρωσία μέχρι την Αμερική, σταμάτησε, μετά από μόνο 2 χρόνια έρευνας. Δυστυχώς επικράτησαν δυνάμεις πέραν της λογικής και έτσι η ανασκαφή δεν συνεχίστηκε μετά το 1993, με την προβολή δικαιολογιών οι οποίες δεν αντέχουν σε καμιά κριτική σκέψη.

Της Ελπίδας Χατζηδάκη, αρχαιολόγου της Εφορείας Εναλίων αρχαιοτήτων