Η Παμφίλη της Επιδαύρου (λατιν. Pamphila, 1ος αιώνας μ.Χ.) ήταν Ελληνίδα ιστορικός που έζησε κατά την περίοδο της βασιλείας του Νέρωνα. Σύμφωνα με το Λεξικό της Σούδας η Παμφίλη καταγόταν από την Επίδαυρο, ενώ κατά τον Μέγα Φώτιο είχε γεννηθεί ή καταγόταν από Έλληνες της Αιγύπτου.
Το πιθανότερο είναι ότι η ίδια γεννήθηκε στην Επίδαυρο, ενώ η ελληνική οικογένειά της είχε έρθει από την Αίγυπτο. Ο Φώτιος δίνει μία περίληψη του προλόγου του έργου της, στην οποία μαθαίνουμε ότι κατά τα 13 χρόνια που έζησε με τον σύζυγό της, τον οποίο δεν άφησε ούτε για μία ώρα, εργαζόταν συνεχώς στη συγγραφή των βιβλίων της, και ότι κατέγραψε αυτά που άκουγε από τον σύζυγό της και από τους πολλούς άλλους μορφωμένους ανθρώπους που σύχναζαν στο σπίτι τους, καθώς και ό,τι είχε η ίδια διαβάσει σε προγενέστερα βιβλία-πηγές. Κατά τη Σούδα μερικοί απέδιδαν το έργο της στον σύζυγό της. Ως προς το όνομα του συζύγου αυτού υπάρχουν δύο παραλλαγές: Σε ένα σημείο η Σούδα αναφέρει την Παμφίλη ως κόρη του συγγραφέως Σωτηρίδα και σύζυγο του Σωκρατίδα, ενώ σε άλλο σημείο την αναφέρει ως σύζυγο του Σωτηρίδα.
Η ιστορικός της ιατρικής επιστήμης : Η Ελλάδα του 1ου μ.Χ. αιώνα ήταν ένα κομμάτι της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ένα φτωχό και κατεστραμμένο κομμάτι από τους πολέμους και τις καταστροφές που επέφεραν οι Ρωμαίοι με τους αναμεταξύ τους πολέμους ή τις λεηλασίες των ελληνικών πόλεων. Οι επιστήμες που είχαν αναπτύξει οι Έλληνες και τις δίδαξαν μετά στους Ρωμαίους είχαν φτάσει σε ανυπέρβλητο επίπεδο. Η Ιατρική μετρούσε πλέον πολλούς αιώνες εξάσκησης και παρατήρησης αναδεικνύοντας πολλούς εξαίρετους επιστήμονες που με τις σκέψεις, τις θεωρίες και τις πράξεις τους άλλαξαν τελείως τον δρόμο που είχε ακολουθήσει η Ιατρική μέχρι τότε.
Το κύριο έργο της Παμφίλης είναι τα Υπομνήματα ιστορικά (δηλαδή ιστορικά σχόλια), γνωστά και ως Συμμίκτων ιστορικών υπομνημάτων λόγοι, μία ιστορία της Ελλάδας σε 33 βιβλία (ο Φώτιος αναφέρει μόνο 8, αλλά η Σούδα μάλλον είναι ορθότερη ως προς αυτό[3]). Ο Φώτιος μας δίνει μία γενική ιδέα για το περιεχόμενό της.
Μέσα σε ένα τέτοιο πολιτισμικό περιβάλλον γύρω στο 53 μ.Χ. μεγάλωσε και έδρασε η Παμφίλη από την Επίδαυρο της Αργολίδας.
Η Επίδαυρος ήδη από εκείνη την εποχή διέθετε ένα από τα παλιότερα και μεγαλύτερα Ασκληπιεία (νοσοκομεία -ερευνητικά κέντρα) που το συναγωνίζονταν μονάχα το Ασκληπιείο της Περγάμου στην Αιολίδα (βορειοδυτική Μικρά Ασία) και της Κως, της πατρίδας του Ιπποκράτη.
The Queen Semiramis (1630) από τον Ιταλό μπαρόκ ζωγράφο Cecco Bravo . Το Σεμίραμις είναι μία από τις δεκατέσσερις γυναίκες των οποίων η ζωή καλύπτεται στο Tractatus De Mulieribus Claris In Bello , το οποίο μπορεί να έχει γραφτεί από τον Παμφίλη . [ Gera 1997, σελ. 60-61.]
Το έργο δεν ήταν χωρισμένο ανάλογα με τα διαφορετικά θέματα ή με βάση κάποιο σχέδιο, αλλά έμοιαζε σαν η κάθε πληροφορία να καταγραφόταν καθώς ερχόταν σε γνώση της συγγραφέως, η οποία είχε σημειώσει πως πίστευε ότι αυτή η ποικιλία θα έδινε μεγαλύτερη ευχαρίστηση στον αναγνώστη. Σίγουρα δεν είναι τυχαίο που η Παμφίλη ισχυρίζεται ότι η μη συστηματική διαδικασία γραφής της θα κάνει τη δουλειά της πιο ευχάριστη (ἐπιτερπέστερον) για το κοινό της
Παμφίλη η Επιδαύρια : Η Παμφίλη από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με την ιστορία της Ιατρικής συζητώντας με τους Ασκληπιάδες (ιατροί απόγονοι του θεού Ασκληπιού) της Επιδαύρου για την εξέλιξη της τέχνης τους. Ένα από τα πρώτα έργα που έγραψε η Παμφίλη ήταν το «Περί Αφροδισίων». Ένα ακόμη έργο της ήταν το «Περί αμφισβητήσεων» που δεν ξέρουμε τι ακριβώς αφορούσε. Η Παμφίλη ερευνούσε συνεχώς ό,τι αφορούσε την Ιατρική επιστήμη, καθώς και τους ιατρούς.Για να διευρύνει τους πνευματικούς της ορίζοντες ταξίδεψε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο του αρχαίου κόσμου, με την περίφημη βιβλιοθήκη της, όπου ερεύνησε τα ιατρικά συγγράμματα διαφόρων ιατρών. Στην Αλεξάνδρεια μελέτησε ιδιαίτερα τα έργα του Κτησία του Κνίδιου (Κνίδος πόλη της νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας), του γιατρού του Κύρου του αυτοκράτορα της περσικής αυτοκρατορίας (αρχές 4ου π.X. αιώνα). Έγραψε μάλιστα μια επιτομή των έργων του Κτησία «Επιτομή των έργων Κτησίου». Το κυριότερο έργο που καθιέρωσε την Παμφίλη στον τομέα της, ήταν το «Συμμείκτων ιστορικών υπομνημάτων λόγοι» που αποτελούνταν από 33 βιβλία, ο Φώτιος διέσωσε πολλά αποσπάσματα αυτού του έργου. Πολλές πληροφορίες άντλησαν από τα έργα της Παμφίλης, πολλοί γνωστοί συγγραφείς όπως ο Διογένης Λαέρτιος, ο Αύλος Γέλλιος, ο Φώτιος και άλλοι.
Ο Φώτιος πάντως θεωρεί το έργο πολύ χρήσιμο και πάροχο σημαντικών πληροφοριών για πολλά σημεία της ιστορίας και της λογοτεχνίας. Η εκτίμηση της οποίας έχαιραν τα Ιστορικά σχόλια κατά την αρχαιότητα φανερώνεται όχι μόνο από την κρίση του Φωτίου, αλλά και από τις αναφορές σε αυτά που βρίσκουμε στα έργα του Αύλου Γέλλιου και του Διογένους Λαερτίου, οι οποίοι εμφανίζονται να το έχουν εκμεταλλευθεί σε σημαντικό βαθμό.
Η μελετητής Κλασικής ιστοριογραφίας Deborah Levine Gera έθεσε την υπόθεση ότι η Παμφίλη της Επιδαύρου μπορεί να είναι η συγγραφέας της ανώνυμης επιζώσας πραγματείας Tractatus De Mulieribus Claris In Bello ( πραγματεία για τις γυναίκες που είναι διάσημες στον πόλεμο ), γραμμένη στα ελληνικά, η οποία περιγράφει τις ζωές των δεκατεσσάρων διάσημων. γυναίκες. Δεδομένου ότι η Παμφίλη ήταν η ίδια γυναίκα, η Gera δηλώνει ότι είναι λογικό να ενδιαφέρεται για τις ιστορίες διάσημων γυναικών του παρελθόντος. Επιπλέον, οι ζωές των διαφόρων γυναικών στο Tractatus De Mulieribus τακτοποιούνται με μια φαινομενικά τυχαία σειρά, η οποία συνάδει με μια δήλωση του Φώτιου ότι η Παμφίλη οργάνωσε τα γραπτά της με διάφορες μορφές και όχι με αυστηρό και ομαλό τρόπο. Ο Φώτιος δηλώνει επίσης ότι το ύφος της Παμφυλίας ήταν πολύ απλό, το οποίο συνάδει με το στυλ γραφής του Tractatus De Mulieribus .
Πέρα από τα Ιστορικά σχόλια, η Παμφίλη συνέγραψε κατά τη Σούδα και μία Επιτομή του Κτησίου σε τρία βιβλία, καθώς και πάμπολλες επιτομές ιστοριών («ἐπιτομαὶ ἱστοριω̂ν τε καὶ ἑτέρων βιβλίων») και άλλα έργα, όπως τα Περί αμφισβητήσεων και Περί αφροδισίων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ
Smith, William (επιμ.): το αντίστοιχο λήμμα στο Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (1870)
