Σκελετός ενός από τα δύο άτομα που έζησαν στα μέσα της Εποχής του Χαλκού και του οποίου το πλήρες γονιδίωμα ανακατασκευάστηκε και αλληλουχήθηκε από την ομάδα της Λωζάνης. Προέρχεται από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελάτης-Λογκά, στη Βόρεια Ελλάδα [Φωτ: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης, Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, Δρ Γεωργία Καραμύτρου-Μεντεσίδη]
Οι πρώτοι πολιτισμοί που χτίζουν μνημειώδη παλάτια και αστικά κέντρα στην Ευρώπη είναι πιο γενετικά ομοιογενείς από το αναμενόμενο, σύμφωνα με την πρώτη μελέτη για την αλληλουχία ολόκληρων γονιδιωμάτων που συλλέχθηκαν από αρχαίους αρχαιολογικούς χώρους γύρω από το Αιγαίο Πέλαγος.
Παρά τις έντονες διαφορές στα ταφικά έθιμα, την αρχιτεκτονική και την τέχνη, ο μινωικός πολιτισμός στην Κρήτη, ο πολιτισμός στην ηπειρωτική Ελλάδα και ο κυκλαδίτικος πολιτισμός στα κυκλαδίτικα νησιά στο μέσο του Αιγαίου, ήταν γενετικά παρόμοια κατά την Πρώιμη εποχή του Χαλκού πριν από 5000 χρόνια.
Τα ευρήματα είναι σημαντικά διότι υποδηλώνει ότι σημαντικές καινοτομίες όπως η ανάπτυξη αστικών κέντρων, η χρήση μετάλλων και το εντατικό εμπόριο που πραγματοποιήθηκαν κατά τη μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού δεν οφείλονταν μόνο στη μαζική μετανάστευση από τα ανατολικά του Αιγαίου, όπως πιστεύεται προηγουμένως, αλλά και από την πολιτιστική συνέχεια των τοπικών νεολιθικών ομάδων.
Τα ευρήματα είναι σημαντικά διότι υποδηλώνει ότι σημαντικές καινοτομίες όπως η ανάπτυξη αστικών κέντρων, η χρήση μετάλλων και το εντατικό εμπόριο που πραγματοποιήθηκαν κατά τη μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού δεν οφείλονταν μόνο στη μαζική μετανάστευση από τα ανατολικά του Αιγαίου, όπως πιστεύεται προηγουμένως, αλλά και από την πολιτιστική συνέχεια των τοπικών νεολιθικών ομάδων.
- Τα γονιδιώματα της Ελλάδας, της Κυκλαδίτικης και της Μινωικής εποχής του Χαλκού (BA) αλληλουχούν
- 3.000 π.Χ. Αιγαίοι είναι ομοιογενείς και προέρχονται κυρίως από νεολιθικούς αγρότες
- Η ροή γονιδίων που μοιάζει με Νεολιθικό Καύκασο και Πόντο (ΒΑ Pontic-Caspian Steppe) μοιάζει με το Αιγαίο
- Οι σημερινοί Έλληνες είναι γενετικά παρόμοιοι με τους 2.000 π.Χ. Αιγαίους από τη Βόρεια Ελλάδα.
Η μελέτη διαπιστώνει επίσης ότι κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού (4000-4.600 χρόνια πριν), άτομα από το βόρειο Αιγαίο ήταν σημαντικά διαφορετικά σε σύγκριση με αυτά της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Αυτά τα άτομα μοιράστηκαν το ήμισυ της καταγωγής τους με ανθρώπους από την στέπα του Πόντου-Κασπίας, μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται μεταξύ του Δούναβη και των ποταμών Ουράλ και βόρεια της Μαύρης Θάλασσας, και ήταν πολύ παρόμοια με τους σημερινούς Έλληνες.(Δηλαδή οι σημερινοί Έλληνες είναι από τις στέπες και όχι από το Αιγαίο κατά 50% μας λέει αυτή η έρευνα...)
Χρονολογικές συντομογραφίες που χρησιμοποιούνται σε όλο το κείμενο: N-Neolithic, EN-Early Neolithic, LN-Late Neolithic, MNChL-Middle Neolithic to Chalcolithic, ChL-Chalcolithic, LNBA-Late Neolithic to Bronze Age, BA-Bronze Age, EBA-Early Bronze Age, EBA-Early Bronze Age , EMBA-Early to Middle Bronze Age, MBA-Middle Bronze Age, MLBA-Middle to Late Bronze Age, IA-Iron Age.
Παλαιολιθική Εποχή
Κατώτερη (Αρχαιότερη) Παλαιολιθική: 400.000/300.000 - 100.000 π.Χ.
Μέση Παλαιολιθική: 100.000 - 30.000 π.Χ.
Ανώτερη Παλαιολιθική: 30.000 - 10.000 π.Χ.
Μεσολιθική Εποχή 10.000-7000 π.Χ.
Νεολιθική Εποχή
Α- Προκεραμεική: 6800- 6400 π.Χ.
Αρχαιότερη Νεολιθική: 6400-5800/5600 π.Χ.
Μέση ΝΑ: 5800/5600 -5300 π.Χ.
Νεότερη ΝΛ: 5300-4500 π.Χ.
[ΝΝ- Προδιμηνιακές φάσεις: 5300-4900/4800 π.Χ.
ΝΝ - Διμηνιακές φάσεις: 4900/4800-4600 π.Χ.]
Τελική ΝΛ ή Χαλκολιθική: 4500-3200 π.Χ.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν (συμπερασματικά φανερώνουν) ότι τα κύματα της μετανάστευσης των βοσκών από την στέπα του Πόντου-Κασπίας, ή πληθυσμών βόρεια του Αιγαίου Πελάγους που μεταφέρουν την στέπα του Πόντου-Κασπίας ως καταγωγή, σχηματίζουν τη σημερινή Ελλάδα. Αυτά τα πιθανά μεταναστευτικά κύματα προηγούνται όλων της εμφάνισης της πρώτης τεκμηριωμένης ελληνικής μορφής, υποστηρίζοντας θεωρίες που εξηγούν την εμφάνιση Πρωτο-Ελληνικών και την εξέλιξη των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών στην Ανατολία ή την περιοχή της Στέπας του Πόντου.
Η ομάδα πήρε δείγματα από καλά διατηρημένα σκελετικά κατάλοιπα σε αρχαιολογικούς χώρους. Ταξινόμησαν έξι ολόκληρα γονιδιώματα, τέσσερα και από τις τρεις καλλιέργειες κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και δύο από μια Ελληνικής κουλτούρας περιβάλλον κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού.
Οι ερευνητές έκαναν αλληλούχιση επίσης στα μιτοχονδριακά γονιδιώματα από έντεκα άλλα άτομα από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Ο προσδιορισμός αλληλουχίας ολόκληρων γονιδιωμάτων παρείχε στους ερευνητές αρκετά δεδομένα για να πραγματοποιήσουν δημογραφικές και στατιστικές αναλύσεις σχετικά με τα ιστορικά του πληθυσμού.
Οι ερευνητές έκαναν αλληλούχιση επίσης στα μιτοχονδριακά γονιδιώματα από έντεκα άλλα άτομα από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Ο προσδιορισμός αλληλουχίας ολόκληρων γονιδιωμάτων παρείχε στους ερευνητές αρκετά δεδομένα για να πραγματοποιήσουν δημογραφικές και στατιστικές αναλύσεις σχετικά με τα ιστορικά του πληθυσμού.
Η αλληλουχία αρχαίων γονιδιωμάτων είναι μια τεράστια πρόκληση, ιδιαίτερα λόγω της υποβάθμισης του βιολογικού υλικού και της ανθρώπινης μόλυνσης. Η ερευνητική ομάδα στο CNAG-CRG, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης μέσω της μηχανικής μάθησης.
Σύμφωνα με τον Oscar Lao, επικεφαλής της ομάδας Genomics του πληθυσμού στο CNAG-CRG, «Αξιοποιώντας το γεγονός ότι ο αριθμός των δειγμάτων και η ποιότητα DNA που βρήκαμε είναι τεράστιος για αυτόν τον τύπο μελέτης, έχουμε αναπτύξει εξελιγμένα εργαλεία μηχανικής μάθησης για να ξεπεράσουμε προκλήσεις όπως ως χαμηλό βάθος κάλυψης, ζημιών και σύγχρονης ανθρώπινης μόλυνσης, ανοίγοντας την πόρτα για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στα παλαιογενετικά δεδομένα. ""Η εφαρμογή της βαθιάς μάθησης σε δημογραφικά συμπεράσματα βάσει αρχαίων δειγμάτων μας επέτρεψε να ανακατασκευάσουμε τις προγονικές σχέσεις μεταξύ αρχαίων πληθυσμών και να συμπεράνουμε αξιόπιστα το μέγεθος και το χρόνο των μαζικών μεταναστευτικών γεγονότων που σηματοδότησαν την πολιτιστική μετάβαση από την Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο", λέει η Όλγα Ντόλγκοβα, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην ομάδα Genomics του πληθυσμού στο CNAG-CRG.
Η Εποχή του Χαλκού στην Ευρασία χαρακτηρίστηκε από σημαντικές αλλαγές σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, ορατές στην εμφάνιση των πρώτων μεγάλων αστικών κέντρων και μνημειακών ανακτόρων. Η αυξανόμενη οικονομική και πολιτιστική ανταλλαγή που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έθεσε τα θεμέλια για τα σύγχρονα οικονομικά συστήματα - συμπεριλαμβανομένου του καπιταλισμού, των πολιτικών συνθηκών μεγάλων αποστάσεων και μιας παγκόσμιας οικονομίας εμπορίου.
Παρά τη σημασία τους για την κατανόηση της ανόδου των ευρωπαϊκών πολιτισμών και της εξάπλωσης «ινδοευρωπαϊκών» γλωσσών, η γενετική προέλευση των λαών πίσω από τη μετάβαση της Νεολιθικής Εποχής του Χαλκού και η συμβολή τους στον σημερινό ελληνικό πληθυσμό παραμένουν αμφιλεγόμενες.
Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να διερευνήσουν ολόκληρα γονιδιώματα μεταξύ της Μεσολιθικής και της Εποχής του Χαλκού στην σημερινή Αρμενία και τον Καύκασο για να βοηθήσουν περαιτέρω στον εντοπισμό της προέλευσης της μετανάστευσης στο Αιγαίο και στην καλύτερη ενσωμάτωση των γονιδιωματικών δεδομένων με τα υπάρχοντα αρχαιολογικά και γλωσσικά στοιχεία.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell .
The genomic history of the Aegean palatial civilizations
Florian Clemente 21
Martina Unterländer 20, 21
Olga Dolgova 21
Carlos Eduardo G. Amorim
Francisco Coroado-Santos
Samuel Neuenschwander
Elissavet Ganiatsou
Diana I. Cruz Dávalos
Lucas Anchieri
Frédéric Michaud
Laura Winkelbach
Jens Blöcher
Yami Ommar Arizmendi Cárdenas
Bárbara Sousa da Mota
Eleni Kalliga
Angelos Souleles
Ioannis Kontopoulos
Georgia Karamitrou-Mentessidi
Olga Philaniotou
Adamantios Sampson
Dimitra Theodorou
Metaxia Tsipopoulou
Ioannis Akamatis
Paul Halstead
Kostas Kotsakis
Dushka Urem-Kotsou
Diamantis Panagiotopoulos
Christina Ziota
Sevasti Triantaphyllou
Olivier Delaneau
Jeffrey D. Jensen
J. Víctor Moreno-Mayar
Joachim Burger
Vitor C. Sousa
Oscar Lao
Anna-Sapfo Malaspinas 22, 23
Christina Papageorgopoulou
