Το όρος Γιούχτας, ή, σύμφωνα με τους μύθους, το πρόσωπο του Δία που κοιτάει τον Κρητικό ουρανό
Στις 27 Νοεμβρίου 1965 ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης φέρνει στο φως τη νεκρόπολη των Αρχανών, με ασύλητους βασιλικούς τάφους της Μυκηναϊκής περιόδου. Λίγο αργότερα έκανε μια ακόμη ανακάλυψη, που σοκάρισε τον επιστημονικό κόσμο.
Στο λόφο Φουρνί, ανάμεσα στις Άνω και Κάτω Αρχάνες και κοντά στο μινωικό οικισμό των Αρχανών, μέσα σε ένα δάσος από ελιές ανακαλύφθηκε ένα πλούσιο νεκροταφείο, το οποίο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης και του ελλαδικού χώρου γενικότερα.
Ο λόφος Φουρνί περιορίζει τη μικρή πεδιάδα των Αρχανών στα βορειοδυτικά, αλλά δεν αποτελεί τμήμα του Γιούχτα, καθώς χωρίζονται από μια βαθιά χαράδρα. Το δυτικό τμήμα του λόφου είναι απόκρημνο, ενώ η κορυφή του είναι άγονη. H μεγάλη διάρκεια χρήσης των τάφων (2400-1200 π.X) και το πλήθος των κτερισμάτων καθιστούν το Φουρνί ένα από τα σημαντικότερα νεκροταφεία στον αιγαιακό χώρο.
Oι παλαιότερες ταφές ξεκινούν την 3η χιλιετία π.X., ενώ κάποιοι τάφοι χρησιμοποιήθηκαν για μακρότατο χρονικό διάστημα (2000 π.X.-1350 π.X.). Από τα οικοδομήματα που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι τώρα τα περισσότερα είναι ταφικά, ενώ κάποια από αυτά έχουν χαρακτήρα λατρευτικό και κοσμικό.
Η νεκρόπολη στο Φουρνί χαρακτηρίζεται από το πλήθος και την ποικιλία των ταφικών οικοδομημάτων πολλών αρχιτεκτονικών τύπων, τα οποία βρίσκονται μέσα σε έναν ενιαίο χώρο, από τις εκατοντάδες ταφές, ανάμεσα τους και ορισμένες επιφανών βασιλικών προσώπων, και από τον πλούτο των κτερισμάτων. Προσφέρει σημαντικές πληροφορίες και στοιχεία για τα έθιμα ταφής των Μινωιτών και για την ταφική λατρεία. Ακόμη γίνεται φανερός ο τρόπος οργάνωσης και συγκρότησης ενός μεγάλου νεκροταφείου στη Μέση και Ύστερη Μινωική περίοδο με την κατασκευή βοηθητικών κτηρίων, πλακόστρωτων δρόμων, καθώς και συστημάτων για την απαγωγή των νερών της βροχής. Πολλά από τα κτερίσματα παρέχουν στοιχεία για τις επαφές των κατοίκων των Αρχανών με τις Κυκλάδες, την Αίγυπτο και την Ανατολή.
Μέχρι το 1964 η νεκρόπολη του Φουρνιού ήταν άγνωστη. Εκείνο το χρόνο έγινε η πρώτη ανασκαφική έρευνα από τον Γιάννη Σακελλαράκη στους ανατολικούς πρόποδες του λόφου, ο οποίος ανακάλυψε έναν θαλαμωτό τάφο. Τον επόμενο χρόνο επισημάνθηκαν κάποιοι θολωτοί τάφοι και από τότε συνέχιζεται αδιάλειπτα η ανασκαφική έρευνα. Παράλληλα με τις ανασκαφές έχουν γίνει εργασίες στερέωσης σε όλα τα ταφικά κτήρια.
Ο τάφος του Δία
Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και στο Γιούχτα, ιερό βουνό και ένα από τα σημαντικότερα ιερά κορυφής του μινωικού πολιτισμού.
Ο Γιούχτας ήταν το ιερό βουνό των Μινωιτών με την μορφή του Δία. Βρίσκεται 15 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου, γεμάτο μύθους, μυστήρια και δοξασίες που το ακολουθούν από την αρχαιότητα και πηγάζουν κυρίως από το φυσικό σχήμα του που θυμίζει έντονα ανθρώπινο πρόσωπο.
Οι Μινωίτες πίστευαν ότι είναι το πρόσωπο του Δία και κατά την μυθολογία, στον Γιούχτα βρισκόταν ο τάφος του.
Το όνομα του βουνού ήταν «Ιυττός» (Κνωσσία Δίκτη) στην αρχαιότητα. Το όνομα Γιούχτας αποτελεί παραφθορά του Λατινικού Γιούπιτερ που σημαίνει Δίας ακόμα όμως και το Ιυττός μπορεί με παράφραση να γίνει Γιούχτας (Ιυττός, Ιυκτός, Γιούκτας).
Η πίστη των Μινωιτών για την θεά της φυσικής ευφορίας που πέθαινε και αναγεννιόταν κάθε χρόνο συνεχίστηκε επηρεασμένη από την αρχαία Ελλάδα με τη γέννηση του Δία στο νησί και μετά με την μεταφορά της Ευρώπης. Εδώ μετά την αρπαγή της γέννησε τους δυο γιους του Δία, τον Μίνωα και το Ροδάμανθο τους βασιλιάδες της Κρήτης.
Οι Κρητικοί αντίθετα από τους υπόλοιπους Έλληνες πίστευαν ότι ο Δίας δεν είναι αθάνατος αλλά πεθαίνει κι ανασταίνεται κάθε χρόνο συμβολίζοντας την δύναμη της φύσης που αναγεννιέται κάθε άνοιξη.
Το ψηλότερο σημείο του βουνού ονομάζεται Ψηλή Κορυφή και το δεύτερο Ανεμόσπηλια. Εκεί, ανασκάφηκε από τον Σακελλαράκη ένα μινωϊκό ιερό το οποίο καταστράφηκε από σεισμό. Μέσα σε αυτό βρέθηκαν τέσσερεις ανθρώπινοι σκελετοί, από τους οποίους ο ένας ήταν σε πολύ συγκεκριμένη θέση και στάση.
Τα Ανεμόσπηλια είναι αρχαιολογικός χώρος στους βόρειους πρόποδες του όρους Γιούχτας, στον νομό Ηρακλείου στην Κρήτη. Έχει βρεθεί ένα ορθογώνιο κτίριο το οποίο χρονολογείται από την μινωική εποχή και καταστράφηκε από σεισμό τον 17ο αιώνα π.Χ.. Οι αρχαιολόγοι που το ανέσκαψαν το 1979, με επικεφαλής τον Γιάννη Σακελλαράκη, το αναγνώρισαν σαν ιερό στο οποίο έλαβε χώρα ανθρωποθυσία, αν και αυτή η θεώρηση έχει αμφισβητηθεί.
Η ανασκαφή αποκάλυψε ένα τετράγωνο κτίριο το οποίο αποτελούταν από τέσσερα δωμάτια, τρεις θαλάμους οι οποίοι συνδέονται με ένα προθάλαμο στο βορρά. Τα ερείπια σώζονταν σε χαμηλό ύψος, ενώ ο προθάλαμος είναι σχεδόν πλήρως διαβρωμένος.
Ήταν ξαπλωμένος σε βωμό με ένα μαχαίρι μπηγμένο στο κορμί του, καταπλακωμένος από την οροφή του κτιρίου.
Η αρχική σκέψη του Σακελλαράκη ήταν πως βρήκε τα ίχνη μιας ταυροθυσίας, καθώς επάνω σε έναν σορό οστών βρέθηκε ένα χάλκινο αντικείμενο με έμβλημα μιξογενούς κεφαλής ζώου. Η εξέλιξη της ανασκαφής, ωστόσο, απέδειξε κάτι εντελώς διαφορετικό. Τα οστά αυτά ήταν ανθρώπινα.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ο σκελετός ανήκε σε άνδρα 18 ετών ύψους 1,65 και βρέθηκε πάνω σε χτιστό βωμό, διπλωμένος στο πλευρό και πιθανότατα με δεμένα πόδια. Δίπλα του βρέθηκε ένας άλλος σκελετός που ανήκε ξανά σε άνδρα, αυτήν τη φορά μεγαλύτερης ηλικίας, περίπου 37 ετών και ύψους 1,78. Επίσης, ο άνδρας αυτός φορούσε δύο εμβλήματα, δηλαδή ένα δαχτυλίδι ασημένιο, επενδυμένο με σίδερο, και μια σφραγίδα από φλεβωτό αχάτη που πάνω έφερε παράσταση πλοίου με τον κωπηλάτη του. Άρα, ίσως πρόκειται για κάποιον ιερέα του ναού.
Η στάση του σκελετού παρουσίαζε μια ιδιαιτερότητα. Βρέθηκε ανάσκελα, με τα χέρια στο στήθος και το ένα πόδι λυγισμένο, μια στάση που από τους επιστήμονες ερμηνεύθηκε ως στάση οπισθοχώρησης σε κάτι που πέφτει από πάνω και σκοτώνει τον άνθρωπο.
Ο Γιάννης Σακελλαράκης αναγνώρισε τα ευρήματα του δυτικού θαλάμου ως ενδεικτικού ανθρωποθυσίας. Η θεωρία του είναι ότι αυτή είναι η πρώτη ένδειξη ανθρωποθυσίας κατά τη Μινωική εποχή που σώθηκε στο χρόνο, επειδή το κτίριο κατέρρευσε λόγω σεισμού, την ώρα που γινόταν η θυσία.
Άλλοι αρχαιολόγοι πρότειναν ότι το μαχαίρι στην πραγματικότητα ήταν διακοσμημένη λόγχη η οποία έπεσε από τα ράφια πάνω στο σώμα και δεν υπάρχουν στοιχεία τα οποία να δείχνουν ότι η πλατφόρμα είναι βωμός. Επίσης έχει αμφισβητηθεί αν τα πόδια ήταν όντως δεμένα, καθώς τα χέρια δεν ήταν.
Η ανακάλυψη αποτελεί έως σήμερα πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στους αρχαιολόγους και τους ερευνητές, καθώς μερικοί θεωρούν ύβρι την πρόταση περί ανθρωποθυσιών.
Αρκετά χρόνια μετά την ανακάλυψη του Σακελλαράκη, πάντως, στην αρχαία Κυδωνία, στα Χανιά, ανακαλύφθηκαν οστά, σφάγια, υπολείμματα θυσιών ζώων και, το σπουδαιότερο όλων, τα οστά μιας νεαρής γυναίκας με τον ίδιο τρόπο που βρέθηκαν εκείνα των ζώων. Πρόκειται, ξεκάθαρα, για τελετουργικές πράξεις θυσιών και προσφορών.
Ίσως οι Μινωίτες προσπάθησαν να σταματήσουν τους σεισμούς, απελπισμένοι από τη συχνότητα και την έντασή τους, προσφέροντας στους θεούς την ύψιστη θυσία: Ανθρώπινες ζωές.
Ακόμη κι έτσι, δεν τα κατάφεραν.
https://www.cnn.gr/Μαρία Δεδούση - CNN Greece
Ο Γιάννης Σακελλαράκης, ο οποίος ανέσκαψε το χώρο, αναγνώρισε τα ευρήματα του δυτικού θαλάμου ως ενδεικτικού ανθρωποθυσίας. Παρόλα αυτά, ο Ντένις Χιουζ πρότεινε ότι το μαχαίρι στην πραγματικότητα ήταν διακοσμημένη λόγχη η οποία έπεσε από τα ράφια πάνω στο σώμα και δεν υπάρχουν στοιχεία τα οποία να δείχνουν ότι η πλατφόρμα είναι βωμός. Επίσης έχει αμφισβητηθεί αν τα πόδια ήταν όντως δεμένα, καθώς τα χέρια δεν ήταν......Dennis D. Hughes (1991). Human Sacrifice in Ancient Greece. Λονδίνο: Routledge. σελ. 331. ISBN 0-415-03483-3.
