ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Η ΑΘΗΝΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ,ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΕΙΔΑΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΧΕΔΙΑΣΑΝ ΞΕΝΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ.

ΑΘΗΝΑ: Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΠΥΛΗ-1801

Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΠΥΛΗ. Λεγόταν έτσι επειδή οδηγούσε προς τα χωριά των Μεσογείων, την Κηφισιά, το Πεντελικόν και τον Μαραθώνα. Βρισκόταν επί της οδού Αμαλίας, στο ύψος της οδού Όθωνος κοντά στις σκάλες της πλατείας Συντάγματος, απέναντι και λίγο πριν από το Άγνωστο Στρατιώτη. Στο βάθος της Πύλης φαίνεται μια τουρκική βρύση της εποχής. Επειδή το νερό της έτρεχε με θόρυβο, η Πύλη λεγόταν και η Πόρτα της Μπουμπουνίστρας!!!!! Η Πύλη ήταν κατασκευασμένη από τρεις μαρμάρινες στήλες που προέρχονταν από το Αδριάνειον υδραγωγείο. Το τοίχος των Αθηνών επισκευάστηκε εκ νέου το 1778μχ και είχε ύψος 3,50 μέτρα και πάχος ένα μέτρο περίπου. Ήταν μια από τις επτά πύλες του τοίχους των Αθηνών. Αριστερά της εισόδου και σε βάθος 25 περίπου μέτρων, 10 μέτρα κάτω από της σκάλες της Πλατείας Συντάγματος, υπήρχε θαμμένο αρχαίο Κυκλώπειο Μυκηναϊκό τοίχος των Αθηνών [ μια σειρά τοίχους ] και το οποίο εξαφανίστηκε με τα έργα του Μετρό.
Σχέδιον E. Dodwell και χρωματισμός T. Fielding.

ΑΘΗΝΑ : ΙΛΙΣΣΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ - 1805

ΑΘΗΝΑ. Γενική άποψη των Αθηνών με τον Ιλισσό στην θέση Καλιρρόης με τον υπάρχοντα και σήμερα Ναϊσκο της Αγ. Φωτεινής. Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε τον Σεπτέμβριο 1805 από τον Ε. Dodwell, όπως λέει ο ίδιος, μετά από μια νεροποντή που άρχισε στις 4 το πρωί της 16ης Σεπτεμβρίου 1805 και κράτησε 26 ώρες.

ΑΘΗΝΑ : Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ -1802

ΑΘΗΝΑ: Ο Παρθενώνας σ΄ένα πίνακα του Ε.Dodwell του 1802, με χάραξη του J.Bailey, που σχεδιάστηκε από την πλευρά των Προπυλαίων. Το μεγάλο σπίτι που διακρίνεται στο βάθος αριστερά, ανήκει στον Ασάπ-Αγκά, υπαρχηγό του φρούραρχου [Disdat] της Ακρόπολης, που είναι αυτός που καπνίζει μπροστά στον πίνακα.

ΑΘΗΝΑ: Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ-1802

ΑΘΗΝΑ: Η Ακρόπολη το 1802 στην Τουρκοκρατία. Πίνακας του Ε.Dodwell. Ο πίνακας περιέχει ακριβείς λεπτομέρειες για το εσωτερικό της Ακρόπολης λίγο πριν από την επανάσταση του 1821. Στο βάθος φαίνεται ο Υμηττός, αριστερά ο Λυκαβηττός, που τότε λεγόταν Άγχεσμος και πίσω του το Πεντελικό όρος.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΕΡΕΧΘΕΙΟΝ-1805

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΕΡΕΧΘΕΙΟΝ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ -1805. Πίνακας του Αtkins

ΑΘΗΝΑ : ΠΕΡΙ ΤΟ 1770

ΑΘΗΝΑ : Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΟΥ-1820.

ΑΘΗΝΑ : Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΟΥ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ ΤΟ 1820.

Ο πίνακας παριστάνει μέρος του τμήματος της Βιβλιοθήκης του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Ανδριανού. Ο κίονας κορινθιακού ρυθμού, ήταν ο μόνος που είχε διασωθεί από τους τέσσερις της προπύλης της Βιβλιοθήκης. Σήμερα έχει εξαφανιστεί, όπως έχει κλαπεί ολόκληρη η προπύλη του Παναθηναϊκού Σταδίου, που εκλάπη και μεταφέρθηκε από τους Γερμανούς στην Γερμανία το 1944 [βλ Παράρτημα Α].

ΑΘΗΝΑ : H ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ [ Η Παζαρόπορτα ]-1830.

ΑΘΗΝΑ : H ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

[ Η Παζαρόπορτα ] το 1830. Στα δεξιά φαίνεται η εκκλησία της Σωτήρας της Παζαρόπορτας, που δεν υπάρχει σήμερα, παράξενος μικρός ΝαΪσκος γιατί είχε το ιερό του στραμμένο προς στον Βορρά και όχι στην Ανατολή.

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΔΙΟΣ-1820

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΔΙΟΣ. Λιθογραφία του C. Motte σε σχεδίαση L. Dupre του 1820.

ΑΘΗΝΑ : Ο ΛΟΦΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ-1804.

ΑΘΗΝΑ : Ο ΛΟΦΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ ΤΟ 1804. Πίνακας του Simone Pomardi.

AΘΗΝΑ : ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΤΟΥ ΛΥΣΙΚΡΑΤΟΥΣ-1750.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΛΥΣΙΚΡΑΤΟΥΣ ΤΟ 1750.

Βρίσκεται επί της αρχαίας οδού των Τριπόδων που άρχιζε πάνω από το θέατρο του Διονύσου. Εκεί υπήρχε και άλλο χορηγικό μνημείο, το του Θρασύλλου. Οι δύο κολώνες του διακρίνονται στα αριστερά του πίνακα. Άγγλου ζωγράφου [άγνωστος].

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ-1840.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ ΤΟ 1840,

ή άλλως ο Πύργος των Ανέμων. Πίσω του βρίσκονταν τουρκικά κτίσματα [Μεντρεσές]. Πίνακας του Du Moncel.

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΕΛΓΙΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΤΟ 1811.

Ο Πύργος του Έλγιν κτίστηκε το 1811 από τους Αθηναίους.

Το 1814 τοποθετήθηκε εκεί ένα λαμπρό ρολόϊ, δώρο του Έλγιν, για να κατευνάσει τους Αθηναίους για τις καταστροφές που προξένησε στα Αρχαία μνημεία και στον Παρθενώνα. Κατακάηκε στις 21 Αυγούστου το 1884.

Η στάση του Λόρδου Βύρωνα στο ζήτημα της λεηλασίας των Ελληνικών μαρμάρων και από τον Άγγλο κλέφτη Έλγιν, είναι μοναδική. Ενώ οι άλλοι περιηγητές επικεντρώνουν τις επικρίσεις τους εναντίον του Έλγιν αποκλειστικά σε αισθητικούς λόγους, δηλαδή ότι η αφαίρεση και η μετακίνηση των μαρμάρων του Παρθενώνα, ζημίωσε την καλλιτεχνική πληρότητα του Μνημείου, ο Λόρδος Βύρων πηγαίνει κατευθείαν στην ουσία του προβλήματος :
Ότι η κλοπή και η απογύμνωση των μνημείων από τον Έλγιν και τους άλλους Άγγλους κλέφτες, αποτελεί εσκεμμένη δόλια πράξη που αποσκοπεί στο να αποστερηθούν οι Έλληνες την προγονική τους κληρονομιά.
Ο Λόρδος Βύρων με το ποίημά του Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ υπήρξε ο αδυσώπητος κατήγορος του Έλγιν και στιγμάτησε αιώνια τον συλητή του ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ.
Η Κατάρα της Αθηνάς του Λόρδου Βύρωνα.
Μίλησε τότε η γαλανομάτα η κόρη :
Θνητέ, το μήνυμά μου φέρε στα ακρογιάλια της πατρίδας σου
Άν είμαι αφανισμένη, η εκδίκηση μου μένει.
Άκου τώρα της Παλλάδας τις μαύρες προφητείες,
Άκου και πίστεψε πως θ΄ αληθέψουνε μια μέρα.
Η κατάρα μου να πέσει πάνω στο κεφάλι
του κακούργου και της φύτρας του.
Τα παιδιά του δίχως μυαλού μια σπίθα,
τιποτένια να γεννούν σαν τον γονιό τους.
Κι΄ αν κάποιο μυαλωμένο δείξει
Νόθο να το λογαριάζουνε βλαστάρι.
Τ΄όνομά του πλάϊ στου εμπρηστή θα μείνη της Εφέσου
κι η εκδίκηση θα τον ακολουθεί και πέρα από τον τάφο.
Έλγιν και Ηρόστρατος μαζί και οι δυό στους αιώνες, αιώνια καταραμένοι.
Ο πρώτος πιότερο από τον δεύτερο παντοντινά,
μαρμαρωμένος να σταθεί πάνω στο βάθρο της ντροπής.

ΑΘΗΝΑ : Η ΜΟΝΗ ΤΩΝ ΚΑΠΟΥΤΣΙΝΩΝ-1800.

ΑΘΗΝΑ : Η ΜΟΝΗ ΤΩΝ ΚΑΠΟΥΤΣΙΝΩΝ,

Πίνακας του 1800 και στον οποίον φαίνεται εντοιχισμένο το μνημείο του Λυσικράτους. Στα δεξιά της εικόνας ο Πατήρ Αγαθάγγελος. Ο διάδοχός του Ουρβανός έσωσε το μνημείο από τον Έλγιν.

ΑΘΗΝΑ : Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΔΕΡΒΙΣΗΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ : Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΔΕΡΒΙΣΩΝ ΣΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ ή ΠΥΡΓΟΣ των ΑΝΕΜΩΝ.

Πίνακας του 1805 του E. Dodwell. Ο Πύργος των Ανέμων στην Τουρκοκρατία είχε μετατραπεί σε σεμά-χασίς, δηλαδή σε τόπον αφιερωμένο στο θρησκευτικό χορό των δερβίσηδων.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΩΔΕΙΟΝ ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ-1840.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΩΔΕΙΟΝ ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ-1800.

ΑΘΗΝΑ : Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ-1751.

ΑΘΗΝΑ : Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ.

Πίνακας των Stuart και Revett του 1751. Ήταν κομψός μικρός Ναός, από πεντελικό μάρμαρο, αφιερωμένος στην Δήμητρα των Αγρών και στην κόρη της Περσεφόνη. Μετατράπηκε από τους Χριστιανούς σε Ναό της Παναγίας Θεοτόκου με την ονομασία : Η Παναγιά της Πέτρας. Επειδή περί το 1775 τελέστηκε σ΄αυτήν λειτουργία των Καθολικών, οι φανατικοί Ορθόδοξοι θεώρησαν ότι μολύνθηκε και την εγκατέλειψαν. Κατεδαφίστηκε από τον Χασεκή το 1778 για να φτιάξει το τείχος της Αθήνας. Βρισκόταν στην οδό Αρδηττού, εκεί που είναι τα σημερινά παλιόσπιτα και απέναντι από τον Ναϊσκο της Αγ. Φωτεινής. Στο βάθος διακρίνεται η Ρωμαϊκή γέφυρα που βρισκόταν λίγο μετά από το Παναθηναϊκό Στάδιο και πιο πέρα από το Γαλλικό Προξενείο. Παράπλευρα ο λόφος του Αρδηττού, εντός του οποίου υπάρχει σπήλαιον, όπου ορκίζονταν οι δικαστές της Ηλιαίας και στην Τουρκοκρατία το έλεγαν η σπηλιά του Ρωτόκριτου [βλ. παρακάτω].

ΑΘΗΝΑ : ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ.

Η ΑΘΗΝΑ ΤΟ 1810.

Η ΑΘΗΝΑ ΤΟ 1810

όπως την αντίκρυσε ο Λόρδος Βύρων. Πίνακας του Richard Temple, συνοδού του Βύρωνα. Στα αριστερά η Πύλη του Ανδριανού και δεξιά στο βάθος το Θησείο.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ-1801.

ΑΘΗΝΑ : ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ.

Πίνακας του Ε.Dodwell το 1801. Το παζάρι είναι στην σημερινή οδό Πανδρόσου στην Πλάκα.

Simone Pomardi.

O Simone Pomardi, Ιταλός Ζωγράφος, συνόδευσε τον Άγγλο περιηγητή Edward Dodwell στην δεύτερη περιοδεία του στην Ελλάδα τ0 1804 έως και το 1806. Αρχαιολάτρης που περιγράφει γλαφυρά εικόνες της καθημερινής ζωής των Ελλήνων. Στην Αθήνα ήλθε τον Μάρτιο 1804 και είδε και την σπηλιά του Ρωτόκριτου στον λόφο του Αρδηττού, που ήταν λίγο ψηλότερα από το αρχαίο στάδιο, δεξιότερα από το σημερινό. Εκεί πήγαιναν οι ανύπαντρες Αθηναίες για μια μαγική τελετουργία που θα τις βοηθούσε να βρούνε γαμπρό. Ο Pomardi παρακολούθησε μια τέτοια τελετουργεία και την περιγράφει:
Οι κοπέλλες έμεναν στην σπηλιά για πολλά μερόνυκτα με συντροφιά μια ηλικιωμένη γυναίκα, κάνοντας μια θυσία στην Μοίρα. Τοποθετούσαν καταγής ή πάνω σε μια πέτρα ένα άσπρο ψωμάκι και πάνω σ΄αυτό μια πίττα σταρένια ψημένη στη χόβολη. Πιο μπροστά απόθεταν και ένα μικρό φλυτζάνι με μέλι και μερικά καθαρισμένα αμύγδαλα. Κατόπιν άναβαν μια μικρή φωτιά με μυριστικά ξύλα σ΄ένα σπασμένο πιάτο και ψιθύριζαν μαγικά λόγια θερμοπαρακαλώντας την Μοίρα να εκπληρώσει την επιθυμία τους. Και εγκατέλειπαν την σπηλιά του Ρωτόκριτου αφήνοντας εκεί όλα τα αφιερώματά τους.

Ο Pomardi γράφει επίσης ότι είδε με τα μάτια και πιο επίσημες τελετουργίες που γίνονταν στην σπηλιά του Σταδίου [ Δεν ήταν σπηλιά, αλλά για την υπόγεια καμαρωτή δίοδο του Παναθηναϊκού Σταδίου που πριν την καθαρίσουν έμοιαζε με σπηλιά. Την περιγράφει και ο Ν.Πολίτης. Είχε ύψος 3,67μ και πλάτος 3,96μ. Η καμαρωτή αυτή δίοδος ήταν κάτω από τα αποδυτήρια, στην αριστερή πλευρά των κερκίδων και σε βγάζει στον Εθνικό κήπο, κοντά στην λιμνούλα του κήπου].[ βλ. ΠΑΡΑΡΗΜΑ: Α' ]. Εκεί λοιπόν ο Pomardi είδε να μαζεύονται πολλές νέες γυναίκες, χωρίς φόβο, άναβαν μια μεγάλη φωτιά και ύστερα από τις προσφορές έστηναν κυκλικό χορό, γυμνές και πιασμένες χέρι χέρι γύρω από την φωτιά. Δύο γριές φρουρούσαν την είσοδο της σπηλιάς.
Στην Αθήνα τ0 1804, κατά τον Ε. Dodwell, υπήρχαν 12.000 κάτοικοι, εκ των οποίων, 5.000 Τούρκοι, 4.000 Αρβανίτες και οι υπόλοιποι Έλληνες.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ :

Α. ΤΑ ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΤΟ 1943.

Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου τον Μάρτιο του 1943. Αριστερά στην είσοδο διακρίνονται ευκρινώς οι Αρχαιοελληνικές κολώνες των προπυλαίων. Οι Γερμανοί τις αφαίρεσαν με την αποχώρησή τους και τις μετέφεραν στην Γερμανία.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΠΥΛΑΙΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΑ-ΘΗΝΑΪΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ.

Β. Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ : Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΠΗΛΙΑΣ ΤΟΥ ΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ.

Α. Η θέση του Ναίσκου Η Παναγιά της Πέτρας.

Β. Η θέση της εισόδου της σπηλιάς του Ρωτόκριτου.

Γ. Η θέση της καμάρας του Σταδίου.

Η είσοδος της σπηλιάς του Ρωτόκριτου κατά το παρελθόν. Σήμερα είναι κλεισμένη. Βρίσκεται δεξιά και πριν το Παναθηναϊκό στάδιο, μετά την σιδερένια πόρτα στο βάθος και στην ρίζα του Βράχου. Η σπηλιά είναι πάρα πολύ μεγάλη, περίπου τα 2/3 του λόφου του Αρδηττού. Εντός της υπάρχει καταφύγιο που κατασκευάστηκε επί Μεταξά. Οι Γερμανοί την χρησιμοποίησαν ως αποθήκη πυρομαχικών. Στην κεντρική αίθουσα έχει ανατιναχθεί η παράλληλη πλευρά με το Παναθηναϊκό Στάδιο και από εκεί έβγαινες στην αρχαία στοά με ένα μικρό ποταμάκι και στις γραμμές τραίνου που έιχαν κατασκευάσει οι Γερμανοί για την μεταφορά στρατιωτικού υλικού.

TO ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ