Άγνωστες πτυχές της Βουλγάρικης Κατοχής στην Αν. Μακεδονία ...

Ερείπια από την σφαγή τις 30 Ιουνίου 1913

Άγνωστες Πτυχές της Βουλγάρικης Κατοχής(1916-1918): Κίτσεβο Kičevo , το Άουσβιτς των Μακεδόνων.

Απόσπασμα από το άρθρο του κ. Μεσάικου Δημητρίου

Φιλόλογου Καθηγητή

Οι κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας και μαζί και του χωριού μας, τον Οκτώβριο του 1912, κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, απαλλάχτηκαν από τον Τούρκικο ζυγό, αλλά δυστυχώς αντί να δεχθούν ως ελευθερωτή τον Ελληνικό στρατό, δέχτηκαν το Βουλγαρικό, ο οποίος ήταν σύμμαχος τότε, ή μάλλον ψευδοσύμμαχος με τους Έλληνες.

Το Μάιο του 1913 άρχισαν να γίνονται αθρόες συλλήψεις των προκρίτων της πόλης των Σερρών και του χωριού μας και να καταζητούνται όλοι εκείνοι, όσοι εργάστηκαν για την Ελληνική ιδέα.
Όσοι βρίσκονταν, στέλνονταν δεμένοι με συνοδεία οπλισμένων στρατιωτών στις φυλακές των Σερρών.
Αργότερα, τον Ιούνιο του 1913, εξερράγη ο Β΄ Βαλκανικός πόλεμος.

Τον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 διαδέχτηκε ο Μακεδονικός Αγώνας του 1904 -1908.

Κατ’ αυτόν, οι Έλληνες της Μακεδονίας και Έλληνες από τη λοιπή Ελλάδα, με τη συγκατάθεση της Ελληνικής Κυβερνήσεως, αντιμετώπισαν όλες τις ανθελληνικές ενέργειες του Βουλγαρικού Κομιτάτου, των πολυάριθμων πρακτόρων του και των ένοπλων κομιτατζήδων του, που απέβλεπαν στον αφανισμό του Ελληνισμού της Μακεδονίας και την πραγματοποίηση του βουλγαρικού επεκτατισμού.

Τα βουλγαρικά στρατεύματα νικήθηκαν και οι Βούλγαροι καθώς έφευγαν έκαιγαν, λεηλατούσαν και κατέστρεφαν καθετί το Ελληνικό. Τότε το χωριό μας λίγο έλειψε να υποστεί την τύχη της πόλης των Σερρών, που κάηκε ολόκληρη στις 28 Ιουνίου 1913, αφού από τα 6.000 συνολικά σπίτια καταστράφηκαν τα 4.050 και 1.000 καταστήματα.

Οι συγχωριανοί μας σώθηκαν, γιατί με επικεφαλής τον ηρωικό Αθανάσιο Κυριακόπουλο, πριν ακόμη έλθει ο Ελληνικός στρατός, κατέφυγαν στο γνωστό εκείνο τέχνασμα, να στήσουν δηλαδή σκηνές απέναντι στα υψώματα του Μπουζιάρου, τις οποίες μόλις τις είδαν από μακριά οι Βούλγαροι, νόμισαν ότι ήταν του Ελληνικού στρατού και έτσι έφυγαν αμέσως.

Δυστυχώς, όμως, ξανάρχονται οι Βούλγαροι και πάλι με την ευκαιρία του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, για να ικανοποιήσουν τις κατακτητικές βλέψεις του Τσάρου τους στο βαλκανικό χώρο.
Σκοπός τους ήταν να εκβουλγαρίσουν, να καταστρέψουν κάθε τι το ελληνικό, να ξεγυμνώσουν τις πόλεις και τα χωριά, και να εξοντώσουν τους κατοίκους.
Σύμφωνα με τα σχέδιά τους η Ανατολική Μακεδονία έπρεπε με κάθε τρόπο να κατακτηθεί και να αφελληνισθεί, γιατί, όταν θα κατόρθωναν να εξαπλώσουν το βουλγάρικό τους οδοστρωτήρα προς νότο, έχοντας δεξιά το Στρυμόνα και αριστερά το Νέστο, η Θράκη θα έπεφτε στα χέρια τους σαν ώριμο σύκο.
Για το λόγο αυτό φρόντισαν το 1913, το 1916 και το 1941, με επιστημονικό σύστημα να εξοντώσουν και να εκβουλγαρίσουν αυτό το Ελληνικό τμήμα (Στρυμόνα-Νέστου) με κάθε σκληρό και ανάλγητο μέσο.
Στην εκτέλεση αυτού του σχεδίου αποδείχθηκε ότι οφείλονται οι σφαγές που έγιναν το 1913 στο Σιδηρόκαστρο, στο Δοξάτο και το κάψιμο της πόλης των Σερρών, και το 1916 η σκόπιμη και συστηματική φρικτή πείνα του ερμητικά αποκλεισμένου Ελληνισμού της Ανατ. Μακεδονίας, με πρόσθετο έγκλημα τους ομαδικούς θανάτους βρεφών και παιδιών.

Στο ίδιο σχέδιο οφείλονται οι βαριές αγγαρείες, οι βασανισμοί, οι δαρμοί και οι αγχόνες και τέλος η εξοντωτική ομηρία του 1916-1918,“για να καθαρίσει ο τόπος από αυτούς τους φανατικούς και ενοχλητικούς Έλληνες”, όπως έλεγαν. Με αναίσχυντο τρόπο και τα Βουλγαρικά φύλλα έγραφαν τότε :
“Θέλουμε τη Μακεδονία άδεια από κατοίκους”.

30 Ιουνίου 1913 ορφανά παιδιά στα χαλάσματα

Για να ξεγυμνώσουν το χωριό μας ιδού τι έκαναν....Μαζεύουν όλους τους χωρικούς μια Δευτέρα βράδυ, στις 3 Οκτωβρίου 1916, και τους λένε ότι δήθεν πήραν διαταγή από το Υπουργείο τους στη Σόφια να αδειάσουν το Ν. Σούλι (τότε Σουμπάσκιοϊ) και να απομακρυνθούν οι κάτοικοι όλοι από τα σπίτια τους, γιατί επρόκειτο να γίνει μέσα στο χωριό μάχη.

Οι χωρικοί τρομαγμένοι άκουσαν τη διαταγή αυτή και δεν ήξεραν τι να κάνουν.

Και επειδή περνούσε η ώρα και οι κάτοικοι δεν έλεγαν να φύγουν, τότε όρμησε τη νύχτα ο βουλγαρικός στρατός και με τη βία ανάγκασε όλους τους κατοίκους να βγουν και να φύγουν από το χωριό. Τη νύχτα εκείνη δεν ακούγονταν τίποτα άλλο παρά θρήνος και κλαυθμός και οδυρμός.
Πολλές μάνες έχασαν τα παιδιά τους και πολλά παιδιά τις μάνες τους.
Τα υπάρχοντά τους όλα και τα χρήματά τους τα άφησαν μέσα στα σπίτια τους………..

Στην Ελλάδα η διαμάχη μεταξύ του Βασιλιά Κων/νου και του Βενιζέλου έφθανε κατά τα μέσα του Σεπτέμβρη του 1916 στο αποκορύφωμα. Ο ένας υποστήριζε να τηρήσει η Ελλάδα ευμενή ουδετερότητα υπέρ της Αντάντ, ο άλλος ήθελε με κάθε τρόπο να βγει η Ελλάδα άνευ όρων στον πόλεμο υπέρ της Αντάντ.

17 Ιουλίου 1917 Αττική Καλλιθέα .Γάλλοι στρατιώτες της (ΑΝΤΑΝΤ) Entente κατά την διένεξη μεταξύ του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ελευθερίου Βενιζέλου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ σχετικά με την είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα κύρια γεγονότα της διένεξης αφορούν διαδοχικά την παραίτηση του Βενιζέλου, τη δημιουργία ξεχωριστού κράτους με πρωτοβουλία του στη Βόρεια Ελλάδα με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και την εκδίωξη του Κωνσταντίνου από την Ελλάδα μετά από παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ

Τότε είναι που ο Βενιζέλος σχηματίζει στη Θεσ/νίκη την “Προσωρινή Κυβέρνηση”.

Τελικά η Αντάντ Entente πέτυχε την εκθρόνιση του βασιλιά Κων/νου και την προέκταση της κυριαρχίας της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσ/νίκης σ’ ολόκληρη τη λοιπή Ελλάδα τον Ιούνιο του 1917. Ακριβώς τότε, με την ένταξη της Ελλάδας στο πλευρό της Αντάντ Entente και επομένως και της κήρυξης του πολέμου εναντίον της Βουλγαρίας, βρήκαν πρόφαση οι Βούλγαροι και έστειλαν στην ομηρία 70.000 Έλληνες της Ανατολικής Μακεδονίας “ως πολίτες εχθρικού κράτους”

Η νέα παραίτηση Βενιζέλου, απετέλεσε την έναρξη μιας αλυσίδας γεγονότων, που οδήγησαν στην εδραίωση του εθνικού διχασμού, και στη διάσπαση της χώρας ουσιαστικά σε δύο κράτη.

Την εξουσία αναλαμβάνουν φιλογερμανοί πολιτικοί, οι οποίοι λειτουργούν ευνοώντας τα συμφέροντα των Κεντρικών Δυνάμεων. Η Σερβία καταρρέει, και ο στρατός της με πολλές απώλειες καταφεύγει μέσω Αλβανίας στην Κέρκυρα, όπου ανασυγκροτείται και κατόπιν μεταφέρεται στο Μακεδονικό Μέτωπο.Οι Βούλγαροι με τους Γερμανούς, εισβάλουν στη Μακεδονία, και χωρίς αντίσταση τους παραδίδεται το οχυρό Ρούπελ.

Ήταν 23 Ιουνίου του 1917, ημέρα Παρασκευή,που οι Βούλγαροι κατά το Βασιλικό τους Διάταγμα έστειλαν όλους τους άνδρες του χωριού μας ως ομήρους στη Βουλγαρία. Το ίδιο μέτρο εφάρμοσαν και στις Σέρρες και σ’ όλες τις πόλεις και τα χωριά της Ανατολικής Μακεδονίας……….
Και πραγματικά από τους 70.000 Έλληνες της Ανατολικής Μακεδονίας, που εκτοπίσθηκαν κατά τα έτη 1916-1917 από τους Βουλγάρους μόνο 12.000 έμειναν στη ζωή.
Συγκεκριμένα από το χωριό μας, από τους 350 που έφυγαν τότε, οι 170 πέθαναν στη Βουλγαρία (131 ντόπιοι και 39 ξένοι υπάλληλοι που εργάζονταν τότε στο χωριό).
Όλους αυτούς οι Βούλγαροι ομαδικά τους είχαν εκτοπίσει στη βορινή, παγωμένη και αφιλόξενη Βουλγαρία.

Αυτοί οι ίδιοι οι όμηροι διηγούνται, αυτοί εκθέτουν, αυτοί μόνοι τους εξιστορούν τα μαρτύριά τους, τα οποία έχουν τραβήξει στην εξορία.
Ιδού με ποιες λέξεις περιγράφει τα δεινοπαθήματα όλων των Μακεδόνων στη Βουλγαρία ο προαναφερθείς συμπατριώτης μας Γραμμένος Βασίλειος, ένας από τους παθόντες και αυτόπτης μάρτυρας :
Πατέρες και παιδιά, άνδρες γενναίοι και παλικαράδες, οι οποίοι απέθαναν από την πείνα, από το ξύλο, από τη δυστυχία, από το ψύχος, από την ψείρα και λέρα, άδικα απέθαναν οι καημένοι.

Διόρθωση : κατέφτασαν

Δεν ζει άνθρωπος με 100 δράμια ψωμί.

Και το φαγητό ήταν ένα κεφάλι βοδινό, για να φάνε εξακόσιοι (600) άνθρωποι.
Και κάθε μέρα κασμά και φτιάρι, και να φωνάζουν όλοι από μικρό έως το μεγάλο : “Κτυπάτε τους κερατάδες τους Γραικούς”. “Απέθαναν οι καημένοι όλοι όσοι προσπαθούσαν να τραφούν από τις χελώνες και βατράχους και ακανθόχοιρους. Έφαγαν και ψοφίμια πολλά, που οι χωρικοί τα έριχναν στις κοπριές, ορνίθια, και βόδια και γουρούνια και ό,τι άλλο έβρισκαν μέσα στις κοπριές, κι όλα αυτά για να γλιτώσουν τη ζωή τους.
Όλοι οι Μακεδόνες, όπου εργαζόμασταν μαζί ήμασταν 1048, και τώρα μείναμε το τέταρτο ή το ήμισυ του τετάρτου.

Αλλά και αυτοί που μείνανε δεν είναι γεροί.

Άλλος έκοψαν το πόδι του και άλλος έχασε το λογικό του, άλλος έχει ρευματισμούς”.
Ο Νατάλης Πέτροβιτς, Σερραίος πατριώτης, περιγράφοντας τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, γράφει:
“Βάσις όλων των ομήρων ήταν το στρατόπεδο συγκεντρώσεως τηςΣιούμλας.
( Σημ. Yauna: Η Σιούμλα, Shiumla ή Shumla βρισκόταν δυτικά της Βάρνας,Στρατόπεδο Σιούμλας.)
Από εκεί έστελναν διάφορες αποστολές, όπου η στρατιωτική διοίκηση είχε ανάγκη για έργα στρατιωτικά ή αγροτικά. Οι πιο άτυχοι ήταν εκείνοι που τους κατέγραψαν και τους έστειλαν:

1. Στο ΚΑΡΝΑΜΠΑΤ( Σημ.Yauna Karnobat (Bulgarian: Карнобат). ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ.

Εκεί τους έβαζαν σε βαριές δασικές δουλειές, να κόβουν δέντρα στα δάση, να πριονίζουν κορμούς, να τεμαχίζουν τους κορμούς με τα τσεκούρια, μέσα στον άγριο χειμώνα, μέσα στο χιόνι και στους πάγους, χωρίς επαρκή τροφή, σε πρόχειρη στέγαση και χωρίς φάρμακα και ιατρική περίθαλψη.
Σ’ αυτή την αποστολή η αναλογία των θανάτων ήταν μεγάλη.

2. Στο ΓΚΟΣΤΙΒΑΡ (Σημ.Yauna Gostivar Bulgarian:Гостивар, αλβανικά : Gostivari). FYROM

3. Στο ΚΙΤΣΕΒΟ(Σημ.Yauna Kičevo (Bulgarian: Кичево, Albanian: Kërçovë or Kërçova)FYROM.

Σε μια άγρια και ακατοίκητη περιοχή κοντά στην Αχρίδα για στρατιωτικές ανάγκες οι Βούλγαροι έβαλαν τους ομήρους να στρώσουν σιδηροδρομική γραμμή μήκους 130 χιλιομ. στην καρδιά του χειμώνα του 1917.
Κάτω από προσταγές, κραυγές και βούρδουλα κατά χιλιάδες οι συμπατριώτες μας έπιαναν τον κασμά με παγωμένα χέρια, μετέφεραν και έστρωναν τις τραβέρσες και τις ράγες της γραμμής αυτής. Από κρυοπαγήματα, υποσιτισμό και δαρμούς πέθαναν οι περισσότεροι.

Τόσοι πολλοί πέθαιναν κάθε μέρα, ώστε άνοιγαν ομαδικούς τάφους για κάθε 300 νεκρούς και αφού τους ράντιζαν με ασβέστη τους σκέπαζαν με χώμα.

Σε μια άγρια και ακατοίκητη περιοχή κοντά στην Αχρίδα για στρατιωτικές ανάγκες οι Βούλγαροι έβαλαν τους ομήρους να στρώσουν σιδηροδρομική γραμμή μήκους 130 χιλιομ. στην καρδιά του χειμώνα του 1917.

Δυστυχώς από τους Σερραίους που εργάστηκαν στο Κίτσεβο- τη μεγάλη αυτή καταβόθρα του Άδη- λίγοι κατόρθωσαν και επέστρεψαν ζωντανοί, γιατί ο βούλγαρος φρουρός για το παραμικρό χτύπαγε αλύπητα με τη διπλή φαρδιά πέτσινη ζώνη με μετάλλινο τοκά και δεν του έμελλε πού θα εύρισκε: στη ράχη, στο κούτελο, στο πρόσωπο, και δος του αίματα να τρέχουν, χωρίς να έχεις και τίποτε να τα σταματήσεις. Ούτε μαντήλι, ούτε πανί, ούτε βαμβάκι. Πάγωνε το αίμα πάνω στο τραύμα και όταν έπιανε κρούστα σταματούσε. Αυτά ήταν τα ελαφρότερα χτυπήματα, γιατί χτύπαγαν συχνά με τον υποκόπανο και άφηναν πολλούς στον τόπο. Μέσα σ’ αυτή τη ζάλη ποθούσες να έρθει ο θάνατος σαν σωτηρία, σαν λυτρωτής ...”

Η ομηρία τους διήρκεσε 16 ολόκληρους μήνες και για μερικούς 17.

Μόλις τον Οκτώβριο του 1918 άρχισαν, όσοι επέζησαν, να επανέρχονται στην πατρίδα τους. Αλλά σε ποια κατάσταση! Σκελετοί κατάξεροι, κατακίτρινοι, καταξεσχισμένοι, καταψειριασμένοι εντελώς, αγνώριστοι στους δικούς τους.
Όλοι ρωτούσαν να μάθουν για τους δικούς τους από αυτούς που κατέφθαναν. Πολλές οικογένειες περίμεναν τους προστάτες τους να γυρίσουν από την ομηρία, με μια διαρκή ελπίδα που δεν έσβηνε, αφού και τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο και το Μάρτιο, και μέχρι και το Πάσχα του 1919, επέστρεφαν ακόμα από την ομηρία άτομα μεμονωμένα με σημαντική καθυστέρηση….

Δημήτρης Α. Πασχαλίδης-Ομιλία στη Χωριστή - 4 Ιουλίου 2010

Για την επιστροφή των πολιτικών προσφύγων που έστρεψαν τα όπλα και τα νώτα τους στην πατρίδα πολύς λόγος. Για τους Μακεδόνες ομήρους που θάφτηκαν «ακήδευτοι, αστόλιστοι, αφίλητοι»
ΤΙΠΟΤΕ.!;!
Ξεκινούμε το επετειακό :
Στις 20 Ιουλίου 1917ημέρα τουΠροφήτη Ηλία και ημέρα της εξέγερσης του Ιλιντεν ( Μακεδονία στους Μακεδόνες........) ομάδα Βουλγάρων με αρχηγό τοναρχικομιτατζή Πανίτσα ηγετικό στέλεχος της BMARC -Βουλγάρικη Επαναστατική Οργάνωσης Μακεδονίας-Αδριανούπολης
της μετέπειτα ΒΜΡΟ δηλαδή της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης κατέφθασε και στην Τσατάλτζα.
Άρπαξε τα όργανα της φιλαρμονικής τους Συλλόγου, έκαψε τα βιβλία της ιστορικής Βιβλιοθήκης του «Αναγνωστηρίου» και οδήγησε πεντακόσιους σαράντα τρείς (543) άντρες Μακεδόνες ως ομήρους στη Βουλγαρία. Απ αυτούς οι τριακόσιοι (300) Μακεδόνες μεταφέρθηκαν στο Κίτσεβο Kičevo , που ήταν το χειρότερο από τα δεκάδες άλλα στρατόπεδα ομήρων.
Που βρίσκεται το Κίτσεβο Kičevo; Πολύ κοντα στο Κρούσοβο στην για 10 μέρες Δημοκρατία του Ιλιντεν. ΣΤΗΝ ΦΥΡΟΜ.
Το Κίτσεβο Kičevo θεωρείται το «μέγα νεκροταφείο του Ελληνισμού της Ανατολ. Μακεδονίας» όπου χάθηκαν 12.000 Μακεδόνες από τους Βουλγάρους και τους Γενιτσάρους τους.
Φυσικά δεν είναι μόνο η Χωριστή. Σε όλα τα χωριά της Μακεδονίας έχουμε αρπαγή ομήρων, μόνο όμως πατριαρχικών Μακεδόνων γιατί οι εξαρχικοί συντάχθηκαν με τους κατακτητές.
Ενδεικτικά αναφέρω την περίπτωση του χωριού Εμ. Παπά: Οι όμηροι του 1918

ΑΠΌΣΠΑΣΜΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ:... Στα πλαίσια των «Ελευθερίων» της Δράμας (1η Ιουλίου 1913) εντάχτηκαν εφέτος στο πρόγραμμα του Δήμου και οι σημερινές εκδηλώσεις μνήμης για τα θύματα της Χωριστής, τότε Τσατάλτζας, καθώς και για τα χιλιάδες θύματα των Ελλήνων της Ανατολικής Μακεδονίας, που έχασαν τη ζωή τους κατά τη μαύρη περίοδο της δεύτερης Βουλγαρικής Κατοχής 1916-18.
Σύμφωνα με τις επίσημες εκθέσεις που συνέταξαν η Επιτροπή καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Διεθνής Ανακριτική Επιτροπή, ο τότε νομάρχης Δράμας Νικόλαος Μπακόπουλος, δεκάδες επιφανείς και απλοί πολίτες καθώς και συμφωνά με τους ονομαστικούς καταλόγους των ομήρων (θανόντων και παλιννοστησάντων από τη Βουλγαρία) που απόκεινται στο ιστορικό αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών, καταφαίνεται ότι η δεύτερη Βουλγαρική κατοχή είχε πάνω από 45.000 θύματα.
ταν δηλαδή πολύ χειρότερη της πρώτης 1912-13 και της τρίτης 1941-44 για τα θύματα των οποίων καλώς τιμούμε τη μνήμη τους με μνημόσυνα και καταθέσεις στεφάνων κάθε χρόνο.

Γιατί όμως καμιά επίσημη τελετή δεν πραγματοποιείται μέχρι σήμερα για την τραγωδία του 1916 -18 και σε κανένα μνημείο δεν καταθέτονται στεφάνια για τα χιλιάδες θύματα εκτός από τη Χωριστή, που εδώ και πέντε χρόνια τιμά τέτοια εποχή τους νεκρούς της;

Γιατί η ελληνική ιστοριογραφία αλλά και η επίσημη πολιτεία αποσιωπούν τα γεγονότα που συνέβησαν τότε στην Ανατολική Μακεδονία; Γιατί καμία νύξη δεν γίνεται στα σχολικά βιβλία;
Μήπως, άραγε, οι γεροντότεροι κάτοικοι της Χωριστής ήταν μυθομανείς όταν διηγούνταν, ότι κατά το διάστημα της Βουλγαρίας, όπως έλεγαν τότε, πέθαναν στο χωριό εκατοντάδες γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι από πείνα, κακουχίες, σκληρές αγγαρείες και αρρώστιες; Μήπως ήταν υπερβολικοί όταν έλεγαν ότι οι περισσότεροι από τους Τσαταλτζιανούς, που οδηγήθηκαν ως όμηροι στο καταραμένο Κίτσεβο της Σερβίας, πέθαναν κυρίως από την πολύωρη και σκληρή εργασία, το ελάχιστο φαγητό,
τον εξανθηματικό τύφο, την παντελή έλλειψη ιατρικής περίθαλψης, τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, την έλλειψη ενδυμασίας και στέγης και τις συχνές, μέχρι θανάτου, βιαιοπραγίες από μέρους των απάνθρωπων φρουρών του στρατοπέδου;
Δυστυχώς, όχι μόνο δεν ήταν μυθομανείς οι Χωρισπανοί αλλά, όπως διαπιστώσαμε στη συνέχεια, έλεγαν πολύ λιγότερα από αυτά που έπαθαν.
Πράγματι, ύστερα από πολύχρονη, επισταμένη, επιτόπια και αρχειακή έρευνα, καταγράψαμε ονομαστικά σε σχετικό βιβλίο (ανάτυπο), που εκδόθηκε το 1998, εξακόσια είκοσι τρία (623)
θύματα για την περίοδο αυτή, τα οποία επιμερίζονται ως εξής: θύματα στη Χωριστή από εκτελέσεις, πείνα και αρρώστιες κατά το 1916-18 τριακόσια εννέα (309).
Θύματα ομήρων Χωριστής στην τότε Βουλγαρική επικράτεια κατά το 1917-18 τριακόσια δεκατέσσερα (314).

Επέστρεψαν από την ομηρία στο χωριό μετά την ανακωχή διακόσιοι είκοσι εννέα (229) άντρες, οι οποίοι αντί να βρουν θαλπωρή βρήκαν σπιτικά ρημαγμένα και οικτρά λεηλατημένα από τον χάροντα.
Όλες οι πόλεις και τα χωριά της Ανατ. Μακεδονίας υπέστησαν δεινές καταστροφές και μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό.
Κανένας όμως οικισμός του σημερινού νομού Δράμας δεν έχασε το ένα τέταρτο (1/4) του πληθυσμού του όπως η Χωριστή.
Και το λέγω αυτό μετά λόγου γνώσεως, γιατί ύστερα από κοπιαστικές έρευνες στα αρχεία του Υπουργείου των Εξωτερικών στην Αθήνα, κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε όλες τις ονομαστικές καταστάσεις των ομήρων, οι οποίες στάλθηκαν μετά την ανακωχή από τη Δράμα και τους οικισμούς της στο Υπουργείο όπου και διασώζονται στα αρχεία του.
Έτσι είχαμε τη δυνατότητα να συγκρίνουμε τα δεδομένα της Χωριστής με τα δεδομένα των άλλων οικισμών.

Μακάρι να μας αξιώσει ο Θεός να εκδώσουμε αυτούς τους καταλόγους.Θα είναι νομίζουμε μια προσφορά σε ..

Δράμα,

Δοξάτο,

Αδριανή,

Ξηροπόταμο,

Πετρούσα,

Προσοτσάνη,

Πύργους,

Βώλακα,

Νευροκόπι,

Περιθώρι,

Λευκόγεια,

Παγονέρι,

Μικρόπολη,

Καλή Βρύση,

Καλλιθέα,

Αργυρούπολη,

Καλαμπόκι

και σε άλλους οικισμούς, για να γνωρίσουν, όπως γνώρισε η Χωριστή, τους ομήρους προγόνους τους ονομαστικά, που είτε πέθαναν στα κάτεργα της Βουλγαρίας είτε επέστρεψαν στην πατρίδα τους σακατεμένοι.
Πολύ μεγαλύτερη, βέβαια, προσφορά είναι το τρίτομο έργο Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής, Ανατολική Μακεδονία 1916-18, που παρουσίασε ο επιμελητής της έκδοσης κ. Νικόλαος Ρουδομέτωφ, Πρόεδρος του Ιστορικού Λογοτεχνικού Αρχείου Καβάλας, που το εξέδωσε και ο κ. Θωμάς Πέτρου Πέννας Πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείες Σερρών - Μελενίκου (με έδρα την Αθήνα), που αφορούν στις περιοχές Δράμας, Καβάλας, Σερρών.

Το έργο αυτό είναι μετάφραση από τα γαλλικά στα ελληνικά της έκθεσης που συνέταξε η διεθνής ανακριτική επιτροπή, η οποία στις αρχές του 1919 περιόδευσε στις πόλεις και τα χωριά της Ανατ. Μακεδονίας και περιέγραψε τα εγκλήματα, που διέπραξαν τότε τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής.

Τυπώθηκε το 1919 στη Γαλλία.

Αντίτυπο αυτού του βιβλίου έλαβε και η τότε ελληνική κυβέρνηση του Βενιζέλου, η οποία όφειλε να το μεταφράσει στην ελληνική γλώσσα, να το εκδώσει και να το στείλει σε όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας και στις τότε νομαρχίες της Ανατ. Μακεδονίας Δράμας και Σερρών, ώστε να γνωρίσει ο ελληνικός λαός τις βουλγαρικές ωμότητες.
Τελικά όχι μόνο δεν μεταφράστηκε και δεν εκδόθηκε αλλά καταχωνιάστηκε στα κρατικά αρχεία με τη μορφή που στάλθηκε από τη Γαλλία.
Σ'αυτή τη μορφή, έτυχε να το βρω το 1992 στο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, από όπου φωτοτύπησα το κομμάτι που αφορούσετο νομό Δράμας.

Τέσσερις φίλοι μου καθηγητές των γαλλικών η Σεραφειμίδου-Τεκέογλου Αθηνά, ο Κουσοροπλής Βασίλειος, η Τριανταφυλλίδου Σπυριδούλα και η Ουρανία Αϊ'βάτογλου, το μετέφρασαν και αποσπάσματα του χρησιμοποίησα στην ανακοίνωση μου με θέμα
«Η Χωριστή Δράμας κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή της Ανατ. Μακεδονίας»
στην Β Έπιστημονική συνάντηση το Μάιο του 1994.

Σήμερα, πολλά χρόνια μετά την έκδοση του στα γαλλικά, θα έχουμε τη χαρά να κρατήσουμε στα χέρια μας, σε τρεις καλαίσθητους τόμους Δράμας, Σερρών, Καβάλας, ολοκληρωμένη τη μετάφραση του έργου στα ελληνικά, για την οποία αξίζουν θερμά συγχαρητήρια τόσο στον επιμελητή και εκδότη κ Νικόλαο Ρουδομέτωφ όσο και στον μεταφραστή κ. Παναγιώτη Αμπεριάδη.

Στις 22 Ιουνίου η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο εναντίον τον Γερμανών και των Βουλγάρων.

Τότε η Βουλγαρία εφάρμοσε τη μέθοδο της ομηρίας. Με το πρόσχημα ότι οι Έλληνες της περιοχής μπορούσαν να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν τμηματικά σιδηροδρομικώς στη Βουλγαρία άνδρες ηλικίας 17 έως 60 ετών ικανοί προς εργασία.
Εξαιρέθηκαν του μέτρου Τούρκοι, Εβραίοι και Αρμένιοι( σημ. Yauna: και φυσικά οι εξαρχικοί).
Ο Χωριστιανός όμηρος Χριστόφορος Μερτζίδης, γιος του γιατρού Θωμά Μερτζίδη, που γλύτωσε και επέστρεψε καλυμμένος μόνο με ένα τσουβάλι από το κολαστήριο του Κίτσεβο, διέσωσε το παρακάτω ποίημα που συνέταξε εκεί με τίτλο:

Του Κίτσοβου τα Χιόνια

Μήνες πολλοί περάσανε από τη
μέρα εκείνη,
που μας άρπαξαν απ το χωριό οι
βάρβαροι, τα κτήνη.
Σαν ζώα μας στοιβάξανε μέσα εις
τα βαγόνια, μας φέρανε στο Κίτσοβο, στους
πάγους και στα χιόνια.
Ξύλο, αρρώστια, ψείρα είναι η συντροφιά μας αυτή είναι η αμοιβή,
για την πολλή δουλειά μας.
Έλιωσαν τα ρουχάκια μας μαζί με τα κορμιά μας,
είμαστε ζωντανοί νεκροί πάει η
λεβεντιά μας.
Απ την Τσατάλτζα ήρθαμε περίπου τριακόσιοι,
κι ως τώρα επεθάνανε πιο πάνω
από διακόσιοι.
Εψές το βράδυ πέθανε ο Γιώργος
του Ανέστη, τον έριξαν σαν το σκυλί σε λάκκο
με ασβέστη.
Φέρτε τη μπάντα του χωριού πένθιμα για να παίξει,
το φεύγα του παλληκαριού γλυκά
να συνοδέψει.
Και όσοι απομείναμε να παίξουμε μαζί της
ένα τραγούδι λευτεριάς,
ένα τραγούδι νίκης.

Κίτσοβο 13 Ιανουαρίου 1918 Χριστόφορος Μερτζίδης ποιητής

Οι όμηροι που επέστρεψαν από τη Βουλγαρία οργανώθηκαν σε συλλόγους και συνδέσμους.
Ο κ. Χρήστος Τζιρίτης λόγω επαγγελματικών απασχολήσεων πήγε πολλές φορές στο Κίτσεβο που έχει χαρακτηριστεί «μέγα νεκροταφείο του Ελληνισμού της Ανατολ. Μακεδονίας» και εντόπισε την περιοχή όπου χάθηκαν 12.000 Έλληνες.
Μακάρι να βρεθούν σύντομα εκπρόσωποι όλων των συλλόγων της Αν. Μακεδονίας στο σημερινό Κίτσεβο των Σκοπίων για ένα προσκύνημα στους προγόνους μας, που θάφτηκαν εκεί και αλλού,

«ακήδευτοι, αστόλιστοι, αφίλητοι».
Μας περιμένουν εδώ και ενενήντα δύο χρόνια να τους ανάψουμε ένα κερί.
Σεβαστό ακροατήριο, Η διατήρηση της μνήμης και η απόδοση τιμής στα θύματα της μεγάλης αυτής τραγωδίας ήταν και είναι χρέος μας ιερό.
Χρέος μας όμως είναι και να γνωρίσουμε την αλήθεια και να την παραδώσουμε στα παιδιά μας απαραμόρφωτη.
Μόνο πάνω στην αλήθεια, μπορούμε να στηρίξουμε ένα μέλλον απαλλαγμένο από τη βία του διχασμού και των παθών, από την αδυναμία του μίσους και της προκατάληψης.
Είναι βέβαιο ότι αυτό ακριβώς θα μας συμβούλευαν και οι νεκροί μας μάρτυρες από το ύψος της αιωνιότητας τους.
Αιωνία τους η μνήμη.

Σας ευχαριστώ.
Δημήτρης Α. Πασχαλίδης
Χωριστή 4 Ιουλίου 2010

Τέλος

Δημήτρης Α. Πασχαλίδης Ομιλία στη Χωριστή 4 Ιουλίου 2010

Σας παρουσιάζουμε απόσπασμα από την ομιλία του κ. Πασχαλίδη και η οποία αναφέρεται στην δεύτερη βουλγάρικη κατοχή της Μακεδονίας (1916-1918).
Θέμα είναι οι Μακεδόνες όμηροι που ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους και μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Βουλγαρία. Οι περισσότεροι από αυτούς πέθαναν ή θάφτηκαν ζωντανοί. Για την επιστροφή των πολιτικών προσφύγων που έστρεψαν τα όπλα και τα νώτα τους στην πατρίδα πολύς λόγος. Για τους Μακεδόνες ομήρους που θάφτηκαν «ακήδευτοι, αστόλιστοι, αφίλητοι»... ΤΙΠΟΤΕ.!;!

Ξεκινούμε το επετειακό :Στις 20 Ιουλίου 1917 ημέρα του Προφήτη Ηλία και ημέρα της εξέγερσης του Ιλιντεν ( Μακεδονία στους Μακεδόνες........) ομάδα Βουλγάρων με αρχηγό τον αρχικομιτατζή Πανίτσα ηγετικό στέλεχος της BMARC -Βουλγάρικη Επαναστατική Οργάνωσης Μακεδονίας-Αδριανούποληςτης μετέπειτα ΒΜΡΟ δηλαδή της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης κατέφθασε και στην Τσατάλτζα.
Άρπαξε τα όργανα της φιλαρμονικής τους Συλλόγου, έκαψε τα βιβλία της ιστορικής Βιβλιοθήκης του «Αναγνωστηρίου» και οδήγησε πεντακόσιους σαράντα τρείς (543) άντρες Μακεδόνες ως ομήρους στη Βουλγαρία.Απ αυτούς οι τριακόσιοι (300) Μακεδόνες μεταφέρθηκαν στο Κίτσεβο Kičevo , που ήταν το χειρότερο από τα δεκάδες άλλα στρατόπεδα ομήρων.
Που βρίσκεται το Κίτσεβο Kičevo; Πολύ κοντα στο Κρούσοβο στην για 10 μέρες Δημοκρατία του Ιλιντεν. ΣΤΗΝ ΦΥΡΟΜ.
Το Κίτσεβο Kičevo θεωρείται το «μέγα νεκροταφείο του Ελληνισμού της Ανατολ. Μακεδονίας» όπου χάθηκαν 12.000 Μακεδόνες από τους Βουλγάρους και τους Γενιτσάρους τους.
Φυσικά δεν είναι μόνο η Χωριστή. Σε όλα τα χωριά της Μακεδονίας έχουμε αρπαγή ομήρων, μόνο όμως πατριαρχικών Μακεδόνων γιατί οι εξαρχικοί συντάχθηκαν με τους κατακτητές.
Ενδεικτικά αναφέρω την περίπτωση του χωριού Εμ. Παπά:

Οι όμηροι του 1918

Γιατί καμία νύξη δεν γίνεται στα σχολικά βιβλία;

Σφαγή στο Δοξάτο: Βούλγαροι δολοφόνοι γύρισαν τρεις φορές στον τόπο του εγκλήματος και σκότωσαν 1124 ανθρώπους

Οι δολοφόνοι γυρίζουν πάντα στον τόπο του εγκλήματος. Έτσι λέγεται κι έτσι συνέβη στο μαρτυρικό Δοξάτο της Δράμας. Και στην περίπτωση του Δοξάτου, οι αιμοσταγείς βούλγαροι φονιάδες δεν γύρισαν μια, αλλά δυο φορές!
Στις 30 Ιουνίου του 1913 βούλγαροι στρατιώτες μπαίνουν στην κωμόπολη της Δράμας, σφάζουν, λεηλατούν και καίνε.
Το καλοκαίρι του 1917 οι Βούλγαροι επιστρέφουν στο Δοξάτο και όσους άντρες είχαν διασωθεί από τη σφαγή του 1913 τους σύρουν ομήρους στη Βουλγαρία. Περισσότεροι από 70 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μακριά από τον τόπο τους.
Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1941, όταν η Ελλάδα βιώνει την τριπλή κατοχή, οι Βούλγαροι έχουν στόχο τους και πάλι το Δοξάτο. Σφαγιάζουν τουλάχιστον διακόσιους ανθρώπους!

Η πρώτη μεγάλη σφαγή

Τέλη Οκτωβρίου 1912 η περιοχή Δράμας-Καβάλας και Δοξάτου (9 χιλιόμετρα νοτιανατολικά της Δράμας) έχει περιέλθει στην κατοχή των Βουλγάρων. Κύμα τρομοκρατίας, διαρπαγές ελληνικών περιουσιών, βιασμοί, κακοποιήσεις και φυλακίσεις Ελλήνων αρχίζει. Φτώχεια και πείνα απειλεί την άλλοτε πλούσια κωμόπολη. Τον Μάιο του 1913 υπογράφεται στο Λονδίνο η Συνθήκη Ειρήνης των βαλκανικών κρατών με την Τουρκία, όμως οι Βούλγαροι έχουν άλλες αρρωστημένες σκέψεις.

Στις 17 Ιουνίου του 1913 η Βουλγαρία επιτίθεται κατά των πρώην συμμάχων της. Ο Ελληνικός Στρατός αντεπιτίθεται κι έπειτα από σκληρές και αιματηρές μάχες εξαναγκάζει του Βουλγάρους σε υποχώρηση. Παρασκευή προς το Σάββατο (28 προς 29 Ιουνίου) βούλγαροι στρατιώτες, απομεινάρια υποχωρούντων τμημάτων, προσπαθούν πυροβολώντας να πλησιάσουν το Δοξάτο για να το λεηλατήσουν. Έλληνες αντάρτες τους απέκρουσαν. Κυριακή 30 Ιουνίου 1913, γιορτή των 12 Αποστόλων και στην εκκλησία του Δοξάτου την ώρα που κάτοικοι προσεύχονταν οι βάρβαροι κάλπαζαν με τα ξίφη γυμνά προς την πόλη.

Ίλη ιππικού της 10ης Μεραρχίας του βουλγαρικού στρατού, με επικεφαλής τους ταγματάρχες Μπίρνεφ και Σιμεόνοφ, συνεπικουρούμενη από ένα τάγμα πεζικού και ομάδες κομιτατζήδων, κυκλώνει το Δοξάτο. Σκοπός τους να σφάξουν και να λεηλατήσουν το πλούσιο χωριό, που κατοικείται από Έλληνες χριστιανούς και μουσουλμάνους. Ως δικαιολογία προβάλλουν το επιχείρημα ότι είχαν παρενοχληθεί από ομάδες Ελλήνων εθελοντών, απομάχων του Μακεδονικού Αγώνα.

ι βούλγαροι ιππείς περικυκλώνουν το Δοξάτο και σαν πεινασμένα σκυλιά χιμούν με μανία πάνω σε αμάχους, γέρους γυναίκες και παιδιά. Οι Βούλγαροι σφάζουν αδιακρίτως. Όσοι Δραμινοί προσπάθησαν να ξεφύγουν, τρέχοντας προς τον κάμπο, κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν. Λένε πως για να μη λερώσουν τις στολές από τα αίματα, οι μακελάρηδες, φορούν μακριές ποδιές σαν εκείνες των χασάπηδων!

Κι όταν απόκαμαν από τα φονικά άρχισε η φωτιά. Οι στρατιώτες ρίχνουν στα σπίτια πετρέλαιο και μια κίτρινη σκόνη και βάζουν φωτιά. Όλα παραδίδονται στις φλόγες. Κάποιοι άλλοι, μπροστά στα μάτια επιζώντων η τραυματιών που αιμορραγούν βιάζουν γυναίκες και παιδιά. Κι όταν οι Βούλγαροι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τον ρημαγμένο τόπο, έρχονται οι Τούρκοι να αποτελειώσουν το απεχθές έργο τους. Και οι ώρες σέρνονται βασανιστικά σκοντάφτοντας σε πτώματα, θρήνο και πόνο… Και τη Δευτέρα μπαίνει ο Ελληνικός Στρατός στο Δοξάτο. Κι όσοι φθάνουν πρώτοι στο έμπα της πόλης, αντικρίζουν την Κόλαση!

Αγέλες σκυλιών κατασπαράσσουν ανθρώπινες σάρκες

Ο Πλοίαρχος του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού Έρνεστ Καρντάλ βρισκόταν στην Καβάλα για την ανέλκυση των ναρκών και τορπιλών, όταν πληροφορήθηκε τις σφαγές του Δοξάτου. Έσπευε αμέσως στη μαρτυρική πόλη. Τράβηξε φωτογραφίες και ζήτησε πληροφορίες για τα φρικτά γεγονότα. Το πρώτο πράγμα που είδε, ο βρετανός αξιωματικός μπαίνοντας στο Δοξάτο, ήταν αγέλες σκυλιών να κατασπαράσσουν ανθρώπινες σάρκες!
Ο Έρνεστ Καρντάλ έστειλε ρεπορτάζ στην Daily Telegraph: «Κατά την είσοδον εις την πόλιν, το πρώτο όπερ προσέπεσεν εις τους οφθαλμούς μου, ήσαν αι αγέλαι κυνών καταβροχθιζόντων ανθρωπίνους σάρκας. Η πόλις τελείως κατεστραμμένη εφαίνετο έρημος, ως εκ τούτου δε ηναγκάσθην να φωνάξω επανειλημμένως δια να εμφανισθώσι γραίαι τινές εκ των ερειπίων. Όλα τα πτώματα ήσαν διάτρητα υπό τον λογχών και έφερον ίχνη απίστευτων ακρωτηριασμών. Οι τοίχοι των οικιών είχον ρυπανθεί από αίματα, εις το ύψος έξι ποδών από τους εδάφους, τουθ’ όπερ εξηγείται, κατά το λέγειν των επιζώντων εκ του ότι τα δυστυχή θύματα δεν είχον σφαγεί αμέσως, αλλά εθανατούντο δια λογχισμών…»!

Ο απεσταλμένος των Τime του Λονδίνου, Κρόφοντ Πράις, έγραψε παραθέτωντας συγκλονιστικές μαρτυρίες από αυτόπτες μάρτυρες της σφαγής: «Διεσώθησαν πολλά βασανισθέντα θύματα όπως αφηγηθούν τα συμβάντα, εν οις και εις νεανίας, ο οποίος παρ’ όλους τους δέκα λογχισμούς, τους οποίους έλαβεν, έζη ακόμη, καθώς και πολλά μικρά παιδία εις το νοσοκομείον φέροντα τραύματα επί της κεφαλής, κατενεχθέντα διά της σπάθης των Βουλγάρων ιππέων, καθ’ ήν στιγμήν κατεδίωκαν τα νήπια θύματά των δια των αγρών»!

Και ο Ρώσσος δημοσιογράφος Βλαντιμίρ Τορνόφ έγραψε στην εφημερίδα: «Εις πλείστα μέρη συνηντήσαμεν σωρούς πτωμάτων εκτεθειμένων εις τον καύσωνα του ηλίου και άλλα πτώματα κατά το ήμισυ ξεθαμμένα και των οποίων οι πόδες, η κεφαλή και αι χείρες προέβαλον φρικαλέας εκ της γης…»!

Ώρα 4 μ.μ. της 1-7-1913 απελευθερώνεται η Δράμα. Την τραγική καταστροφή και ερήμωση του Δοξάτου διαπιστώνουν Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι που φθάνουν αμέσως μετά την απελευθέρωση του από τον Ελληνικό Στρατό, καθώς και οι Πρόξενοι Ευρωπαϊκών Κρατών που επισκέπτονται την περιοχή για να ενημερώσουν τις κυβερνήσεις των. Ο Πλοίαρχος του Βρετανικού Ναυτικού CARDALE βρισκόταν στην Καβάλα για την ανέλκυση των ναρκών και τορπιλών, όταν πληροφορήθηκε τις σφαγές του Δοξάτου. Έτρεξε αμέσως επί τόπου. Πήρε φωτογραφίες και συνέλεξε πληροφορίες για τα φρικτά γεγονότα.Ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος επισκέπτης του Δοξάτου αμέσως μετά τη σφαγή. Το πρώτο πράγμα που είδε, μπαίνοντας στο Δοξάτο, ήταν αγέλες σκυλιών που καταβρόχθιζαν ανθρώπινες σάρκες. Έρημη φαινόταν η κωμόπολη και τελείως κατεστραμμένη. Για να επικοινωνήσει με άνθρωπο, αναγκάσθηκε να φωνάζει συνεχώς μέχρις ότου εμφανίσθηκαν σε κάποια ερείπια, κάτι γριές. Ένα κύμα διαμαρτυρίας και αγανακτήσεως ξεσηκώθηκε σ’ όλη την Ελλάδα και απλώθηκε στην Ευρώπη. Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι, ιεραπόστολοι, προσωπικότητες της πολιτικής, σύλλογοι και σωματεία εξέφρασαν σε άρθρα και διακηρύξεις τον αποτροπιασμό των για το Βουλγαρικό όργιο αίματος.

Η έκθεση έμεινε στο συρτάρι

Η ελληνική κυβέρνηση προσκάλεσε δημοσιογράφους διεθνών πρακτορείων και ξένου Τύπου, αλλά και αντιπροσώπους ξένων κρατών να επισκεφθούν το Δοξάτο και να διαπιστώσουν με τα μάτια τους τα εγκλήματα των Βουλγάρων. Με πρωτοβουλία του (τότε) βασιλιά Κωνσταντίνου η γαλλική κυβέρνηση έστειλε ειδική επιτροπή για να εξετάσει την καταστροφή και να υποβάλει έκθεση· ποτέ δεν δημοσιοποιήθηκε. Το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας δεν επέτρεψε την δημοσίευσή της, για να μην δυσαρεστήσει την Βουλγαρία.
Ο απολογισμός των ωμοτήτων στο Δοξάτο ήταν 650 νεκροί (περίπου το ένα τρίτο των κατοίκων), ενώ 240 σπίτια και 80 καταστήματα καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Επίλογος το 1941

Και για να κλείσουμε με τις σφαγές, να σημειώσουμε ότι στις 29 Σεπτεμβρίου του 1941, όταν το Δοξάτο βρισκόταν, όπως και ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, στην κατοχή των Βουλγάρων - συμμάχων των Γερμανών και Ιταλών –εκτελέστηκαν για αντίποινα περισσότεροι από 350 άνδρεςηλικίας από 16 μέχρι 50 ετών. Από τις τρεις βουλγαρικές επιδρομές το Δοξάτο θρήνησε περίπου 1.124 ψυχές και με Προεδρικό Διάταγμα χαρακτηρίστηκε ως Ηρωϊκή και Μαρτυρική Πόλη.
Το 1997 πραγματοποιήθηκε έρευνα στους κατοίκους των ματωμένων κωμοπόλεων Δοξάτου και Χωριστής με θέμα: «Προσωπική και συλλογική μνήμη από τις εμπειρίες της βουλγαρικής κατοχής στην Ανατολική Μακεδονία (1941-1944). Στην ερώτηση «΄Υστερα από τόσα χρόνια πώς θα προσδιορίζατε τις σχέσεις σας με τη σημερινή Βουλγαρία;», οι περισσότεροι κάτοικοι απάντησαν: «Φιλία!». Στην ερώτηση «Δηλαδή εννοείτε να συγχωρήσουμε;» η απάντηση ήταν «Ναι». Στην ερώτηση όμως «Να ξεχάσουμε;» η ομόφωνη απάντηση των κατοίκων ήταν «Όχι!».

120 Βούλγαροι ιππείς έχουν κυκλώσει από μακριά την ήσυχη κωμόπολη. Γκρέτσι κούτσι (Έλληνες σκυλιά) τους εφώναζαν, κανένα σας δεν θ’ αφήσουμε ζωντανό. Ωρμούσαν με μανία κατ’ επάνω στους ανυπεράσπιστους αμάχους, γέρους γυναίκες, παιδιά. Τους σπάθιζαν στα κεφάλια στα κορμιά , όπου εύρισκαν. Οι Βούλγαροι δεν σταματούν να σφάζουν. Ατέλειωτη η σειρά των εγκλημάτων των. Για να μη λερώσουν τις στολές από τα αίματα, πολλοί απ’ αυτούς φορούν μακρυές ποδιές χασάπηδων. Μακελάρηδες συστηματικοί. Πολλοί Έλληνες προσπάθησαν να ξεφύγουν προς τον κάμπο.

Οι Βούλγαροι ιππείς τους πρόλαβαν και τους κατακομμάτιασαν τους περισσότερους με τις σπάθες των. Ελάχιστοι διασώθηκαν. Στρώθηκεν ο τόπος από διεσπαρμένα πτώματα γυναικών, ανδρών και παιδιών. Δεν γινόταν διαχωρισμός.Όλοι οι Έλληνες έπρεπε να πεθάνουν. Όταν απόκαμαν να σφάζουν, αποσύρθηκαν για λίγο σε ορισμένα σημεία. Τότε άρχισαν να βάλλουν τα πυροβόλα σε στόχους που είχαν από πριν καθοριστεί. Η καταστροφή επεκτείνεται τώρα και στα οικήματα. Είναι η προετοιμασία για την πυρπόληση του Δοξάτου. Μετά οι Βούλγαροι στρατιώτες αρχίζουν να ραντίζουν τα σπίτια με πετρέλαιο και με την ειδική κίτρινη εμπρηστική σκόνη. Μόλις δόθηκε το σύνθημα βάζουν φωτιά. Τίποτε δεν θ’ απομείνει σε λίγο όρθιο.

Ο Βούλγαρος έχει την λαγνεία του κτήνους. Δεν έχει γι’ αυτόν καμιά σημασία η ηλικία. Γριές, νέες και παιδίσκες υφίστανται τον ατιμωτικό βιασμό. Μαζί με τους ακατονόμαστους βιασμούς διαπράττονται και φρικώδη εγκλήματα. Μπροστά στα μάτια επιζώντων η αιμοφύρτων, από τις σπαθιές συζύγων, γονέων και αδελφών βιάζουν τις γυναίκες των, τα κορίτσια των. Με άγριο γέλιο, με μάτια τρελών, κόβουν τους μαστούς των βιαζομένων γυναικών και μετά τις αποκεφαλίζουν. Στις 12 το μεσημέρι η Βουλγαρική σάλπιγγα ήχησε την λήξη της επιχειρήσεως. Οι Βούλγαροι αποσύρονται για… ανάπαυση.

Το έργο των θα συνεχίσουν τώρα οι… Τούρκοι. Είχε γίνει μια προσυνεννόηση με τους Τούρκους του Δοξάτου. Οι Βούλγαροι τους έπεισαν ότι η Τουρκία συνεμμάχησε με την Βουλγαρία και επιτίθεται τώρα κατά των Ελλήνων. Κι οι Τούρκοι του Δοξάτου φθονούσαν και μισούσαν τους Έλληνες Δοξατινούς γιατί ένοιωθαν καταπιεστική την ελληνική πολιτιστική και οικονομική ανωτερότητα στα τέλη του 19ου αιώνα Αλλά δυστυχώς και για τους δυο κανένα από τα “μεγαλεπήβολα” σχέδιά των δεν εφαρμόσθηκε. Ο νικητής Ελληνικός Στρατός τους τα διέλυσε. Μαζί με τα υποχωρούντα Βουλγαρικά Στρατεύματα κατέφυγαν στην Βουλγαρία και οι Τούρκοι σφαγείς του Δοξάτου για να αποφύγουν την τιμωρία των.

Ο ελληνικός στρατός φτάνει στην καμένη πόλη και συναντά τις θηριωδίες του βουλγαρικού στρατού.

Δυστυχώς για την Βουλγαρική Ιστορία δεν θα υπάρξει ποτέ καμιά δικαιολογία για το έγκλημα γενοκτονίας που διέπραξαν οι Βούλγαροι στο Δοξάτο. Απλούστατα ήταν ένα μέρος του γενικού και προαιωνίου σχεδίου της εξοντώσεως, από τους Βουλγάρους, του Ελληνισμού της Μακεδονίας μας.