Cito tuto jucunde φράση που μπορεί να μεταφραστεί ως “Γρήγορα, με ασφάλεια και ευχάριστα, ” ήταν το σύνθημα ενός από τους πατέρες της πρωτο-μικροβιακής θεωρίας που βασίζεται στην ατομική θεωρία του Δημόκριτου’. Ήταν ένας άνθρωπος που συνέστησε να μην περιορίζει τους ψυχικά ασθενείς, αλλά αντίθετα να τους αντιμετωπίζει με μάλαξη, άσκηση. Ήταν πρωτοπόρος στη χρήση της μουσικοθεραπείας και ο Πλατωνικός φιλόσοφος Αντίοχος του Ασκαλώνα τον περιέγραψε ως “αξεπέραστο στην τέχνη της ιατρικής και επίσης καλό στη φιλοσοφία.” Μιλάμε για τον Ασκληπιάδη της Βιθυνίας.
Γεννήθηκε γύρω στο 120 π.Χ. στην Κίο, μια πόλη που ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. από Μιλήσιους αποίκους, η οποία μετονομάστηκε το 202 π.Χ. Προυσίας Θάλασσα επειδή βρισκόταν στη Βιθυνιακή ακτή της Προποντίδας, τη σημερινή Θάλασσα του Μαρμαρά. Με άλλα λόγια, ήταν σε αυτό που είναι τώρα βορειοανατολική Μικρά Ασία κατά τον καιρό, μια βαθιά εξελληνισμένη περιοχή που ήδη άρχιζε να πέφτει και θα τεθεί υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία το 74 π.Χ. όταν ο βασιλιάς Νικομήδης Α ́ κληροδότησε μετά το θάνατό του, μετατρέποντάς την σε άλλη μια ρωμαική επαρχεία . Το γεγονός αυτό πυροδότησε τον Τρίτο Μιθριδατικό Πόλεμο όπου ο Μιθριδάτης ο ΣΤ΄(6ος) προσπάθησε να το διεκδικήσει για τον εαυτό του.
Στην πραγματικότητα, ο Ασκληπιάδης προσκλήθηκε από τον Μιθριδάτη να ενταχθεί στην αυλή του, αλλά επέλεξε να εγκατασταθεί στην Ρώμη. Ταξίδεψε εκτενώς στα νιάτα του: Αφού σπούδασε στην πατρίδα του, πήγε στην Αθήνα για να μάθει Επικούρεια φιλοσοφία “για την δημιουργία του κόσμου.” Πιθανότατα σε εκείνη την πόλη είχε την ευκαιρία να γνωρίσει καλά το έργο του Ιπποκράτη ο οποίος θεωρήθηκε στην αρχαιότητα ως ο πατέρας της Ιατρικής και ήταν η απόλυτη εξουσία επί του θέματος, έχοντας ξεπεράσει πολλά με την πρακτική (αφήνοντας τον ασθενή στο ναό του θεού Ασκληπιού να θεραπευτεί). Ο Ασκληπιάδης, πιθανό ότι ήταν γιος ενός ιατρού, διότι ήταν συνηθισμένο τότε να κληρονομήσει γιος το επάγγελμα του πατέρα , αν και δεν υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες αυτό αποσυνδέεται από το Ιπποκρατικό δόγμα.( break with Hippocratic doctrine.)
Στην πραγματικότητα, ο Ασκληπιάδης προσκλήθηκε από τον Μιθριδάτη να ενταχθεί στην αυλή του, αλλά επέλεξε να εγκατασταθεί στην Ρώμη. Ταξίδεψε εκτενώς στα νιάτα του: Αφού σπούδασε στην πατρίδα του, πήγε στην Αθήνα για να μάθει Επικούρεια φιλοσοφία “για την δημιουργία του κόσμου.” Πιθανότατα σε εκείνη την πόλη είχε την ευκαιρία να γνωρίσει καλά το έργο του Ιπποκράτη ο οποίος θεωρήθηκε στην αρχαιότητα ως ο πατέρας της Ιατρικής και ήταν η απόλυτη εξουσία επί του θέματος, έχοντας ξεπεράσει πολλά με την πρακτική (αφήνοντας τον ασθενή στο ναό του θεού Ασκληπιού να θεραπευτεί). Ο Ασκληπιάδης, πιθανό ότι ήταν γιος ενός ιατρού, διότι ήταν συνηθισμένο τότε να κληρονομήσει γιος το επάγγελμα του πατέρα , αν και δεν υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες αυτό αποσυνδέεται από το Ιπποκρατικό δόγμα.( break with Hippocratic doctrine.)
Ο γιατρός Ασκληπιάδης σε προτομή
Ο Ιπποκράτης είχε φέρει επανάσταση στην Ιατρική επιλέγοντας την θεραπευτική παράδοση του στην Κω πάνω από αυτή της Κνίδου. Ενώ η της Κνίδου επικεντρώθηκε στη διάγνωση, η Κώς τόνισε την θεραπεία με βάση την παρατήρηση. Η προσέγγιση αυτή προσέφερε μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας, καθώς οι διαγνώσεις ήταν εξαιρετικά δύσκολες και απαγορευμένες εκτός μόνο στην Αλεξάνδρεια. Η θεραπευτική προσέγγιση αυτή του Ιπποκράτη, ήταν παθητική, βασισμένη στην προώθηση της θεραπευτικής δύναμης της φύσης.
Ήταν ο Ιπποκράτης που διατύπωσε το θεωρία των τεσσάρων χυμών η οποία έκρινε ότι οι ασθένειες προκύπτουν από μια ανισορροπία στη πέψη (αναλογία) σωματικών υγρών—αίμα, μαύρη χολή, κίτρινη χολή και φλέγμα. Όταν μία δυσκρασία (κακό μίγμα, ανισορροπία στο αίμα ) συμβαίνει, ένα άτομο αρρωσταίνει και παραμένει έτσι μέχρι να αποκατασταθεί η ισορροπία μέσω της θεραπείας. Διαφορετικά, η κατάσταση επιδεινώνεται, αυξάνοντας τον κίνδυνο μιας κρίσης που θα μπορούσε να είναι μοιραία. Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, αυτές οι κρίσεις συνήθως συνέβαιναν οι λεγόμενες κρίσιμες ημέρες σε σταθερά διαστήματα μετά την εμφάνιση της ασθένειας.
Ο Ασκληπιάδης απέρριψε μεγάλο μέρος αυτής της θεωρίας, ιδιαίτερα την ιδέα των κρίσιμων ημερών, καθώς πίστευε ότι οι ασθένειες δεν είχαν προκαθορισμένη πορεία . Κατά συνέπεια, υποβάθμισε τη σημασία της Ιπποκρατικής ιατρικής στην ανατομία και τη φαινομενολογική παρατήρηση της νόσου. Σε αντίθεση με τον Ιπποκράτη, πρότεινε μία θεωρία ότι η ασθένεια προέρχεται από τον ατομισμό ή σωματιδιακή θεωρία, όπως διατυπώθηκε από τον φιλόσοφο Δημόκριτο των Αβδήρων , ο οποίος συνέλαβε ένα σύμπαν που αποτελείται από άτομα και κενό.
Ιπποκράτης-Η προτομή του Ιπποκράτη στο Μουσείο Πούσκιν.
Με αυτή την άποψη, ότι οι ασθένειες προκλήθηκαν από μόρια—αόρατα σωματίδια που, μέσω αναρμονισμένης και ακανόνιστης κίνησης, φράζουν λόγω συσσώρευσης (καλλιέργειας οξέων ασθενειών)στους πόρους του δέρματος. Διακοπή των σωματικών υγρών και πνεύμα (ένας διφορούμενος όρος που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως αναπνοή ή πνεύμα η αναφορά σε κάθε περίπτωση στο πώς ο αέρας κυκλοφορεί μέσω του σώματος και μεσολαβεί μεταξύ καρδιάς και εγκεφάλου) θα προκαλούσε ήπιες μορφές ασθένειας . Στην πραγματικότητα, ταξινόμησε τις ασθένειες σε τρεις τύπους: αυστηρή κατάσταση, χαλαρή και μικτή κατάσταση.
Για τον Ασκληπιάδη, ο βασικός ρόλος ενός γιατρού ήταν να παρέχει στον ασθενή την κατάλληλη θεραπεία προσπαθώντας να είναι ενσυναισθητικοί και ευγενικοί παρά απορριπτικοί εκείνη την εποχή, παρά το γεγονός ότι οι γιατροί ήταν δημόσιοι υπάλληλοι . Εξ ου και το σύνθημα: Cito tuto jucunde
Η μεθοδική του ιατρική ξεκίνησε με τη συνταγογράφηση, βελτιώσεις στη διατροφή, μετριασμένη πρόσληψη κρασιού (κάτι που δεν απαγορεύει τη δημοτικότητά του), διασφαλίζοντας ότι οι μερίδες τροφίμων για τον ασθενή ήταν οι κατάλληλες. Επίσης, στηρίχθηκε στην άσκηση, μάλαξη (μασάζ) και λουτρά. Προτίμησε όλες αυτές τις μεθόδους πάνω από τα φαρμακευτικά προϊόντα, τις οποίες θεωρούσε άχρηστες μόνες τους, αν και υπήρχε η επιρροή της Πυθαγορείου θεωρείας για το φυτικό φάρμακο.
Η μεθοδική του ιατρική ξεκίνησε με τη συνταγογράφηση, βελτιώσεις στη διατροφή, μετριασμένη πρόσληψη κρασιού (κάτι που δεν απαγορεύει τη δημοτικότητά του), διασφαλίζοντας ότι οι μερίδες τροφίμων για τον ασθενή ήταν οι κατάλληλες. Επίσης, στηρίχθηκε στην άσκηση, μάλαξη (μασάζ) και λουτρά. Προτίμησε όλες αυτές τις μεθόδους πάνω από τα φαρμακευτικά προϊόντα, τις οποίες θεωρούσε άχρηστες μόνες τους, αν και υπήρχε η επιρροή της Πυθαγορείου θεωρείας για το φυτικό φάρμακο.
Έλληνας γιατρός, εικονογράφηση από την Warja Honegger-Lavater.
Μια άλλη μέθοδος που χρησιμοποιούσε συχνά ήταν μουσικοθεραπεία κάτι το οποίο εφάρμοσε σε δύο τύπους ασθενών: πρώτον, εκείνοι που είχαν δηλητηριαστεί από δάγκωμα φιδιού ή σκορπιού τσίμπημα, δεύτερον, από ψυχικές διαταραχές. Σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική, δεν τα απομόνωσε από τους άλλους και έκανε μάλαξη , εφάρμοσε απαλή μουσική (για όσους ήταν υπερβολικά αμβλείς ή τόνος σε φθίνουσα κλίμακα).
Ο Ασκληπιάδης πίστευε ότι το προσβεβλημένο μέρος του σώματος θα χόρευα στο ρυθμό και τις νότες αποκαθιστώντας την ισορροπία και αποβάλλοντας τον πόνο. Ωστόσο, απέκλεισε τη χρήση του φλάουτου, λαμβάνοντας υπόψη τον ήχο του ως πολύ δυνατό και αντιπαραγωγικό.
Ο Γαληνός και ο Αρεταίος, δύο άλλοι επιφανείς Έλληνες γιατροί που ήταν κάπως αργότερα μας λένε ότι ήταν μια άλλη απόδοση τραχειοτομής σε μια περίπτωση ασφυξίας, η οποία του έδωσε μεγάλο κύρος στον Ασκληπιάδη . Ωστόσο, ο Γαληνός τον επέκρινε επίσης, καθώς ο Ασκληπιάδης πίστευε ότι τα νεφρά δεν είχαν φυσιολογική λειτουργία, ενώ ο Γαληνός έγραψε στο De Naturalibus Facultatibus ότι έπαιξαν ομοιοστατικό ρόλο.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.
Ἐπειδὴ τὸ μὲν αἰσθάνεσθαί τε καὶ κινεῖσθαι
κατὰ προαίρεσιν ἴδια τῶν ζώων ἐστὶ, τὸ δ’ αὐξάνεσθαί
τε καὶ τρέφεσθαι κοινὰ καὶ τοῖς φυτοῖς, εἴη ἂν τὰ
μὲν πρότερα τῆς ψυχῆς, τὰ δὲ δεύτερα τῆς φύσεως ἔργα.
εἰ δέ τις καὶ τοῖς φυτοῖς ψυχῆς μεταδίδωσι, καὶ διαιρούμενος
αὐτὰς, ὀνομάζει φυτικὴν μὲν ταύτην, αἰσθητικὴν δὲ
τὴν ἑτέραν, λέγει μὲν οὐδ’ οὗτος ἄλλα, τῇ λέξει δ’ οὐ
πάνυ τῇ συνήθει χρῆται. ἀλλ’ ἡμεῖς γε μεγίστην λέξεως
ἀρετὴν σαφήνειαν εἷναι πεπεισμένοι, καὶ ταύτην εἰδότες
ὑπ’ οὐδενὸς οὕτως ὡς ὑπὸ τῶν ἀήθων ὀνομάτων διαφθειρομένην,
ὡς τοῖς πολλοῖς ἔθος, οὕτως ὀνομάζοντες, ὑπὸ μὲν
ψυχῆς τε ἅμα καὶ φύσεως τὰ ζῶα διοικεῖσθαί φαμεν, ὑπὸ
δὲ φύσεως μόνης τὰ φυτά· καὶ τό γ’ αὐξάνεσθαί τε καὶ
τρέφεσθαι φύσεως ἔργα φαμὲν, οὐ ψυχῆς.
Πλίνιος ο Πρεσβύτρος εξέφρασε επίσης κάποιες αμφιβολίες για την υπερβολική εξάρτησή του από βότανα, τα οποία συνέδεσε με “μαγικές απάτες.”
Όπως αναφέραμε προηγουμένως, μετά από εκπαίδευση στον Κίο και την Αθήνα, ο Ασκληπιάδης ακολούθησε το παράδειγμα πολλών συναδέλφων εγκαταστάθηκε στη Ρώμη αν και όχι πριν σταματήσετε στο νησί των Κυκλάδων της Πάρου για να σπουδάσετε υπό τον Κλεόπατο, που ήταν ένας διάσημος φαρμακολόγος.
Γι' αυτό έλαβε τόσο τα προσωνύμια Φιλόσοφος όσο και Φαρμακίων , καθώς και τον έπαινο του Αντίοχου της Ασκαλώνος (του τελευταίου φιλοσόφου της Τρίτης Σχολής, που επιχείρησε τον εκλεκτικισμό μεταξύ των θέσεων του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα, και ο οποίος ήταν δάσκαλος του Κικέρωνα) που αναφέραμε στην αρχή.
Κατόπιν στην πόλη του Τίβερη, και μόλις μετά από μια αρχική περίοδο αφιερωμένη στη ρητορική, στράφηκε τελικά στην ιατρική—όχι μόνο θεραπεία ασθενών. Για αυτό, κέρδισε και τα δύο ψευδώνυμα Φιλόσοφος και Φαρμακίονας όπως και ο έπαινος του Αντίοχου του Ασκαλών (του τελευταίου φιλοσόφου της Τρίτης Σχολής, ο οποίος επιχείρησε μια εκλεκτική σύνθεση.
Ένας από τους διακεκριμένους μαθητές του ήταν ο Θέμισος της Λαοδίκειας, ο πρώτος που χρησιμοποίησε βδέλλες για απορόφηση αίματος , ιδρυτής της Μεθοδικής σχολής επίσης συγγραφέας σε κείμενα ιατρικά που μερικά σπαράγματα επέζησαν και Επιστόλες όπως Libri Periodici; Epistolae; Celeres Passiones; Tardae Passiones; Liber Salutaria; and De Plantagine.
Αυτό που δεν μπορούσε να κάνει ο Θέμισος ήταν να μιμηθεί τον Ασκληπιάδη σε ένα θρυλικό κατόρθωμα που κατέγραψε ο Πλίνιος στη δική του Φυσική Ιστορία τόσο σίγουρος ήταν στην επιστήμη του που έβαλε στοίχημα ενάντια στη θεά Τύχη ότι θα σταματήσει να είναι γιατρός αν αρρωστήσει ποτέ, κέρδισε, καθώς πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία μετά την πτώση από σκάλα
Αυτό που δεν μπορούσε να κάνει ο Θέμισος ήταν να μιμηθεί τον Ασκληπιάδη σε ένα θρυλικό κατόρθωμα που κατέγραψε ο Πλίνιος στη δική του Φυσική Ιστορία τόσο σίγουρος ήταν στην επιστήμη του που έβαλε στοίχημα ενάντια στη θεά Τύχη ότι θα σταματήσει να είναι γιατρός αν αρρωστήσει ποτέ, κέρδισε, καθώς πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία μετά την πτώση από σκάλα
Ο Ασκληπιάδης και η θεωρία μικροβίων
Η μικροβιακή θεωρία της νόσου, η οποία υποστηρίζει ότι οι λοιμώξεις προκαλούνται από μικροοργανισμούς, υποδείξεις και προβλέψεις αυτής της έννοιας, αναφέρονται για τον Ασκληπιάδη και εκ του Ρωμαίου λόγιου Μάρκους Τερέντιους Βάρρο.
ΠΗΓΕΣ -SOURCES
- Christa Yapijaki, Hippocrates of Kos, the Father of Clinical Medicine, and Asclepiades of Bithynia, the Father of Molecular Medicine-Ιπποκράτης της Κω, Πατέρας της Κλινικής Ιατρικής και Ασκληπιάδης της Βιθυνίας, Πατέρας της Μοριακής Ιατρικής
- J. T. Vallance, The lost theory of Asclepiades of Bithynia- Η χαμένη θεωρία του Ασκληπιάδη της Βιθυνίας
- John Scarborough, Pharmacy and drug lore in Antiquity. Greece, Rome, Byzantium
- Τζον Σκάρμπορο, Φαρμακείο και φαρμακο στην Αρχαιότητα.- Ελλάδα, Ρώμη, Βυζάντιο.
- Wikipedia, Asclepíades de Bitinia-Βικιπαίδεια Ασκληπιάδης της Βιθυνίας
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
.jpeg)
