Η Οικία , η μεγαλύτερη και πολυτελής που βρέθηκε έξω από τη Ρώμη, πιστεύεται ότι ανήκε στον Lucius Calpurnius Piso, πατέρα της Καλπούρνια,την σύζυγο του Ιούλιου Καίσαρα Julius Caesar
Η έκρηξη του 79 μ.Χ. ήταν η πρώτη ηφαιστειακή έκρηξη για την οποία υπάρχει λεπτομερής περιγραφή. Ο Πλίνιος ο Νεότερος παρακολούθησε την έκρηξη από το Misenum, μία τοποθεσία 30 χλμ. δυτικά του ηφαιστείου, και την περιέγραψε σε δύο επιστολές προς τον ιστορικό Τάκιτο. Κατά την έκρηξη σκοτώθηκε και ο θείος του, Πλίνιος ο Πρεσβύτερος επιφανής Ρωμαίος ναύαρχος και φυσιογνώστης. Ο Πλίνιος περιέγραψε τους προηγηθέντες σεισμούς, την εκρηκτική στήλη, τις πτώσεις στάχτης, τις πυροκλαστικές ροές, τις επιπτώσεις της έκρηξης στους ανθρώπους, ακόμη και τσουνάμι.
Υπολογίζεται ότι η εκρηκτική στήλη έφτασε σε ύψος 32 km και ότι κατά την έκρηξη που διήρκησε 19 ώρες εκτινάχτηκαν 4 km3 στάχτης. Η πτώση της στάχτης και οι πυροκλαστικές ροές έθαψαν τις πόλεις της Πομπηίας και της Ηράκλειας ή Ηρακλείου . Η Πομπηία καταστράφηκε τόσο από τις πυροκλαστικές ροές, αλλά κυρίως από τις αποθέσεις στάχτης, επειδή βρίσκεται νοτιοανατολικά προς την πλευρά των επικρατούντων ανέμων. Το πάχος της στάχτης έφτασε τα 3 μ. σκεπάζοντας τα πάντα εκτός από τις σκεπές των σπιτιών. Το Ηράκλειο που βρίσκεται δυτικά καταστράφηκε κυρίως από τις πυροκλαστικές ροές.
Η αρχαία παράδοση σύνδεσε Herculaneum με το όνομα του ελληνικού ήρωα Herakles (Hercules Λατινικά και συνεπώς Ρωμαϊκή μυθολογία),[1] μια ένδειξη ότι η πόλη ήταν ελληνικής προέλευσης. Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι μερικοί πρόγονοι των Σαμνιτών (Samnite) της ιταλικής ηπειρωτικής χώρας ίδρυσαν τον πρώτο οικιστικό χώρο στην περιοχή Herculaneum στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. Σύντομα κατόπιν, η πόλη ήρθε υπό ελληνικό έλεγχο και χρησιμοποιήθηκε ως θέση εμπορικών συναλλαγών λόγω της εγγύτητας της με τον Κόλπο της Νεάπολης. Είναι οι Έλληνες που ονόμασαν την πόλη Herculaneum. Στο 4ο αιώνα π.Χ.το Herculaneum ήρθε πάλι κάτω από την κυριαρχία των Σαμνιτών. Η πόλη παρέμεινε υπό τον έλεγχο τουε έως ότου έγινε Ρωμαικό municipium το 89 π.Χ., όταν, συμμετέχοντας στον Κοινωνικό πόλεμο («πόλεμος των συμμάχων» ενάντια στη Ρώμη), νικήθηκε από τον Titus Didius, που ήταν απεσταλμένος του Sulla.(Ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας, ήταν Ρωμαίος στρατιωτικός και πολιτικός συντηρητικών πεποιθήσεων, ο οποίος εκλέχθηκε ύπατος δύο φορές.)
Εδώ μερικά από τα αγάλματα που βρέθηκαν στην « Οικία των Παπύρων» ,παρατηρούμε ότι τα περισσότερα είναι Ελλήνων. Διαβάζουμε την περιγραφή στον προσδιορισμό από αριστερά προς τα δεξιά
Χοιρίδιο-Ομάδα του Πανός και κατσίκα (αίγα) -άγαλμα ρωμαϊκής εποχής -Η θεά Αθηνά
Άγαλμα του Έλληνα πολιτικού Αισχύνη (390-322 π.Χ.) -Η Αρτέμιδα ή κάποια από τις τρεις βασίλισσες της Αιγύπτου με το όνομα Βερενίκη - Γυναικείος κορμός πιθανά η Σαπφώ αντίγραφο έργο του Σιλανίωνος του 350 π.Χ - Άγνωστος Ελληνιστικός ηγεμόνας, που βρέθηκε στο αίθριο, ίσως ο Πτολεμαίος Αλέξανδρος, ο Πτολεμαίος Επιφανής, ή ο Νικομήδης Α ́ της Βιθυνίας - Ο Λούσιος Καλπούρνος Πέσο Καεσονίνους (48 π.Χ. – 13 μ.Χ.) ήταν εξέχων Ρωμαίος γερουσιαστής της πρώιμης Αυτοκρατορίας. Η θητεία του ως ποντίφικας τον οδήγησε μερικές φορές να ονομάζεται Lucius Calpurnius Piso Pontifex, για να τον διαφοροποιήσει από τον σύγχρονό του, τον Lucius Calpurnius Piso the Augur, πρόξενο του 1 π.Χ. Ήταν έμπιστος των αυτοκρατόρων Αύγουστου και Τιβέριου. - Ερμής ως δορυφόρος.
Φιλόδημος ο Επικούρειος Φιλόσοφος
(110 π.Χ-40 π.Χ)
Ο Φιλοδήμος γεννήθηκε στα Γάδαρα της Παλαιστίνης γύρω στα 110 π.Χ (σημερινό Umm Quais της Ιορδανίας),Η πόλη Γάδαρα ανήκε στην περιφέρεια της εμπορικής και γεωγραφικής συνομοσπονδίας γνωστή σαν Δεκάπολις .Πιθανόν η πόλη Γάδαρα να πήρε το εξελληνισμένο όνομα σε ανάμνηση του μακεδονικού χωριού Γάδειρα .Θεωρείται η πόλη των φιλοσόφων .Έχουμε από τα Γάδαρα τους Έλληνες κυνικούς φιλοσόφους Μένιππο, Μελέαγρο και Οινόμαο, άλλους φιλοσόφους όπως τον Ιάμβλιχο και ρήτορες όπως τον Θεόδωρο και Άσπανη και τον Φίλο τον μαθηματικό Ο Φιλόδημος υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα με πλούσια συγγραφική δράση. Φιλόσοφος, ιστορικός της φιλοσοφίας, θεωρητικός της ρητορικής και της ποίησης, οικονομολόγος και ποιητής .Απέκτησε φήμη και σαν επιγραμματοποιός.
Μετανάστευσε στην Αθήνα και σπούδασε φιλοσοφία και δη επικούρεια φιλοσοφία.
Το όνομά του συνδέεται με μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις έργων από την αρχαιότητα στο Ηράκλειον- Ερκολάνο(ή Ηράκλεια) της σημερινής Ιταλίας.
(Στην Μεγάλη Ελλάδα υπήρχαν 151 Ελληνικές πόλεις ,στην Σικελία 89 Ελληνικές πόλεις.)
Το όνομα Ηράκλειον ή Ηράκλεια οφείλεται στο ιερό του Ηρακλέους που υπήρχε.
Πόλεις και ακρωτήρια που φέρουν το όνομα Ηράκλειο.
α. Πόλη της Ιταλίας
β.ακρωτήριο Ιταλίας
γ.πόλη της Κρήτης,επίνειο της Κνωσού
δ.πόλη της Κάτω Αιγύπτου.
ε.ακρωτήριο της Σαρματίας στον Εύξεινο Πόντο.
στ. Ακρωτήριο του Πόντου κοντά στην Αμισό
Η ανασκαφή στα μέσα του 18ον αιώνα στο Herculaneum ( Ηράκλειο), σημερινό Ερκολάνο.(Η πόλη - περιοχή, μέχρι το 1970 ήταν γνωστή με το όνομα Resina ), μια παραθαλάσσια πόλη γειτονικά της Νάπολης και της Πομπηίας έφερε στο φως 1100 περίπου παπυρικά βιβλία θαμμένα στο εσωτερικό μιας από κάθε άποψη εκπληκτικής ρωμαϊκής βίλας.
Πρόκειται στην πλειονότητά τους για έργα του Επίκουρου και μεταγενεστέρων Επικουρείων, μεταξύ των οποίων πολλά του Φιλόδημου. Δάσκαλος του Φιλόδημου υπήρξε ο Ζήνων ο Σιδώνιος (Σχολάρχης Επικούρειας Σχολής).
Αρχαίος πίνακας, που βρέθηκε στο Ηράκλειο Μ.Ελλάδα , δημιουργημένο από τον Αλέξανδρο της Αθήνας. Πέντε γυναίκες διασκεδάζουν σε ένα παιχνίδι
Η ανακάλυψη των Επικουρείων έργων όχι μόνο συνέβαλε στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την Ελληνιστική φιλοσοφία και ποίηση, αλλά έδωσε νέες διαστάσεις στη μελέτη τους. Το έργο του Φιλόδημου έδωσε νέες προεκτάσεις στην έρευνα σχετικά με τη λατινική ποίηση των συγχρόνων του, Λουκρήτιου, Βιργίλιου και Οράτιου,ενώ έδειξε για μία ακόμη φορά πως ο διαχωρισμός που καλλιεργεί ο ακαδημαϊκός χώρος μεταξύ φιλοσοφίας και λογοτεχνίας όχι μόνο είναι προβληματικός,αλλά εμποδίζει να αναδυθούν και να εξεταστούν σημαντικά ζητήματα σχετικά με τον πολιτισμό της εποχής,όπως είναι για παράδειγμα η αντίληψη των Επικουρείων για την λογοτεχνία.
Δεν γνωρίζουμε γιατί ο Φιλόδημος προτίμησε την επικούρεια σχολή αλλά από τα έργα του φαίνεται ότι ήταν γνώστης και των άλλων σχολών της Ακαδημίας, τον Περίπατο και τη Στοά.
Μετά τις σπουδές του στην Αθήνα μετακινήθηκε στην Ιταλία , αρχικά στη Ρώμη και κατόπιν στην περιοχή της Νάπολης. Γύρω στα 75-70 π.X.. Εκεί συνδέεται με μια ισχυρή προσωπικότητα της Ρωμαϊκής αριστοκρατίας τον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα και δραστήριο πολιτικό Πείσωνα (Lucius Calpunius Piso Cesonius) ο οποίος γίνεται ο πατρόνας του..
Όπως πιστεύεται ευρέως σήμερα, ο Πείσων πρέπει να ήταν ο ιδιοκτήτης της περίφημης βίλας των παπύρων στην πόλη Ηράκλειον.ή Ηράκλεια (διαστάσεις έπαυλης 250 μέτρα Χ 50 μέτρα) Σε αυτή τη βίλα εγκαταστάθηκε και έζησε την υπόλοιπη ζωή του ο Φιλόδημος (από το 70-40 π.Χ. περίπου).
Με εξαίρεση τα επιγράμματα,όλα τα έργα του Φιλόδημου έχουν σωθεί στους παπύρους που ανακαλύφθηκαν στην περίφημη «Οικία των Παπύρων».Η διατήρηση και ανακάλυψη των παπύρων αποτελεί μια αρκετά συναρπαστική ιστορία.Η έκρηξη του Βεζούβιου στις 25 Αυγούστου του 79 μ Χ ήταν μοιραία για τις γειτονικές πόλεις της Πομπηίας και του Herculaneum -Ηρακλείου αλλά και άλλων πόλεων στην ίδια περιοχή .Η λάβα σε θερμοκρασία σχεδόν 300 βαθμών Κελσίου είχε ροή 160 χιλιόμετρα την ώρα.
Οι πόλεις θάφτηκαν κάτω από τόνους στάχτης και ηφαιστειακού υλικού( συνολικού πάχους 27 περίπου μέτρων) που νέκρωσαν κάθε ίχνος ζωής.Στο υλικό αυτό προστέθηκε και λάβα από την έκρηξη του ίδιου ηφαιστείου το 1631.Τα παπυρικά βιβλία στη βίλα απανθρακώθηκαν σε θερμοκρασίες γύρω στους 300-320 βαθμούς Κελσίου και επιπλέον υπέστησαν περαιτέρω φθορές λόγω της έκθεσής τους σε ένα συνδυασμό υλικών, όπως διάφορα τοξικά αέρια, στάχτη και σκόνη από το έδαφος..Η απανθράκωσή τους ήταν και η αιτία της διατήρησής τους. Πάντως οι πάπυροι δεν υπέστησαν όλοι την ίδια αλλοίωση που οφείλεται σε ένα συνδυασμό διαφόρων παραγόντων .Π χ. χρησιμοποίησαν κόλλα για να δοθεί ομοιόμορφο χρώμα και για να διατηρηθούν ,η κόλλα λειτούργησε ως προστατευτικός μηχανισμός απέναντι στην θερμοκρασία και την υγρασία.
Το 1750 άρχισαν οι ανασκαφές στην πόλη του Herculaneum -Ηρακλείον ή Ηράκλεια υπό την εποπτεία του Carlo di Borbone (1716-1788). Στις 19 Οκτωβρίου του 1752 οι πάπυροι άρχισαν να έρχονται στο φως και η ανακάλυψή τους ολοκληρώθηκε στις 25 Αυγούστου του 1754.Οι πάπυροι βρέθηκαν σε 5 διαφορετικά σημεία στην βίλα άλλα σε κουτιά και άλλα σε ξύλινες θήκες. Σήμερα υπάρχουν καταλογραφημένα 1830 κομμάτια ή ομάδες αποσπασμάτων.
Περίπου 30-50 πάπυροι καταστράφηκαν από τους πρώτους ανασκαφείς γιατί τους θεώρησαν κομμάτια απανθρακωμένου ξύλου...!
Στην αρχή οι φιλόλογοι νόμισαν ότι οι πάπυροι θα έφερναν στο φως χαμένη λυρική και τραγική ποίηση, τα χαμένα έργα της Σαπφούς ,του Αρχίλοχου ή των τραγικών , αλλά οι πάπυροι περιέχουν φιλοσοφικά κείμενα κυρίως της Επικούρειας σχολής .
Όμως από τους 1830 παπύρους μόνο 100 είναι ή αφορούν την λατινική .
Ωστόσο η βιβλιοθήκη δεν είναι αποκλειστικά ελληνική ούτε αποκλειστικά επικούρεια.100 περίπου πάπυροι περιέχουν λατινικά κείμενα ποιητικά και πεζά, , μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται πάπυροι με κείμενα του Λουκρήτιου και του Ένιου και το έργο ενός αγνώστου για την Ναυμαχία στο Άκτιο το 31 πΧ. Όσον αφορά το μεγαλύτερο και Ελληνικό τμήμα της βιβλιοθήκης, έχουν έρθει στο φως και αρκετά κείμενα Στωικής φιλοσοφίας,όπως είναι τα Λογικά ζητήματα και το Περί Προνοίας του Χρυσίπου. Πολλά έργα είναι του ίδιου του Επίκουρου.και άλλων επικουρείων αγνώστων όπως ο Πολύστρατος,ο Καρνεϊσκος,ο Έρμαρχος και ο Δημήτριος ο Λάκων. Πρέπει να τονιστεί ότι κανένα από τα βιβλία με έργα του Φιλόδημου δεν είναι αυτόγραφο.Συνεπώς τα βιβλία γράφονταν,αντιγράφονταν και διορθώνονταν από επαγγελματίες γραφείς.
Τα έργα του Hercoulaneum - Ηράκλειου ή Ηράκλειας προέρχονται από διαφορετικές εποχές που καλύπτουν την περίοδο από τον 3ον αιώνα π.Χ. μέχρι τις αρχές του 1ου αιώνα .μ.Χ.
Στην αρχή για να ξετυλίξουν τους παπύρους χρησιμοποίησαν διάφορες χημικές ουσίες με αποτέλεσμα να καταστραφούν πολλοί από αυτούς.
O Camillo Paderni χρησιμοποίησε μια διαφορετική μέθοδο, έκοβε με μαχαίρι τους παπύρους στη μέση από την μία άκρη στην άλλη με αποτέλεσμα να καταστρέφεται το εσωτερικό το λεγόμενο μεδούλι.
Ο Antonio Piaggio (1713-1796) έκοβε το εξωτερικό του παπύρου μέχρι ενός σημείου και το εσωτερικό έμενε ανέπαφο.Επίσης εφεύρε μια μηχανή για το ξετύλιγμα των παπύρων αυτό άρχισε το 1753 μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.Με την μηχανή αυτή ξετυλίγει και το εσωτερικό των παπύρων.
Ένα από τα αποσπάσματα που αναφέρονται στη θεματολογία του Επίκουρου
Την δεκαετία του 1960 δοκιμάστηκε η μέθοδος Fackelmann., με χυμό παπύρου και με ένα ηλεκτρικό λαμπτήρα προσπαθούσαν να ξεχωρίσουν τα διάφορα στρώματα του παπύρου αλλά η μέθοδος αυτή κατέστρεφε την γραφή.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια εφαρμόζεται η μέθοδος Knut Kleve .Στηρίζεται στην χρήση κόλλας που έχει βάση οργανική και ένα είδος χαρτιού,το λεγόμενο Γιαπωνέζικο χαρτί. Τοποθετείται πάνω στον Πάπυρο που έχει απορροφήσει την κόλλα και επικάθεται στο χαρτί. Υπάρχουν ακόμα 200 κομμάτια παπύρων που μένουν να ανοιχτούν.
Οι ανασκαφές συνεχίζονται καθώς ένα αρκετά μεγάλο μέρος της βίλας παραμένει θαμμένο και κανείς δεν ξέρει τι μας επιφυλάσσει.Να σημειωθεί ότι μόνο 25% έχει ανασκαφεί και έχουν κάνει σήραγγες .Έχουν βρεθεί δημόσια κτίρια και λουτρά, θέατρο για 2.550 θεατές και άλλα κτίρια. Επίσης έχουν βρεθεί 80 μαρμάρινα και μπρούντζινα τεμάχια περιλαμβανομένων 40 προτομών φημισμένων συγγραφέων και φιλοσόφων Η βίλα των παπύρων είναι η μόνη Ρωμαϊκή βιβλιοθήκη που βρέθηκε μέχρι τώρα και όπως αναφέρει ο καθηγητής Richard Janko του University College στο Λονδίνο είναι η μόνη πηγή ποίησης και λογοτεχνικής κριτικής από το 300 π.Χ μέχρι την εποχή του Χριστού και αυτοί οι αιώνες ήταν πολύ σημαντικοί.
Σήμερα μια διεθνής Ομάδα που ηγείται από ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας εργάζεται στο γνωστό Philodemus Project με σκοπό να διαβαστούν τα κείμενα και να εκδώσουν ένα μέρος της βιβλιοθήκης.Επίσης έχει δημιουργηθεί και η εταιρεία των φίλων του Ερκολάνο -Ηρακλείου ή Ηράκλειας (Friends of Herculaneum Society ), που προωθεί την ιδέα περαιτέρω ανασκαφών στην περιοχή και καλύτερη διαφύλαξή της.
Σκοπεύουν να εκδώσουν 7 τόμους βιβλία του Φιλόδημου Περί ποιητικής,περί μουσικής και περί ρητορικής με σύνολο 80.000 λέξεων Ελληνικών και επιπλέον , εισαγωγή, μετάφραση και σημειώσεις.Επίσης θα εμπλουτίσουν τη βάση δεδομένων του TLG (Thesaurus Linguae Graecae ) με τα έργα του Φιλόδημου για έρευνα δια μέσου του σύμπακτου δίσκου. CD-ROM.
Τα γραπτά του Φιλόδημου αποτελούν το μεγαλύτερο σώμα της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας που έχει ποτέ μεταφραστεί στην Αγγλική. Ανοίγεται ένα καινούργιο κεφάλαιο στην ιστορία της Δυτικής σκέψης, φανερώνοντας την επιτήδευση και ποικιλομορφία της Αισθητικής κατά το διάστημα της Ελληνιστικής περιόδου.
Τα φιλοσοφικό έργο του Φιλόδημου αριθμεί τα εξής θέματα.
α. Λογικά συγγράμματα
Περί σημείων
Το έργο αποτελείται από τρία μέρη, στα οποία συζητά τους τύπους του αναλογικού διαλογισμού.
β.Περί Ρητορικής
Το έργο αποτελείται από επτά βιβλία.
γ. Περί ποιημάτων.
Το έργο αποτελείται από πέντε βιβλία. Μόνο για το τέταρτο και πέμπτο βιβλίο υπάρχουν στοιχεία. Ειδικότερα, στο τέταρτο, τοποθετείται αρνητικά έναντι του Αριστοτέλους, ενώ στο πέμπτο ασχολείται με τον ορισμό του “αγαθός ποιητής” και “αρετή ποιήσεως”. Ο Φιλόδημος υποστηρίζει πως η ποίηση δεν έχει μια ηθικό-παιδαγωγική λειτουργία
δ. Περί μουσικής.
Το έργο αποτελείται από τέσσερα βιβλία. Στο πρώτο βιβλίο εκτίθενται οι δοξασίες του Περιπάτου, της Ακαδημίας και της Στοάς για την μουσική ,ενώ στα επόμενα τρία ο Φιλόδημος τίθεται αρνητικά έναντι των ιδεών των συγγραφέων των σχολών αυτών. Κατά τον επικούρειο φιλόσοφο, η μουσική δεν ασκεί καμιά ηθική επίδραση και δεν οδηγεί τον άνθρωπο προς την απόκτηση της αρετής.
ε Θεολογικά συγγράμματα.
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τρία έργα του φιλόσοφου.
i Περί Θεών.
Το έργο αποτελείται από τρία βιβλία, από τα οποία μόνο τα δύο έχουν διασωθεί. Το πρώτο με τίτλο “Περί θεών αγωγής γ’”
ii. Περί ευσεβείας
Το έργο αποτελείται από δύο βιβλία. Στο πρώτο βιβλίο, το οποίο αποτελείται από τρία μέρη, ο Φιλόδημος προβαίνει σε μία κριτική των μύθων και της θεολογίας των φιλοσόφων και ποιητών, όπως του Ομήρου, Ησιόδου, Μιμνέρμου, Θαλού, Πινδάρου, Καλλιμάχου, Αντιμάχου, Προδίκου, Δημοκρίτου και κυρίως κατά των Στωϊκών.
Το δεύτερο βιβλίο πραγματεύεται τις ιδέες του Επίκουρου περί της αληθούς ευσεβείας Οι θεοί υφίστανται και μολονότι δεν αναμειγνύονται στα ανθρώπινα πρέπει να λατρεύονται σύμφωνα με τους νόμους της πόλεως. οι άνθρωποι δεν πρέπει να προσδοκούν ούτε καλό ούτε κακό δηλαδή να μην ελπίζουν μάταια στην αμοιβή ούτε να φοβούνται την τιμωρία τους.
iii. Περί προνοίας.
Πρόκειται για αδημοσίευτο έργο, του οποίου ο τίτλος δεν έχει διασωθεί. Τα διασωθέντα αποσπάσματα φαίνεται πως ανήκουν από το έργο “ Περί προνοίας”.
Στ .Σύνταξις των φιλοσόφων.
Πρόκειται για ένα εκτενές και ογκώδες έργο, το οποίο αποτελείται από δέκα τουλάχιστον βιβλία Το δέκατο βιβλίο πραγματευόταν τις δοξασίες των Επικουρείων σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίδει ο Διογένης Ο Λαέρτιος..
Η “ σύνταξις” αποτελεί ένα μεγάλο διδακτικό εγχειρίδιο, το οποίο προοριζόταν προς χρήση όχι μόνο των επικουρείων, αλλά για ολόκληρη την πνευματικά καλλιεργημένη κοινωνία της Ρώμης και της Ιταλίας γενικότερα.
ζ. Περί Επικούρου.
Πρόκειται για μια πραγματεία δύο τουλάχιστον βιβλίων που ασχολείται με την ζωή και την διδασκαλία του Επίκουρου.
η. Πρός τούς [εταίρους] .
Στο έργο αυτό εγείρει ο Φιλόδημος μομφή κατά εκείνων των επικουρείων φιλοσόφων, των σοφιστών, οι οποίοι διαφοροποιήθηκαν από την διδασκαλία του Κήπου.
Θ.Περί των Στωϊκών .
Ο Φιλόδημος στρέφεται κατά των στωϊκών φιλοσόφων Ζήνωνος του Κριτέως και Διογένους του Σινωπέως, οι οποίοι συνέγραψαν έργο με τίτλο “Πολιτεία”.Το έργο αυτό είναι σημαντικό,γιατί αποτελεί μια πηγή πληροφοριών για τις δοξασίες των Στωϊκών.
Ι. Ηθικά συγγράμματα.
Κατά την τελευταία περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητος ανάγονται δύο έργα περί ηθικής,των οποίων το περιεχόμενο παρουσιάζει μιά μεγάλη ομοιότητα.Πρόκειται για το έργο “Περί του φιλοσοφητέου είναι”:και τα τέσσερα βιβλία του έργου “Περί Θανάτου”. Από το τελευταίο έργο έχει σωθεί μόνο ο επίλογος του τετάρτου βιβλίου.
Ο θάνατος,σύμφωνα με τον Φιλόδημο,είναι κοινός σ΄όλους τους ανθρώπους, τόσο στούς ισχυρούς,όσο και στούς αδυνάτους.Κατά συνέπεια,ο θάνατος δεν θα πρέπει να δημιουργεί φόβο και δέος στους ανθρώπους.
Ια. Διατριβαί.
Εισηγητής του νέου φιλολογικού είδους ,της διατριβής, υπήρξε ο κυνικός φιλόσοφος Βίων ο Βαρυσθενίτης,ο οποίος εγκατέλειψε την αυστηρότητα και ακαμψία της κυνικής φιλοσοφίας και άρχισε να χρησιμοποιεί ως μέσο φρονηματισμού την διακωμώδηση και τον ηθικό έλεγχο. Από την προσπάθεια αυτή ξεπήδησε η “διατριβή”
Μερικές από τις διατριβές του:
1. Περί του καθ’Όμηρον αγαθού βασιλέως (P.Herc. 1507)
2. Περί σημειώσεων (P.Herc. 1065)
3. Περί αρετών και των αντικειμένων κακιών (P.Herc, Paris 2) περιλάμβανε τουλάχιστον δέκα βιβλία(το 9ον βιβλίο αποτελεί ο P.Herc. 1424, περί οικονομίας
4. Περί ηθών και βίων
5. Περί οργής (P.Herc.182)
6. Περί παρρησίας (P.Herc. 1471)
7. Περί φθόνου
8. Περί υπερηφανίας
9. Περί κολακείας
10. Περί οικονομίας
11. Περί πλούτου
Η σύντομη αυτή παρουσίαση του κολοσσιαίου έργου του Φιλόδημου θέλει απλά και μόνον να δείξει πως πρόκειται για μια ιδιάζουσα πνευματική προσωπικότητα, όχι μόνο της ελληνιστικής εποχής, αλλά και της ελληνικής εν γένει γραμματείας.
Τα ενδιαφέροντα του Φιλόδημου κάλυπταν ένα τεράστιο εύρος: λογική, ηθική και πολιτική φιλοσοφία ,θεολογία. φυσική ,αισθητική, ρητορική ,ιστορία της φιλοσοφίας και φυσικά ποίηση.
Σήμερα οι πάπυροι του Ερκολάνο-Ηράκλειας ευρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης.
Επιγράμματα
Το επίγραμμα ήταν αρχικά μια επιγραφή σε ένα αντικείμενο ή κάποιο σημείο.Στην πρώιμη περίοδο οι επιγραφές ήταν έμμετρες και ανώνυμες. Σε ελεγειακό δίστιχο.
Ο πρώτος γνωστός επιγραμματοποιός ο Σιμωνίδης ο Κείος (557/56-468 π.Χ.) που έγραψε επιτύμβια επιγράμματα στους πεσόντες των περσικών Πολέμων.
Το γνωστό επίγραμμα... Ω ξειν’ αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι.
“Ξένε, πες στους Σπαρτιάτες πως εδώ
Θαμμένοι βρισκόμαστε
Στις εντολές τους πιστοί ”
Τον 4ον αιώνα το επίγραμμα γίνεται πιο έντεχνο, ενώ κάνουν την εμφάνισή τους και επιγράμματα αναθηματικά ή επιτάφια που δεν είναι πια επιγραφές αλλά αυτοτελή ποιήματα. Η πρώτη ανθολογία επιγραμμάτων δημοσιεύεται το 100 π.Χ και είναι δημιούργημα του Μελεάγρου. Στην πρώτη αυτή ανθολογία δεν περιλαμβάνονται επιγράμματα του
Φιλόδημου. Καμία από αυτές τις συλλογές δεν σώθηκε αυτόνομα.
Η γνώση που έχουμε σήμερα για τα επιγράμματα οφείλεται σε δύο πηγές στην Παλατινή Ανθολογία (1813-1817) που φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης .Ο Κωνσταντίνος Κεφαλάς ιερωμένος και λόγιος χρησιμοποίησε σαν βάση τις τρεις αρχαίες συλλογές (Μελεάγρου,Φιλίππου και Αγαθία) καθώς και άλλες νεώτερες και συνέθεσε την ανθολογία που έχουμε σήμερα (Παλατινή) και η οποία περιλαμβάνει 3.700 ποιήματα και καλύπτει ποίηση 17 αιώνων,αρχίζοντας από τον 7ον π. Χ και φθάνοντας στον 10ον μ.Χ. αιώνα και την Πλανούδεια Ανθολογία (1301) . (Ο Μαξιμος Πλανούδης 1255-1305 ένας μορφωμένος μοναχός τελείωσε στην Κωνσταντινούπολη την ανασύνθεση της Ανθολογίας του Κεφαλά που περιλαμβάνει 2400 επιγράμματα και είναι πιο σύντομη από την Παλατινή και σώζεται στην Μαρκιανή Βιβλιοθήκη. Τριάντα (30) ποιήματα και στις δύο ανθολογίες ανήκουν στον Φιλόδημο.
Ο Φιλόδημος γράφει ερωτικά ποιήματα εξιστορώντας ερωτικά πάθη ,όταν αυτά έχουν καταδικαστεί από τον Επίκουρο με το σκεπτικό ότι υπονομεύουν ή αντιστρατεύονται το ιδεώδες της αταραξίας,
Το σκεπτικό είναι ότι πρέπει να υπήρχε συνείδηση μεταξύ των επικουρείων ότι ή ποίηση αποδίδει τη ζωή, ενώ η φιλοσοφία την ερμηνεύει και την προσανατολίζει.
Τρία Επιγράμματα του Φιλόδημου
Αύριο αγαπητέ μου Πείσων, ο φιλόμουσος φίλος σου θα σε φέρει
στο φτωχικό του κονάκι από τις τρεις το απόγευμα
για να σου παραθέσει δείπνο για την ετήσια επέτειο στις είκοσι του μηνός.
Μπορεί να μη γευτείς μαστάρια ζώων και χιώτικο κρασί,
όμως θα δεις πιστούς συντρόφους και θ΄ακούσεις απαγγελίες και τραγούδια
πολύ πιο γλυκά κι από αυτά που άκουσαν οι Φαίακες.
Κι αν κάποια στιγμή γυρίσεις τα μάτια σου και προς εμένα, Πείσων,
Η φτωχική επέτειος θα γένει πιο πλούσια
ΔΗΜΩ
Ερωτεύθηκα κάποια Δημώ από την Πάφο.δεν είναι περίεργο.
Μετά κάποια Δημώ από τη Σάμο.τίποτα σπουδαίο.
Τρίτη πάλι μια Δημώ από τις Υσίες.( μια στην Αργολίδα και μία στην Βοιωτία) δεν είναι πια παιχνίδι.
Τέταρτη ήρθε η Δημώ από την Αργολίδα.
Οι ίδιες οι Μοίρες πρέπει να με ονόμασαν Φιλόδημο
Για να φλογίζει την καρδιά μου πάντα κάποια Δημώ.
(Οι Μοίρες κατά τον Ησίοδο –Κλωθώ, Λάχεσις, Άτροπος κόρες της Νύχτας ή του Δία και της θέμιδος)
Η Δημώ και το Θέρμιον είναι θάνατος για μένα.Η μία είναι εταίρα,
ενώ η Δημώ δεν έχει γνωρίσει ακόμα τις χαρές της Αφροδίτης
Τη μια μπορώ και τη χαίρομαι, την άλλη όμως δεν επιτρέπεται.
Στ’ορκιζομαι Κύπρι, δε ξέρω ποιά από τις δύο ποθώ περισσότερο.
Θα πω τη μικρή Δημώ, την παρθένα.Γιατί δε θέλω από τα έτοιμα,
αλλά αντίθετα ποθώ ότι κρατούν προσεκτικά κρυμμένο.
(Παλατινή ανθολογία -Κεφαλάς).
Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι οι πάπυροι αυτοί , είναι οι μόνοι πάπυροι που βρέθηκαν σε ευρωπαϊκό έδαφος (εκτός από τον πάπυρο του Δερβενιού).
Επίσης μέχρι της ανακάλυψης των παπύρων γνωρίζαμε λίγα για τον Επίκουρου μέσα από το 10 βιβλίο του Διογένη του Λαέρτιου όπως Κύριαι Δόξαι , καθώς επίσης και τρεις επιστολές. Επιστολή προς Ηρόδοτο, Επιστολή προς Πυθοκλή και Επιστολή προς Μένοικο.Τώρα ανοίγεται ένα καινούργιο κεφάλαιο για την φιλοσοφία του Επίκουρου.
Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη είναι και ο πάπυρος με επιγράμματα του Ποσείδιππου (280 πχ-240 πχ) από την Πέλλα που βρέθηκε στην Αίγυπτο.Μέχρι τώρα γνωρίζαμε δύο ποιήματά του που περιλαμβάνονται στην Παλατινή Ανθολογία. Τώρα έχουμε στην διάθεσή μας 112 ποιήματα και επίσης έχουμε ενδείξεις ότι ο θεματολογικός διαχωρισμός των επιγραμμάτων σε επιτύμβια, αναθηματικά και ερωτικά ανάγεται στον 3ον π.χ αιώνα και είναι λειτουργικότερος ως προς τη σχέση τίτλου και επιγράμματος, αντίθετα από τις αυθαίρετες ενίοτε κατατάξεις των βυζαντινών.
Χρύσιππος ο Σολεύς (υιός του Απολλωνίου, Σόλοι Κιλικίας, 281 – Αθήνα, περ. 206).
Σπουδαιότατος στωϊκός φιλόσοφος με τεράστιο συγγραφικό έργο, διάδοχος του Κλεάνθους στην σχολαρχεία της Στοάς (τρίτος κατά σειρά σχολάρχης), τιμώμενος ως «δεύτερος ιδρυτής» της «Στοάς».
ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Μία παράδοση μάς τον παρουσιάζει ως επαγγελματία δρομέα, από δε το 260 περίπου έζησε εξακριβωμένα στην Αθήνα σ πουδάζοντας στην «Ακαδήμεια», όπου έλαβε εξαιρετική διαλεκτική παιδεία δίπλα στον Αρκεσίλαο από την Πιτάνη.
Κατόπιν παρακολούθησε μαθήματα στη Στοά, με δάσκαλο τον Κλεάνθη. Όσο ακόμη εκείνος ζούσε, ο Χρύσιππος άρχισε, έχοντας ήδη αποκτήσει τα δικαιώματα του Αθηναίου πολίτου, την δική του διδακτική δραστηριότητα, μετά δε τον θάνατο του Κλεάνθους (232) έγινε αυτός αρχηγός της Στοάς και με την διδακτική και συγγραφική του δραστηριότητα απέκτησε πολύ μεγάλη φήμη στον χώρο της στωϊκής διδασκαλίας, ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ότι αυτός ήταν τελικά που την οδήγησε στην ολοκλήρωση. Υπήρξε ένας πολύ σίγουρος για τον εαυτό του άνθρωπος, και στις παραδόσεις του, παρά το ότι ομιλούσε τα Ελληνικά με την «βαρβαρίζουσα» προφορά της Κιλικίας, υπήρχε μεγάλη συρροή, ενδεικτική δε είναι η απάντησή του σε κάποιον που τον ρωτούσε σε ποιόν μπορούσε να εμπιστευθεί την παιδεία του υιού του: «σε εμένα, διότι εάν ήξερα κάποιον άλλον που να με ξεπερνά, θα είχα ήδη πάει σε αυτόν να γίνω μαθητής του».
Ο Χρύσιππος, υπήρξε ένα «τέρας» εργασίας και το συγγραφικό του έργο, όπως λέει ο Διογένης Λαέρτιος, περιελάμβανε 705 επί μέρους έργα, πολλά όμως από αυτά θα ήσαν ασφαλώς σχεδιαγράμματα και συλλογές υλικού για προσωπική του χρήση (τα κυρίως βιβλία του υπολογίζονται σε 165, εκ των οποίων τα 119 αφορούν τη Λογική και 46 την Ηθική Φιλοσοφία). Από τα συγγράμματά του, έχουν διασωθεί ελάχιστα μεμονωμένα αποσπάσματα που αφορούν 66 μόνον έργα του (SVF, III, 194 – 205). Στην τολμηρή προσπάθειά του να διαρθρώσει την στωϊκή διδασκαλία σε μια συστηματική τάξη, καθώς επίσης και να την επεξεργασθεί σε βάθος και εν μέρει ακόμη και να τη διατυπώσει με έναν καινούριο θαρραλέο τρόπο, ο οποίος από πολύ ενωρίς τον είχε φέρει σε σύγκρουση ακόμη και με τους διδασκάλους του, ο Χρύσιππος άρχισε με τη Λογική και την Γνωσιοθεωρία. Και στους δύο τομείς τον βοήθησε αρκετά η πολύ καλή γνώση των σκεπτικών διδασκαλιών της «Ακαδήμειας».
Από τους μαθητές του διακρίθηκαν ο Ζήνων από την Ταρσό και ο Διογένης από την Βαβυλώνα, οι οποίοι αργότερα ανέλαβαν τη διεύθυνση της Σχολής. Από τα περισσότερα από 700 έργα του (που ο πλήρης κατάλογός τους δυστυχώς δεν διασώθηκε) δύο μόνον είναι δυνατόν, κατά κάποιον τρόπο, να αποκατασταθούν από επιτομές που μας παρέδωσε ο Γαληνός («Περί Ψυχής» και «Περί Παθών»). Τα έργα του «Περί Προνοίας» και «Περί Ειμαρμένης», πραγματευόταν κεντρικά θέματα της στωϊκής Φιλοσοφίας, την αντίφαση δηλαδή μεταξύ του πεπρωμένου και της ελευθερίας της βουλήσεως, την διδασκαλία για τις κύριες και δευτερεύουσες αιτίες, καθώς και για την σύνδεσή τους. Το έργο του δε «Περί Θεών», προωθούσε την αλληγορική ερμηνεία των θεολογικών μύθων.
Μέσα στα έργα του, υπήρχαν επίσης κείμενα για την εξήγηση των ονείρων και για τις παροιμίες. Τρία ευρύτερα αποσπάσματα σώθηκαν στους απανθρακωμένους παπύρους του ιταλικού Ηρακλείου (Ερκουλάνου, Herculaneum). Ασχολήθηκε επίσης επισταμένως με την Γραμματική. Όπως γράφει ο Κρόχ: «την διαλεκτική του προπαίδεια την μαρτυρούσε το γεγονός ότι πραγματεύθηκε δύο φορές, από διαφορετική κάθε φορά σκοπιά, το θέμα της αντιληπτικής μας ικανότητας, λ.χ. Κάτα της Συνηθείας, Περί της Συνηθείας».
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ «ΤΕΛΟΣ»
Ο Χρύσιππος, θεωρείται ο εισηγητής του όρου «Τέλος» για τον επανακαθορισμό του σκοπού του ανθρώπου, τον οποίο διεύρυνε ως τρόπο ζωής που βρίσκεται σε συμφωνία και αρμονία προς τα όσα συμβαίνουν μέσα στην Φύση (δηλαδή το «ΖΗΝ ΚΑΤ’ ΕΜΠΕΙΡΙΑΝ ΤΩΝ ΦΥΣΕΙ ΣΥΜΒΑΙΝΟΝΤΩΝ» Διογένης Λαέρτιος, VII 87) και επίσης ρυθμίζεται σύμφωνα με την πείρα που παρέχει ο έξω κόσμος αλλά και η εσωτερική φύση. Ο Χρύσιππος, κατέθεσε τον τελειότερο και ακριβέστερο ορισμό του ανθρώπινου «Τέλους» (βλ. το κατωτέρω απόσπασμα από τον Διογένη Λαέρτιο, VΙΙ 88), στον οποίο τονίζεται όλως ιδιαιτέρως η αρμονία του τρόπου ζωής προς την πείρα που ο άνθρωπος αποκτά μέσα από τις εκδηλώσεις της Φύσεως, αλλά και ο οφειλόμενος σεβασμός προς τον Παγκόσμιο Νόμο ο οποίος άρχει επί όλων των όντων και κατοικεί μέσα σε αυτά και συγκρατεί σε ένα θαυμαστό, εύτακτο και οργανικό σύνολο το Παν (μέσα στον άνθρωπο η δύναμη αυτή καλείται «Δαίμων» και αποστολή της είναι να ρυθμίζει τις ανθρώπινες πράξεις).
ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
Στην Κοσμολογία του ο Χρύσιππος επεξήγησε την διαφορά μεταξύ αρχών και στοιχείων, όπως αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος (VII, 134). Οι αρχές είναι αγέννητες, άφθαρτες και άμορφες, ενώ τα στοιχεία λαμβάνουν μορφές και καταστρέφονται κατά την εκπύρωση. Το ποιούν είναι ο λόγος μέσα στην ύλη, ο Θεός, ο οποίος, παραμένοντας πάντα ο ίδιος, δημιουργεί με την ύλη τα ξεχωριστά πράγματα. (SVF, Β, 111, 5-14).
Για την ύπαρξη των Θεών, ο Χρύσιππος υποστηρίζει ότι «εάν υπάρχει κάτι στον Κόσμο που ο νους, η λογική, η δύναμη και η εξουσία του ανθρώπου δεν μπορούν να το έχουν δημιουργήσει, αυτό που το δημιούργησε είναι ανώτερο του ανθρώπου. Τα ουράνια σώματα και καθετί που παρουσιάζει αιώνια κανονικότητα δεν είναι ανθρώπινα δημιουργήματα, άρα αυτό που τα δημιούργησε είναι ανώτερο του ανθρώπου» (Χρύσιππος, όπως διασώζεται από τον Κικέρωνα στο De Natura Deorum, 2, 16) και αναφορικά με τον Θεό Δία γράφει ότι «ο Ζεύς αποτελεί την κοινή φύση των πάντων, καθώς και τη μοίρα και την ανάγκη των μελλουμένων να συμβούν. Είναι επίσης το πυρ και ο αιθήρ, καθώς και τα ρευστά ή τα σε διαρκή κίνηση στοιχεία, όπως το ύδωρ, ο αέρας, ο ήλιος, η σελήνη και τ’ άστρα, και αποτελεί το Όλον που αγκαλιάζει τα πάντα» (Χρύσιππος, όπως διασώζεται στον Κικέρωνα, De Natura Deorum, 1, 39).
ΒΙΟΤΙΚΑ ΠΡΟΤΑΓΜΑΤΑ
Σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα πράγματα, ο Χρύσιππος όρισε την Φιλοσοφία ως «ενασχόληση με την ορθή λειτουργία του λόγου» («επιτήδευσις λόγου ορθότητος», SVF, 3, 293) και υποστήριξε επίσης ότι τίποτε δεν συμβαίνει χωρίς αιτία, αλλά απλώς οι άνθρωποι δεν μπορούν να ανακαλύπτουν την κάθε αιτία (SVF 2, 351). Όρισε επίσης την «Εύροια Βίου» ως την ψυχική κατάσταση, κατά την οποία κανείς πόνος, αγωνία και φόβος δεν αναδύεται απέναντι στα συμβαίνοντα του παρόντος, αλλ’ αντιθέτως κυριαρχεί διαρκής εσωτερική γαλήνη, ειρήνη, αρμονία και ηδονή, ο δε σκοπός του ανθρωπίνου βίου περιγράφεται με τα εξής λόγια: «Ο σκοπός (το «Τέλος») του ανθρώπου είναι να διάγει τον βίο του όχι συμφώνως προς τις υποδείξεις της δικής του φύσεως, αλλά, γενικώς, της καθολικής Φύσεως, δηλαδή της κοινής για όλους, η οποία εμπερικλείει σύμπαντα τον Όλο Κόσμο και πρέπει συνεπώς να αποφεύγει ο άνθρωπος κάθε τι που απαγορεύει ο κοινός Νόμος, ο οποίος είναι ο Ορθός Λόγος που διέρχεται μέσα από τα πάντα και ταυτίζεται προς τον Δία, καθώς μόνον εκείνος είναι που κατευθύνει την σκοπιμότητα που διέπει τα πάντα» (Διογένης Λαέρτιος, VΙΙ 88).
ΥΨΗΛΗ ΦΗΜΗ
Στην προσπάθειά του να χαράξει με ακρίβεια τα όρια μεταξύ της δικής του Σχολής και της υπό τον πρώην δάσκαλό του Αρκεσίλαο τον Πιταναίο νέας «Ακαδήμειας» (που διεκήρυσσε ότι «την απόλυτη αλήθεια είναι αδύνατον να συλλάβει ο ανθρώπινος νους» και έτεινε πλέον στον σκεπτικισμό και την ανατροπή κάθε παραδεδομένης γνώσεως), αλλά και να καταπολεμήσει επίσης τα σοφίσματα της Εριστικής Σχολής των Μεγαρέων, δοκίμασε να οικοδομήσει και να στερεώσει ένα πλήρες στωϊκό σύστημα, με αποτέλεσμα να ονομασθεί, από την αρχαιότητα κιόλας, «επανιδρυτής» της Στοάς («δίχως τον Χρύσιππο δεν θα υπήρχε Στοά», «ΕΙ ΜΗ ΓΑΡ ΗΝ ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ, ΟΥΚ ΑΝ ΗΝ ΣΤΟΑ», τόνιζε ο Διογένης Λαέρτιος).
Οι οπαδοί του εκτίμησαν και θαύμασαν ιδιαίτερα τον αναγκαίο (για την καταπολέμηση της ανταγωνιστικής τότε Εριστικής Σχολής των Μεγάρων και του σκεπτικισμού της «Ακαδήμειας») πολεμικό δογματισμό του, που ωστόσο στηριζόταν σε μία πολύ λεπτή και ανωτάτου επιπέδου διαλεκτική (δεν είναι τυχαίο δε, το ότι αρκετοί έλεγαν πως «αν οι Θεοί κάνουν διαλεκτική, θα χρησιμοποιούν προφανώς την διαλεκτική του Χρυσίππου» !! «..ΕΙ ΠΑΡΑ ΘΕΟΙΣ ΗΝ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ, ΟΥΚ ΑΝ ΑΛΛΗΝ ΗΝ Ή Η ΧΡΥΣΙΠΠΟΥ» Διογένης Λαέρτιος, 7, 180), και τού έδωσαν επίσης τον τίτλο «κοφτερή λεπίδα για τις ακαδημαϊκές παγίδες».
Μετά τον θάνατό του σε πολύ προχωρημένη ηλικία (λέγεται ότι πέθανε από ανακοπή κατά την διάρκεια σφοδρού γέλιου), δύο ανδριάντες του στην Αθήνα θύμιζαν στις επόμενες γενιές την μεγάλη πνευματική αξία αυτού του διδασκάλου, τον οποίο η πόλη είχε ανακηρύξει πολίτη της ενόσω ακόμα ζούσε.
Ο ίδιος έτρεφε περιφρόνηση για τους μεγάλους ηγεμόνες της εποχής του, ακόμη και για εκείνους που επιζητούσαν να έχουν ως συμβούλους φιλοσόφους, δεν αφιέρωσε ποτέ κανένα βιβλίο του σε βασιλείς και αρνήθηκε να δεχθεί, μαζί με τον Σφαίρο, την πρόσκληση του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου να επισκεφθεί την Αυλή του. Μία πολεμική ενάντια στο έργο του δημοσίευσε τον 2ο μεταχριστιανικό αιώνα ο επικούρειος Διογενιανός από την Ηράκλεια του Πόντου, αποσπάσματα της οποίας χρησιμοποίησε αργότερα ο χριστιανός Ευσέβιος.
ΔΕΙΓΜΑ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑΣ:
«Περί Ψυχής» (σώζεται επιτομή από τον Γαληνό)
«Περί Θεών»
«Περί Παθών» (σώζεται επιτομή από τον Γαληνό)
«Περί Προνοίας»
«Περί της Συνηθείας»
«Κατά της Συνηθείας»
«Περί Λογικών Ζητημάτων»
«Περί Ειμαρμένης»
«Περί Προσηγοριών»
«Περί Αποφατικών, προς Αρισταγόραν»
«Περί των Πέντε Πτώσεων»
«Περί Σολοικισμών»
«Περί Συντάξεως των Λεγομένων»
ΤΕΛΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Émile Bréhier, «Chrysippe et l'ancien stoicism», Paris, 1951
Josiah B. Gould, «The philosophy of Chrysippus», Albany NY, 1970
Paul Kroh, «Λεξικό Αρχαίων Συγγραφέων, Ελλήνων και Λατίνων», Θεσσαλονίκη, 1996
Β. Mates, «Stoic Logic», Berkeley, 1953
Βλάσης Γ. Ρασσιάς, «Θεοίς Συζήν. Εισαγωγή στον Στωϊκισμό», Αθήνα, 2001
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Τεχνητή νοημοσύνη αποκρυπτογραφεί «χαμένο βιβλίο» 2.000 ετών για τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Είχε σχεδόν καταστραφεί όταν εξερράγη ο Βεζούβιος.
Ένα «χαμένο βιβλίο» ηλικίας 2.000 ετών που πραγματεύεται τις δυναστεί…
ΡΩΜΑΪΚΑ
Έρευνα: Ο Βεζούβιος δεν τους σκότωσε όλους- πού πήγαν οι επιζώντες της Πομπηίας
Η καταστροφή της Πομπηίας εξαιτίας της έκρηξης του Βεζούβιου, το 79 μ. Χ, είναι ίσως η πιο διάσημη ηφαιστειακή καταστρο…
ΠΟΛΕΙΣ
Νέα τεχνική αποκαλύπτει τα χαμένα έργα τέχνης στις τοιχογραφίες στην Ηράκλεια (Herculaneum) της Μ.Ελλάδας
Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα ρωμαϊκά σπίτια στο Herculaneum την Ηράκλεια άνοιξε ξανά μετά από περισσότερα από 30 χρ…
Μεγάλη Ελλάδα
Η AI - ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ- αποκρυπτογράφησε ελληνικές λέξεις σε κλειστό αρχαίο πάπυρο της Ηράκλειας στην Μ Ελλάδα .
Η AI αποκρυπτογράφησε ελληνικές λέξεις σε κλειστό αρχαίο πάπυρο της Ηράκλειας (του Herculaneum) στην Μ.Ελλάδα για πρώτη…
ΕΛ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΙΔΡΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΟΙ Σ…
ΠΟΛΕΙΣ
Μ.Ασία : Ανακαλύφθηκαν εντυπωσιακά μωσαϊκά στην αρχαία ελληνική πόλη Ηράκλεια
Αρχαιολόγοι προχώρησαν σε μια εξαιρετική ανακάλυψη στην αρχαία ελληνική πόλη Ηράκλεια επί Λάτμον, στην επαρχία που αντι…
Μεγάλη Ελλάς
Μεγάλη Ελλάδα : Η σχέση της μυθικής σειρήνας Παρθενόπης με την πόλη Νάπολη στην Ιταλική ...
Υπάρχει στη Νάπολη, -στη πιάτσα Sanazaro-, μια αγαλματένια σειρήνα που οι ντόπιοι ονομάζουν Partenope, “Παρθενόπη”. Στα…
ΕΛΛ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Νομίσματα του ελληνικού κόσμου .-ΦΩΤΟ
full-width
ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΑ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ
ΜΙΑ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΘΑΥΜΑΣΤΟ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΚΟΜΨΟΤΕΧΝΗΜΑΤΩΝ ΑΥΤΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑ…
ΠΟΛΕΙΣ
Aναζητώντας Όσα δεν Έβησε ο Χρόνος - Από την Έφεσο στην Ηράκλεια
Από την Έφεσο στην Ηράκλεια
Η πρώτη πόλη του ντοκιμαντέρ αυτού είναι η Πριήνη, ηγετικό μέλος της Πανιωνίου Συμμαχίας, …
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
ΜΥΚΗΝΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΡΗΤΕΣ
Νεώτερες αρχαιολογικές έρευνες αποκαλύπτουν την παρουσία των Μυκηναίων στην Ιταλία από τον 16ο αι. π.Χ.«Το μυστήριο τω…
Μεγάλη Ελλάς
Προσπαθούν να διαβάσουν τους παπύρους 2.000 ετών της Ηράκλειας (Herculaneum) .Είναι γραμμένοι στα ελληνικά
Ένας από τους δύο κυλίνδρους από το Herculaneum- Ηράκλεια από το L'Institut de France που σαρώθηκε στο Diamond Li…
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
