 |
| Κτιριακά κατάλοιπα καταποντισμένου πρωτοελλαδικού οικισμού στο Παυλοπέτρι Λακωνίας το 2009 |
Με το όνομα Παυλοπέτρι είναι γνωστά νησίδα και ομώνυμη παραλία που ανήκουν στην κοινότητα Ελαφονήσου στην γη της Λακωνίας δίπλα στο χωριό Βιγκλάφια. Στην περιοχή υπάρχουν ταφικά αρχαιολογικά ευρήματα. Θαλαμωτοί αρχαίοι τάφοι στην ακτή Παυλοπέτρι με τα σμαραγδένια νερά. Λαξευμένα σκαλιά, κιβωτιόσχημοι αρχαίοι τάφοι πάνω στην ομώνυμη νησίδα απέναντι.
Βυθισμένη ελάχιστα μέτρα κάτω από την επιφάνεια βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την νησίδα η αρχαία πόλη των Βοιών που περιγράφει ο Παυσανίας στα
Λακωνικά τον 2ο μΧ. αιώνα. Ποντίστηκε τον 4ο μΧ. αιώνα από σεισμό και σύμφωνα με έρευνα των Ιάκωβου Σταμούλη και Ηλία Κρούπη ο σεισμός ήταν άνω των 7 με 8 Ρίχτερ. Πιθανότερο να ήταν και μεγαλύτερος αφού το ίδιο φαινόμενο συντελέστηκε ταυτόχρονα στον Γέρακα, την Μονεμβασιά και την Πλύτρα, αλλά πιθανόν και στα Κύθηρα). Το μέγεθος αυτό του σεισμού συντέλεσε στο φαινόμενο της αμμοποίησης του παραθαλάσσιου εδάφους μετατρέποντας τεράστια έκταση εδάφους, σε μια στιγμή, σε κινούμενη άμμο. Αποτέλεσμα αυτού ήταν και η αποκοπή της γης της χερσονήσου Όνου Γνάθος και η δημιουργία της σημερινής Ελαφονήσου.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε έγινε η πρώτη βυθισμένη πόλη που χαρτογραφήθηκε πλήρως ψηφιακά και καταγράφηκε σε τρεις διαστάσεις, ενώ στη συνέχεια αναδημιουργήθηκε με την βοήθεια της τεχνολογίας.
Το τελικό αποτέλεσμα δείχνει πόσα κοινά είχε το Παυλοπέτρι με άλλα σημερινά λιμάνια, όπως το Λίβερπουλ, η Ν. Υόρκη, το Σαν Φραντσίσκο, το Τόκυο ή η Σαγκάη, παρόλο που άνθησε πριν από 4000 χρόνια.
 |
| Κτιριακά κατάλοιπα καταποντισμένου πρωτοελλαδικού οικισμού στο Παυλοπέτρι Λακωνίας |
Καλύπτοντας μια περιοχή οκτώ ποδοσφαιρικών γηπέδων περίπου το Παυλοπέτρι παρουσιάζεται ως μια σειρά τεράστιων περιοχών με πέτρες, οι οποίες υποδεικνύουν συμπλέγματα κτιρίων, ανάμεσά τους και ένα δίκτυο τοίχων.
Πρόκειται για μια πόλη με άριστη ρυμοτομία, που περιλαμβάνει πολύ καλά κατασκευασμένους δρόμους περιτριγυρισμένους από ανεξάρτητες και μη οικίες, δύο ορόφων. Υπάρχουν προφανώς τεράστια δημόσια κτίρια και αποδείξεις ενός πολύπλοκου συστήματος διαχείρισης του νερού που περιλαμβάνει κανάλια και υδρορροές.
 |
| Φωτογραφία από το υπουργείο Πολιτισμού και εικονίζει αποθηκευτικό πίθο που βρέθηκε στο Παυλοπέτρι Λακωνίας το 2012 |
Ανάμεσα στα κτίρια και πολλές φορές χτισμένα μέσα στους τοίχους βρίσκονται πετρόκτιστοι τάφοι. Αυτό το στοιχείο έρχεται σε αντίθεση με την χρήση οργανωμένου νεκροταφείου ακριβώς έξω από την πόλη.
Δεν πρόκειται για ένα χωριό αγροτών αλλά για μια στρωσιγενή κοινωνία όπου οι Έλληνες είχαν επαγγέλματα – υπήρχαν οι ηγέτες της πόλης, αξιωματούχοι, γραφιάδες, έμποροι, τεχνίτες (αγγειοπλάστες, τεχνίτες του χαλκού, καλλιτέχνες), στρατιώτες, ναυτικοί, αγρότες, βοσκοί και πιθανότητα σκλάβοι.
Η αρχαία ελληνική κοινωνία της εποχής του Χαλκού ήταν η ιεραρχικά δομημένη και γινόταν όλο και πιο πολύ οργανωμένη, όπου ο καθένας είχε έναν ξεκάθαρο ρόλο μέσα σε αυτή.
Τεχνολογία αιχμής
Η άνοδος και η πτώση του αρχαίου λιμανιού συμπίπτουν κατά προσέγγιση με την περίοδο εμφάνισης των πρώτων ευρωπαϊκών πολιτισμών – οι Έλληνες Μινωίτες από την Κρήτη και αργότερα οι Μυκηναίοι από την ηπειρωτική Ελλάδα.
Παρόλο που η δύναμη του Μινωικού και Μυκηναϊκού πολιτισμού βασιζόταν κυρίως στον έλεγχο τους στην θάλασσα, η αρχαιολογία επικεντρώθηκε στην καλύτερη κατανόηση των γεωγραφικών σημείων όπου βρίσκονταν τα παλάτια και οι ακροπόλεις τους.
Ως αναπτυσσόμενο λιμάνι το Παυλοπέτρι ήταν ανοικτό σε ένα εκρηκτικό μείγμα επιρροών από την θάλασσα. Όπως και οι σύγχρονες παραθαλάσσιες πόλεις η ευημερία του στηρίχθηκε στο εμπόριο και στις συναλλαγές.
Η συνεχιζόμενη επαφή με εμπόρους και ναυτικούς έδινε την δυνατότητα στους Έλληνες κατοίκους του αρχαίου λιμανιού να γνωρίζουν όλες τις τελευταίες καινοτομίες και να κάνουν χρήση τεχνολογίας αιχμής της εποχής.
Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει θραύσματα αντικείμενων καθημερινής χρήσης όπως αγγεία μαγειρέματος, είδη κεραμικής, στάμνες, αποθηκευτικά αγγεία και περίτεχνα αγγεία πόσης, που πιθανόν να τα φύλαγαν για την φιλοξενία υψηλών καλεσμένων ή χρησιμοποιούταν για προσφορές προς τους θεούς.
Εισαγόμενα αγγεία προέρχονταν από όλη την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και την Μινωική Κρήτη. Οι Έλληνες στο Παυλοπέτρι αντέγραψαν το ύφος της Κρήτης αλλά και της ηπειρωτικής Ελλάδας παράγοντας δικές τους εκδοχές τοπικής αγγειοπλαστικής.
Σε ορισμένες περιπτώσεις έφτιαξαν ακριβή κεραμικά αντίγραφα χάλκινων κρητικών σταμνών καθώς και πολύ φθηνά αντίγραφα ακριβών εξωτικών προϊόντων με τον ίδιο τρόπο που αντιγράφονται επιθυμητές μάρκες προϊόντων σήμερα.
Αποθήκες
Διασκορπισμένα σε όλο τον βυθό στο Παυλοπέτρι βρίσκονται τα υπολείμματα εκατοντάδων τεράστιων πίθων, που χρησιμοποιούνταν ως αγγεία αποθήκευσης.
Αυτοί μπορούσαν εύκολα να μεταφερθούν από και προς τα πλοία για την μεταφορά πληθώρας αγαθών όπως λαδιού ελιάς, κρασιού, χρωμάτων, αρωμάτων ακόμα και αγαλματιδίων.
Πυκνές συγκεντρώσεις πίθων σε συγκεκριμένα κτίρια υποδεικνύουν την ύπαρξη κεντρικών αποθηκών και πιθανόν αναδιαμονής των αγαθών.
 |
| Φωτογραφία από το υπουργείο Πολιτισμού και εικονίζει αποθηκευτικό πίθο που βρέθηκε στο Παυλοπέτρι Λακωνίας το 2012 |
Θα απαιτούσε γραπτά έγγραφα και άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι με την εύρεση πινακίδων Γραμμικής Α’ από Μινωικές τοποθεσίες και Γραμμικής Β’ από τα αντίστοιχα Μυκηναϊκά – που αποτελούν τις πρώτες αποδείξεις γραφής στην Ευρώπη – κάποιου είδους γραφής θα πρέπει να ήταν γνωστό στο Παυλοπέτρι, παρόλο που δεν υπάρχει καμία απόδειξη μέχρι στιγμής γι’ αυτό.
Όλες οι σημαντικές παραθαλάσσιες πόλεις του κόσμου χρωστούν την επιτυχία τους στην σχέση τους με την θάλασσα. Όλες είχαν στην καρδιά τους μια πόρτα για την θάλασσα και μια για τον υπόλοιπο κόσμο. Μπορούμε να δούμε το Παυλοπέτρι σαν ένα από τους πρώτους κρίκους μιας αλυσίδας που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα
