Ο Εμπεδοκλής ήταν ένας από αυτούς και έζησε μάλιστα στο μεταίχμιο του περάσματος από τα Μυστήρια στις φιλοσοφικές σχολές, αφήνοντας μας ένα μέρος της γνώσης του, μέσα από τους λίγους σωσμένους εξάμετρους επικούς στίχους του, που χαρακτηρίζονται από μία τεράστια δυναμική σε σκέψεις και αναλύσεις.
Ο Έλληνας αυτός φιλόσοφος έζησε στον Ακράγαντα της Σικελίας (που ήταν αποικία των Ροδίων) περίπου το 490-430 π.Χ. και υπήρξε μία από τις θρυλικότερες μορφές στο χώρο των προσωκρατικών φιλοσόφων. Δεν υπάρχει όμως ομοφωνία των βιογράφων για τις σπουδές και τους δασκάλους του. Φαίνονται ωστόσο άμεσα οι Πυθαγόρειες επιδράσεις του και η διαμονή του στην Αθήνα, στην σχολή του Αναξαγόρα κοντά στον Παρμενίδη.
Ο βίος του ήταν γεμάτος από απόκρυφες ιστορίες και θαύματα που αγγίζουν τα όρια του μύθου. Δεν υπήρξε μόνο σημαντικός φυσικός φιλόσοφος, αλλά και ρήτορας, ποιητής, γιατρός, φυσικός και μάντης. Ήταν και θεραπευτής, μυημένος μάλλον σε κάποια μυστήρια. Αναφέρεται ότι έκανε θαυματουργές θεραπείες στις περιοδείες του, και μάλιστα ότι απάλλαξε τους κατοίκους του Σελινούντα και του Ακράγαντα από πλήθος επιδημιών (καθαρίζοντας με κατασκευαστικά έργα ένα ολόκληρο έλος), με αποτέλεσμα να τον λατρεύουν πολλοί πραγματικά ως σωτήρα και θεό.
Ο ποιητής μας Κ. Παλαμάς αναφέρει για αυτόν: "Εμφανίζεται παντού να εξασκεί τη χάρη του, πολιτευτής, φιλόσοφος, χρυσόστομος ρήτορας, μεγαλεπήβολος μηχανικός, πανεπιστημιακός ερευνητής, γιατρός, θεόσοφος, μάγος, κύριος κάθε είδους λόγου, ραψωδός, υμνοπόλος, ιερεύς, προφήτης. Αναφέρει ότι κατευνάζει και διεγείρει τους ανέμους, ότι θεραπεύει τις ασθένειες και τα γηρατειά, ότι επαναφέρει στη ζωή νεκρούς, και ότι πάνω από όλα ως θεός τιμάτε. Κάθε φορά που μπαίνει στις πόλεις οι άνθρωποι τον περιτριγυρίζουν απονέμοντας του σεβασμό, πλήθος τον ακολουθεί ρωτώντας τον για την ατραπό του κέρδους, την γνώση των προφητειών και για τη θεραπεία κάθε λογής ασθενειών "
- Kάποιος θρύλος αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της φιλοξενίας του Εμπεδοκλή από ένα δικαστή όρμησε μέσα στο σπίτι του ένας νεαρός, ο πατέρας του οποίου είχε καταδικαστεί σε θάνατο από τον οικοδεσπότη του φιλοσόφου. Ο νεαρός βρισκόταν σε τέτοια ψυχική αναταραχή και αναστάτωση που προσπάθησε με ξίφος να σκοτώσει τον δικαστή. Εμποδίζοντας τον ο Εμπεδοκλής συντόνισε τη λύρα του παίζοντας μία κατευναστική μελωδία με στίχους του Ομήρου που ηρέμησε τον νέο αποτρέποντας τον από τη δολοφονία του Δικαστή. Έπειτα από αυτό το περιστατικό ο νεαρός θεωρείται ότι έγινε ο καλύτερος μαθητής του.
Για τις γνώσεις του ο ίδιος αναφέρει:
"Και φάρμακα θα μάθεις όσα για τα κακά και τα γεράματα υπάρχουν, τι, για σε μόνο εγώ όλα αυτά θα πραγματώσω. Θα παύσεις και το μένος των ακούραστων ανέμων που φυσώντας πάνω στη γη ρημάζουν τα χωράφια, και πάλι, αν θες, θα ξαναφέρεις πνοές που επανορθώνουν. Και από σκοτεινή, βροχή θα φέρεις στον καιρό της, για τους ανθρώπους, ξηρασία, δεντροτρόφα από την ανομβρία του θέρους θα θέσει ρεύματα, που μένουν στον αιθέρα. Και την ορμή θα φέρεις απ' τον Αδη πεθαμένου." (Περί φύσεως ,111)
Για την προέλευση του, λέει:
"Σας χαιρετώ, εγώ ανάμεσα σας περπατώ, θεός αθάνατος, όχι θνητός, όπως αρμόζει απ' όλους τιμημένος, στεφανωμένος με ταινίες και στέφανα ολάνθιστα" (Καθαρμοί, 112)
"Ήδη εγώ κάποτε αγόρι υπήρξα, κόρη, θάμνος και πουλί κι άφωνο ψάρι που από τη θάλασσα προβάλλει" (Καθαρμοί 117)
Ο Εμπεδοκλής θεωρεί την ύπαρξη του, μία ανεξάρτητη και θεία προσωπικότητα που εξέπεσε σε βαρύ αμάρτημα κάτω από την επίδραση του Νείκους (Κακία-Μίσος) και έχασε την θεία φύση του. Έκτοτε η ψυχή του δοκιμάζεται κατακτώντας συνειδησιακά ολοένα και περισσότερο έδαφος στην ανάβαση της προς την αρχική της κατάσταση.
Ακόμη και για τον τρόπο που πέθανε υπάρχουν αντικρουόμενες εκδοχές. Ο Διογένης ο Λαέρτιος στο 8 ο βιβλίο του αναφέρει μία σειρά από θρυλικές ιστορίες σχετικά με τον θάνατο του Εμπεδοκλή:
"Σχετικά με τον θάνατο του λέγονται διάφορα πράγματα. Ο Ηρακλείδης που ανέφερε τα σχετικά με την γυναίκα που δεν ανέπνεε (για κάποιους ήταν νεκρή για 30 ημέρες), ότι δηλαδή δοξάστηκε ο Εμπεδοκλής όταν έστειλε πίσω ζωντανή τη νεαρή γυναίκα, λέει ότι πρόσφερε θυσία στο χωράφι του Πεισιάνακτος. Είχε καλέσει και μερικούς φίλους του, ανάμεσα του και τον Παυσανία. Μετά το γλέντι οι υπόλοιποι αποτραβήχτηκαν και αναπαύονταν, άλλοι κάτω από τα δέντρα του διπλανού χωραφιού και άλλοι όπου ήθελαν. Ο Εμπεδοκλής έμεινε εκεί που είχε καθίσει. Όταν σηκώθηκαν το πρωί, ήταν ο μόνος που έλειπε.
Αρχισαν να τον αναζητούν και οι δούλοι που ρωτήθηκαν έλεγαν πως δεν γνωρίζουνε τίποτε. Ένας τότε είπε ότι τα μεσάνυχτα σηκώθηκε και είδε ουράνιο φως και μία λάμψη Τίποτε άλλο (για κάποιους πάλι ότι ένα πύρινο άρμα ήρθε από τον ουρανό και τον πήρε). Ο Έρμιππος λέει ότι θεράπευσε κάποια Ακραγαντίνη Πάνθεια που την είχαν ξεγραμμένοι οι γιατροί και γι' αυτό έκανε τη θυσία και ότι αυτοί τους οποίους είχε καλέσει ήταν περίπου ογδόντα. Ο Ιππόβοτος αναφέρει πως, όταν σηκώθηκε, προχώρησε προς την Αίτνα και μόλις έφτασε πλησίασε στους κρατήρες της φωτιάς και εξαφανίστηκε, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να ενισχύσει τη φήμη του ότι είχε γίνει θεός (κατ'άλλους για να συναντήσει την πραγματική φύση και να γίνει και ο ίδιος φωτιά)"
Για την πτώση της αθάνατης ψυχής στην ύλη αναφέρει:
- "Από ποιες άραγε τιμές και ποια κορφή ευτυχίας . Ήλθαμε εδώ στο άντρο αυτό το υπόστεγο άχαρο τόπο, όπου είναι ο Φόνος, η Έχθρα και πλήθος άλλων Συμφορών?" (Καθαρμοί 119-121)
- "Ω! αλλοί, δύστυχη θνητών γενιά πανάθλια, από ποιες έριδες, ποιους στεναγμούς έχετε γίνει ! Από τους ζώντες νεκρούς έκανε εναλλάσσοντας τα είδη Καλύπτοντας τα με ασυνήθιστο χιτώνα σάρκας " (Καθαρμοί 124-126)
- "Γέννηση δεν υπάρχει για κανένα απ' τα θνητά μήτε χαμός σ' ολέθριο θάνατο, μονάχα μίξη κι ανακατονομή όσων σμίξαν, μόνο που γέννηση καλείται στους ανθρώπους" (Περί φύσεως 8)
Μας θυμίζει την Πλατωνική θεώρηση για τη γέννηση των ζωντανών από τη θέληση των νεκρών για ενσάρκωση και το αρχαίο ρητό: "ότι οι ψυχές που αναχωρούν υπάρχουν στον Αδη, επιστρέφουν εκεί και αναπαράγονται". Συγκεκριμένα στο Φαίδρο αναφέρεται ότι η ψυχή είναι αθάνατη γιατί είναι αυτή που κινεί το σώμα, και μέσα από το μύθο του Ηνίοχου και την δυσαρμονία χάραξης πορείας των δύο φτερωτών αλόγων του, του λευκού (ευγενές και όμορφο) και του μαύρου (με κατώτερα χαρακτηριστικά), η ψυχή βαραίνει, χάνει την ισορροπία της και πέφτει στην ύλη, χάνοντας τα φτερά της. Έχει όμως ενθύμηση της πρωταρχικής αρχετυπικής αλήθειας και εφόσον "ξεπληρώσει" στον υλικό κόσμο μπορεί να ξανανέλθει σιγά-σιγά στο θείο της ταξίδι πίσω από τα άρματα των Θεών.
Για την αρχική κοσμογέννηση αναφέρει:
"Εκεί ούτε του ήλιου τα γοργά μέλη ξεχωρίζουνε ούτε η δασιά της γης ορμή ή η θάλασσα, έτσι της Αρμονίας το πυκνό άντρο έχει στήριγμα ο Σφαίρος ο κυκλοτερής απολαμβάνοντας τη μοναξιά του κυκλικά τον περιζώνει. Μήτε στάση μήτ' απρεπής διένεξη στα μέλη. Μ' αυτόν, στον εαυτό του ίσος παντού κι εντελώς δίχως πέρας, χαίρεται ο Σφαίρος ο κυκλοτερής τη μοναξιά τους που κυκλικά τον περιζώνει. Ούτε απ' τη ράχη του δύο κλάδοι εκτινάσσονται, ούτε και πόδια, γόνατα ή γενετήσια μέλη, αλλ' ήταν σφαίρα κι ίσος (από παντού) στον εαυτό του " (Περί φύσεως 27-29)
Σε αντίστοιχα εσωτερικά κείμενα για την αρχική δημιουργία διαβάζουμε:
α) Ινδική Ρίγκ Βέδα: "Ο μοναδικός ένας ανάπνεε χωρίς πνοή, από τον εαυτό του. Ανέκαθεν δεν υπήρχε τίποτα παρά Αυτό"
β) Θεογονία Ησίοδου: "Αληθινά πρώτα πρώτα έγινε το Χάος αλλά μετά η πλατύστηθη Γαία"
γ) Στάντζες των Τζιάν της Μπλαβάσκυ: "Η αιώνια κάρανα, τυλιγμένη στα παντοτινά αόρατα πέπλα της, κοιμόταν για εφτά αιωνιότητες. Χρόνος δεν υπήρχε γιατί κοιμόταν στο άπειρο στήθος της διάρκειας. Παγκόσμιος νους δεν υπήρχε γιατί δεν υπήρχαν ουράνια όντα να τον περιλάβουν"
Η λέξη Μαγεία συνδέεται με το Magus που σύμφωνα με την H.P.Blavatsky προέρχεται από την σανσκριτική λέξη Μaha, δηλαδή μεγάλος και που αναφέρεται σε ανθρώπους που κατείχαν βαθιά εσωτερική γνώση για τη φύση των πραγμάτων και του κόσμου.
ΠΗΓΗ "esoterica.gr" ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΚΤΥΟ…………..2009 μΧ
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΕΔΟΚΛΕΟΥΣ
 |
| Ο Ναός της Ήρας στον Ακράγαντα της Σικελίας, οικοδομημένος όταν ο Εμπεδοκλής ήταν νέος άνδρας, 470 πχ. |
ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ
Γεννήθηκε στον Ακράγαντα, δεύτερη, ως προς τον πλούτο και την δύναμη, πόλη της Σικελίας στην Κάτω Ιταλία. Αξίζει να αναφερθεί ότι είναι ο μόνος γηγενής πολίτης μιας δωρικής πολιτείας που έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ιστορία της φιλοσοφίας. Η σύγχρονη κοινωνία της πόλης που γεννήθηκε τον τιμά ονομάζοντας Porto Empedocle το τεχνητό λιμάνι του όρμου του Ακράγαντα.
Η καταγωγή του ανάγεται σε αρχοντική και επιφανή οικογένεια. Ήταν εγγονός του Εμπεδοκλή ο οποίος στέφθηκε ολυμπιονίκης στο ιππικό αγώνισμα του κέλη το 496 π.Χ., στην ίδια διοργάνωση με τον γιό του -και θείο του φιλοσόφου Εμπεδοκλή- τον Εξαίνετο ο οποίος έγινε ολυμπιονίκης της πάλης. Ο πατέρας του Εμπεδοκλή του φιλοσόφου ήταν ο Μέτων ή Αρχίνομος, που κατείχε υψηλό αξίωμα στη διακυβέρνηση του τόπου του. Μάλιστα, όπως υποθέτουν οι ειδικοί, το δεύτερο από τα παραδιδόμενα ονόματα του πατέρα του Εμπεδοκλή δεν είναι κύριο αλλά προσηγορικό του δημοσίου λειτουργήματός του. Ο Μέτων, πρωταγωνιστής στις πολιτικές διαμάχες του τόπου το 470 π.Χ,. συνέργησε στην κατάλυση της αριστοκρατικής τυραννίας του Θρασυδαίου, που είχε διαδεχθεί τον πατέρα του Θήρωνα.
Ο Εμπεδοκλής συνεχίζει και συμπληρώνει το έργο των προγόνων του. Όταν η μερίδα των ολιγαρχικών φάνηκε να επανακτά την ισχύ της, επιτίθεται εναντίον της, κήρυκας και προστάτης των δικαιωμάτων του λαού. Επανιδρύει την δημοκρατία. Λέγεται μάλιστα ότι του προσέφεραν το βασιλικό στέμμα, αλλά το απέρριψε με περιφρόνηση. Με αυτήν του την χειρονομία θυμίζει μια ανάλογη χειρονομία του εφάμιλλου με αυτόν στη φιλοσοφία Ηράκλειτου.
Ο βίος του είναι γεμάτος με απόκρυφες ιστορίες και θαύματα που αγγίζουν τα όρια του μύθου. Στο πρόσωπο του οι Ακραγαντίνοι δεν έβλεπαν μόνο έναν μεγάλο φιλόσοφο αλλά και έναν άξιο πολιτικό, ιατρό, μάντη, μάγο και ποιητή. Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς αναφέρει γι' αυτόν ότι εμφανιζόταν παντού και ασκούσε την περίφημη χάρη του, δραστήριος πολιτικός, τολμηρός φιλόσοφος, χρυσόστομος ρήτορας, μεγαλεπήβολος μηχανικός, πανεπιστήμων ερευνητής, γιατρός, θεόσοφος, μάγος, κύριος όλων των ειδών του λόγου, ευρετής της ρητορικής, όπως τον αποκαλεί ο Αριστοτέλης, ραψωδός, υμνωδός, όπως ο ίδιος αποκαλεί τους ποιητές, ιερέας, προφήτης.
Τονίζει ότι κατευνάζει και διεγείρει τους ανέμους, ότι θεραπεύει τις ασθένειες και τα γηρατειά, ότι επαναφέρει νεκρούς στη ζωή, και ότι όλοι τον τιμούν ως θεό. Κάθε φορά που μπαίνει στις πόλεις οι άνθρωποι τον περιστοιχίζουν και ζητούν τη βοήθειά του, του ζητούν να θεραπεύσει κάθε είδους ασθένεια και τον προκαλούν για προφητείες.
Η ζωή του υπήρξε αντικείμενο πολλών μυθοπλασιών και, σύμφωνα με τις δοξασίες του περί μετενσάρκωσης, ήταν κι ο ίδιος, όπως δηλώνει, δαίμονας που έπεσε σε βαρύ αμάρτημα, ξέπεσε από τη θεϊκή φύση του και πέρασε διαδοχικά από σώμα ζώου, φυτού και ανθρώπου, περιπλανώμενος στο σύμπαν, προορισμένος όμως, αργά ή γρήγορα να ξαναπάρει την αρχική του φύση.
Μεταξύ των παραδόσεων που αφηγείται ο Διογένης Λαέρτιος για τον θάνατο του Εμπεδοκλή (Βίοι Φιλοσόφων, Η΄ 69-72), είναι ότι αναλήφθηκε στον ουρανό αποθεωθείς, καθώς και ότι ρίχτηκε στον κρατήρα της Αίτνας.
Από τα σωζόμενα αποσπάσματα των έργων του Εμπεδοκλή εξάγεται ότι ο συγγραφέας τους, εκτός από τη γενική Φυσική, είχε και ειδικότερες γνώσεις Φυσιογνωσίας και Ιατρικής, ιδιαίτερα Φυσιολογίας, Ανατομίας και Εμβρυολογίας, και ότι έτσι συνδεόταν με τη μεγάλη ιατρική παράδοση της Κάτω Ιταλίας.
Σ' έναν ιδιαίτερο χώρο, όπου δέσποζαν οι ορφικές και οι πυθαγόρειες διδασκαλίες, ο Εμπεδοκλής δημιούργησε τη δική του φιλοσοφία, στο περιεχόμενο της οποίας είναι φανερή η επίδραση των παραπάνω ιδεών, καθώς και της σκέψης των προγενεστέρων του φιλοσόφων, ιδίως του Παρμενίδη, στου οποίου τη γλώσσα και τη σκέψη οφείλει πολλά. Είναι πολύ πιθανή η μαρτυρία ότι ο Εμπεδοκλής είχε μαθητεύσει σε Πυθαγόρειους, άποψη που ενισχύεται από την επίδραση στον τρόπο γραφής του.
Αναμφίβολα, κύρια φιλοδοξία του Εμπεδοκλή δεν ήταν η αναγνώριση της φιλολογικής ευφυΐας του, όσο η παραδοχή από τους ανθρώπους, ως πραγματικής αποστολής του, της προφητικής και ιερατικής, της μυστηριακής, με μια λέξη, δράσης του[εκκρεμεί παραπομπή]. Φαίνεται ότι η ζωή του ήταν πολύ σεμνή και μεγαλοπρεπής, ότι του απονέμονταν ύψιστες τιμές και κυκλοφορούσαν διαδόσεις για εξαίρετες πράξεις του και θαύματα.
Ο Εμπεδοκλής είναι το σύμβολο της ποιητικής μεγαλοφυΐας. Το άριστο κριτήριο της αξίας του Εμπεδοκλή είναι τα έργα του. Ο Εμπεδοκλής ήταν ο τρίτος και τελευταίος φιλόσοφος μετά τον Ξενοφάνη και τον Παρμενίδη, που διάλεξε να εκθέσει τη φιλοσοφία του σε στίχους, και μάλιστα σε δακτυλικό εξάμετρο. Με δεδομένη αυτή την επιλογή του μέτρου σε συνδυασμό με την ιωνική διάλεκτο στην οποία είναι γραμμένοι οι στίχοι, γίνεται κιόλας αισθητό ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της ποίησής του: η σχέση με το έπος και συγκεκριμένα με τον Όμηρο και τον Ησίοδο, των οποίων η μελέτη επηρέασε βαθιά το έργο του. Χρησιμοποίησε τον έμμετρο, πιθανώς για να προσδώσει στο έργο του αποκαλυπτικό κύρος. Θεωρείται ο τελευταίος προσωκρατικός που εκθέτει τη διδασκαλία του έμμετρα, αλλά και ο τελευταίος προσωκρατικός που βρίσκεται υπό την επήρεια της θεογονικής παράδοσης.
Ο Εμπεδοκλής ήταν δεινός περί την φράσιν η δε γλωσσική έκφρασή του είναι χυμώδης, προδίδει ενθουσιαστική ορμή και φαντασία, παράγει πλήθος νέων ποιητικών εικόνων και σχημάτων, προσφέρει ένα μεγάλο αριθμό λέξεων, που συναντούμε για πρώτη ή και για μοναδική φορά στην αρχαία Γραμματεία («ἅπαξ εἰρημένα»).
Στο συγγραφικό έργο του Εμπεδοκλή αποδίδονται πολύ περισσότερα έργα από αυτά που σώζονται. Συγκεκριμένα έγραψε το Περί Φύσεως (2.000 στίχοι). Από τα σωζόμενα αποσπάσματα, συναθροίζοντας τα σε θεματικές ενότητες μας επιτρέπεται να φανταστούμε το περίγραμμα του έργου. Στο Περί Φύσεως προσπαθεί να δώσει τις βασικές αρχές της φυσικής φιλοσοφίας του, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την εναλλασσόμενη κυριαρχία της Φιλίας (=Φιλότης) και της Διαμάχης (=Νείκος) πάνω στα τέσσερα ριζώματα (=πυρ, αήρ, ύδωρ, γη). Η ουσία του σύμπαντος νοείται από τον Εμπεδοκλή σε μια δίχως τέλος μεταλλαγή καταστάσεων από το ένα στα πολλά και από τα πολλά στο ένα.
- Αξιόλογη είναι η θεωρία για τη γένεση των οργανικών όντων, η οποία αναπτύσσεται με βασικό άξονα την εξέλιξη, γεγονός που έκανε τον αρχαίο στοχαστή να θεωρείται πρόδρομος του Δαρβίνου.
Η εξελικτική αυτή θεωρία αποτελείται από τέσσερα στάδια: στο πρώτο η γη γεννά τα οργανικά μέλη του σώματος των ζώων διαχωρισμένα, στη δεύτερη τα μεμονωμένα οργανικά μέλη συνενώνονται σε τερατώδεις μορφές, στην τρίτη οι τερατώδεις μορφές που προέκυψαν δεν κατορθώνουν να επιβιώσουν και παραχωρούν τη θέση τους σε νέους τύπους ζώων που έχουν την ικανότητα να συνεχίσουν τη ζωή τους, στην τέταρτη περίοδο γεννιούνται τα οργανικά όντα, όχι από τη γη αλλά το ένα από το άλλο.
Το άλλο μεγάλο έργο του Ακραγαντινού σοφού που σώθηκε ως τις μέρες μας έχει τίτλο Καθαρμοί (3.000 στίχοι), το οποίο περιέχει τη διδασκαλία μιας ξενόφερτης θρησκευτικής αίρεσης, σύμφωνα με την οποία αυτό που λέμε ψυχή του ανθρώπου είναι μια αυθυπόστατη οντότητα, ανεξάρτητη από το σώμα και ότι εξ αιτίας κάποιου παραπτώματός της έχει καταδικαστεί να κατοικεί μέσα σε σώματα φυτών, ζώων ή ανθρώπων ως την τελική κάθαρσή της για την οριστική επιστροφή στον τόπο της καταγωγής της. Οι Καθαρμοί είναι μια έκθεση της αποκρυφιστικής ζωής του Εμπεδοκλή ως Μύστη.
- Από τα δύο αυτά μεγάλα έργα του Εμπεδοκλή οι διασωθέντες στίχοι στο έργο Περί Φύσεως είναι περίπου 350 και στο έργο Καθαρμοί λίγο περισσότεροι από 100. Γίνεται φανερό ότι ως εμάς έφτασε μόνον το 16 με 20% του συνολικού του έργου. Ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από ό,τι στην περίπτωση των άλλων προσωκρατικών φιλοσόφων.
Αναφέρονται και μερικά ακόμα έργα ως δικά του όπως:
- Ένα ποίημα, που αναφερόταν στην εκστρατεία του Πέρση βασιλέα, με τίτλο Ξέρξου διάβασις ή Περσικά.
- Ένας ύμνος στον θεό του φωτός, με τίτλο Προοίμιον εις Απόλλωνα.
- Τραγωδίαι, για τις οποίες όμως ο περιπατητικός Ιερώνυμος μαρτυρεί πως ανέρχονταν σε 43 και υποστηρίζει πως είχε δει τα χειρόγραφα. Ο Νεάνθης ο Κυζικηνός γνώριζε μόνον 7, ενώ ο Ηρακλείδης αποδίδει τις τραγωδίες σε έναν συνονόματο του Εμπεδοκλή που σύμφωνα με την Σούδα, ήταν εγγονός του φιλοσόφου.
- Δύο επιγράμματα, το ένα προς τον μαθητή του Παυσανία, και το άλλο προς τον Ακραγαντινό γιατρό Άκρωνα.
- Πολιτικοί Λόγοι και ο Ιατρικός λόγος που τον αποτελούσαν 600 στίχοι.
 |
| Λιμένας Εμπεδοκλέους Porto Empedocle,Ακράγας, Σικελία, Ιταλία |
- Στην κοσμολογία του περιγράφει το κοσμικό γίγνεσθαι ως αιώνια κυκλική πορεία. Τα δύο ορόσημα αυτής της κυκλικής πορείας είναι ο θεϊκός σφαίρος και η χαοτική δίνη, (δίνος) και η συνολική πορεία διακρίνεται σε τέσσερις φάσεις.
- Στη αρχή επικρατεί απόλυτα η φιλότητα και τα τέσσερα ριζώματα βρίσκονται σε πλήρη αρμονία μεταξύ τους, σε κατάσταση μείξης, στη μορφή του σφαίρου.
- Κατόπιν η είσοδος του νείκους στον σφαίρο οδηγεί σε διαδικασία σταδιακής διάλυσης και αποσύνθεσης. Μέσω μιας επεκτεινόμενης δίνης τα ριζώματα ξεχωρίζονται και απομακρύνονται. Τα έμβια όντα που δημιουργούνται σε αυτή τη φάση του κοσμικού γίγνεσθαι υπόκεινται στην αυξανόμενη επιρροή του νείκους. Σε αυτή τη φάση βρίσκεται ο κόσμος μας, που βαδίζει σε κατάσταση αυξανόμενης διαμάχης και εχθρότητας.
- Ο δίνος είναι η φάση της πλήρους κυριαρχίας του νείκους, στην οποία προκαλείται χάος, διάλυση και ολοκληρωτική αποσύνθεση.
- Εν τέλει εισέρχεται βαθμιαία η φιλότητα και ο κόσμος επιστρέφει στη συγκρότηση του σφαίρου. Η φιλότητα και το νείκος είναι δυνάμεις που ασκώνται πάνω στα τέσσερα στοιχεία τα οποία τα φέρνουν σε κατάσταση ισορροπίας
Στο έργο του Καθαρμοί ο φιλόσοφος αφηγείται τις περιπέτειες ενός δαίμονα, μιας ψυχής δηλαδή που υπό την επίδραση του νείκους υποπίπτει σε σοβαρό παράπτωμα και χάνει την αρχική του αγνότητα. Μέσω αλλεπάλληλων ενσαρκώσεων επιστρέφει και πάλι στην κατάσταση του αθάνατου αγαθού δαίμονα, αφού διαβεί όμως όλους τους κουραστικούς δρόμους της ζωής [DK 39B 115].
Έργα
- Ξέρξου διάβασις, ή Περσικά. (έμμετρη εξιστόρηση εκστρατείας του Ξέρξη). Κατά παράδοση (Διογ. Λαέρτ. 8,57) το έργο αυτό κάηκε από την αδελφή του επειδή ήταν ατελείωτο.
- Προοίμιον εις Απόλλωνα, και αυτό κάηκε από την αδελφή του ή κόρη του, πιθανώς ήταν ύμνος που προσομοίαζε τον Απόλλωνα με τον Ήλιο.
- Τραγωδίαι. Ο Ιερώνυμος μαρτυρεί ότι είχε δει χειρόγραφα 43 τραγωδιών. Ο Νεάνθης ο Κυζικηνός μαρτυρεί για 7. Ο Ηρακλείδης αποδίδει τις τραγωδίες σε έναν συνονόματο του Εμπεδοκλή που σύμφωνα με την Σούδα, ήταν εγγονός του φιλοσόφου.
- Ποιητικοί Λόγοι και Ιατρικός λόγος. Έργα σε πεζό λόγο "καταλογάδην". Περί αυτών ουδεμία άλλη πληροφορία υπάρχει.
- Περί φύσεως των όντων. Σε δύο βιβλία των 2000 στίχων. Από αυτούς έχουν διασωθεί μόνο 340. Το ποίημα αυτό εμιμήθηκαν οι Λατίνοι Λουκρήτιος και Βάρρων.
- Καθαρμοί. Ποίημα εξιλαστικού χαρακτήρα που μοιάζει των Ορφικών. Κατά πληροφορία του Δικαιάρχου, που διέσωσε ο Αθήναιος (Δειπνοσοφ.14) αυτό απαγγέλθηκε παρουσία του Εμπεδοκλή στα "Ολύμπια" από τον ραψωδό Κλεομένη. Από τους 1000 στίχους των "Καθαρμών" έχουν διασωθεί μόνο 100.
- Επιγράμματα. Αναφέρονται δύο αποδιδόμενα στον Εμπεδοκλή, ένα για τον μαθητή του Παυσανία και το άλλο για τον Ακραγαντινό γιατρό Άκρωνα. Αμφότερα όμως θεωρούνται ως νόθα.
- Στην Παλατινή Ανθολογία (ΙΧ 569) σώζονται δύο ποιητικά αποσπάσματα του Εμπεδοκλή.- ΑΠΟ /el.wikipedia.org
Πηγές
Ρούσσος Ε., Προσωκρατικοί Τόμος Δ΄ Εμπεδοκλής, Εκδόσεις Στιγμή Αθήνα 2007, ISBN 978-960-269-198-4.
Χατζόπουλος Ο., Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Οι Έλληνες, Προσωκρατικοί Τόμος ΙΑ΄ Εμπεδοκλής, Εισαγωγή Κωστής Παλαμάς, Εκδόσεις Κάκτος Αθήνα 2000, ISBN 960-352-887-0.
Χατζόπουλος Ο., Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Οι Έλληνες, Διογένης Λαέρτιος Άπαντα Τόμος Δ΄ Βιβλία 8-9, Εκδόσεις Κάκτος Αθήνα 1994, ISBN 960-352-308-9.
Εμπεδοκλής, Περί Φύσεως, Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια: Α. Λάλου - Π. Σκαρσουλή, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1999, ISBN 960-7058-85-2.
Κούτουλας Δ., Αρχαίοι Έλληνες Μύστες, Εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ Αθήνα 2003, ISBN 960-8317-19-3.
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, Εκδόσεις Πάπυρος Αθήνα 2007, ISBN 978-960-8322-90-5.
Λεξικό Σουίδα, Εκδόσεις Θύραθεν Θεσσαλονίκη 2002, ISBN 960-8097-11-8.
Κορδάτου Γ., Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας Τόμοι ΙΙ & ΙΙΙ, Εκδόσεις 20ος Αιώνας,
Βιβλιογραφία
Windelband W. - Heimsoeth H., Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας, Τομ. Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ. (Αθήνα 2001 δ΄), ISBN 960-250-051-4.
Καλογεράκος Ι. - Θανασάς Π. "Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι", στο Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, Ε.Α.Π., (Πάτρα, 2000), ISBN 960-538-290-3.
G. S. KIRK / J. E. RAVEN / MALCOLM SCHOFIELD, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, Μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ,εκδ.ΜΙΕΤ, Αθήνα,1988, 2006(4η εκδοση),σελ.288-331
Μαυράκης Νίκος, Ανατολικές επιρροές στην ελληνική σκέψη και τον δυτικό πολιτισμό. Σοκόλης, (Αθήνα 2016), σσ. 339-342, ISBN 978-618-5139-32-2
ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ:
<<Τιμημένε Ακράγαντα και αφιλόξενη Αίτνα
μονάχα μια αναπνοή σας χωρίζει.
Εντός σου του Σφαίρου τα στοιχεία και στοιχειά
η Φιλότις και το Νείκος αεί ψυχανεμίζει...
Τις στάχτες των αιώνων τινάσσεις από πάνω σου
μα είναι πιο βαριά η μνήμη.
Στην Πύλη των Θουρίων τον Μέτωνα ασπάζεσαι
στο άπειρο μονάχα η νοσταλγία για το Έν έχει απομείνει...>>
Αφιερωμένο στην μνήμη του μεγάλου φιλοσόφου.
Ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος υιός του Μέτωνα ήταν μία από τις πιο μυστηριώδεις προσωπικότητες της αρχαιότητος.Λίγα γνωρίζουμε για το βίο και το έργο του και ακόμη λιγότερα από αυτά είναι ακριβή και ανόθευτα από πληροφορίες μεταγενέστερων.
Ο Τίμαιος στο 9ο βιβλίο του λέγει ότι ο Εμπεδοκλής ήταν μαθητής του Πυθαγόρα (βλ. Διογένης Λαέρτης Βίοι Φιλοσόφων 8 51)
ενώ ο Αλκιδάμας αναφέρει στον "Φυσικό" του ότι ο Εμπεδοκλής ήταν μαθητής του Παρμενίδη μαζί με το Ζήνωνα τον Ελεάτη
(βλ. όπως ανωτέρω 8.57).
Ο Απολλόδωρος στα "Χρονικά" (βλ. ώς άνω 8.59) αναφέρει ότι ο Εμπεδοκλής έζησε 109 χρόνια.
Σχετικά με τον θάνατό του υπάρχουν δύο εκδοχές:
Ή ότι πέθανε σε ατύχημα πέφτοντας από μία άμαξα σε ηλικία 77 ετών (Διογ.Λαέρτ. 8 73) ή ότι σε ηλικία 56 ετών πήδηξε μέσα στο ηφαίστειο της Αίτνας και η λάβα πέταξε έξω το ένα χρυσό του σανδάλι.
Για το βίο του έχουν διασωθεί λίγες πληροφορίες οι οποίες περιβάλλονται από ένα πέπλο μυστηρίου.
Πολλά παράδοξα και θαυμαστά αποδίδονται στον αινιγματικό Εμπεδοκλή. Κυρίως όμως ότι απέπνεε μία θεϊκή μεγαλοπρέπεια.
Ο Διογένης Λαέρτης (8 59) αναφέρει ότι ο Σάτυρος έλεγε πώς ο Γοργίας ήταν παρών όταν ο Εμπεδοκλής έκανε πολλά "μαγικά" και "ακατανόητα",όπως και ότι γνώριζε πολλά για φάρμακα,βότανα και ιάσεις.
Ο Τίμαιος αναφέρει στο 18ο βιβλίο του (Διογ.Λαερτ. 8 60) ότι κάποτε που κινδύνευε η σοδειά από τα μελτέμια έβαλε να γδάρουν γαιδάρους και να τοποθετήσουν τα τομάρια τους στους λόφους.Όντως σταμάτησε την δύναμη του ανέμου και από τότε επονομάστηκε <<κωλυσανέμας>>.
Ο Ηρακλείδης αναφέρει (Διογ.Λαέρτ. 8 61) ότι συντήρησε άπνοο το σώμα μίας γυναίκας χωρίς σφυγμό για 30 ημέρες και τελικώς την επανέφερε στη ζωή.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει (Διογ. Λαέρτ. 8 63) πως αν και είχε πολύ εξέχουσα κοινωνική θέση ήταν υπεράνω φιλοδοξίας και απέρριψε το βασιλικό αξίωμα.
Είχε δημοκρατικές πεποιθήσεις και κατέλυσε τη βουλή των χιλίων 3 χρόνια μετά την ίδρυσή της (Διογ. Λαέρτ. 8 66).
Λέγεται ότι είχε θεραπεύσει αρκετούς ετοιμοθάνατους ανθρώπους
μεταξύ των οποίων και κάποια Πάνθεια από τον Ακράγαντα.
Κάποτε στον ποταμό Σελινούντα έπεσε επιδημία λόγω του ελώδους και δύσοσμου νερού.Τότε ο Εμπεδοκλής έστρεψε προς τα εκεί τη ροή 2 γειτονικών ποταμών και με την ανάμειξη των ποταμών το νερό καθάρισε.Μετά από αυτό το περιστατικό λέγεται ότι πήδηξε μέσα στην Αίτνα (Διογ. Λαέρτ. 8 70)
αμφισβητούν την εκδοχή αυτή του θανάτου του Εμπεδοκλή και υποστηρίζουν ότι χάθηκε κάπου στη Πελοπόννησο ή ότι έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε (Διογ. Λαέρτ. 75).
Υποστήριζε ότι υπάρχει κάποιο ήλιος "αληθής" και ότι ο ήλιος μας είναι κάτοπτρο κάποιου άλλου ήλιου (Αέτιος ΙΙ 20,13) και ότι ο ουρανός είναι κρυσταλλοειδής (Διογ. Λαέρτ. 8 77).
Λέγεται ότι λόγω των θαυμάτων του τον έλεγαν "αιθροβάτη" και "κυνηγό ανέμων" καθώς σταματούσε τους ανέμους,ενώ άλλες φορές προκαλούσε τους ανέμους.Άλλες φορές απέτρεπε καταιγίδες κι άλλες φορές τις προκαλούσε (Πλούταρχος "Περί πολυπραγμ. 1 515 C).
Λέγεται ότι ταξίδεψαν με τον Πυθαγόρα πέρα από τον Πόντο και τις θάλασσες όπου και έμαθαν πολλά για την τέχνη που εξασκούσαν (Πλίνιος Ν.Η.ΧΧΧ 1,9).
Όταν κάποιος τράβηξε το ξίφος κατά του οικοδεσπότη του Εμπεδοκλή ,του Άγχιτου, ο Εμπεδοκλής έπαιξε μία μελωδία με τη λύρα του και τον ηρέμησε αποτρέποντας το φόνο (Ιάμβλιχος Βίοι Πυθαγορείων 113 Ε).
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο Εμπεδοκλής πρώτος ανακάλυψε τη ρητορική (Σοφιστική Α1 57).
Όταν κάποτε ρωτήθηκε γιατί δεν μπορεί να βρεθεί κάποιος σοφός,εκείνος απάντησε ότι για να βρείς έναν σοφό πρέπει να είσαι ο ίδιος σοφός.
Ως αιτία του κόσμου θεωρούσε το ΕΝ και ώς αρχή τα 4 στοιχεία (ουσιαστικά 3 πυρ,ύδωρ,αήρ που συνθέτουν τη γή) και τις δύο ορμές (Φιλότις-Νείκος).Ως θεούς προσδιόριζε τα αρχέτυπα στοιχεία και ως εκφράσεις τους τις ιδιότητές τους.
Πίστευε ότι η Σελήνη λαμβάνει το φώς της από τον ήλιο και ότι ο ήλιος δεν είναι πύρ αλλά αντανάκλασση πυρός (Ευσέβιος Ευαγγελική Προπαρασκευή Ι 8 10).
Πίστευε ότι το σύμπαν όλο είναι γεμάτο δαίμονες και υποστήριζε την θεωρία της μετενσάρκωσης (Ιππόλυτος Αιρ.έλεγχος Ι 3).
Είπε ότι οι ψυχές αλλάζουν και παίρνουν μορφές έμβυων όντων.
Επίσης ανέπτυξε τη θεωρία του Σφαίρου:
<<Το ΕΝ είναι σφαιροειδές αιώνιο και ακίνητο,η αναγκαιότητα,
που δημιουργεί την ύλη από τα αρχέτυπα 4 στοιχεία,και μορφές της αναγκαιότητας η Φιλότις και το Νείκος.
Τα στοιχεία είναι οι Θεοί και το μείγμα τους ο κόσμος.Ο Σφαίρος είναι μορφή του Ενός μέσα στο οποίο διαλύονται και συντίθενται όλα.Οι ψυχές είναι θεϊκές>> (Αέτιος Ι 7 28).
Ο κόσμος κατά τον Εμπεδοκλή είναι ένας αλλά όχι το πάν,καθώς
πέρα από αυτόν υπάρχει άμορφη ύλη.
Θεωρεί τα πάντα φθαρτά εκτός από τα αρχέτυπα στοιχεία και την Φιλότητα και το Νείκος και λέει ότι τα άστρα είναι πύρηνες σφαίρες οι οποίες αποβάλλουν τον αέρα και διατηρούν το πύρ (μεταστοιχείωση 4 ατόμων υδρογόνου σε 1 άτομο ηλίου σήμερα)
(Αριστοτέλης "Μετά τα Φυσικά" βιβλ. 4 1000Β 18).
Υποστηρίζει ότι το φώς είναι σώμα και κινείται (Αριστοτέλης "Περί Ψυχής" Βιβλ. 6 4 418Β 20,Φιλόπ. Εις τα περί ψυχής 344 34 Ε και Εμπεδοκλής απόσπασμα 57) γεγονός που αποδείχτηκε 20 αιώνες αργότερα επιστημονικά από τον Πλάνκ.
Καθόρισε τις τροπές του ήλιου (Αέτιος ΙΙ 8,2).
Ασχολήθηκε πολύ με τις τερατογενέσεις,τα φαινόμενα του γενετικού υλικού και τα φυσιογνωμικά που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά (βλ. Αριστοτέλης "Περί ζώων μορίων" και Αέτιος).
Ασχολήθηκε με το φαινόμενο των αισθήσεων και κυρίως της οράσεως και τις ακοής,όπως και με τη διάδοση του ήχου σε κύματα (βλ. Θεόφραστος Αισθητικά 1-24).
Υποστήριζε ότι ο μαγνήτης έλκει το σίδηρο (ΑΛΕΞ.προβλήματα ΙΙ 23) και αναπτύσσει την θεωρία της ηλεκτρομαγνητικής επίδρασης.
Ο Αέτιος αναφέρει ότι ο Εμπεδοκλής ανέπτυξε τη θεωρία της αντανάκλασσης των κατόπτρων (βλ. ΑΕΤΙΟΣ 4 14 1) σε σχέση με τη δημιουργία ειδώλων και με την όραση.
Σχετικά αναφέρει και ο Αριστοτέλης στα Μικρά Φυσικά στο Πε΄ρι αισθήσεων 437Β όπως και στο "Περί ζώων γενέσεως" Ε1 779Ω 15.
Κατά τον Εμπεδοκλή το "ηγεμονικόν" βρίσκεται στη σύσταση του αίματος (Αέτιος IV,5 12).
Κριτήριο των πραγμάτων δεν είναι οι αισθήσεις αλλά ο ορθός λόγος που είναι θεικός και ανθρώπινος (Σέκτος Εμπειρίκος VII 122-124).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον περα από το "Περί Φύσεως" έχουν τα αποσπάσματα ή αποδιδώμενα χωρία σε θεωρίες του Εμπεδοκλή από τους "Καθαρμούς" που θεωρείται ότι ήταν σε επικό μοτίβο.
Ο Πορφύριος αναφέρει στο "Περί αποχής εμψύχων απόσπ. ΙΙ 20"
ότι κατά τα Κρητικά Μυστήρια δεν γίνονταν θυσίες Ταύρων και δεν βάφονταν οι βωμοί με αίμα.
<<Το θείο δεν μπορούμε να το φέρουμε για να το δουν οι άνθρωποι,και να το ψιλαφήσουν,μονάχα με το νού μπορούν να φτάσουν στην πειθώ>> (απόσπασμ. 133).
Πίστευε στον κόσμο που κυβερνάται από το Νείκος και σε έναν άλλο που κυβερνάται από Φιλότητα (Ιππόλυτος Αιρ.ελέγχ. VII 31).
Του αποδίδεται η φράση <<Η ΕΛΛΑΣ ΘΑ ΜΙΛΗΣΕΙ>> (απόσπασμα 142).
Τιμούσε ιδιαίτερα την Θεά Αφροδίτη την οποία αποκαλούσε "Ζωοδότρα" και "Ζωοδόχο" όπως και την μυστηριακή θεότητα Νήστη.
To βασικότερο στοιχείο στην φιλοσοφία του Εμπεδοκλή,ο οποίος έγραφε σε ποιητικό στίχο,είναι η σχέση της Φιλότητας και του Νείκους οι οποίες είναι δύο αντίθετες δυνάμεις που συναρμόζουν και διασπάν τα στοιχεία.
Τα στοιχεία είναι το πύρ,το ύδωρ,ο αήρ και η γή.Για τον Εμπεδοκλή τα στοιχεία συνδέονται άμεσα με τους θεούς.Αναφέρει (Διογέν.Λαέρτης Βίοι Φιλοσ. βιβλ. 8 1. 76)
ότι ως Ζεύς τον βρότειον δηλαδή τον θνητό,
εκείνον που φθείρεται και προφανώς αναφέρεται στον ήλιο.
Ως Δία αναφέρει το πύρ,ώς Αϊδωνέα τον αέρα.
Ο Αϊδωνεύς σχετίζεται τόσο με τον Άϊδη τον οποίο ετυμολογεί ο Πλάτων στον "Κρατύλο" 404 και τον οποίο και συνδέει ο Πλούταρχος με τον Απόλλωνα στο "Περί του Ε του εν Δελφοίς" 21.Σαν ύδωρ προσδιορίζει την Νήστη η οποία ίσως να σχετίζεται με την ζωή και την ουράνια Αφροδίτη.
Ο ήλιος αναφέρει ότι είναι μία μεγάλη συγκέντρωση πυρός
και ότι ο ουρανός είναι κρυσταλοειδής (βλ. Διογ.Λαέρτ. βιβλ. 8 77).
Η ψυχή περιβάλλεται κάθε είδους μορφή όπως ακόμη και εκείνες των ζώων ή των φυτών.
Ο Ιάμβλιχος όπως και άλλοι αρχαιότεροι πυθαγόρειοι (βλ. Ιάμβλιχος "Βίος Πυθαγορείων" 135) αναφέρει ότι του αποδίδονταν το όνομα "αιθροβάτης" και "καθαρτής" και "αλεξανέμας" για τα θαυμαστά που είχε κάνει.
Ουσιαστικά παρατηρούσε την πορεία του ανέμου και ανάλογα μπορούσε με ειδικές μελέτες ή κατασκευές να αλλάξει ή να μειώσει την έντασή του.
Ο Πλίνιος (Ν.Η. ΧΧΧ 1,9) αναφέρει ότι τόσο ο Πλάτων όσο και ο Εμπεδοκλής και ο Πυθαγόρας ταξίδεψαν πέρα από τις θάλασσες και έμαθαν αρκετά μυστικά.
Ο Αριστοτέλης στο "περί ποιητικής" αναφέρει ότι ο Εμπεδοκλής ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε την ρητορική και η ποίησή του διαφοροποιείται από του Ομήρου λόγω της φιλοσοφικής του διάστασης.
Σύμφωνα με τον Μένανδρο (Ι 2,2) ο Εμπεδοκλής αναλύοντας τον ύμνο του Απόλλωνα διατύπωσε ότι τα 4 στοιχεία και οι θεοί είναι εκφάνσεις και εκφράσεις του ήλιου.Δηλαδή ο Απόλλων είναι ο ήλιος ώς φώς,ο Ζεύς είναι η θερμότητα,η Ήρα ο αέρας.
Τα 4 στοιχεία συνθέτωνται από την Φιλότητα και δημιουργούν τον σφαίρο.Κάποτε ήταν όλα Έν και χάριν του Νείκους διασπάστηκαν για να συννενωθούν.
Ο Πλάτων στον "Σοφιστή" 242 C αναφέρει ότι οι φιλόσοφοι της εποχής των προσωκρατικών αντιμαχούσαν για το αν το όν είναι έν ή τρία ή δύο,ή συγκρουόμενα κτλ.Ο Ελεατικός κύκλος όμως και κυρίως ο Ξενοφάνης υποστήριξε ότι τα πάντα είναι Έν.
Οι σικελλικές και ιωνικές μούσες όμως (Εμπεδοκλής και Ηράκλειτος) διατύπωσαν ότι το όν είναι έν και πολλά που χωρίζονται από το Νείκος και ενώνονται χάριν της Αφροδίτης.
Αναφέρει ότι ο Ήλιος είναι αντανάκλασση του πυρός στο ύδωρ.
Αυτό το στοιχείο είναι πολύ σημαντικό προκειμένου να κατανοήσουμε την δομή και φύση του κόσμου σε σχέση με τον κρυστάλλινο ουρανό και τον σφαίρο.
Η θεωρία του σφαίρου (βλ. Αέτιος Ι 7,28) αναφέρει ότι το Έν είναι αϊδιο,σφαιροειδές και ακίνητο.Είναι η ανάγκη,η ύλη,το νείκος (φθορά) και η φιλότητα (έρως).Οι θεοί είναι τα στοιχεία και το μείγμα τους ο κόσμος.Τα στοιχεία συνθέτουν τον κόσμο και διαλύονται στον Σφαίρο ο οποίος είναι μορφή του ενός.
Έτσι το όλον μεταβάλλεται αλλά δεν διαλύεται.
Υποστηρίζει ότι τα πάντα είναι διπλά καθώς την ίδια στιγμή μετέχουν στην φιλότητα και το νείκος,στη ζωή και το θάνατο θα λέγαμε.Όταν επικρατεί η φιλότητα συνίσταται ο Σφαίρος ο οποίος όπως είπαμε είναι αντανάκλασση του ενός και ουσία του κόσμου.
Αναφέρεται δηλ. σε κάποιου είδους ουσία-σύνθεση στοιχείων
η οποία υπάρχει και δεν υπάρχει.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ("Περί γενέσεως και φθοράς" Β7 334Α 26) ότι ο Εμπεδοκλής έλεγε ότι όπως ο τείχος συνθέτεται από πλίνθους,έτσι και το μείγμα του κόσμου αποτελείται από μικρότερα σωματίδια τα οποία κατά την μείξη των στοιχείων τοποθετήθηκαν το ένα δίπλα στο άλλο.Η φθορά λοιπόν δεν είναι κάτι άλλο από την μεταβολή των στοιχείων και των σωματιδίων.
Ο Πλούταρχος στην "περί της εν Τίμαιω ψυχογονίας" 27 2 1026Β
αναφέρει ότι η ειμαρμένη κατά τον Εμπεδοκλή είναι η ανάγκη δηλαδή η φιλότητα και το νείκος μαζί.
Η μεταβολή του ενός και των πολλών γίνεται κατά τον Εμπεδοκλή περιοδικά κι όχι άπαξ όπως υποστήριξε ο Αναξαγόρας
(βλ. Αριστοτέλης "Φυσικά" Α 4 187Α 20).
Ο κόσμος είναι ένας αλλά δεν είναι το πάν (Αέτιος Ι 5,2) παρά μόνον ένα μικρό μέρος του παντός,καθώς το υπόλοιπο είναι αργή ύλη.Ο αργός στην αρχαία ελληνική εσήμαινε το γρήγορο εξ ου και η Αργώ.
Οι οπαδοί του Εμπεδοκλή υποστήριξαν (βλ. Πλάτων "Νόμοι" Χ 889Β) υποστήριξαν ότι η τα στοιχεία υπάρχουν και συνθέτουν τον σφαίρο τυχαία χωρίς την μεσολάβηση κάποιου νού,αλλά από την φύση.
Ο Εμπεδοκλής αναφέρει ότι πρώτος ξεχώρισε ο αιθέρας,μετά το πύρ,μετά η γή (ύλη) η οποία περιφερόταν έντονα και από την ορμή της περιστρφής ανάβλυσε το ύδωρ από την αναθυμίαση του οποίου αναδύθηκε ο αέρας δημιουργώντας τον ουρανό από τον αιθέρα,τον ήλιο από το πύρ και τα υπόλοιπα σώματα από την σύνθεση των υπόλοιπων στοιχείων και κυρίως του ύδατος.
Προσδιόρισε τους τροπικούς. (Αέτιος 1,4)
Η ακολουθία είναι αέναη όπου αφού καταστρέφεται ο κόσμος της έριδας δημιουργείται ο σφαίρος θεωρόντας τα πάντα φθαρτά εκτός από τα ίδια τα στοιχεία.
Τα άστρα είναι πύρινα αποτελούμενα από το πυρώδες στοιχείο το οποίο περιείχε μέσα του ο αέρας και απέβαλε μετά τον πρώτο διαχωρισμό,μοιάζουν με αναθυμιάσεις και είναι δεμένα στον κρυσταλλοειδή ουρανό.
Υποστήριξε την ύπαρξη δύο ήλιων (βλ. Αέτιος ΙΙ 20,13) ενός αρχέτυπου που αντανακλάται σαν σε δύο κάτοπτρα των δύο ημισφαιρίων του ουρανού και ενός φαινομενικού ο οποίος είναι αντανάκλασση στον ουρανό και αντανακλάται εξ αιτίας της κυκλικής κίνησης της γής στον κρυσταλοειδή ήλιο δημιουργώντας διά της αντανάκλασσης του πυρός που υπάρχει γύρω από τη γή τα άστρα.
Ο Αριστοτέλης στο "Περί Ψυχής" {Β.6 418Β 20} αναφέρει ότι ο Εμπεδοκλής είπε ότι το φώς μετακινείται και φτάνει από την ανατολή προς τη δύση και αντανακλάται μεταξύ γής και αέρα (ατμόσφαιρας) δίχως να παίρνουμε είδηση την κίνησή του.
Έτσι φτάνει στη γή πρίν φτάσει στην όρασή μας.Το φώς για τον Εμπεδοκλή ήταν σώμα που απορρέει από το σώμα που φωτίζει αλλά μας διαφεύγει λόγω της ταχύτητάς του.
Ο Εμπεδοκλής υποστήριξε ότι εξαιτίας της ορμής του ήλιου (κάτι σαν την αναστροφή των ηλιακών πόλων και των ηλιακών κηλίδων) ο βορράς υψώθηκε και ο νότος ταπεινώθηκε (μετατόπιση μαγνητικού πεδίου της γής) κάνοντας τον άξονα να επικλιθεί (απόκλιση) στις άρκτους.(Αέτιος ΙΙ 8,2).
Όταν η σελήνη περνά μπροστά από τον ήλιο προκαλείται έκλειψη (Αέτιος ΙΙ 24,7).
Συμφώνησε με τον Θαλή ότι η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο και αντανακλά το φώς του (Αέτιος ΙΙ 28).
Μέσα στα νέφη (νεφελώματα ή σύννεφα) υπάρχει πύρ (ενέργεια) που οφείλεται στον εγκλωβισμό των ακτίνων του ήλιου σε αυτά (ιονόσφαιρα).{Αριστοτέλης "Μετεωρολογικά" 369Β 12}.
Ασχολήθηκε επίσης με την ανθρώπινη ανατομία και φυσιολογία όπως και την γεννητική.
Πέρα από αυτά τα οποία αποτελούν επί της ουσίας το ποιήμα "Περί Φύσεως" 5.000 στίχων,σύγγραψε και το "Περί Καθαρμών" στο οποίο ασχολήθηκε με τα μυστήρια και τον εξαγνισμό του ανθρώπου.
Μέσα από τις θεωρίες του Σφαίρου του Εμπεδοκλή και του Τόνου του Κλεομήδη και των Στωικών γενικότερα,κωδικοποιείται η Εικόνα ενός εννιαίου κοσμικού Συστήματος και Συμπαντικού Άβακα που αναδομεί και αποδομεί Ιδέες ενός-πολλαπλού Λόγου σε μορφές και είδη ύλης,δηλαδή σαρκός.
Εντός της νοήσεως του νοήμοντος όντος και συμπαντικού οργανισμού υπάρχει το αρχέτυπο πύρ ως σημείο μέθεξις ανιόντων κατιόντων και ως πεδίο κατάλυσης και λίκνησης,το οποίο σχηματίζει κύκλο καθώς <<ματαβάλλον αναπαύεται>> σύμφωνα και με την ορολογία του Ηρακλείτου.
Σχετικά με την ύπαρξη του Αληθούς Ηλίου μας αναφέρει ο Εμπεδοκλής (ΑΕΤΙΟΣ ΙΙ,20,13):
<<Υπάρχουν δύο ήλιοι.ο ένας είναι ο αρχέτυπος πύρ αείζωον όν των δύο ημισφαιρίων.Ο άλλος είναι αντανάκλασσή του ό οποίος φαίνεται στη γή από την αντανάκλασή του στον κρυσταλλοειδή ήλιο>>.
Πύκνωση-αποπύκνωση και αρχέτυπα στοιχεία.
Φιλότις-Έρως: νοσταλγία της πολλαπλότητας των μερών του Όλου προς το ΕΝ.
Νείκος-Έρις: πτώση της μονάδος από την ακεραιότητα προς την δημιουργία των μερών του Όλου όπως πολύ σωστά περιγράφει και ο Αναξαγόρας.
Τέλος,κάποιες "αυθαίρετες προσωπικές φιλοσοφικές θέσεις επιρρεασμένες και απορρέουσες από την φιλοσοφία του Εμπεδοκλή:
Η σύνθεσις των 2 ορμών μετέχει και μετέχεται σε ένα σύστημα ισορροπίας (Δελφύξ-Κνώδαλο) τον ΣΦΑΙΡΟ από την Αδράστεια της οποία ο Πλούταρχος ,ο Αριστοτέλης,οι Στωικοί και πρώτος ο Εμπεδοκλής προσδιόρισαν ως ΕΙΜΑΡΜΕΝΗ η οποία συγκρατεί τον Σφαίρο μέσω του Τόνου (παλμική κίνηση) εκ της πηγαίας Αδράστειας του Συμπαντικού Οργανισμού προς Αρμονία και Κάλος ώς απορρέουσα πρωταρχική ιδιότητα του Πλατωνικού Αγαθού Ενός. ΕΚ ΤΟΥ www.fourakis.gr /ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΟΣ » Παρ 12/10/2007
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Οι σημαντικότεροι Φιλόσοφοι όλων των εποχών παρουσιάζονται μέσα από ένα πρωτότυπο πάντρεμα του animation με συνεντεύξεις ακαδημαϊκών, μέσα από την εκπομπή "Animated...Φιλόσοφοι" της Δημόσιας Τηλεόρασης
