ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΛΎΤΕΡΑ ΣΎΣΤΗΜΑΤΑ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
.gif)
ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ζ΄ ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ
ΑΝΩΤΑΤΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ
.jpg)
ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΛΕΩΝ Ο 6ος Ο ΣΟΦΟΣ
Με βάση την "αξία" τους οι κρατικοί αξιωματούχοι κατά το εθιμοτυπικό της βυζαντινής αυλής την εποχή του Λέοντα του Σοφού (886-912) κατατάσσονταν ως ακολούθως:
- πρώτη μὲν καὶ μεγίστη ἡ τοῦ βασιλεοπάτορος (σ. προφανώς σε συνήθεις περιπτώσεις δεν υπήρχε αυτός ο θεσμός)·
- βʹ ἡ τοῦ ῥαίκτωρος ἀξία·
- γʹ ἡ τοῦ συγκέλλου·
- δʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Ἀνατολικῶν ἀξία·
- εʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν σχολῶν. (σ. γενικός αρχηγός στρατού και στόλου όταν απουσίαζε ο αυτοκράτορας)
- ϛʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Ἀρμενιάκων·
- ζʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Θρᾳκησίων·
- ηʹ ἡ τοῦ κόμητος τοῦ Ὀψικίου·
- θʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν βουκελλαρίων·
- ιʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Καππαδοκίας·
- ιαʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χαρσιανοῦ·
- ιβʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Κολωνίας·
-ιγʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Παφλαγωνίας·
- ιδʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῆς Θρᾴκης·
- ιεʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Μακεδονίας·
- ιϛʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χαλδίας·
- ιζʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν ἐξσκουβίτων ἀξία· (σ. έφιππες μονάδες αυτοκρατορικής φρουράς)
- ιηʹ ἡ τοῦ ἐπάρχου πόλεως ἀξία·
- ιθʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Πελοποννήσου·
- κʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Νικοπόλεως·
- καʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Κιβυῤῥαιωτῶν·
- κβʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Ἑλλάδος·
- κγʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Σικελίας·
- κδʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Στρυμόνος·
- κεʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Κεφαληνίας·
- κϛʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Θεσσαλονίκης·
- κζʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Δυῤῥαχίου·
- κηʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῆς Σάμου·
- κθʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Αἰγαίου πελάγους·
- λʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Δαλματίας·
- λαʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χερσῶνος·
- λβʹ ἡ τοῦ σακελλαρίου· (σ. ταμίας βασιλικών χρημάτων)
- λγʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τοῦ γενικοῦ· (σ. γενικός διαχειριστής των οικονομικών του κράτους)
- λδʹ ἡ τοῦ κυαίστωρος ἀξία·
- λεʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τοῦ στρατιωτικοῦ· (σ. γενικές αρμοδιότητες του στρατού ξηράς)
- λϛʹ ἡ τοῦ δρουγγαρίου τῆς βίγλας·
- λζʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τοῦ δρόμου ἀξία· (σ. υπεύθυνος οδικών δικτύων, ταχυδρομείου και εξωτερικών σχέσεων)
- ληʹ ἡ τοῦ δρουγγαρίου τῶν πλοΐμων·
- λθʹ ἡ τοῦ πρωτοσπαθαρίου τῶν βασιλικῶν·
- μʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τῶν ἀγελῶν·
- μαʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν ἱκανάτων·
- μβʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν νουμέρων·
- μγʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν ὀπτιμάτων·
- μδʹ ἡ τοῦ κόμητος τῶν τειχέων·
- μεʹ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ σακελλίου·
- μϛʹ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ βεστιαρίου·
- μζʹ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ κανικλείου·
- μηʹ ἡ τοῦ πρωτοστράτορος·
- μθʹ ἡ τοῦ πρωτοασήκρητις ἀξία·
- νʹ ἡ τοῦ ἐκ προσώπου τῶν θεμάτων·
- ναʹ ἡ τοῦ κόμητος τοῦ στάβλου·
- νβʹ ἡ τοῦ εἰδικοῦ·
- νγʹ ἡ τοῦ μεγάλου κουράτωρος·
- νδʹ ἡ τοῦ κουράτωρος τῶν μαγγάνων·
- νεʹ ἡ τῶν δεήσεων·
- νϛʹ ἡ τοῦ ὀρφανοτρόφου·
- νζʹ ἡ τοῦ δημάρχου Βενέτων·
- νηʹ ἡ τοῦ δημάρχου Πρασίνων·
- νθʹ ἡ τοῦ τῆς καταστάσεως·
- ξʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν βασιλικῶν.
Οι αξίες αυτές κατανέμονται σε επτά μέρη, τους στρατηγοὺς, τους δομεστίκους, τους κριτὰς, τους σεκρετικοὺς, τους δημοκράτας, τους στρατάρχας και τις εἰδικὰς μόνας ἀξίας.
.gif)
Ο στρατηγός τῶν Ἀνατολικῶν· ὁ στρατηγός τῶν Ἀρμενιάκων· ὁ στρατηγὸς τῶν Θρᾳκησίων· ὁ κόμης τοῦ Ὀψικίου· ὁ στρατηγὸς τῶν βουκελλαρίων· ὁ στρατηγὸς Καππαδοκίας· ὁ στρατηγὸς Χαρσιανοῦ· ὁ στρατηγὸς Κολωνείας· ὁ στρατηγὸς Παφλαγωνίας· ὁ στρατηγὸς τῆς Θρᾴκης· ὁ στρατηγὸς Μακεδονίας· ὁ στρατηγὸς Χαλδίας (τα ανατολικά θέματα). Στα θέματα της δύσεως: ὁ στρατηγὸς Πελοποννήσου· ὁ στρατηγὸς Νικοπόλεως· ὁ στρατηγὸς Κιβυῤῥαιωτῶν· ὁ στρατηγὸς Ἑλλάδος· ὁ στρατηγὸς Σικελλίας· ὁ στρατηγὸς Στρυμόνος· ὁ στρατηγὸς Κεφαληνίας· ὁ στρατηγὸς Θεσσαλονίκης· ὁ στρατηγὸς τοῦ Δυῤῥαχίου· ὁ στρατηγὸς τῆς Σάμου· ὁ στρατηγὸς τοῦ Αἰγαίου πελάγους· ὁ στρατηγὸς Δαλματίας· ὁ στρατηγὸς Χερσῶνος καὶ οἱ ἐκ προσώπου εἰσὶ τῶν σχολῶν.
Οι αξίες των δομεστίκων (ή οφφικιάλων) είναι 7:
Ο δομέστικος τῶν σχολῶν, ὁ δομέστικος τῶν ἐξσκουβίτων, ὁ δρουγγάριος τοῦ ἀριθμοῦ, ὁ δομέστικος τῶν ἱκανάτων, ὁ δομέστικος τῶν νουμέρων, ὁ δομέστικος τῶν ὀπτιμάτων, ὁ δομέστικος τῶν τειχέων.
Οι αξίες των κριτών ήταν τρεις:
ὁ ἔπαρχος πόλεως, ὁ κυέστωρ, ὁ τοῦ δεήσεως.
Τα σέκρετα (δημόσιες υπηρεσίας) ήταν 11:
ὁ σακελλάριος, ὁ λογοθέτης τοῦ γενικοῦ, ὁ λογοθέτης τοῦ στρατιωτικοῦ, ὁ λογοθέτης τοῦ δρόμου, ὁ χαρτουλάριος τοῦ σακελλίου, ὁ χαρτουλάριος τοῦ βεστιαρίου, ὁ πρωτοασήκρητις, ὁ τοῦ εἰδικοῦ, ὁ μέγας κουράτωρ, ὁ τῶν μαγγάνων, ὁ ὀρφανοτρόφος.
Οι αξίες των δημοκρατών ήταν δύο:
ὁ δήμαρχος Βενέτων καὶ ὁ δήμαρχος Πρασίνων.
Οι στρατάρχες ήταν 5:
ἑταιρειάρχης, ὁ δρουγγάριος τοῦ πλοΐμου, ὁ λογοθέτης τῶν ἀγελῶν, ὁ πρωτοσπαθάριος τῶν βασιλικῶν, ὁ κόμης τοῦ στάβλου.
Οι ειδικές αξίες της αυλής ήταν 7:
ὁ βασιλεοπάτωρ, ὁ ῥαίκτωρ, ὁ σύγκελλος, ὁ χαρτουλάριος τοῦ κανικλείου, ὁ πρωτοστράτωρ, ὁ τῆς καταστάσεως, ὁ δομέστικος τῶν βασιλικῶν.
.jpg)
Οφφίκια
Οι αξιωματούχοι που υπάγονταν στις ανωτέρω αξίες είχαν με τις σειρά τους οφφίκια και διαιρούνταν σε τρία μέρη:
τους ταγματικούς, τους θεματικούς και τους συγκλητικούς.
Στον στρατηγό των Ανατολικών και σε όλους τους υπόλοιπους στρατηγούς υπάγονταν 11 αξιώματα:
τουρμάρχαι, μεριάρχαι, κόμης τῆς κόρτης, χαρτουλάριος τοῦ θέματος, δομέστικος τοῦ θέματος, δρουγγάριος τῶν βάνδων, κόμητες ὁμοίως, κένταρχος τῶν σπαθαρίων, κόμης τῆς ἑταιρείας, πρωτοκαγκελλάριος, πρωτομανδάτωρ. Οι ἐν πλοΐμοις· είχαν υπό αυτούς επιπρόσθετα κένταρχους καὶ πρωτοκάραβους.
Σημείωση: Η τούρμα ήταν διοικητική υποδιαίρεση του θέματος υποδιαιρούμενη με τη σειρά της σε δρούγγους και βάνδα. Ο τουρμάρχης (10ος αι.) διέθετε 500 στρατιώτες τοξοφόρους, 300 πελταστές και 100 δεξιολάβους (λογχοφόρους). Το βάνδον αρχικά, σήμαινε σημαία ή διακριτικό σύμβολο στρατιωτικής μονάδας.
Στη συνέχεια, δήλωνε τμήμα της τούρμας και μικρή στρατιωτική μονάδα (50-100 για ιππικό στρατό και 200-400 για πεζικό). Ο δρούγγος, αρχικά ήταν στρατιωτικός σχηματισμός, ενδεδειγμένος για επιχειρήσεις αιφνιδιασμού. Στη συνέχεια, διοικητικός και στρατιωτικός όρος, υποδιαίρεση στο θεματικό στρατό μικρότερος από την τούρμα και μεγαλύτερο από το βάνδο. Αρχικά αριθμούσε περίπου 1.000 και αργότερα γύρω στους 100 στρατιώτες. Από το 12ο αιώνα ο όρος αναφέρεται σε ορεινά περάσματα. Κένταρχος ήταν ο επικεφαλής 100 ανδρών ή κυβερνήτης πλοίου και πρωτοκάραβος ο επικεφαλής των κωπηλατών.
Στον δομέστικο των σχολών υπάγονταν 10 αξιώματα:
βαθμοῦ πρώτου, τοποτηρητὴς, δύο κόμητες τῶν σχολῶν, χαρτουλάριος, δομέστικοι, προέξημος, προτίκτορες,εὐτυχοφόροι, σκηπτροφόροι, ἀξιωματικοὶ, μανδάτορες.
Στον δομέστικο των εξκουβιτών υπάγονταν 8 αξιώματα:
τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριοι,σκρίβονες, πρωτομανδάτορες, δρακονάριοι, σκευοφόροι, σιγνοφόροι, σινάτορες καὶμανδάτορες.
.gif)
Στον ύπαρχο της πόλεως υπάγονταν 14 αξιώματα:
σύμπονος, λογοθέτης τοῦ πραιτωρίου, κριταὶ τῶν ῥεγεώνων, ἐπισκεπτῆται, πρωτοκαγκελλάριοι, κεντυρίων, ἐπόπται, ἔξαρχοι, γειτονιάρχαι, νομικοὶ, βουλωταὶ, προστάται, καγκελλάριοι, ὁ παραθαλασσίτης.
Στον σακελλάριο υπάγονταν όλα τα οφφίκια σε κάθε σεκρέτο μέσω του νοταρίου. Το σεκρέτο αντιστοιχούσε σε δημόσιες υπηρεσίες και γραφεία.
Στον λογοθέτη του γενικού υπάγονταν 102 αξιώματα:
χαρτουλάριοι μεγάλοι τοῦ σεκρέτου, χαρτουλάριοι τῶν ἀρκλῶν, ἐπόπται τῶν θεμάτων, κόμητες ὑδάτων, ὁ κιστικὸς κουμερκιάριοι, ὁ τῆς κουρατωρίας, ὁ κόμης τῆς λαμίας, διοικηταὶ, κομεντιανὸς, πρωτοκαγκελλάριος, καγκελλάριοι.
Στον κυέστωρα υπάγονταν 6 αξιώματα:
ἀντιγραφεῖς, σκρίβας, σκέπτωρ, λιβελίσιος, πρωτοκαγκελλάριος, καγκελλάριοι.
Στον λογοθέτη του στρατιωτικού υπάγονταν 7 αξιώματα:
χαρτουλάριοι τοῦ σεκρέτου, χαρτουλάριοι τῶν θεμάτων, χαρτουλάριοι τῶν ταγμάτων, λεγατάριοι, ὀπτίονες, πρωτοκαγκελλάριος, μανδάτορες.
Στον δρουγγάριο του αριθμού υπάγονταν 10 αξιώματα:
τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, ἀκόλουθος, κόμητες, κένταρχοι, βανδοφόροι, λαβουρίσιοι, σημειοφόροι, δουκινιάτορες, μανδάτορες.
Στον δρουγγάριο των πλοΐμων υπάγονταν 7 αξιώματα:
τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, πρωτομανδάτωρ, κόμητες, κένταρχοι, κόμητες τῆς ἑταιρείας, μανδάτορες.
Στον λογοθέτη του δρόμου υπάγονταν 7 αξιώματα:
πρωτονοτάριος τοῦ δρόμου, χαρτουλάριοι τοῦ δρόμου, ἐπισκεπτῆται, ἑρμηνευταὶ, ὁ κουράτωρ τοῦ ἀποκρισιαριείου, διατρέχοντες, μανδάτορες.
Στον πρωτοσπαθάριο των βασιλικών υπάγονταν 4 αξιώματα:
δομέστικος τῶν βασιλικῶν, σπαθάριοι τοῦ σπαθαρικίου, ἤτοι τοῦ ἱπποδρόμου, κανδιδάτοι ὁμοίως, καὶ βασιλικοὶ μανδάτορες.
Στον λογοθέτη των αγελών υπάγονταν:
ὁ πρωτονοτάριος Ἀσίας, ὁ πρωτονοτάριος Φρυγίας, διοικηταὶ τῶν μητάτων, κόμητες, ἐπισκεπτῆται.
Στον δομέστικο των ικανάτων υπάγονταν 8 αξιώματα:
τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος,κόμητες, πρωτομανδάτωρ, κένταρχοι, βανδοφόροι, δουκινιάτορες, σημειοφόροι, μανδάτορες.
Στον δομέστικο των νουμέρων υπάγονταν 6 αξιώματα:
, χαρτουλάριοι τριβοῦνοι, πρωτομανδάτωρ, βικάριοι, μανδάτορες, πορτάριοι.
.gif)
Στον δομέστικο των οπτιμάτων υπάγονταν 5 αξιώματα:
τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, κόμητες, κένταρχοι, πρωτοκαγκελλάριος.
Στον δομέστικο των τειχών υπάγονταν 6 αξιώματα
τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριοι τριβοῦνοι, πρωτομανδάτωρ, βικάριοι, μανδάτορες, πορτάριοι.
Στον χαρτουλάριο του σακελλίου υπάγονταν 10 αξιώματα:
νοτάριοι βασιλικοὶ τοῦ σεκρέτου, πρωτονοτάριοι τῶν θεμάτων, ξενοδόχοι, ὁ ζυγοστάτης, μετρηταὶ, γηροκόμοι, χαρτουλάριοι τῶν οἴκων, πρωτοκαγκελλάριος, καγκελλάριοι καὶ ὁ δομέστικος τῆς θυμέλης.
Στον χαρτουλάριο του βεστιαρίου υπάγονταν 10 αξιώματα:
βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ σεκρέτου, κένταρχος, λεγατάριος, ἄρχων τῆς χαραγῆς, ἐξαρτιστὴς, χαρτουλάριος, κουράτορες, χοσβαῆται, πρωτομανδάτορες.
Στον χαρτουλάριο του κανικλείου δεν υπάγονταν κάποια αξιώματα.
Στον πρωτοστράτορα υπάγονταν 3 αξιώματα:
στράτωρες, ἀρμοφύλακες καὶ σταβλοκόμητες.
Στον πρωτοασηκρήτη υπάγονταν 3 αξιώματα:
ἀσηκρῆται, νοτάριοι βασιλικοὶ, ὁ δεκανός.
.gif)
Στον επί του ειδικού λόγου υπάγονταν 4 αξιώματα:
βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ σεκρέτου, ἄρχοντες τῶν ἐργοδοσίων, ἑβδομάριοι καὶ μειζότεροι τῶν ἐργοδοσίων.
Στον μεγάλο κουράτορα υπάγονταν 8 αξιώματα:
πρωτονοτάριος, βασιλικοὶ νοτάριοι, κουράτωρες τῶν παλατίων, κουράτωρες τῶν κτημάτων, μειζότερος τῶν Ἐλευθερίου, ὁ ξενοδόχος Σαγγάρου, ὁ ξενοδόχος Πυλῶν, ὁ ξενοδόχος Νικομηδείας καὶ ἐπισκεπτῆται. Στον κουράτορα των μαγγανών όσα και στον μεγάλο κουράτορα πλην των ξενοδόχων.
Στον ορφανοτρόφο υπάγονταν 4 αξιώματα:
τοῦ οἴκου, χαρτουλάριοι τοῦ ὁσίου, ἀρκάριος, κουράτωρες.
Στους δύο δημάρχους υπάγονταν 7 αξιώματα:
δευτερεύοντες, ὁ χαρτουλάριος καὶ ὁ ποιητὴς, ἄρχοντες, γειτονιάρχαι, μελισταὶ, νοτάριοι τῶν μερῶν, ἡνίοχοι, πρωτεῖα, δημῶται.
Στον επί της καταστάσεως υπάγονταν 5 αξιώματα:
ὕπατοι, βεστήτορες, σιλεντιάριοι, ἀπὸ ἐπάρχοντες, συγκλητικοί.
Ανάλογης πολυπλοκότητας είναι και η ιεραρχία των αξιωμάτων των ευνούχων που αποτελούσαν ιδιαίτερη κατηγορία...
Υπάρχουν και τα εκκλησιασικά οφφίκια, το Πατριαρχείο ΚΠόλεως εξακολουθεί να απονέμει τους τίτλους:
Ακτουάριος, Μέγας Ευεργέτης, Μέγας Λογοθέτης, Πρωτοψάλτης, Δεπουτάτος, Δικαιοφύλαξ, Υπομνηματογράφος, Μέγας Χαρτοφύλαξ, Σκευοφύλαξ, Ορφανοτρόφος, Καστρίνσιος, Χαρτουλάριος, Πρωτέκδικος, Διερμηνεύς, Νοτάριος, Λαοσυνάκτης, Μέγας Ρεφερενδάριος, Μέγας Ιερομνήμων.(
.gif)
.gif)
Οι του Πατριαρχείου τίτλοι
Ακτουάριος, Μέγας Ευεργέτης, Μέγας Λογοθέτης, Πρωτοψάλτης, Δεπουτάτος, Δικαιοφύλαξ, Υπομνηματογράφος, Μέγας Χαρτοφύλαξ, Σκευοφύλαξ, Ορφανοτρόφος, Καστρίνσιος, Χαρτουλάριος, Πρωτέκδικος, Διερμηνεύς, Νοτάριος, Λαοσυνάκτης, Μέγας Ρεφερενδάριος, Μέγας Ιερομνήμων.
Είναι μερικοί από τους τίτλους που φέρουν οι σύγχρονοι άρχοντες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τα οφίκια, όπως λέγονταν παλιότερα. Και από τον κατάλογο των ονομάτων, που δημοσιεύεται στην Έκδοση της Αδελφότητας των Οφικιάλιων του 2000, εύκολα συμπεραίνει κάποιος ότι δεν είναι καθόλου τυχαία τα πρόσωπα που διαθέτουν τίτλους αρχόντων.
Σήμερα Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν μπορεί να αποδώσει τίτλους, αφού το Πατριαρχείο διαθέτει τα «αποκλειστικά δικαιώματα», Κάθε οφίκιο έχει τη δική του μικρή ιστορία που ξεκινά από το Βυζάντιο ή και από την προχριστιανική εποχή. Στη σύγχρονη μορφή τους τα οφίκια ξεπερνούν τα 45.Ας δούμε κάποιους από τους τίτλους αρχόντων και τι σημαίνει ο καθένας.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ
* Ακτουάριος: Στη Ρωμαϊκή Ιστορία, κατά τον πέμπτο αιώνα, οι ακτουάριοι ήταν Ρωμαίοι αξιωματούχοι που συγκέντρωναν τις πράξεις των δημόσιων υπηρεσιών, τις οποίες τοποθετούσαν στο αρχείο της πολιτείας. Ηταν, επίσης, γραμματείς που κατέγραφαν τις ομιλίες διαφόρων ομιλητών στη Γερουσία και τα δικαστήρια. Τον έβδομο αιώνα ο ακτουάριος ήταν ένας βαθμός αξιωματούχων επί των οικονομικών, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το ιδιαίτερο τμήμα των οικονομικών της Αυτοκρατορίας με το οποίο ήταν επιφορτισμένος. Ηταν, επίσης, στρατιωτικός αξιωματούχος στην υπηρεσία των οικονομικών του στρατού, των εξόδων για την τροφοδοσία. Το δωδέκατο αιώνα, ο τίτλος δίδεται κατά διάκριση μόνο στους ειδικούς ιατρούς των ανακτόρων, σε αντίθεση με τη χρήση την οποία είχε τους πρώτους αιώνες της Βυζαντινής Ιστορίας. Ο ακτουάριος ως αξίωμα και θέση βρίσκεται επίσης και σε άλλη υπηρεσία, όπως στη θέση του ακτουάριου του Ιπποδρομίου.
* Μέγας Ευεργέτης: Ο τίτλος του μεγάλου ευργέτη δεν χρειάζεται πολλές ερμηνείες. Ο τίτλος ανήκει στον αείμνηστο Παναγιώτη Αγγελόπουλο για τις υπηρεσίες που προσέφερε στο Πατριαρχείο. Εδωσε τα πάντα για να φτιαχτεί από τις στάχτες του το κτίριο που φιλοξενεί τα γραφεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
* Μέγας Λογοθέτης: Το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη αντιστοιχεί με τη θέση του υπουργού στη σημερινή εποχή. Στη βυζαντινή εποχή το αξίωμα του λογοθέτη παραχωρούσε ο αυτοκράτορας. Υπήρχε ο λογοθέτης του Ειδικού, του Στρατιωτικού, των Αγγέλων, του Γενικού και του Δρόμου. Ειδικότερα, ο μέγας λογοθέτης ήταν ο γενικός διευθυντής όλων των δημόσιων υπηρεσιών της Αυτοκρατορίας. Το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη εμφανίστηκε για πρώτη φορά επί αυτοκράτορος Αλεξίου Α' του Κομνηνού. Στην Εκκλησία ο μέγας λογοθέτης είχε αντίστοιχο ρόλο τόσο πριν όσο και μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης με εκείνο του λογοθέτη της Αυτοκρατορίας. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση όλα γίνονταν καθ' υπόδειξη του επισκόπου.
* Πρωτοψάλτης Ο ψάλτης και ο πρωτοψάλτης είναι υπούργημα στη ζωή της Εκκλησίας και ανήκει στην κατηγορία του κατώτερου κλήρου. Ο θεσμός του ψάλλειν γίνεται κομμάτι της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας μετά τους διωγμούς του 4ου αιώνα.
* Αρχιεπίσκοπος: Οπως λέει και ο τίτλος, είναι μία τιμητική διάκριση ως ο πρώτος μεταξύ των επισκόπων του πρώτου βαθμού της ιεροσύνης. Ειδικότερα, ο αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως έχει τα πρεσβεία τιμής που του δόθηκαν ίσα προς τα του επισκόπου Ρώμης (δηλαδή του Πάπα).
* Δεπουτάτος: Εκκλησιαστικό και πολιτικό αξίωμα στην Εκκλησία και στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ως αξιωματούχος βρίσκεται πάντα σε άμεση επαφή με την Εκκλησία και τον επίσκοπο από τον οποίο έχει χειροθετηθεί στο αξίωμα τούτο. Το αξίωμα του δεπουτάτου βρίσκεται σε κάθε επισκοπή στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Στους μεσαιωνικούς χρόνους ήταν βοηθός του επισκόπου στις εκδηλώσεις και το έργο του. Στις ποιμαντορικές επισκέψεις του επισκόπου, ο δεπουτάτος προπορευόταν του επισκόπου, προετοίμαζε το λαό στις πόλεις και τα χωριά για την επίσκεψη. Είχε ανάλογα καθήκοντα και στις Θείες Λειτουργίες.
* Μέγας Δικαιοφύλαξ: Αξίωμα που βρίσκεται στην πολιτική και εκκλησιαστική ζωή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Η λέξη καθεαυτή σημαίνει το φύλακα ή τον υποστηρικτή των δικαίων του ανθρώπου, εκείνος ο οποίος αναλαμβάνει τη συνηγορία περί των δικαίων αιτημάτων του ανθρώπου. Στο Βυζάντιο, οι δικαιοφύλακες καθίστανται παράγοντες στην ερμηνεία και τη σύνταξη των νόμων. Είναι έμμισθοι υπάλληλοι της κυβέρνησης, αποκαλούνται tabelliones, δηλαδή χρήσιμοι σε ειρηνικούς διακανονισμούς.
* Μέγας Υπομνηματογράφος: Το αξίωμα αυτό ξεκινά την προχριστιανική εποχή. Στα λατινικά είναι commentarius. Στη ρωμαϊκή εποχή οι comentarii ήταν αξιωματούχοι στις δημόσιες υπηρεσίες και ασχολούνταν με τη γραφική εργασία. Στην ιουδαϊκή ιστορία οι υπομνηματογράφοι ήταν αξιωματούχοι του κράτους με ανώτερο βαθμό στην υπηρεσία του βασιλιά. Στη χριστιανική εκκλησία δημιουργήθηκε το αξίωμα για τα διάφορα υπομνήματα της Εκκλησίας, όπως αυτά που περιείχαν νόμους, προσευχές και ιερούς κανονισμούς. Στη Βυζαντινή Ιστορία, κατά το δέκατο αιώνα, βρίσκει κανείς στο «Επαρχιακόν Βιβλίον» τού αυτοκράτορα Λέοντος του Σοφού (886-912 μ.Χ.) μια συντεχνία της οποίας οι οπαδοί αποκαλούνταν tabularii. Αυτοί εργάζονταν ως υπομνηματογράφοι στις δημόσιες υπηρεσίες της Αυτοκρατορίας και ως ιδιωτικοί υπάλληλοι. Ασχολούνταν, ακόμη, με τη μόρφωση των νέων σε νομικά θέματα και τους προετοίμαζαν ως υπαλλήλους για τις δημόσιες υπηρεσίες.
* Μέγας Χαρτοφύλαξ: Αξίωμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας που εμφανίζεται στη βυζαντινή εποχή τον 6ο αιώνα. Το οφίκιο δινόταν σε ιερείς. Ο Χαρτουλάριος υπηρετούσε στο Πατριαρχείο και ήταν προσωπικός βοηθός στο έργο του Πατριάρχη. Ήταν υπεύθυνος για την προετοιμασία της Θείας Λειτουργίας. Αρχικά ήταν υπεύθυνος για την προσωπική βιβλιοθήκη και το προσωπικό αρχείο του Πατριάρχη. Λόγω της μεγάλης και συνεχούς επαφής με τον Πατριάρχη, εθεωρείτο σπουδαίο πρόσωπο στη διοίκηση της Εκκλησίας. Αργότερα, ανέλαβε υψηλότερα καθήκοντα και η θέση του του έδινε δικαιώματα και εξουσίες σε τέτοιο βαθμό που να βγάζει αποφάσεις σε δικαστικές υποθέσεις όπου υπήρχαν αμφιβολίες.
* Ορφανοτρόφος: Στους αρχαίους χριστιανικούς χρόνους η βοήθεια και προστασία των ορφανών θεωρούνταν ένα από τα κύρια καθήκοντα της Εκκλησίας. Ο ορφανοτρόφος στη Βυζαντινή Εκκλησία ήταν ο προϊστάμενος ιδρυμάτων που υπήρχαν στην Κωνσταντινούπολη και στις επαρχίες της Αυτοκρατορίας για την προστασία των ορφανών.
* Καστρίνσιος (ή Κανστρίσιος): Εκκλησιαστικό αξίωμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, πολιτικό και στρατιωτικό στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο τίτλος αυτός ήταν συνδεδεμένος με την Αρχαία Ρωμαϊκή Ιστορία και το ρωμαϊκό στρατό που βρισκόταν στις ακριτικές περιοχές και τα φρούρια -στα λατινικά castra- και γι' αυτό όσοι υπηρετούσαν εκεί λέγονταν στρατοφύλακες, castrensis, καστροφύλακες.
* Χαρτουλάριος: Εμφανίζεται για πρώτη φορά ως αξιωματούχος στην υπηρεσία της Αυτοκρατορίας τον πέμπτο αιώνα. Το ιερό ιματοφυλάκιο vestiarium sacrum ήταν ειδική υπηρεσία «υπό τη διευθύνση του κόμητος των προμηθειών», επικεφαλής της οποίας ήταν ο χαρτουλάριος. Τον όγδοο αιώνα ο χαρτουλάριος εμφανίζεται ως λειτουργός στην υπηρεσία επί των οικονομικών της Αυτοκρατορίας. Ο σακέλλιος ήταν η ειδική οικονομική υπηρεσία και χαρτουλάριος αποκαλείται «ο του σακελλίου». Ηταν υπεύθυνος για τα οικονομικά ζητήματα και την ομαλή λειτουργία των φιλανθρωπικών και ευαγών ιδρυμάτων, των ξενοδοχείων και των γηροκομείων τα οποία ενισχύονταν οικονομικά από την κυβέρνηση.
* Πρωτέκδικος: Ο έκδικος είναι εκκλησιαστικό αξίωμα το οποίο εμφανίζεται ως μια ανάγκη για την υπεράσπιση των δικαίων της Εκκλησίας. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν ο «νομικός σύμβουλος της πόλης» (Defensor Civitas). Στην αρχαία Εκκλησία ήταν επιφορτισμένος με την υπεράσπιση των δικαίων της. Στη βυζαντινή Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης ο έκδικος ήταν πρόσωπο με ανώτερη θέση και τύχαινε ιδιαίτερης εκτίμησης. Με απόφαση της Δ' Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνας καθορίστηκε ότι κάθε Επισκοπή όφειλε να προσλάβει βοηθούς-γραμματείς για να ανταποκριθεί στο έργο της, καθώς και έκδικο νομικό σύμβουλο.
* Διερμηνεύς: Είναι πολύ παλιό αξίωμα και έχει πολλές μορφές. Ειδικότερα στη Βυζαντινή Ιστορία ο αυτοκράτορας και η κυβέρνηση βρίσκονταν σε πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές διαπραγματεύσεις με τους άλλους λαούς. Για το λόγο αυτό και ο ρόλος των διερμηνέων ήταν σημαντικός. Διερμηνείς υπήρχαν και στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αναλαμβάνοντας την ερμηνεία των συζητήσεων σε θέματα που είχαν σχέση με τις άλλες Εκκλησίες.
* Νοτάριος: Υπήρξε εκκλησιαστικό αξίωμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία και πολιτικό στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η λέξη νοτάριος στην προ-χριστιανική εποχή σήμαινε τον σημειωματογράφον, στη μεσαιωνική - βυζαντινή το στενογράφο και στη νεότερη βυζαντινή το συμβολαιογράφο.
* Λαοσυνάκτης: Ο υπεύθυνος για τις συγκεντρώσεις. Εκείνος που αναλαμβάνει να καλέσει τον κόσμο στις συναντήσεις. Τελευταία φορά το λαοσυνάκτη τον συναντήσαμε στις «λαοσυνάξεις» που έκανε η Εκκλησία της Ελλάδος στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη διαδηλώνοντας για τις ταυτοτήτες. Στη σύγχρονη μορφή του το αξίωμα αφορά την οργάνωση συγκεντρώσεων.
* Μέγας Ρεφερενδάριος: Εκκλησιαστικό και πολιτικό αξίωμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η λέξη προέρχεται από το λατινικό ρήμα refero που σημαίνει μεταφέρω και επαναφέρω πληροφορίες και ειδήσεις. Επρόκειτο, δηλαδή, για τον εκκλησιαστικό απεσταλμένο του Πατριάρχη που αναλάμβανε εμπιστευτικές αποστολές με διπλωματικό χαρακτήρα σε άλλες Εκκλησίες και Πατριαρχεία.
* Μέγας Ιερομνήμων: Στην Αρχαία Ελληνική Ιστορία ο ιερομνήμων ήταν θρησκευτικός λειτουργός, ο οποίος εκτός από τα κανονικά καθήκοντά του ήταν επίσης υπεύθυνος για την τακτοποίηση και διατήρηση του αρχείου του Ιερού Ναού. Στην Αρχαία Ρωμαϊκή ιστορία ο όρος ιερομνήμων χρησιμοποιείται με σκοπό να εξηγήσει τη θέση του Ρωμαίου Ποντίφηκα Pontifex Maximus, ανώτατου θρηκευτικού λειτουργού, στην προχριστιανική εποχή στη Ρώμη. Στη Χριστιανική Εκκλησία ο τίτλος δίδεται στους διακόνους και αργότερα στους πρεσβυτέρους. Είχε το καθήκον του αρχειοφύλακα και φύλαγε τον κώδικα της Εκκλησίας. Συμμετείχε στην εκλογή του επισκόπου της περιφέρειας και ακολουθούσε το μελλοντικό επίσκοπο στη χειροτονία.
* Σκευοφύλαξ: Είναι αυτός που φυλάει τα σκεύη της Εκκλησίας. Στην παράδοση της Εκκλησίας ήταν πάντοτε κληρικός. Συνήθως διάκος, δεν αποκλείονταν όμως και οι πρεσβύτεροι.
ΤΕΛΟΣ
ΠΗΓΕΣ
- De cerimoniis aulae Byzantinae, Constantini Porphyrogeniti Imperatoris
- De thematibus, Constantini Porphyrogeniti Imperatoris
- Μεγάλη Διαδικτυακή Eγκυκλοπαίδεια της Μ.Ασίας
- http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=51&t=124388 (εικόνες)
ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΕΦΗΜ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΛΥΚΑΩΝ - κ.ΚΑΡΥΤΙΝΟΣ
