Η Ναύς Συρακουσία

Αναλύοντας το θαύμα της Ελληνικής Ναυπηγικής μια αναδρομή στα τεράστια πλοία των ελληνιστικών χρόνων

Ανατρέχουμε σε ένα ταξίδι γύρω στα 240 περίπου π.Χ., στη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου, και στα χρόνια των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου. Την εποχή εκείνη η ναυπηγική βρίσκεται σαφέστατα στην ακμή της. Ένα νέο είδος πλωτού σκάφους γεννιέται. Οι διαστάσεις του μεγαλοπρεπείς, και η χρήση του πρωτοποριακή. Δείγμα ενός τέτοιου πλοίου η Συρακουσία, μία κολοσσιαία αξιοθαύμαστη πλωτή κατασκευή που αξίζει να περιγράψουμε.

Οι πηγές μας δίνουν μία περιγραφή του τεράστιου
αυτού πλοίου, που συνδύαζε το εμπόριο και την οικονομία, την ψυχαγωγία και την πολεμική τακτική… Πρώτος δίνει μια εκτενή περιγραφή του ο Μοσχίων, του οποίου το έργο χάθηκε. Έτσι, αναλυτικές πληροφορίες για την Συρακουσία μας παρέχει ο Αθήναιος. Ογδόντα μέτρα υπολογίζεται το μήκος της Συρακουσίας. Υπολογίζεται επίσης ότι το εκτόπισμά του ξεπερνούσε τους τέσσερις χιλιάδες τόνους!!! Πιθανότατα κατασκευαστής και ναυπηγός του ήταν ο Αρχίας από την Κόρινθο. Την εντολή την έλαβε από τον Ιέρωνα τον Συρακούσιο, τύραννο τον Συρακουσών.

Οπωσδήποτε σημαντική ως προς την κατασκευή του πλοίου ήταν και η συνεισφορά του Αρχιμήδη, αξιόλογου τεχνίτη και επιστήμονα. Πώς όμως θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένα τέτοιου μεγέθους πλοίο; Οπωσδήποτε θα ήταν αναγκαία μια μεγάλη ποσότητα ξυλείας, την οποία ο Ιέρων αναζήτησε και βρήκε στα δάση της Αίτνας. Κορμοί από αμέτρητα δέντρα θυσιάστηκαν για την απαραίτητη χρήση τους στο τεχνολογικό αυτό επίτευγμα. Αναλογιστείτε την ποσότητα των υλικών: Με την ίδια ποσότητα ξυλείας που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της Συρακουσίας, θα μπορούσαν να κατασκευαστούν περί τα εξήντα τριηρικά σκάφη!!!
Τα υλικά για την κατασκευή των εγκοιλίων (δηλαδή των "στραβόξυλων" στην σύγχρονη ναυπηγική ορολογία), καθώς και των γόμφων και νομέων, ο Ιέρωνας τα έφερε από την Ιταλία και τη Σικελία. Επίσης, για την κατασκευή των σχοινιών, χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες από λευκαία, ένα είδος φυτού, το οποίο μεταφέρθηκε από την Ιβηρία.

Χρησιμοποιήθηκαν, τέλος, πίσσα και κάνναβη από τον Ροδανό ποταμό. Συνεπώς, τα υλικά για την κατασκευή του πλωτού σκάφους προέρχονταν από όλο σχεδόν τον γνωστό προσιτό κόσμο, και ο κατασκευαστής δεν έκανε την παραμικρή φειδώ χρημάτων, ώστε να επιτύχει το ιδανικό αποτέλεσμα.

Ο Βασιλιάς των Συρακουσών, Ιέρων ο Β', ανεψιός του Αρχιμήδη, θέλησε να βοηθήσει τις πληγείσες από λιμό περιοχές της Ρώμης και Αλεξάνδρειας, προμηθεύοντας τες με μεγάλες ποσότητες σιτηρών. Όμως επειδή η απόσταση μεταξύ Συρακουσών και Αλεξάνδρειας ήταν μεγάλη αλλά και λόγω του "ανταγωνισμού" των Ελληνιστικών πόλεων περί των τεχνολογικών επιτευγμάτων και καινοτομιών, θέλησε και έδωσε εντολή (ο Ιέρωνας) να κατασκευαστεί ένα πλοίο το οποίο ναι μεν θα ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να χωρέσει αρκετά μεγάλες ποσότητες σιτηρών, να ήταν σε θέση δε το εν λόγω πλοίο να αμυνθεί σε περίπτωση πειρατικών επιθέσεων.

Αποτέλεσμα, ήταν να κατασκευαστεί και να ναυπηγηθεί ένα πλοίο εντυπωσιακό και μοναδικό για την εποχή εκείνη, το οποίο ήταν ταυτόχρονα εμπορικό, επιβατικό και πολεμικό! Η περίφημη «Συρακουσία», δλδ. η κυρία των Συρακουσών.

Η ΣΥΡΑΚΟΥΣΙΑ -ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ –ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ

Το πλοίο είχε τρία καταστρώματα . Στο ανώτερο κατάστρωμα ήταν τοποθετημένες πολεμικές μηχανές (καταπέλτες, βαλλίστρες, χελώνες, πύργοι, άγκιστρα κ.ά.) και φρουρείτε από ισχυρό σώμα στρατιωτών. Στο δεύτερο κατάστρωμα ήταν εγκαταστημένα πολυτελή λουτρά, ναός της Αφροδίτης, γυμναστήρια, βιβλιοθήκη και άλλες εγκαταστάσεις ψυχαγωγίας και αναπαύσεως. Στο τρίτο κατάστρωμα, τέλος, βρίσκονταν όλοι οι βοηθητικοί χώροι, αποθήκες εφοδιασμού, αντλιοστάσιο, δεξαμενές νερού, στάβλοι για τα άλογα, εργαστήρια, φούρνοι, μύλοι και διάφορα άλλα. Ο Αθήναιος αναφέρει ότι το πλοίο είχε κατασκευαστεί με πρότυπο μια «εικοσήρη», αλλά θεωρείται απίθανο να εννοούσε ότι υπήρχαν πράγματι 20 σειρές καθισμάτων για τους κωπηλάτες.

Ναυπηγοί και τεχνίτες από όλο τον ελληνικό κόσμο συνέτρεξαν για να συμβάλουν στη κατασκευή του κολοσσιαίου πλοίου. Με άριστη συνεργασία, έξι μήνες όλοι δούλευαν εντατικά ώσπου, μετά το πέρας ενός μεγάλου μέρους των βασικών εργασιών για το πλοίο, ο Ιέρωνας διέταξε την συνέχιση της κατασκευής μετά την καθέλκυση του. Η μεταφορά του στη θάλασσα κρινόταν αναγκαία. Πώς όμως θα ήταν δυνατόν να ρυμουλκηθεί μία τόσο βαριά κατασκευή; Ο Αρχιμήδης επινόησε, λοιπόν, για τον σκοπό αυτό, μία πελώρια κατασκευή που "πατούσε" σε τροχούς και σερνόταν από ίππους. Κατασκεύασε επίσης έλικα, για πρώτη φορά στα χρονικά.

Μετά από την διάρκεια έξι μηνών ολοκληρώνεται τελικά η κατασκευή του πλοίου. Η ξυλεία και τα διάφορα κατασκευαστικά υλικά είχαν στερεωθεί με καρφιά χάλκινα, βάρους δέκα περίπου μνων, δηλαδή 4, 4 κιλών το καθένα. Φυσικά χρησιμοποιήθηκαν και καρφιά πολύ μικρότερα, περίπου 0,66 κιλών. Τα καρφιά αυτά χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την στερέωση των νομέων, ενώ η στεγανότητα του ξύλου επετεύχθη με την επένδυση των ευαίσθητων επιφανειών με μολύβδινες πλάκες, κεραμίδια, πανιά και πίσσα., δηλαδή υλικά αδιάβροχα κάτω από την κατάλληλη διεργασία.

Αν θέλουμε να κάνουμε μία υποθετική κάθετη τομή του πλοίου, θα μπορέσουμε να διακρίνουμε τρία διαμερίσματα, δηλαδή τρία διαζώματα. Είκοσι κουπιά ανά πλευρά συνέβαλαν στην κίνηση του πλοίου. Κλίμακες εξυπηρετούσαν την μετακίνηση από διάζωμα σε διάζωμα.
Το κατώτερο από αυτά προοριζόταν για τα φορτία, και είχε χρήση αποθηκευτική. Εκεί φυλάσσονταν όπλα, εργαλεία, εμπορεύματα, τρόφιμα.
Οπωσδήποτε το τμήμα αυτό θα ήταν κατάλληλα διαμορφωμένο με υποδιαμερίσματα ώστε επιδέξια να εμποδίζει την μετακίνηση και το εκτόπισμα του φορτίου, κάτι το οποίο θα μπορούσε να επιφέρει ένα μοιραίο ατύχημα κατά τη διάρκεια του πλου.

Το δεύτερο διάζωμα προοριζόταν για την διαμονή, τόσο των πληρωμάτων όσο και των επιβατών. Προοριζόταν επίσης για την ψυχαγωγία των επιβατών, όπως δηλαδή συμβαίνει συνήθως σε ένα σύγχρονο επιβατηγό σκάφος για μεγάλα ταξίδια. Αναγκαία δια τούτο ήταν η κατασκευή τριάντα τετράκλινων δωματίων, σε ίδια αριθμητική αναλογία, στις μακρές πλευρές του πλοίου, δηλαδή 15 από τη μία πλευρά και δεκαπέντε από την άλλη μακρά πλευρά αντίστοιχα.
Φυσικά το διαμέρισμα των πληρωμάτων ήταν μεγαλύτερο. Είχε αυτόνομη προοπτική δεκαπέντε κλινών, και διακρινόταν σε τρία ισομεγέθη τμήματα. Στη πρύμνη του διαζώματος αυτού υπήρχε και μαγειρείο με πολλούς φούρνους, ώστε να διευκολύνει την παραγωγή ψωμιού και άλλων φαγητών.

Συρακουσία 1798 - Φανταστική αναπαράσταση του πλοίου «Συρακουσία» κατά το 18ο αιώνα

Τα διαμερίσματα που αναφέρθηκαν είχαν περίτεχνα δάπεδα από αβακίσκους και ήταν επενδυμένα με κάθε είδους λίθους, τοιουτοτρόπως τοποθετημένους ώστε να σχηματίζουν μωσαϊκά με θέματα από την Ιλιάδα. Ήταν σημαντική η άψογη διακόσμηση του σκάφους, διότι συχνοί σε αυτό θα μπορούσαν να είναι πλούσιοι και καταξιωμένοι επιβάτες του τότε κόσμου.
Στο ανώτερο τμήμα υπήρχε γυμναστήριο και τόποι στους οποίους οι επισκέπτες θα μπορούσαν να κάνουν μικρούς περιπάτους. Το τοπίο αναψυχής συμπληρωνόταν με την δημιουργία τεχνητών κήπων, οι οποίοι είχαν κατασκευαστεί στεγανοί με την επένδυση και πάλι των μολύβδινων πλακών. Κισσοί και κλήματα ήταν φυτεμένα σε γλάστρες από μεγάλα πιθάρια, γεμισμένα με χώμα, για να προσφέρουν τη σκιά τους και ταυτόχρονα την απαραίτητη αγαλλίαση στις ψυχές των επιβατών. Υπήρχε επίσης και αίθουσα δείπνου, πολύ κοντά στον κήπο.

Το δάπεδο της αίθουσας αυτής ήταν κατασκευασμένο με λίθους από αχάτη, , ενώ η οροφή και οι τοίχοι είχαν κατασκευαστεί από κυπαρισσόξυλο και η θύρα από ελεφαντόδοντο και ακριβό ξύλο. Στο ίδιο διάζωμα υπήρχε επίσης σχολαστήριο (δηλ. σαλόνι)με πέντε κλίνες, στο οποίο στεγαζόταν και μικρή βιβλιοθήκη.
Φυσικά θα περιλαμβανόταν ένας σχετικά μικρός αριθμός βιβλίων, αλλά η ύπαρξή της μας αποδεικνύει για άλλη μια φορά την αγάπη για τη γνώση, τα γράμματα, τις επιστήμες.
Για άλλες βασικές ανάγκες, καθαριότητας και υγιεινής, υπήρχε και ένα μεγάλο λουτρό, με τρεις χάλκινες πυρίες, δηλαδή με μικρότερα λουτρά τα οποία έκαναν χρήση του ατμού για να ζεστάνουν το νερό.
Τα λουτρά αυτά είχαν λουτήρα από ταυρομενίτη λίθο, και χωρούσαν περίπου 195 λίτρα νερού (sic). Εκτός του θαλαμίσκου του ανώτερου διαζώματος είχαν κατασκευαστεί σε κάθε μακρά πλευρά ανά δέκα υποστάσια, ώστε να φιλοξενούν τα ζώα των επισκεπτών και ταυτόχρονα μία μικρή ιππική δύναμη.

Η Συρακουσία ήταν ίσως το μεγαλύτερο πλοίο μεταφοράς της αρχαιότητας είχε χτίσει μετά από εντολή του Ιέρωνα Β, (269-215 π.Χ.), βασιλέα των Συρακούσών στον Αρχία της Κορίνθου γύρω στο 240 π.Χ., στη συνέχεια δόθηκε ως δώρο στον Πτολεμαίο Γ 'Ευεργέτη της Αλεξάνδρειας και μετονομάστηκε σε Αλεξάνδρεια ( ή Αλεξανδρής ). Σχεδιασμένο από τον Αρχιμήδη.
Εδώ χρησιμοποιείται μια παραλλαγή της βίδας του για να τραβήξει το ημιτελές σκάφος στη θάλασσα, όπου το έργο είχε ολοκληρωθεί. Η Συρακουσία καθελκύστηκε ημιτελής, με τη βοήθεια του κοχλία που είχε επινοήσει ο Αρχιμήδης. Πρόκειται για την πρώτη γραπτή αναφορά στον αρχιμήδειο κοχλία, τον οποίο περιγράφει ο Μοσχίων.( Μοσχίων Ποιητής τραγικός έζησε στην περίοδο..του 3 αι πχ Τα έργα που έγραψε ήταν περίπου....άγνωστα. Μερικά από τα έργα του είναι τα εξής....Θεμιστοκλής με θέμα Τραγωδία και σε κατάσταση με Ελάχιστα αποσπάσματα , Τήλεφος με θέμα Τραγωδία και σε κατάσταση με Ελάχιστα αποσπάσματα Φεραίοι με θέμα Τραγωδία και σε κατάσταση με Ελάχιστα αποσπάσματα)

Στον ίδιο περίπου χώρο αλλά προς την πλώρη υπήρχε δεξαμενή ικανή να περιλάβει 78.000 λίτρα νερού (!), κατασκευασμένη από πίσσα , ξύλο και ύφασμα για την απαραίτητη στεγανότητα. Δίπλα μάλιστα σε αυτή είχε επινοηθεί η δημιουργία ιχθυοτροφείου, απαραίτητου για την διατροφή των επιβατών. Ήταν κατασκευασμένο από μόλυβδο και ξύλο, ενώ ήταν πάντα γεμισμένο με θαλασσινό νερό ώστε μέσα να τρέφονται τα ψάρια.
Στον ίδιο όροφο ήταν αδύνατο να μην υπάρχει ένα μικρό ιερό, το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Αφροδίτη. Επιπλέον υπήρχαν ξυλαποθήκες, κλίβανοι, μαγειρεία, μύλοι, , καταπέλτες, βαλλίστρες, χελώνες… Κι εδώ έγκειται η διαφορετικότητα του πλοίου. Συνδύαζε, όπως ειπώθηκε παραπάνω, την ψυχαγωγία με την πολεμική τακτική.

ΜΩΣΑΪΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1ου ΑΙΩΝΑ Π.Χ

Ένα από τα πρώτα ψηφιδωτά σε πλοίο που αναφέρονται στην βιβλιογραφία είναι εκείνα που έχουν κατασκευασθεί για το πλοίο Συρακούσα από τον Ιέρωνα τον Β΄ με σκηνές από την Ιλιάδα, η οποία έλαβε 300 ειδικευμένους εργάτες έναν ολόκληρο χρόνο για να εκτελέσει (Αθήναιος , 206 d).

Μερικά από τα οπλικά του συστήματα ήδη αναφέρθηκαν. Ας δούμε μερικά ακόμα. Στο ανώτερο τμήμα του πλοίου υπήρχαν οκτώ πύργοι. Δύο στην πλώρη, δύο στη πρύμνη, τέσσερις στο μέσον του σκάφους ώστε να επιτευχθεί η απαραίτητη ισομέρεια βάρους.
Επί αυτών υπήρχαν φατνώματα από τα οποία κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό έριχνε λίθους στους εχθρούς που μπορούσαν να πλησιάσουν. Στον κάθε πύργο ήταν ανεβασμένοι συνήθως τέσσερις πλήρως οπλισμένοι άντρες, και δύο ειδικά εκπαιδευμένοι τοξότες. Σε ειδικούς χώρους των πύργων, μάλιστα, φυλάσσονταν βέλη και λίθοι για την επίθεση.
Το πλοίο, παρεμπιπτόντως, είχε και έναν ισχυρό αμυντικό παράγοντα: ένα τείχος με επάλξεις και καταστρώματα επί υποστηριγμάτων, και λιθοβόλος μηχανή, , που μπορούσε να εκσφενδονίσει είτε μεγάλους λίθους είτε μεγάλα βέλη, και αποτελούσε εφεύρεση του Αρχιμήδη.

Ο Αρχιμήδης χρησιμοποιήθηκε την αντλία με τον ατέρμονα κοχλία ως αντλία για την Συρακουσία που λειτουργεί από ένα μόνο άτομο: Τα ακάθαρτα ύδατα του πλοίου με τον υδροσυλλέκτη, ακόμα και όταν είναι πολύ βαθιά, θα μπορούν εύκολα να αντληθούν από έναν άνθρωπο με τη βοήθεια της αντλίας αυτής , μια εφεύρεση του Αρχιμήδη . Αθήναιος της Ναυκρατίδας περί το 200 μ.Χ.), Δειπνοσοφιστές βιβλίο V

Πώς όμως επιτυγχανόταν η κίνηση και πλεύση του πλοίου; Επινοήθηκε ένα σύστημα τριών ιστίων, με πανί. Στους ιστούς υπήρχαν επίσης και εκεί μηχανές που εκσφενδόνιζαν λίθους. Το πανί σε συνδυασμό με τα κουπιά έδινε κίνηση στο σκάφος.
Άλλο όπλο επίθεσης και άμυνας, ικανότατο, ήταν μια σειρά από σιδηρά αιχμηρά αντικείμενα τοποθετημένα πέριξ του καραβιού και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ώστε να παρεμποδίζουν τα εχθρικά πλοία να πλησιάσουν προκαλώντας σε αυτά ζημιές, και ταυτόχρονα απομακρύνοντας εν γένει τους εχθρούς πολεμιστές ώστε να μην έχουν πρόσβαση στο σκάφος.
Υπολογίζεται ότι το σκάφος ήταν ικανό να φέρει μαχητική δύναμη άνω των 140 ανδρών.
Ανάλογο φυσικά ήταν και το φορτίο του, το οποίο περιείχε αξιόλογο σε ποσότητες εμπόρευμα, που προοριζόταν για τα εμπορικά λιμάνια του τότε γνωστού φιλικού κόσμου. Τεράστιες ποσότητες τροφίμων ήταν δυνατόν, επίσης, να μεταφερθούν. Πιθανότατα είχε προβλεπτή μία συνηθισμένη εμπορική τακτική για τα φορτηγά πλοία, δηλαδή το πλοίο να ρίχνει άγκυρα σε κάθε λιμάνι και οι έμποροι να πωλούν τη πραμάτεια τους.

Η «Συρακουσία» έκανε ένα μοναδικό ταξίδι, από τις Συρακούσες στην Αλεξάνδρεια, όπου ο Ιέρων χάρισε το πλοίο στον Πτολεμαίο, αφού το μετονόμασε σε «Αλεξάνδρεια».

Όλα είχαν προβλεφθεί και το αποτέλεσμα ήταν φαινομενικά άψογο. Όλα… εκτός από το… γιγαντιαίο μέγεθος του πλοίου. Ποιο λιμάνι της εποχής θα μπορούσε να φιλοξενήσει ένα τόσο μεγάλο σκάφος; Θα ήταν αδύνατη η προσέγγιση στον ναύσταθμο, τόσο εξαιτίας της ρηχότητας του νερού, όσο κι εξαιτίας του περιορισμένου χώρου ανάμεσα στους λιμενοβραχίονες…
Μία τέτοια σκέψη έχει οδηγήσει πολλούς σύγχρονους μελετητές να πιστεύουν ότι πιθανότατα το συγκεκριμένο πλοίο αποτελούσε απλά μία όμορφη και ουτοπική θεωρία, ή τεχνολογική φιλοδοξία που έμεινε μόνο στα σχέδια…
Ακόμη όμως κι αν είναι έτσι, μια τέτοια σκέψη θα ήταν και μόνη της πρωτοποριακή για την εποχή. Θα αναρωτιέστε βέβαια που μπορεί να κατασκευάστηκε αυτό το πλοίο. Οι πηγές δεν διευκρινίζουν την ακριβή τοποθεσία, δυστυχώς.
Στηριζόμαστε κι εδώ σε υποθέσεις. Όσο για την τύχη της γιγαντιαίας αυτής κατασκευής, λέγεται ότι το πλοίο έκανε ένα και μοναδικό ταξίδι, από τις Συρακούσες ως την Αλεξάνδρεια. Ο Ιέρων, απελπισμένος πιθανόν από το γεγονός ότι τα περισσότερα ελληνικά λιμάνια δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την αγκυροβόλησή του, το χάρισε γενναιόδωρα στον Πτολεμαίο, ο οποίος με τη σειρά του το μετονόμασε σε "Αλεξάνδρεια"… ανατομική.

Ας δούμε μερικές ακόμα δυνατότητες μεταφοράς αυτού του τεράστιου πλοίου .μπορούσε ένα μεταφέρει 400 στρατιώτες στο πρώτο άνω επίπεδο στον άνω όροφο. Στο κατάστρωμα επίσης είχε καταπέλτες συμπεριλαμβανομένου ενός με 18 πόδια μήκους βέλος ή 180 πέτρα μιας λίβρας που οικοδομήθηκε από τον Αρχιμήδη. (Athen. 5.206d-209b).Είχε οκτώ πύργους με καταμερισμό για την ισορροπία του πλοίου .

Αν και δεν έχουμε περεταίρω καμία πληροφορίες μπορούμε να φανταστούμε ότι ο Αρχιμήδης χρησιμοποίησε το Συρακουσία για το ταξίδι του στην Αλεξάνδρεια στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας όπου και ο Ερατοσθένης που ήταν εκεί ήταν φίλος του.

Μετά είχε 142 καμπίνες επιβατών στο μεσαίο ,δεύτερο επίπεδο , άλλα σχετικά με τη δεύτερη γέφυρα είχε ένα αναγνωστήριο και βιβλιοθήκη, ένα γυμναστήριο, ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αφροδίτη(ίσως Αφροδίτη Ποντία ), μια τραπεζαρία και ένα λουτρό.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο υπήρχαν 15 δωμάτια σε κάθε πλευρά το καθένα με 4 κρεβάτια. Στο κατώτερο κατάστρωμα εκτός άλλων έχει δυνατότητα μεταφοράς φορτίου, π.χ. για το πρώτο ταξίδι από τις Συρακούσες στην Αλεξάνδρεια: 60,000 μ³ σιταριού, 10,000 βάζα τουρσί ψαριών Σικελίας, 20,000 ταλέντα από μαλλί, 20000 ταλέντα άλλου φορτίου που ανέρχεται σε 1900 τόνους της εποχής μας. Επίσης ξεχωριστό ιπποφορβείο για τη μεταφορά 20 άλογων. Ένα δοχείο με 78 τόνους νερό χρησιμοποιήθηκε για την παροχή του νερού για τους επιβάτες και για το μπάνιο με ένα δοχείο νερού που θερμαίνεται με ατμό.

Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΕΠΙΣΗΣ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΜΙΑ ΛΕΠΤΟΜΕΡΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΛΟΙΟ, ΠΟΥ ΧΤΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟ ΦΙΛΟΠΑΤΩΡΑ (Γ. 244 - - 205 Π.Χ.).

περὶ ὧν ὁ αὐτὸς Καλλίξεινoς ἱστoρεῖ ἐν τῷ πρώτῳ περὶ Ἀλεξανδρείας oὑτωσὶ λέγων (FHG III `55): "τὴν τεσσαρακoντήρη ναῦν κατεσκεύασεν ὁ Φιλoπάτωρ τὸ µῆκoς ἔχoυσαν διακoσίων ὀγδoήκoντα πηχῶν, ὀκτὼ δὲ καὶ τριάκoντα ἀπὸ παρόδoυ ἐπὶ πάρoδoν, ὕψος δὲ ἕως ἀκρoστoλίoυ τεσσαράκoντα ὀκτὼ πηχῶν. ἀπὸ δὲ τῶν πρυµνητικῶν ἀφλάστων ἐπὶ τὸ <ὑπὸ> τῇ θαλάσσῃ µέρoς αὐτῆς τρεῖς πρὸς τoῖς πεντήκoντα πήχεις. πηδάλια δ’ εἶχε τέτταρα τριακoνταπήχη, κώπας δὲ θρανιτικὰς ὀκτὼ καὶ τριάκoντα πηχῶν τὰς µεγίστας, αἳ διὰ τὸ µόλυβδoν ἔχειν ἐν τoῖς ἐγχειριδίoις καὶ γεγoνέναι λίαν εἴσω βαρεῖαι κατὰ τὴν ζύγωσιν εὐήρεις ὑπῆρχoν ἐπὶ τῆς χρείας. δίπρῳρoς δ’ ἐγεγόνει καὶ δίπρυµνoς καὶ ἔµβoλα εἶχεν ἐπτά· τoύτων ἓν µὲν ἡγoύµενoν, τὰ δ’ ὑπoστέλλoντα, τινὰ δὲ κατὰ τὰς ἐπωτίδας. ὑπoζώµατα δὲ ἐλάµβανε δώδεκα· ἐξακoσίων δ’ ἦν ἕκαστoν πηχῶν. εὔρυθµoς δ’ ἦν καθ’ ὑπερβoλήν. θαυµαστὸς δ’ ἦν καὶ ὁ ἄλλoς κόσµoς τῆς νεώς· ζῶα µὲν γὰρ εἶχεν oὐκ ἐλάττω δώδεκα πηχῶν κατὰ πρύµναν τε καὶ κατὰ πρῷραν, καὶ πᾶς τόπoς αὐτῆς κηρoγραφίᾳ κατεπεπoίκιλτo, τὸ δ’ ἔγκωπoν ἅπαν µέχρι τῆς τρόπεως κισσίνην φυλλάδα καὶ θύρσoυς εἶχε πέριξ. πoλὺς δ’ ἦν καὶ ὁ τῶν ὅπλων κόσµoς· ἀνεπλήρoυ δὲ τὰ πρoσδεόµενα τῆς νεὼς µέρη. γενoµένης δὲ ἀναπείρας ἐδέξατo ἐρέτας πλείoυς τῶν τετρακισχιλίων, εἰς δὲ τὰς ὑπηρεσίας τετρακoσίoυς· εἰς δὲ τὰ κατάστρωµα ἐπιβάτας τρισχιλίoυς ἀπoδέoντας ἑκατὸν καὶ πεντήκoντα· Athenaeus Deipnosoph. 5.203e-204b (Casson, SSAW p. 103 n. 47).

Ήταν 130 μ. (420 πόδια), 18 μ. (57 πόδια) ευρέως, και 22 μ (72 πόδια) υψηλά στην αρχή της κουπαστής της. Από την κορυφή του sternpost της για τη στάθμη του νερού ήταν 24 μέτρα (79,5 πόδια). Σε σύγκριση με το μήκος του Τιτανικού που ήταν 243 μ. και το μεγαλύτερο πετρελαιοφόρο σήμερα είναι 485 μ. Είχε τέσσερα κουπιά διεύθυνσης 14 μ. (45 πόδια). Είχε 40 κερκίδες για τα κουπιά. Τα κουπιά στο άνω βαθμίδα ήταν σε ύψος 18 μ (57 πόδια). Τα κουπιά μπορούσαν να αντισταθμίζονται με αποτέλεσμα να είναι ευκολότερη στην χρήση και αν το μέγεθός της και μόνο θα εντυπωσιάσει όλους .Το κατάστρωμα θα έκανε έτσι όπως ήταν μια εξαιρετική πλατφόρμα όπλων . Είχε ένα διπλό τόξο στην πλώρη και ένα διπλό στην πρύμνη και πραγματοποίησε επτά κριάρια, των οποίων ο ένας ήταν ο ηγέτης και οι υπόλοιποι της σταδιακής μείωσης του μεγέθους. Είχε 12 υπό-δοκούς 275 μέτρα (900 πόδια). Το πλοίο είναι επανδρωμένο με 400 ναύτες για να χειρίζονται τα ξάρτια και τα πανιά, 4000 κωπηλάτες και 2850 άνδρες στα όπλα , ένα σύνολο 7250 ανδρών. Αυτό το πλοίο ήταν πολύ μεγάλο για να είναι πρακτικό σε χρήση.

Μερικά πράγματα που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για αυτό το πλοίο.
Πρώτον, δεν υπάρχουν δάση που αξίζει να αναφερθούν στην Αίγυπτο. Όλη η ξυλεία έπρεπε να εισάγεται από αλλού, πιθανόν από τον Λίβανο. Αυτό το πλοίο είχε πλήρωμα που ήταν σχεδόν διπλάσιο από αυτό του μεγαλύτερου αεροπλανοφόρο που έχουμε κατασκευάσει σήμερα ποτέ ! .

Ο Αθήναιος περιγράφει άλλα πολύ μεγάλα πλοία και σκάφη της αρχαιότητας. Ένα πλοίο είχε καταπέλτη που σχεδιάστηκε από τον Αρχιμήδη που θα μπορούσε να ρίξει το 55 κιλά πέτρα πάνω από 180 μέτρα (600 πόδια).

Τα πλοία αυτά συνήθως ήταν σε χρήση μόνο για μερικές δεκαετίες. Υπάρχει η υπόθεση, ότι ο Καλιγούλας ο Ρωμαίος αυτοκράτορας μπορεί να τα έχει χρησιμοποιήσει μάλιστα ,το συγκεκριμένο πλοίο με 104 μ. μήκος και 20 μέτρα διάμετρο, για να μεταφέρει μεγάλο οβελίσκο από την Αίγυπτο στη Ρώμη, 250 χρόνια μετά από τότε που το γιγαντιαίο πλοίο χτίστηκε. Μπορεί κατόπιν να έχουν τοποθετηθεί κάπου ως ένα είδος θεάματος και έχουν χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια, για τη μεταφορά από τον Καλιγούλα. Υπάρχει μια ιστορία που υποστηρίζει ότι ένας φάρος χτίστηκε κοντά στη Ρώμη στην Ostia και είχε κτιστεί πάνω από το ναυάγιο ενός τεράστιου πλοίου

Στα μεγαλύτερα αυτά πλοία που κατασκευάστηκαν αργότερα στην Αλεξάνδρεια, το ένα με μήκος περίπου 2 φορές μεγαλύτερο από το Syracusia (το μόνο γιγαντιαία πλοία που επέζησε ήταν τα 2 πλοία του Καλιγούλα Ένα από τα δύο άλλα γιγαντιαία πλοία (Tο ένα ήταν ένα πλωτό παλάτι) του Καλιγούλα αγκυροβολημένα στη λίμνη Nemi.
Οι φορτηγίδες ήταν περίπου 70 μέτρα (200 πόδια) μήκος και 18 m (60 ft) μεγάλη. Και τα δύο πλοία ανασύρθηκαν από τη θάλασσα κατά την περίοδο 1929-1932 μετά από πολλές προσπάθειες στο παρελθόν. Ήταν αυτά που καταστράφηκαν το 1944 από τους Γερμανούς Ναζί.

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

Βιβλιογραφία:

-Χ. Λάζος "Επιστήμη και τεχνολογία στην αρχαία Ελλάδα" Εκδ. Αίολος. 2001
-Περιοδικό "Αρχαία Ελλάδα και Τεχνολογία" Τεύχος 10, 1997, σελ. 23
-Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν Ηλίου. Τόμος ΙΔ. -"Ναυπηγική" Έκδοσις της Εγκυκλοπαιδικής επιθεωρήσεως Ηλίου. Αθήναι.
Ευχαριστήρια στην δημοτική βιβλιοθήκη Καλλιθέας για τη συμβολή της στη συγκέντρωση των στοιχείων.
Lionel Casson, The Ancient Mariners: Seafarers and Sea fighters of the Mediterranean in Ancient Times (2nd ed.), Princeton University Press, 1991
Lionel Casson, Ships and Seamanship in the Ancient World , Princeton, N.J., Princeton University Press, 1971. ISBN: 0691035369
Deborah N. Carlson, Caligula's Floating Palaces Volume 55 Number 3, May/June 2002

Μάρσια Σφακιανού - αρχαιολόγος

ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ