«Μνήμη του κόσμου» τα ερωτήματα των χρησμών της Δωδώνης

Ερωτήματα που ζητούσαν την απάντηση-χρησμό του Μαντείου της Δωδώνης, για θέματα πολιτικά ή θρησκευτικά, οικογενειακά, υγείας, επαγγελματικά, μετακίνησης, ιδιοκτησίας, αναγράφονται στα μολύβδινα ελάσματα, τις μικρές πινακίδες που έφερε στο φως η ανασκαφική έρευνα στο χώρο του Μαντείου της Δωδώνης και αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών για την καθημερινότητα των αρχαίων Ελλήνων.

Το μεγαλύτερο μέρος των μοναδικών αυθεντικών ελασμάτων της Δωδώνης φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Κωνσταντίνος Σουέρεφ, ο οποίος επισημαίνει πως γίνονται οι απαραίτητες διαδικασίες, προκειμένου αυτή η κληρονομιά να ενταχθεί στη λίστα της UNESCO, στη «μνήμη του κόσμου».

Μολύβδινη πινακίδα.-Βρέθηκε στη Δωδώνη, στο μαντείο του Διός. Περί το 525-500 π.Χ.-Έκδ. Δ. Ευαγγελίδης, ΠΑΕ 1931, 89, 1. M. Guarducci, Lʼ Epigrafia Greca dalle origini al tardo impero, Roma 1987, 295-296.

hέρμõν τίνα

κα θεõν ποτθέμ-

ενος γενεά ϝ-

οι γένοιτο ἐκ Κ-

ρεταίας ὀνά- [5]

σιμος πὸτ τᾶι ἐ-

άσσαι;

(Φιλ. μεταγρ.) Ἕρμων τίνα | κα θεῶν ποτθέμ|ενος γενεά | οἱ γένοιτο ἐκ Κ|ρηταίας ὀνά|σιμος πὸτ τᾷ ἐ|άσᾳ;
Ο Έρμων (ερωτά)· ποιόν θεό εάν έχει ως προστάτη θα αποκτήσει από την Κρηταία τέκνο χρήσιμο, εκτός απʼ αυτό που ήδη έχει;
ποτθέμενος = (Αττ.) προσθέμενος. | ἐάσσαι (δοτική) = (Αττ.) οὔσῃ. | ὀνάσιμος = ὀνήσιμος.

Τα ελάσματα των χρησμών, πάνω στα οποία διαβάζονται συνολικά 4.216 επιγραφές, χρονολογούνται με βάση τη γραφή από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. έως τα μέσα του 3ου αι. π.Χ. Είναι συνήθως μικρά τμήματα λίγων εκατοστών από μόλυβδο, τα οποία κατά κανόνα χρησιμοποιήθηκαν πολλές φορές.

Το μέγεθος των γραμμάτων δεν ξεπερνά το 1-1,5 χιλιοστό, ενώ τα ερωτήματα είναι γραμμένα σε ποικίλες αλφαβήτους και διαλέκτους, καθώς στο Μαντείο έφταναν άνθρωποι από πολλές περιοχές, από τις Συρακούσες και τον Τάραντα, τη Βοιωτία, την Αθήνα, την Κόρινθο.

Ο ερωτών ενδιαφέρεται να γίνει κύριος της Κορυδάλλας και των παιδιών της, 4ος αι. π.Χ.

Ο Καλλιστιάδας ρωτά αν θα αποκτήσει παιδιά, τέλος 5ου-αρχές 4ου αι. π.Χ.

Ο Αριστοκράτης ρωτά για τις προοπτικές της εμπορικής δραστηριότητάς του., β' μισό 4ου αι. π.Χ

Ο Εύκλης ρωτά για την ευημερία του οίκου του, α' μισό 5ου αι. π.Χ.

Οι προσκυνητές του Μαντείου έγραφαν στη μία όψη του μολύβδινου ελάσματος και στη συνέχεια το δίπλωναν ή το τύλιγαν, κλείνοντας το ερώτημα στο εσωτερικό του. Ως προς το θέμα τους, τα ερωτήματα διακρίνονται σε δημόσια και ιδιωτικά.
Τα δημόσια ερωτήματα είναι σχετικά λίγα, τίθενται κυρίως από πόλεις και αφορούν συνήθως πολιτικά ή θρησκευτικά ζητήματα.
Τα περισσότερα ιδιωτικά ερωτήματα τίθενται κυρίως από άνδρες, σπανιότερα από γυναίκες ή ζευγάρια, και αφορούν ζητήματα που σε όλες τις εποχές απασχολούν τους ανθρώπους και προκαλούν άγχος, όπως θέματα οικογενειακά, υγείας, επαγγελματικά, μετακίνησης, ιδιοκτησίας.
Για παράδειγμα, στις ερωτήσεις αναφορικά με το γυναικείο φύλο, ο ερωτών ζητά να μάθει εάν θα ωφεληθεί με το γάμο ή εάν θα πάρει την απαιτούμενη προίκα.
Η αποκατάσταση των θυγατέρων ήταν βασικό μέλημα ενός πατέρα. Συχνές είναι και οι ερωτήσεις που ο ενδιαφερόμενος αναρωτιέται εάν θα έχει παιδιά από μία συγκεκριμένη γυναίκα ή σε ποιον θεό θα πρέπει να προσευχηθεί για να αποκτήσει.
Στον κύκλο των επαγγελματικών ενασχολήσεων, περιγράφονται δραστηριότητες, όπως η καλλιέργεια της γης, η αλιεία, η κτηνοτροφία, το εμπόριο, καθώς και η αλλαγή επαγγέλματος.

Μολύβδινο ενεπίγραφο πινάκιον 350-300 π.Χ. Δωδώνη

Μία από τις παλαιότερες ερωτήσεις του Μαντείου, γραμμένη σε κορινθιακό αλφάβητο, που τοποθετείται στο τέλος του 6ου αι. π.Χ., είναι εκείνη που κάνει ο Έρμων. Ερωτά σε ποιον Θεό πρέπει να προσευχηθεί, προκειμένου να αποκτήσει χρήσιμα τέκνα από τη σύζυγό του, Κρηταία.
Σε ένα άλλο μολύβδινο πινάκιο, κατά τους 4ο-3ο αι. π.Χ., οι κάτοικοι της Δωδώνης ρωτούν εάν η βαρυχειμωνιά οφείλεται σε κάποιο παράπτωμα.

Αναπαράσταση Ιεράς Οικίας στα τέλη του 3ου αι. π.Χ.

Μία Χαλκή πινακίδα που χρονολογείται περί το 375 π.Χ. Βρέθηκε στη Δωδώνη, στο μαντείο του Διός και αναφέρει -(K. Karapanos, Dodone et ses ruines, Paris 1878, 80, 21· πίν. 38,1. Syll.3 1165. M. Guarducci, Lʼ Epigrafia Greca dalle origini al tardo impero, Roma 1987, 296-297.)

όψη Α· αριστερά: πὲρ προβα- δεξιά: Κ(λεού)τ(ας) τείας.

όψη Β: ἐρουτᾶι Κλεούτα‹ς› τὸν Δία καὶ τὰν Διώναν αἴ ἐστι αὐτοῖ προβατεύοντι ὄναιον καὶ ὠφέλιμον.

όψη Α· αριστερά: περί εκτροφής προβάτων δεξιά: Κλεώτας
όψη Β: Ερωτά ο Κλεώτας τον Δία και τη Διώνη εάν θα είναι καλό και ωφέλιμο γιʼαυτόν να έχει πρόβατα.
πὲρ = περί. | ἐρουτᾶι = ἐρωτᾷ. | αὐτοῖ = αὐτῶι.

Οι ειδικοί επισημαίνουν πως η αξία των ελασμάτων έγκειται στη μοναδικότητα του αυθεντικού, πρωτογενούς υλικού, το οποίο αποτελεί πολύ σημαντική συμβολή στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, η οποία υποφέρει από την έλλειψη γραπτών πηγών.

Μάλιστα, ο κ. Σουέρεφ δηλώνει: «Πιστεύω ότι έφτασε η ώρα, με την υποστήριξη και της επιστημονικής κοινότητας, να κινηθεί η δέουσα διαδικασία, ώστε να ενταχθεί το σύνολο των ενεπίγραφων χρησμοδοτικών ελασμάτων της Δωδώνης, στην πολιτιστική κληρονομιά της Οικούμενης, στην UNESCO, στη «μνήμη του κόσμου»».

Το Μαντείο της Δωδώνης

Τα πρώτα πινάκια των χρησμών βρέθηκαν από τον Αρτινό αρχαιολόγο και πολιτικό Κωνσταντίνο Καραπάνο την περίοδο 1876-77.
Πολλά από τα ελάσματα που ήρθαν στο φως δημοσιεύτηκαν από τον ίδιο στο Παρίσι, το 1878, στο έργο του με τίτλο Dodone et ses ruines – Η Δωδώνη και τα ερείπιά της.
Ο κύριος όγκος των ελασμάτων, τα οποία σώζονται σήμερα, ήρθε στο φως κατά τις συστηματικές ανασκαφές του Δημήτριου Ευαγγελίδη τα έτη 1929-1935 και 1952-1959, ανασκαφές που μετά το θάνατό του συνεχίστηκαν από τον συνεργάτη του, Σωτήρη Δάκαρη.

Αναπαράσταση της Δωδώνης κατά τον 3ο αιώνα π.Χ.

Το 2006, ο Eric Lhôte δημοσίευσε σημαντικό αριθμό ελασμάτων στο βιβλίο με τίτλο Les lamelles oraculaires de Dodone – Τα ελάσματα των χρησμών στη Δωδώνη. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο Σ. Δάκαρης σχεδίασε την έκδοση του συνόλου των ελασμάτων που βρέθηκαν στις ανασκαφές του Ευαγγελίδη και τις δικές του.

Ο Βουκόλος και η Πολυμνάστη ρωτούν τι θρησκευτικές ενέργειες πρέπει να κάνουν για να αποκτήσουν απογόνους, β' μισό 5ου αι. π.Χ

Η έκδοση κυκλοφόρησε το 2013 από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία σε δύο τόμους υπό τον τίτλο Τα χρηστήρια ελάσματα της Δωδώνης των ανασκαφών Δ. Ευαγγελίδη και περιλαμβάνει τα ελάσματα που αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές των ετών 1929-1932 και 1935. -ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟ /www.archaiologia.gr