ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Γράφει ο Κοσμάς Θεοδωρίδης.
Πριν από αρκετά χρόνια, ασχολήθηκα με το εκπληκτικό corpus των πινακίδων της μυκηναϊκής εποχής, όταν και γράφτηκαν τα πρώτα Ελληνικά. Δυσκολεύομαι να περιγράψω το συναίσθημα που δοκιμάζεις όταν αντιλαμβάνεσαι ότι χρησιμοποιούμε οι Έλληνες ίδιες ή παρόμοιες λέξεις 36-38 αιώνες μετά τα πρώτα γνωστά γραπτά στη γλώσσα μας.
Καρπός εκείνης της εποχής ήταν και μια μελέτη σχετικά με την εφεύρεση του αλφαβήτου, γραμμένη στα Αγγλικά καθώς τότε εργαζόμουν ακόμα στο Imperial College. Σε αντίθεση με τα συχνά επαναλαμβανόμενα περί υιοθετήσεως τροποποιημένης φοινικικής γραφής, η καταγωγή του αλφαβήτου δεν είναι ξεκάθαρη.
Ούτε και ο τρόπος που δημιουργήθηκε, αν ήταν δηλαδή εφεύρεση ή μετεξέλιξη άλλης προγενέστερης γραφής είναι ξεκάθαρος, αν και ασφαλώς υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Στις αρχαίες διηγήσεις πάντως που θεωρούν το αλφάβητο εφεύρεση, δεσπόζει το όνομα του Παλαμήδη που τοποθετείται στα χρόνια του Τρωικού πολέμου. Στη μελέτη μου υποστηρίζω με διάφορες γραμμές επιχειρηματολογίας ότι στην πραγματικότητα το αλφάβητο είναι μια εφεύρεση που συνεχίζει τις Αιγαιακές γραμμικές γραφές με νέα δομή. Η πρωτότυπη μελέτη είναι πολύ μακροσκελής και κατά τόπους τεχνική για να τη μεταφράσω, αλλά μερικά σημεία είναι θαρρώ πολύ εύληπτα και εκ των υστέρων προφανή.
Από τις δέκα διαφορετικές γραμμές αποδείξεων που παρουσίασα στο άρθρο σχετικά με την εφεύρεση του πρώτο-αλφαβήτου, ίσως η πιο απλή να αντιληφθεί κάποιος μη ειδικός είναι η στοίχισή του σύμφωνα με μια απλή αριθμητική διάταξη. Οι περισσότερες ακαδημαϊκές προσεγγίσεις, διαπιστώνουν μια εκτεταμένη ομοιότητα του φοινικικού, αλλά και του ελληνικού αλφαβήτου με ένα από τα συστήματα σφηνοειδούς γραφής της Ουγκαρίτ, σημαντικότατου λιμανιού στη Βόρεια Συρία της εποχής του Χαλκού, ως προς τη σειρά των γραμμάτων.
Έτσι υποστηρίζουν ότι το ουγγαριτικό είναι πρόγονος, ως προς τη σειρά των στοιχείων τουλάχιστον των υπολοίπων. Πράγματι, αν δούμε το Ουγγαριτικό σφηνοειδές αμπτζάντ (ή απλά αλφάβητο χωρίς φωνήεντα), βλέπουμε μια διάταξη 30 συμβόλων.
Ωστόσο, το πρωτοαλφάβητο, είχε 23 στοιχεία και όχι 30 και περιελάμβανε βεβαίως σύμβολα για τους 5 φωνηεντικούς φθόγγους που όπως θα δούμε αντιστοιχούν στις 5 σειρές συλλαβογραμμάτων των ελληνικών γραφών της μυκηναϊκής εποχής.
Η διάταξη των 23 γραμμάτων προκύπτει από την αντιστοίχιση με το φοινικικό και το αρχαίο εβραϊκό που είναι γνωστά, το Ετρουσκικό για το οποίο έχουμε ξεκάθαρα αρχαιολογικά ευρήματα και μάλιστα με τη ακριβή σειρά των συμβόλων, αλλά και από τα αρχαία ελληνικά αλφάβητα, όπως επεβίωσαν στην αρίθμηση – έως τα βυζαντινά χρόνια.
Σε αντίθεση με τα τοπικά αλφάβητα, που είχαν εκτεταμένες προσθήκες, όπως τα γράμματα μετά το ύψιλον Φ, Χ, Ψ κι Ω, αφαιρέσεις και αντικαταστάσεις συμβόλων, στο αρχαίο αλφαβητικό σύστημα αριθμήσεως που επεβίωσε ως τα βυζαντινά χρόνια, πριν αντικατασταθεί από τους αραβικούς αριθμούς, η σειρά των πρώτων 23 στοιχείων διατηρήθηκε σχεδόν ατόφια. Στο σύστημα αυτό, που χρησιμοποιείται ακόμη, αλλά πλέον μόνο για αρίθμηση και χρονολογίες σε εκκλησιαστικά κείμενα, το σχεδόν πλήρες σύνολο (με τη μετάθεση του σαν ή σαμπί στον αριθμό 900) των γραμμάτων του πρωτοαλφαβήτου παρέμεινε σε μια εντυπωσιακά συντηρημένη για το πλήθος των χιλιετιών που μεσολάβησαν σειρά.
Στην εικόνα βλέπουμε την αντιστοίχιση του πρωτοαλφαβήτου με ένα από τα αρχαιότερα αλφαβητάρια που έρχεται από αρχαιολογικές ανασκαφές την Ιταλία, το Ετρουσκικό -που είναι πολύ κοντά στο Λατινικό- και το Ουγγαριτικό. Είναι σαφές ότι δεν είναι εντελώς όμοια στη σειρά, αλλά υπάρχουν 7 τμήματα ομολογίας μεταξύ Ουγγαριτικού, αμπτζάντ και πρωτοαλφαβήτου (i-vii). Φαίνεται ξεκάθαρα λοιπόν ότι ο μυθικός Παλαμήδης που σύμφωνα με κάποιες αρχαίες διηγήσεις πιστώνεται με την εφεύρεση, ή όποιος άλλος εφηύρε το αλφάβητο χρησιμοποίησε σειρά παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιούσε και το Ουγγαριτικό, αλλά με αλλαγές.
Οι αλλαγές αυτές, η αφαίρεση δηλαδή μερικών στοιχείων και η προσθήκη φωνηέντων σε μη τυχαία σειρά, που θα σας είναι ελπίζω προφανείς από την εικόνα, ισχυροποιούν την πεποίθηση μου ότι πρόκειται περί εφευρέσεως που συνεχίζει μάλιστα τις Αιγαιακές γραφές. Η αφαίρεση στοιχείων που αντιστοιχούν σε φθόγγους υπήρχαν στις Χαναανιτικές γλώσσες, αλλά που δεν έχουμε στα Ελληνικά είναι ξεκάθαρη. Επίσης προφανής είναι ένθεση στη σειρά των πέντε βασικών φωνηέντων, η σωστότερα φωνηεντικών φθόγγων, που χρησιμοποιούμε και σήμερα Α, Ε, Ι, Ο, οΥ. Βέβαια, για την εφεύρεση του πρωτοαλφαβήτου, πιο σχετικό και αναμενόμενο ήταν φαντάζομαι ότι αυτά ήταν και τα φωνήεντα που χρησιμοποιεί στις διαφορετικές σειρές των συλλαβογραμμάτων η Γραμμική Β, αλλά και κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον, τα φωνήεντα που χρησιμοποιούσε το Κυπριακό συλλαβάριο ή η Γραμμική Γ, απευθείας απόγονος της Γραμμικής Β.
Δείτε τώρα πώς εντάσσονται τα πέντε φωνήεντα της Γραμμικής Γ στο πρωτοαλφάβητο– σημειώστε ότι στο πρωτοαλφάβητο, όπως και στα πρώιμα ελληνικά, το γράμμα Η ήταν σύμφωνο και απέδιδε τον δασύ ήχο, σαν το λατινικό ή το αγγλικό h.
Το πρώτο βέβαια είναι το γνωστό μας άλφα. Μετρήστε λίγο, μετά από πόσα γράμματα μπαίνει το δεύτερο; Το τρίτο, το τέταρτο και τέλος το πέμπτο; Υπάρχει ή δεν υπάρχει σειρά; Όχι μόνον υπάρχει, αλλά δημιουργεί και μια συγκεκριμένη αρμονική σχέση. Τα σύμφωνα κατανέμονται ανά 3, 4, 5 και 6 μεταξύ των φωνηέντων!.
Προφανώς λοιπόν δεν είναι πιθανό η κατάταξη αυτή να συνέβη τυχαία παρά κάποιος ή κάποιοι να σχεδίασαν αυτή τη δομή. Κανένα αλφάβητο δεν είναι τέλειο και δεν αποδίδει όλους τους ήχους μιας γλώσσας κι έτσι αναρωτήθηκα γιατί αυτός ο μυθικός Παλαμήδης διάλεξε αυτή τη δομή. Νομίζω ότι η αριθμητική διάταξη κρύβει ένα μήνυμα από τη μακρινή εκείνη εποχή του χαλκού, πρωτίστως το γεγονός ότι ήταν μια μελετημένη εφεύρεση σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, από κάποιον ή κάποιους, μια υπογραφή του εφευρέτη αν θέλετε. Η αριθμητική σχέση βεβαίως δείχνει και κάτι άλλο που σας αφήνω να το σκεφτείτε πριν θα σας δώσω τη δική μου εκδοχή. ....Αλλά, αυτό είναι για άλλη συνέχεια της ιστορίας μας.
Φάρμακα λήθης: τα ονόματα του Ελληνικού αλφαβήτου κρύβουν μια λύση του γρίφου
Κοσμάς Θοεδωρίδης.
Η δημοσίευση του προηγούμενου άρθρου, προκάλεσε όπως ήταν αναμενόμενο ποικίλες αντιδράσεις. Καθώς υπήρξαν μερικές οξείες εκφράσεις θέλω να ξανατονίσω ότι η πρωτότυπη μελέτη είναι ήδη δημοσιευμένη στα Αγγλικά και ο καθένας μπορεί να ανατρέξει για λεπτομέρειες. Εκεί καταγράφω πολλαπλά επιχειρήματα, σε δέκα διαφορετικές γραμμές, για την αναίρεση της φοινικικής θεωρίας που θέλει το ελληνικό αλφάβητο να προέρχεται από το φοινικικό. Στη μελέτη περιγράφω ξεκάθαρα γιατί θεωρώ ότι το πρωτοαλφάβητο είναι σύνθεση μορφών από τις Γραμμικές γραφές με μια τροποποιημένη δομή σφηνοειδούς αμπτζαντ που γνωρίζουμε από την Ουγγαρίτ. Καταλαβαίνω ότι η ανταλλαγή και πολύ περισσότερο η αλλαγή απόψεων είναι δύσκολη, αλλά από την άλλη όσες φορές τι νόημα έχει να επαναλαμβάνεται η θεωρία ότι οι Έλληνες πήραν τη γραφή από τους Φοίνικες χωρίς συγκεκριμένα επιχειρήματα και ότι “είναι έτσι γιατί έτσι το είδαμε γραμμένο”; Κι επειδή από όσα καταλαβαίνω, οι περισσότεροι οπαδοί της φοινικικής θεωρίας δεν ξέρουν καν από που προέρχεται, παραθέτω το σχετικό χωρίο του Ηροδότου:
[5.58.1] οἱ δὲ Φοίνικες οὗτοι οἱ σὺν Κάδμῳ ἀπικόμενοι, τῶν ἦσαν οἱ Γεφυραῖοι, ἄλλα τε πολλὰ οἰκήσαντες ταύτην τὴν χώρην ἐσήγαγον διδασκάλια ἐς τοὺς Ἕλληνας καὶ δὴ καὶ γράμματα, οὐκ ἐόντα πρὶν Ἕλλησι ὡς ἐμοὶ δοκέειν, πρῶτα μὲν τοῖσι καὶ ἅπαντες χρέωνται Φοίνικες· μετὰ δὲ χρόνου προβαίνοντος ἅμα τῇ φωνῇ μετέβαλον καὶ τὸν ῥυθμὸν τῶν γραμμάτων.
Τι μας λέει λοιπόν; Ότι οι Φοίνικες που ήρθαν με τον Κάδμο έφεραν τα γράμματα που πριν νομίζει ότι ήταν άγνωστα στους Έλληνες. Δε θα επεκταθώ στο τι εννοεί με τον όρο “Φοίνικες” ή γράμματα και όλη την ερμηνεία του χωρίου που παλαιότερα εκλαμβανόταν ως τεκμήριο ότι η γραφή ήρθε στην Ελλάδα από τη Φοινίκη. Θα πω όμως ότι αυτή η άποψη δεν είναι η μοναδική στην αρχαία γραμματεία για την καταγωγή του αλφαβήτου, κάθε άλλο.
Η δέσμη επιχειρημάτων που αφορά στην αρχαία γραμματεία και αμφισβητεί την φοινικική θεωρία είναι χωριστό κεφάλαιο που χρήζει χωριστής συζητήσεως. Μία από τις άλλες παραδόσεις, που αντιτίθεται στην κοινή ερμηνεία της διήγησης του Ηροδότου και την κυρίαρχη σήμερα φοινικική θεωρία, διασώζεται πολύ όμορφα στον Διόδωρο τον Σικελιώτη:
[5,74] Ταῖς δὲ Μούσαις δοθῆναι παρὰ τοῦ πατρὸς τὴν τῶν γραμμάτων εὕρεσιν καὶ τὴν τῶν ἐπῶν σύνθεσιν τὴν προσαγορευομένην ποιητικήν. πρὸς δὲ τοὺς λέγοντας, ὅτι Σύροι μὲν εὑρεταὶ τῶν γραμμάτων εἰσί, παρὰ δὲ τούτων Φοίνικες μαθόντες τοῖς Ἕλλησι παραδεδώκασιν, οὗτοι δ´ εἰσὶν οἱ μετὰ Κάδμου πλεύσαντες εἰς τὴν Εὐρώπην, καὶ διὰ τοῦτο τοὺς Ἕλληνας τὰ γράμματα Φοινίκεια προσαγορεύειν, φασὶ τοὺς Φοίνικας οὐκ ἐξ ἀρχῆς εὑρεῖν, ἀλλὰ τοὺς τύπους τῶν γραμμάτων μεταθεῖναι μόνον, καὶ τῇ τε γραφῇ ταύτῃ τοὺς πλείστους τῶν ἀνθρώπων χρήσασθαι καὶ διὰ τοῦτο τυχεῖν τῆς προειρημένης προσηγορίας.
Με λίγα λόγια, σε κάποιους που λένε ότι οι Σύροι ανακάλυψαν τα γράμματα και οι Φοίνικες τα έφεραν στην Ελλάδα, άλλοι απαντάνε ότι δεν τα βρήκαν εξ αρχής, αλλά άλλαξαν μόνο τους τύπους των γραμμάτων κι επειδή αυτή η τροποποιημένη γραφή επεκράτησε, για αυτό τα λένε φοινικικά. Εν ολίγοις, ήδη από τα αρχαία χρόνια υπήρχαν πολλαπλές εκδοχές για την καταγωγή του αλφαβήτου και όπως διαβάζετε, ήταν κοινή πεποίθηση ότι τα “φοινίκεια γράμματα” ήταν απλώς αποτέλεσμα τροποποιημένων μορφών και οργανώσεως – της ήδη υπάρχουσας στον Ελλαδικό χώρο γραφής προφανώς. Το συμπέρασμα εν ολίγοις στο οποίο κατέληξα χωρίς να γνωρίζω το συγκεκριμένο κείμενο του Διόδωρου και στο οποίο ελπίζω να καταλήξετε και εσείς.
Αν και το δικό μου ταξίδι ξεκίνησε από αλλού και μόνο αφού έκανα τις συγκριτικές, μορφολογικές και συστηματικές μελέτες έψαξα την αρχαία γραμματεία, διαπιστώνω ότι οι περιγραφές ήταν πάντοτε εκεί στους αρχαίους συγγραφείς. Τώρα το γιατί επιλέγεται το απαξιωμένο από την αρχαιολογική σκαπάνη παραμύθι της συγκεκριμένης ερμηνείας του Ηροδότου και αποσιωπώνται τόσα άλλα στοιχεία, ένας Θεός το ξέρει. Σε κάθε περίπτωση, ας μείνω -και επιμείνω-στο γεγονός ότι εκτός από τη φοινικική θεωρία, υπάρχει και άλλη άποψη που δε στηρίζεται απλώς στις αντικρουόμενες φιλολογικές πηγές, αλλά σε αναλύσεις που έρχονται από τις θετικές επιστήμες τις οποίες και παρουσιάζω.
Το θέμα είναι, μπορείτε να δείτε τα επιχειρήματα υπέρ της εναλλακτικής στη φοινικική θεωρία;
Δανείζομαι συχνά το όνομα του μυθικού υιού του Ναυπλίου, του Παλαμήδους, για να προσωποποιήσω το γεγονός της εφευρέσεως του αλφαβήτου – αν και προφανώς δεν μπορώ να γνωρίζω ποιός ή ποιοί το εφηύραν. Ψάχνοντας στην αρχαία γραμματεία βρίσκουμε κάτι μοιάζει με περιγραφή του προβλήματος του τι ακριβώς έκανε ο Παλαμήδης. Στη χαμένη τραγωδία του Ευριπίδου, Παλαμήδης ένα σωζόμενο απόσπασμα όπου μιλάει ο ήρωας, τα λέει όλα:
τὰ τῆς γε λήθης φάρμακ᾿ ὀρθώσας μόνος,
ἄφωνα καὶ φωνήεντα (ΣΣ. και φωνοῦντα), συλλαβὰς τε θείς,
ἐξηῦρον ἀνθρώποισι γράμματ᾿ εἰδέναι,
ὥστ᾿ οὐ παρόντα ποντίας ὑπὲρ πλακὸς
τἀκεῖ κατ᾿ οἴκους πάντ᾿ ἐπίστασθαι καλῶς,
παισίν τε τὸν θνῄσκοντα χρημάτων μέτρον
γράψαντα λείπειν, τὸν λαβόντα δ᾿ εἰδέναι
ἃ δ᾿εἰς ἔριν πίπτουσιν ἀνθρώποις κακά,
δέλτος διαιρεῖ, κοὐκ ἐᾷ ψευδῆ λέγειν
Βάζει λοιπόν ο ποιητής τον Παλαμήδη να λέει πως μόνος όρθωσε, έβαλε σε τάξη, τα φάρμακα για τη λήθη, τα γράμματα, χωρίζοντας φωνήεντα και σύμφωνα ώστε να γράφουμε πλέον συλλαβές με αυτά-κι όχι συλλαβογράμματα θα συμπληρώσω. Είναι σαν να περιγράφει το μισό γρίφο της εφευρέσεως του αλφαβήτου δηλαδή. Κι επειδή πράγματι το αλφάβητο, η γραφή, είναι το φάρμακο της λήθης, η αλήθεια ελπίζω ότι θα λάμψει. Ή για να παραφράσω τον υπέροχο, παρά την τραγική ειρωνεία του για τη μοίρα του Παλαμήδους, τελευταίο στίχο, αν βρεις πως διαιρείται η δέλτος των γραμμάτων, το αλφαβητάρι, δε αφήνει να πεις ψέματα, οὐκ ἐᾷ ψευδῆ λέγειν.
Σε αυτό το άρθρο λοιπόν θα συνεχίσω με την επόμενη από τις δέκα δέσμες επιχειρημάτων της αρχικής μου μελέτης, τα ονομαστικά των γραμμάτων μας και πώς συνδέονται με τις αιγαιακές γραφές της εποχής του χαλκού. Για όσους δεν μπορούν, για οποιοδήποτε λόγο, να ακολουθήσουν η να συμφωνήσουν με την επιχειρηματολογία, προτείνω να συμφωνήσουμε απλώς ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για την καταγωγή του αλφαβήτου και όχι μόνον πλέον η φοινικική θεωρία.
Είναι οι ονομασίες των γραμμάτων συνέχεια των αξιών τους στη Γραμμική Β;
Συνειδητοποίησα πολύ νωρίς μελετώντας την καταγωγή του αλφαβήτου, ότι είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αλλάξεις τις παραδεδεγμένες απόψεις. Αυτό βέβαια δεν αφορά μόνο στη συγκεκριμένη ιστορία, είναι γενικό χαρακτηριστικό των “παραδειγμάτων” με την έννοια του Kuhn, πολύ περισσότερο αν μιλάμε για τις λεγόμενες ανθρωπιστικές επιστήμες, όπου η γνώση είναι σε μεγάλο βαθμό απλώς οργανωμένη γνώμη.
Ευτυχώς ο μυθικός Παλαμήδης ή όποιος άλλος εφηύρε το αλφάβητο μας άφησε πολλά στοιχεία για να μπορέσουμε να λύσουμε το αίνιγμα. Στοιχεία που για μας τους Έλληνες, τουλάχιστον μιας κάποιας ηλικίας, είναι πολύ εύκολο να τα διαβάσουμε. Κι αυτό διότι χάρη στην επιμονή και πίστη χιλιάδων λογάδων του Γένους, αλλά και ιερέων που μετέδωσαν την γνώση που παρέλαβαν χωρίς να προσπαθήσουν να την αντικαταστήσουν, έφτασαν ως τις μέρες μας.
Αναφέρομαι βεβαίως στην γνώση στην πιο στοιχειώδη μορφή της, το αλφάβητο και μάλιστα τα ονόματα των γραμμάτων. Ακούω ότι σήμερα πλέον, χάριν της προόδου και της απλοποιήσεως τα παιδιά μαθαίνουν τα γράμματα με ονόματα α, βου, γου δου κλπ, ίσως γιατί και οι ίδιοι οι σημερινοί δάσκαλοι καλά καλά να μην τα ξέρουν – για μερικούς μάλιστα είμαι βέβαιος. Ωστόσο στη γενιά μου ακόμα μαθαίναμε τα αρχαία ονόματα.
Και σε αυτά τα αρχαία ονόματα κρύβεται ένα από τα κλειδιά για τη λύση του γρίφου και την επιβεβαίωση της πεποιθήσεως ότι το αλφάβητο αποτελεί συνέχεια των Γραμμικών γραφών.
Καθώς μελετούσα το ζήτημα της καταγωγής του αλφαβήτου, προφανώς εξέτασα την απίθανη πλέον στα μάτια μου φοινικική θεωρία. Σε αυτήν κάθε γράμμα συνδέεται με μια φοινικική λέξη, αλλά η σύνδεση αυτή είναι κατά την άποψή μου προβληματική.
Το άλφα συνδέεται με το άλεφ – κεφαλή βοος το βήτα με τη λέξη για το σπίτι, το γάμμα με τη λέξη για την καμήλα κοκ.
Το άλφα μοιάζει πράγματι με κεφαλή βοδιού, αλλά με τι είδους σπίτι μοιάζει το βήτα και με ποια καμήλα το γάμμα; Ήταν και είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που προέρχεται από τις “σκληρές” επιστήμες όπως εγώ να υπάρχει εσωτερική και μετρήσιμη συνέπεια στην επιχειρηματολογία.
Κατέληξα ότι τέτοιες συνδέσεις είναι στην καλύτερη περίπτωση λογοτεχνικής αξίας, αφού αντιστοίχως θα μπορούσα να γράψω κι εγώ “αλφή wέτους γέμει δέλτους” (για το Άλφα, Βήτα, Γέμμα, Δέλτα), δηλαδή κάτι σαν “η παραγωγή της χρονιάς γεμίζει (ή συνδέει) τα βιβλία”. Τα γέμιζε προφανώς, όπως ξέρουμε από τα ανακτορικά αρχεία, αλλά δε θα μπορούσα σοβαρά υποστηρίξω μια τέτοια ad hoc ((αντ χοκ) είναι λατινική φράση που σημαίνει επί τούτω. ) διανοητική κατασκευή χωρίς να ζητήσω ένα άλμα πίστεως. Αντιστοίχως με προβληματίζουν οι συνδέσεις που επιχειρεί η φοινικική θεωρία.
Προφανώς κάτι άλλο υπήρχε και αν υπάρχει θα πρέπει να είναι αρκετά προφανές σε κάποιον που θέλει να δει μόνος του και όχι απλώς να πιστέψει. Παρατήρησα λοιπόν, ότι τα ονόματα των συμβόλων, όπως έφτασαν ως τις μέρες μας, αλλά ακόμα περισσότερο όπως ήταν γνωστά στην αρχαία γραμματεία, χωρίς τις μικρές αλλαγές που μεσολάβησαν συνδέονται εντυπωσιακά με τα συλλαβογράμματα των αιγαιακών γραφών από τα οποία προτείνω στην πρωτότυπη μελέτη ότι κατάγονται τα διάφορα γράμματα.
Αν δούμε λοιπόν την εικόνα που παρουσιάζει τα διάφορα σύμβολα, τα ονόματα ή τις τιμές τους, η σύνδεση ονομάτων, τιμών των συγγενικών συλλαβογραμμάτων και μορφών συμβόλων είναι ελπίζω εμφανής.
Τα ονόματα των γραμμάτων, είτε στο ελληνικό πρωτοαλφάβητο, είτε στο φοινικικό, όπως τα γνωρίζουμε από τα Εβραϊκά διότι η φοινικική δε σώζεται, εμπεριέχουν τις συλλαβικές τιμές κατά Ventris των συλλαβογραμμάτων της Γραμμικής Β με τα οποία έχω προτείνει ότι συνδέονται.
Αυτό είναι πολύ προφανές σε κάποια γράμματα όπως λχ το γέμμα (γάμμα) που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα ye, το δέλτα που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα de, το λάμδα που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα la, το μυ που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα mu, to νυ που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα nu κοκ, ως το ταύ που βέβαια προφανώς συνδέεται με το ta (da) και το ύψιλον που ελάχιστα διαφέρει από τα γραμμικά Υ.
Για μερικά άλλα σύμβολα όπου συνυπάρχουν διαφορετικές μορφές στα κλασσικά αλφάβητα δίνω περισσότερες εξηγήσεις μέσω περιγραφής μορφολογικών μετατροπών D’Arcy- Thompson και συγκρίσεων με τις επιγραφικές ανακαλύψεις στην πρωτότυπη μελέτη. Σε κάθε περίπτωση όμως για όποιον μιλάει ελληνικά και γνωρίζει τα διαχρονικά ονόματά των γραμμάτων, η σύνδεση είναι ελπίζω ξεκάθαρη δια γυμνού οφθαλμού και χωρίς καταφυγή σε άλματα πίστεως. Δείτε την εικόνα και συγκρίνετε τα ονόματα των γραμμάτων με τις μορφές των Γραμμικών μορφών. Βλέπετε ή όχι ομοιότητες;
Υπόμνημα Εικόνας
Σύγκριση συμβόλων από διάφορες μεσογειακές γραφές. Στις Γραμμικές Β (κυρίως Ελλάδα) και Γ (Κυπριακή) δίνοται οι γνωστές τιμές των συλλαβογραμμάτων, στο πρωτοαλφάβητο τα ονόματα των γραμμάτων όπως σώζονται στην αρχαία Ελληνική γραμματεία και στο φοινικικό τα ονοματα των γραμμάτων όπως σώζονται στην κλασσική Εβραϊκή. Υπογραμμισμένα στα ονόματα του αλφαβήτου είναι τα τμήματα που αντιστοιχούν στην τιμή του αντιστοίχου συλλαβογράμματος, αποκαλύπτοντας τη συνέχεια της γραφής στον Αιγαιακό χώρο. Στις δυο τελευταίες στήλες δίνονται τα αντίστοιχα με το 23-γράμματο πρωτοαλφάβητο τμήματα του συγχρόνου Ελληνικού και Λατινικού, χωρίς τα γράμματα που προσετέθησαν.
Σημειώνω επίσης άλλη μια παρατήρηση που στηρίζει την άποψη που διατυπώνεται από τον Διόδωρο για αλληλεπίδραση με την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου: τα φωνήεντα του πρωτοαλφαβήτου αν και είναι τα ίδια Α,Ε,Ι,Ο,U, μοιάζουν μεν με τα σύμβολα της Γραμμικής Β από τον σημερινό Ελλαδικό χώρο, αλλά περισσότερο με αυτά της κυπριακής παραλλαγής του, της Γραμμικής Γ. Έτσι το άλφα μας αντιστοιχεί μεν στο σύμβολο με τιμή Α της Γραμμικής Γ, αλλά στο σύμβολο με τιμή Ε της Γραμμικής Β, κάτι που βέβαια συναντάμε και αργότερα στην κλασική περίοδο μεταξύ διαλέκτων.
Γενικά η Κύπρος και η γραφή της είναι κομβικής σημασίας για να δει κανείς την πλήρη εικόνα, καθώς εκεί ήδη συναντάμε αλλαγές που έχουν γίνει από τη Γραμμική Β προς το αλφάβητο. Αποτελεί δηλαδή η Κύπρος αυτό που λέμε στη Βιολογία ενδιάμεσες μορφές των ειδών. Για να επιστέψω στο μύθο του αδικημένου Παλαμήδους, γνωρίζουμε ότι και ο ίδιος είχε ταξιδέψει στην Κύπρο, τουλάχιστον μια φορά, για να πείσει τον μυθικό βασιλέα και ιερέα Κινύρα να εκστρατεύσει κατά της Τροίας. Σε μια άλλη ενδιαφέρουσα σύμπτωση μάλιστα, ο μύθος του Παλαμήδους συντηρήθηκε κυρίως στα χαμένα σήμερα Κύπρια Έπη.
Σε κάθε περίπτωση η Κύπρος είναι κομβική στη μελέτη του πρωτοαλφαβήτου και οι μορφές κάποιων γραμμάτων ακολουθούν τον Κυπριακό μάλλον τύπο, σαν να έχει γίνει στοχευμένη προσπάθεια συνθέσεως. Αυτό ενισχύει ακόμα περισσότερο την άποψη ότι το πρωτοαλφάβητο ήταν προϊόν συνθέσεως μορφών συμβόλων από τις Αιγαιακές γραφές με μια τροποποίηση της δομής που είχε το Ουγγαριτικό αμπτζάντ (ή συγγενής του), από κάποιον ή κάποιους που ήταν γνώστης και Ελληνικής και Σημιτικής γλώσσας και βέβαια των αντίστοιχων γραφών. Έτσι, το πρωτοαλφάβητο των 23 στοιχείων συνέχιζε τις Αιγαιακές μορφές και ήταν δομημένο με συγκεκριμένη διαίρεση των συμφώνων γύρω από τα φωνήεντα τους, που όπως λέει ο ποιητής βρήκε ο Παλαμήδης για να μπορούμε να γράφουμε συλλαβές. Και αν και προφανώς συγγενικό, δεν ήταν θυγατρικό του φοινικικού.
Αυτή λοιπόν ήταν μια ακόμα γραμμή επιχειρηματολογίας, για τη σύνδεση του αλφαβήτου με τις μυκηναϊκές συλλαβικές γραφές των οποίων ελπίζω είναι προφανές γιατί το θεωρώ συνέχεια.
ΠΗΓΗ ://meaculpa.gr/
