Ιουλίου Πολυδεύκη: «Ονομαστικόν»

Το μόνο βιβλίο του Ιουλίου Πολυδεύκη που σώθηκε, σε συνεπτυγμένη μορφή, είναι το «Ονομαστικόν», ένα είδος λεξικού, που αποτελείται από δέκα βιβλία

Iulii Pollucis Onomastiκon Από τις 1198 σελίδες οι πρώτες 115 σελίδες είναι εισαγωγικοί λόγοι συγγραφέων στα λατινικά

Το Ονομαστικόν είναι ονομαστικό λεξικό και θησαυρός λέξεων της ελληνικής γλώσσας -αττική διάλεκτος μέσω αττικισμού και είδος εγκυκλοπαίδειας, το οποίο δημιουργήθηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. από τον Ιούλιο Πολυδεύκη. Είναι το μόνο έργο που διασώζεται από τον συγγραφέα, αποτελείται από 10 τόμους, και εκδόθηκε πριν το 177.

Το έργο προοριζόταν για χρήση από μαθητές για την εμπλούτιση του λεξιλογίου τους. Εντός του κάθε τόμου περιλαμβάνεται μια διαφορετική πραγματεία, η οποία περιέχει τις πιο σημαντικές λέξεις σχετικά με την περιγραφή του κάθε θέματος, με σύντομες αποδόσεις των εννοιών των λέξεων, οι οποίες συνοδεύονται επίσης και με ιστορικά παραδείγματα χρήσης τους μέσω αποφθεγμάτων αρχαίων συγγραφέων. Τα περιεχόμενα δεν είναι ταξινομημένα αλφαβητικά, αλλά θεματολογικά. Στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου γίνεται μια ευρεία εισαγωγή σε μια πλειάδα θεμάτων (Ἐν τοὐτω τῷ αἴ τὲ θεῶν καὶ δαιμόνων ὀνομασίαι, καὶ τῶν περί αὐτοὺς τιμῶν, καὶ τόπων, καὶ χωρῶν, καὶ τῶν περὶ τοὺς νεὼς καὶ τὰ ἔδη τεχνιτῶν, καὶ θεραπευτῶν), και κατόπιν στα υπόλοιπα κεφάλαια τα θέματα γίνονται πιο συγκεκριμένα και αφορούν νομική, μουσική, θέατρο, και πολλά άλλα γνωστικά πεδία.

Το σύγγραμμα είναι ιδιαίτερα πολύτιμο καθώς ως πηγές χρησιμοποίησε προγενέστερα του γραπτά τα οποία δεν διασώζονται πλέον, έτσι για πολλά θέματα αποτελεί την μοναδική πηγή σε ότι αφορά την γνώση σχετικά με τον αρχαίο κόσμο, καθώς και παραθέτει πολλά αποσπάσματα συγγραφέων που δεν βρίσκονται σε άλλα κείμενα.Σημαντική πηγή του θεωρείται πως υπήρξε ο Πάμφιλος ο Αλεξανδρινός (1ος αιώνας).

Ο Ιούλιος Πολυδεύκης υπήρξε Έλληνας ρήτορας, σοφιστής, φιλόσοφος, λεξικογράφος και γραμματικός που άκμασε περί το 180 μ.Χ.. Γεννήθηκε στην Ναύκρατη της Αιγύπτου. Διδάχτηκε από τον πατέρα του, Κρατίκιο, και μετέπειτα από τον Σοφιστή Αδριανό, σπουδάζοντας ρητορική στην Αθήνα

Τα περιεχόμενα του έργου διασώζονται κυρίως μέσω της χειρόγραφης επιτομής του 10ου αιώνα η οποία συντάχθηκε από τον Αρέθα, σημαντικό βυζαντινό λόγιο και επίσκοπο Καισαρείας.

Οι πρώτες έντυπες εκδόσεις του έργου περιείχαν μόνο το ελληνικό κείμενο χωρίς απόδοση στα λατινικά, και έγιναν από τους Άλδο Μανούτιο (Βενετία, 1502), B. Junta (Φλωρεντία, 1520), και S. Grynaeus (Βασιλεία, 1536). Το 1608 κυκλοφόρησε στην Φρανκφούρτη το έργο με λατινική μετάφραση και με διορθώσεις του περιεχομένου από τα χειρόγραφα (Wolfgang Seber) με την λατινική μετάφραση να βασίζεται σε αυτήν που είχε κάνει ο Walther στην Βασιλεία το 1541. Αξιοσημείωτη έκδοση είναι επίσης αυτή του 1706 στο Άμστερνταμ από τους J. H. Lederlin και Tib. Hemstershuis με μεγάλο αριθμό σημειώσεων και σχολίων. Κατά τον 19ο αιώνα, εκδόθηκε επίσης από τον Ιμμάνουελ Μπέκερ με μόνο το ελληνικό κείμενο.

Σημαντική έκδοση του «Ονομαστικόν» είναι επίσης αυτή του Βίλχελμ Ντίντορφ (Wilhelm Dindorf) (Guilielmus Dindorfius), Libraria Kuehniana, Lipsiae (Λειψία), 1824, με εκτεταμένο ευρετήριο και σημειώσεις:

... by ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ