Συγκολλημένα και συμπληρωμένα τμήματα πλάκας από το θωράκιο του ναού της Αθηνάς Νίκης. Ο τόπος και ο χρόνος ανεύρεσής τους δεν είναι γνωστός και η πρώτη αναφορά σε αυτά γίνεται το έτος 1842. Κάποια επιπλέον θραύσματα έχουν χαθεί μετά από διάλυση και ανασύσταση της μορφής τον 19ο αι., ωστόσο είναι γνωστά από γύψινα αντίγραφα στο Μουσείο της Ακρόπολης και στο Μουσείο του Βερολίνου.
Εργαστήριο του Αγοράκριτου
Κλασική εποχή
Γύρω στο 410 π.Χ.
Μάρμαρο Πεντέλης
Απεικονίζεται όρθια Νίκη, μέχρι το μέσο περίπου των μηρών, με απλωμένες φτερούγες. Φορά ζωσμένο πέπλο, που συγκρατιόταν στους ώμους με μεταλλικές πόρπες, και από πάνω λεπτό ιμάτιο. Το κεφάλι περιβάλλεται από ταινία, της οποίας τα ελεύθερα άκρα πέφτουν στους ώμους. Με το αριστερό, χαμένο σήμερα, χέρι κρατούσε κνημίδα. Πιθανόν ετοιμαζόταν να αναρτήσει τα όπλα σε κάποιο τρόπαιο ή παρακολουθούσε την τέλεση θυσίας. Η ακριβής θέση της στο θωράκιο παραμένει αδιευκρίνιστη.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Πλάκα νοτιοδυτικής γωνίας. Αθηνά και Νίκη
Εργαστήριο του Αγοράκριτου
Κλασική εποχή
Γύρω στο 410 π.Χ.
Μάρμαρο Πεντέλης
Τμήματα γωνιαίας πλάκας του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης, με ανάγλυφη παράσταση στη δυτική και τη νότια πλευρά. Βρέθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και θέσεις, κυρίως πάνω στην Ακρόπολη, συγκολλήθηκαν και συμπληρώθηκαν.
Στο αριστερό τμήμα, που ανήκει στη νότια πλευρά του θωρακίου, απεικονίζεται η Αθηνά καθιστή σε βράχο, πάνω στον οποίο στηρίζεται και η ασπίδα της. Φορά μακρύ χιτώνα και από πάνω ιμάτιο. Με μία κομψή κίνηση ανασηκώνει το δεξί χέρι, το στηρίζει στην ασπίδα και με τα δάχτυλα τραβά προς τα πάνω την άκρη του ιματίου της. Στην άλλη όψη του ίδιου τμήματος, που ανήκει στη δυτική πλευρά του θωρακίου, διατηρείται τμήμα της αριστερής φτερούγας μιας Νίκης και η παρυφή του ενδύματός της.
Στο δεξί τμήμα της πλάκας απεικονίζεται φτερωτή Νίκη, ντυμένη με λεπτό χιτώνα και ιμάτιο, που απλώνει τα χέρια στολίζοντας κάποιο, χαμένο σήμερα, τρόπαιο. Από τις φτερούγες της σώζεται μόνο μία καθώς και δύο προεξοχές που βοηθούσαν στη στήριξη της άλλης. Μια τρίτη προεξοχή είναι ότι έχει απομείνει από την απόσπαση του κεφαλιού από το ανάγλυφο.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Δυτική πλάκα. Νίκη
Τρία συγκολλημένα θραύσματα πλάκας που αποδίδεται στη δυτική πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Το μεγαλύτερο βρέθηκε στα Προπύλαια κατά τις ανασκαφές του 1835-1836. Ένα μικρό θραύσμα από τον δεξιό μηρό της μορφής εντοπίστηκε μέσα στον ναό της Αθηνάς Νίκης και συγκολλήθηκε με τον κορμό της το 1867. Το τρίτο θραύσμα, ο αριστερός μηρός, βρέθηκε το 1953 στη βορειοανατολική πλαγιά του Αρείου Πάγου.
Παριστάνεται Νίκη που στρέφεται προς τα αριστερά. Το λυγισμένο αριστερό της χέρι ακουμπά στον γοφό και εν μέρει σε ένα στήριγμα, πιθανότατα βράχο, που καλύπτεται από τις πτυχές του ρούχου της. Φορά χιτώνα με κοντά μανίκια, τις πτυχές του οποίου στις μασχάλες συγκρατεί κορδόνι. Από πάνω φορά ιμάτιο που τυλίγεται γύρω από τη μέση της.
Ορισμένοι μελετητές βλέπουν στη στάση της Νίκης ομοιότητες με το άγαλμα της περίφημης «Αφροδίτης εν Κήποις» του Αλκαμένη και υποθέτουν κάποια σύνδεση της φτερωτής θεότητας με το ιερό της Αφροδίτης Πανδήμου, που βρισκόταν αμέσως κάτω από το ιερό της.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Νότια πλάκα. Η «Σανδαλίζουσα»
Δεξί τμήμα πλάκας που αποδίδεται στη νότια πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Βρέθηκε το 1835 κοντά στον ναό.
Παριστάνει μία φτερωτή Νίκη που τακτοποιεί το σανδάλι της ή το λύνει για να πατήσει, με γυμνά πόδια, τον ιερό χώρο του ναού της Αθηνάς. Από την κίνηση αυτή, δόθηκε στη Νίκη η συμβατική ονομασία «Σανδαλίζουσα». Ο διάφανος χιτώνας της, που κολλά στο σώμα σαν να είναι βρεγμένος, γλιστρά αφήνοντας τον δεξί της ώμο γυμνό. Από πάνω το ιμάτιο τυλίγει το κάτω μέρος του σώματός της και σχηματίζει μεγάλες πτυχές. Τα διπλωμένα φτερά πλαισιώνουν το χαμένο σήμερα πρόσωπο της νεαρής μορφής.
Ορισμένοι μελετητές βλέπουν στη συγκεκριμένη Νίκη ομοιότητες με απεικονίσεις της Αφροδίτης και θεωρούν ότι η παρουσία της στη νότια πλευρά του θωρακίου αποτελεί υπαινιγμό για το ιερό της Αφροδίτης Πανδήμου, που βρισκόταν κάτω από το ιερό της Αθηνάς Νίκης.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Ανατολική πλάκα Ι. Νίκη
Δημιουργός Καλλιτέχνης «Α»
Κλασική εποχή
Γύρω στο 410 π.Χ
Αριστερό τμήμα πλάκας που αποδίδεται στην ανατολική πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης, ίσως στη βορειοανατολική γωνία του. Βρέθηκε το 1880 κατά τις ανασκαφές στο ιερό της θεάς, με την ανάγλυφη επιφάνεια προς τα κάτω, όπως ακριβώς είχε πέσει από τη θέση της.
Παριστάνει Νίκη, ίσως ξυπόλυτη, που ανεβαίνει γοργά μια σκάλα. Φορά μακρύ χιτώνα με μανίκια και λεπτό ιμάτιο. Έχει το δεξί χέρι προτεταμένο και, όπως δείχνει η οπή στο σημείο αυτό, θα κρατούσε κάποιο αντικείμενο, πιθανόν θυμιατήριο. Τα σκαλοπάτια υπαινίσσονται τη μικρή κλίμακα ανόδου στο ιερό, δίνοντας την εντύπωση ότι η Νίκη συνόδευε νοερά τον επισκέπτη της αρχαιότητας στην ανάβασή του σε αυτό.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Βόρεια πλάκα IV. Νίκες
Δημιουργός Καλλιτέχνης «Α» και «Β»
Κλασική εποχή Γύρω στο 410 π.Χ. Καλλιτέχνης «Α» και Καλλιτέχνης «Β» ονομάζονται συμβατικά δύο γλύπτες που δραστηριοποιήθηκαν στην Αθήνα το β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. Θεωρείται ότι εργάστηκαν υπό την εποπτεία του Αγοράκριτου στον γλυπτό διάκοσμο του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη.
Πλάκα που αποδίδεται στη βόρεια πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Βρέθηκε το 1835 στην Ακρόπολη, εντοιχισμένη στον οθωμανικό προμαχώνα.
Παριστάνει δύο φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρο σε θυσία. Καθώς το ζώο αντιστέκεται η Νίκη στα αριστερά προσπαθεί να το συγκρατήσει με τη βοήθεια σχοινιού, άλλοτε ζωγραφιστού, που θα ήταν περασμένο στα κέρατα του. Στην προσπάθειά της λυγίζει τη μέση και απλώνει εμπρός το αριστερό της πόδι, που φορά σανδάλι, σ' έναν χαμηλό βράχο που χρησιμοποιεί ως αντιστήριγμα. Φοράει μακρύ χιτώνα, τον όποιο συγκρατεί ζώνη με άλλοτε μεταλλική πόρπη, και ιμάτιο. Η δεύτερη Νίκη κινείται ζωηρά προς τα δεξιά. Φοράει πέπλο, που τον συγκρατεί ζώνη με μεταλλική επίσης πόρπη, ιμάτιο και σανδάλια.
Η μορφή της αριστερής Νίκης αποδίδεται στον συμβατικά ονομαζόμενο καλλιτέχνη «Α», ενώ η μορφή της δεξιάς στον καλλιτέχνη «Β».
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Πλάκα νοτιοδυτικής γωνίας. Νίκες
Καλλιτέχνης «Α» ή Αγοράκριτος
Γωνιαία πλάκα του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης, με ανάγλυφη παράσταση στις δύο όψεις. Αποδίδεται στη νοτιοδυτική γωνία του θωρακίου, αμέσως πάνω από τη μικρή κλίμακα ανόδου προς το ιερό της θεάς. Βρέθηκε το 1877 σε τρία θραύσματα, κατά τις ανασκαφές στη νοτιοδυτική πλαγιά της Ακρόπολης.
Στη μία όψη απεικονίζεται Νίκη που βαδίζει αργά προς τα αριστερά και σηκώνει το δεξί χέρι προς ένα ψηλό, αδιάγνωστο αντικείμενο, ίσως θυμιατήριο ή ξόανο, τοποθετημένο σε χαμηλή βάση. Η έντονη φθορά στα αριστερά οφείλεται στο γεγονός ότι το τμήμα αυτό, σε μεταγενέστερα χρόνια, χρησιμοποιήθηκε ως σκαλοπάτι ή δάπεδο.
Στην άλλη όψη μία Νίκη κινείται γοργά προς τα αριστερά προβάλλοντας το δεξί της πόδι. Φορά μακρύ πέπλο και ιμάτιο που ανεμίζει πίσω της. Η συγκεκριμένη πλάκα αποδίδεται συνήθως στον συμβατικά ονομαζόμενο καλλιτέχνη «Α». Σύμφωνα με άλλη άποψη είναι έργο του Αγοράκριτου, μαθητή του Φειδία.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Δυτική πλάκα VII. Νίκη
Εργαστήριο του Αγοράκριτου
Θραύσμα πλάκας που αποδίδεται στη δυτική πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Βρέθηκε το 1835 στην Ακρόπολη, κατά την κατεδάφιση του οθωμανικού προμαχώνα.
Παριστάνεται όρθια Νίκη από την οποία λείπουν τα πόδια, το κεφάλι, το δεξί χέρι και το αριστερό από τον βραχίονα και κάτω. Η Νίκη είχε το δεξί πόδι σταθερό και ελαφρά λυγισμένο το αριστερό. Φορά πέπλο ο οποίος συγκρατείται στη μέση με ζώνη και σχηματίζει πλούσιες αναδιπλώσεις. Στο μέσο της ζώνης υπάρχει στρογγυλή οπή για τη στερέωση ένθετης, μεταλλικής πόρπης.
Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.
Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».
Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.
Βιβλιογραφία
Ross, L., E. Schaubert, C. Hansen, Die Akropolis von Athen nach den neuesten Ausgrabungen, Erste Abtheilung: Der Tempel der Nike Apteros, Berlin, 1839, σελ. 17-18, εικ. XXII.C
Heller, B. K., Archäologisch-artistische Mittheilungen über die Ausgrabungen auf der Akropolis zu Athen 1835, 36 und 37, Nürnberg, 1852, σελ. 6-7
Michaelis, A., «Die Balustrade am Tempel der Athena Nike auf der Akropolis von Athen, Arch. Zeit», Archäologische Zeitung 20, 1862, σελ. 250, 258, 266, εικ. C
Kekulé von Stradonitz, R., Die Balustrade des Tempels der Athena Nike in Athen, Leipzig, 1869, σελ. 24, 30, εικ. πίν. III.L, αρ.κατ. 16
Sybel, L. von, Katalog der Sculpturen zu Athen, Marburg, 1881, σελ. 360, εικ. 8
Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 2-3, 10, 21, εικ. πίν. V.Q, αρ.κατ. Q
Petersen, E., «Βιβλιοκρισία του R. Kekulé, Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike,», Zeitschrift für die Österreichischen Gymnasien, 32, Wien, 1881, σελ. 265
Le Bas, M. P., Reinach, S., Voyage Archéologique en Grèce et en Asie Mineure 1842-1844, σχολιασμένη έκδοση, Paris, 1888, σελ. 128, εικ. 11.IV, αρ.κατ. IV
Casson, S., D. Brooke, Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 148-150, εικ. 7, αρ.κατ. 1003
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 26, 54, 75-76, 81
Dinsmoor, W. B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 9, 19, 28-30
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 48, 50-51, εικ. πίν. ΧΧ.2, XXI.1, αρ.κατ. 7
Carpenter, R., «The Sculptural Composotion of the Nike Parapet», American Journal of Archaeology 33, 1929, σελ. 475, 477, 482
Dinsmoor, W. B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282, 286, 293-295
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, εικ. 45
Adam, Sh., «The Technique of Greek Sculpture in the Archaic and Classical Periods», Annual of the British School at Athens, Suppl. 3, 1966, σελ. 58
Δεσπίνης, Γ., Συμβολή στη μελέτη του έργου του Αγοράκριτου, Αθήνα, 1971, σελ. 173
Hiller, F., Formgeschichtliche Untersuchungen zur griechischen Statue des späten 5. Jahrhunderts v. Chr., Mainz am Rhein, 1971, σελ. 50 και υποσημ. 107
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακρόπολεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 160, εικ. 338
Ridgway, B. S., Fifth Century Styles in Greek Sculpture, Princeton, 1981, σελ. 97-98, εικ. 72
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς 1998, σελ. 188-190, εικ. 49, 78.5
Patay-Horváth, A., Metallanstückungen an griechischen Marmorskulpturen in archaischer und klassischer Zeit, Tübinger Archäologische Forschungen 4, 2008, σελ. 81
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ ©
