1904 -Δεξαμενή της οδού Γλύκωνος στο Κολωνάκι στολισμένη για τον εορτασμό των Θεοφανίων, Φωτ. Alexander Lamont Henderson
Η περιοχή της Δεξαμενής στο Κολωνάκι γύρω στα 1870
Η Αδριάνεια Δεξαμενή, που έδωσε και το όνομά της στην ομώνυμη πλατεία του Κολωνακίου, είχε κατασκευαστεί το 2ο μ.Χ. αιώνα μαζί με το υπόλοιπο Αδριάνειο Υδραγωγείο, για να αποθηκεύει τα νερά που μεταφέρονταν από την Πάρνηθα στην Αθήνα για την ύδρευση της πόλης. Χρησιμοποιήθηκε για πολλούς αιώνες, ωστόσο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ερειπώθηκε και ξεχάστηκε.
Ανακαλύφθηκε το 1871, ανακατασκευάστηκε αμέσως, αργότερα επεκτάθηκε και συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι τη δεκαετία του 1960…
Εδώ βλέπουμε τη Δεξαμενή στη φάση της ανακατασκευής, γεγονός που τοποθετεί τη φωτογραφία κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1870. Τότε η περιοχή, όπως και ο υπόλοιπος Λυκαβηττός, ήταν ακόμη βοσκότοπος. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία, μάλιστα, πάνω και δεξιά από τη Δεξαμενή και έξω από τον πέτρινο περίβολο που την περιβάλλει, υπάρχει κάτι που μοιάζει με σκεπαστό μαντρί. Ίσως να είναι ένα από τα μαντριά των βοσκών από το Λιδωρίκι που έβοσκαν τότε τα ζώα τους στο Λυκαβηττό και έδιναν στο τμήμα του λόφου πάνω από τη Δεξαμενή το όνομα με το οποίο ήταν παλιά γνωστό: “Κατσικάδικα”…
Η νότια πλευρά της Πλατείας Δεξαμενής προς την οδό Γλύκωνος στο Κολωνάκι με την πισίνα με θαλασσινό νερό που είχε κατασκευάσει ο Δήμος για τα παιδιά, 1939. Φωτογραφία: Π.Πουλίδης / Αρχείο ΕΡΤ
Ανάμεσα στην πλατεία με την παιδική χαρά της Δεξαμενής του Λυκαβηττού και κάτω από το ομώνυμο καφέ, με το παραδοσιακό αγιόκλημα, την καντίνα και τα κλασικά καρεκλοκαθίσματα.
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο και η Δεξαμενή λειτούργησαν, υδροδοτώντας την περιοχή της Αθήνας μέχρι την εποχή της Τουρκοκρατίας. Τότε πια το Υδραγωγείο εγκαταλείφτηκε, με αποτέλεσμα να πέσουν τα σαθρά τοιχώματά του. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι Αθηναίοι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στράφηκαν στην κατασκευή πηγαδιών στα σπίτια τους.
Δεξαμενή, γύρω στα 1910.
Η Δεξαμενή (η οποία σήμερα ανήκει στην ΕΥΔΑΠ έδινε νερό στην Αθήνα μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Κατασκευασμένη τον 2ο μ.Χ. αι επί αυτοκρατορίας του Αδριανού, η Δεξαμενή αποθήκευε το νερό που έφτανε μέσω του συστήματος υδροδότησης στην πόλη. Το σύστημα εγκαταλείφθηκε επί τουρκοκρατίας και επαναλειτούργησε το 1840. Πλάι στην Αδριάνειο Δεξαμενή κατασκευάστηκε και μια νέα για τις ανάγκες ύδρευσης του κέντρου της Αθήνας. Γύρω στην πλατεία, στις αρχές του 20ού αιώνα, υπήρχαν βοσκοί και γαλατάδες, εξ ου και το όνομα «Κατσικάδικα».
Τι είναι η Αδριάνειος δεξαμενή... Μια κεντρική υπόγεια σήραγγα 25 χιλιομέτρων, μαζί με κάποια μικρά παρακλάδια, που συνέδεε το Μενίδι με το Κολωνάκι, κατασκευασμένη το 140 μ.Χ. Αδύνατον σήμερα πια να διασχιστεί ολόκληρη απ’ άκρη σ’ άκρη, κυρίως λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων που απέφραξαν τμήματά της, με αποτέλεσμα να πλημμυρίζει με νερό. Αλλά και τόσο χαμηλή από κατασκευής της σε κάποια σημεία, που μόνο το νερό μπορούσε να περάσει. Από την επιφάνεια ήταν επισκέψιμη από εκατοντάδες πηγάδια που κατέβαιναν στο επίπεδό της, μέχρι και 40 μέτρα βάθος.
Το καφενείο της Δεξαμενής υπήρξε στέκι ποιητών και λογοτεχνών των αρχών του 20ού αιώνα, όπως ο Σουρής, ο Παπαδιαμάντης ο Βάρναλης, ο Καζαντζάκης, ή αργότερα ο Οδυσσέας Ελύτης, ο αδριάντας του οποίου στήθηκε στην πλατεία το 1997. Στο καφενείο της Δεξαμενής έχουν τραβηχτεί από τον Παύλο Νιρβάνα οι δύο μοναδικές γνωστές φωτογραφίες του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Το 1991 το Πολιτιστικό Κέντρο Εργαζομένων της ΕΥΔΑΠ μετατρέπει την ταράτσα της Δεξαμενής σε θερινό σινεμά, ένα αστικό πείραμα σε ανύποπτο χρόνο που πέτυχε και παραμένει αγαπητό ως σήμερα.
Η Δεξαμενή λειτουργεί ακόμα με κάποιο ρομαντισμό. Κριτήριο επιλογής των ταινιών είναι η ποιότητά τους, είτε είναι εμπορικές και blockbusters ή όχι. Ο ευρωπαϊκός κινηματόγραφος έχει την τιμητική του εκεί, ειδικά σε αφιερώματα».
Το Σινέ Δεξαμενή είναι το σταθερό σημείο αναφοράς σε μια πλατεία, η χρήση της οποίας πέρασε πολλά. Διαθέτει σύγχρονα ψηφιακά μηχανήματα προβολής αλλά παραμένουν το γιασεμί, o βασιλικός και βέβαια το κλασικό κυλικείο.
Η Αδριάνειος Δεξαμενή στο Κολωνάκι
(Φωτο απο το βιβλίο του Αναστάσιου Παππά)
(Φωτο απο το βιβλίο του Αναστάσιου Παππά)
Αν και δεν είναι ανοικτή για το κοινό, συχνά, ωστόσο υπάρχουν κάποιες ημέρες, όπως πχ. ο εορτασμός των Φώτων (την 6η Ιανουαρίου) η αν κάποιος έρθει σε συνεννόηση με τους αρμόδιους της ΕΥΔΑΠ οπότε και μπορεί να την επισκεφθεί.
Η δεξαμενή αποτελεί την κατάληξη του Υπόγειου ταξιδιού του νερού απο τους πρόποδες της Πάρνηθας μέχρι και το κέντρο της Αθήνας, ενα ταξίδι περίπου 25 χιλιομέτρων.
Από την δεξαμενή αυτή τροφοδοτείτο, με το πολύτιμο νερό για δεκαετίες και την σύγχρονη εποχή, η Αθήνα, ώσπου οι ανάγκες για την ύδρευση ήταν τέτοιες πλέον, που δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στην ολοένα αυξανόμενη ζήτηση.
Έτσι από το 1870 οπότε ανακαλύφθηκε και ανακατασκευάστηκε (με χωρητικότητα 2200 κυβικών μέτρων), λειτούργησε παρέχοντας νερο στους Αθηναίους μέχρι και το 1940.
Στο βιβλίο του Αναστάσιου Παππά "Η ΥΔΡΕΥΣΙΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ" αναφέρεται πως η ύπαρξη της Δεξαμενής όπως και τμήμα του Υδραγωγείου, ηταν γνωστά ήδη απο το 1840 και βρέθηκε κατα την διάρκεια της πρώτης διαμόρφωσης της πλατείας, όταν γίνονταν εκσκαφές για την κατασκευή της.
Η δεξαμενή και το Υδραγωγείο παρότι είχαν εγκαταλειφθεί αιώνες πριν και ήταν ξεχασμένα, συνέχιζαν να λειτουργούν στο διάβα του χρόνου και μάλιστα όταν η δεξαμενή υπερχείλιζε, ανέβλυζαν νερά στην περιοχή.
Μπροστά από την δεξαμενή υπήρχε πρόπυλο, τμήμα του οποίου μπορεί να δει κάποιος ακόμα και σήμερα μέσα στον Εθνικό Κήπο ακριβώς απέναντι από το μικρό καφενείο που βρίσκεται δίπλα από την Προεδρική φρουρά.
Άραγε γιατί δεν επιστρέφει στον αρχικό του χώρο να κοσμεί και πάλι την δεξαμενή;
Νομίζω θα ήταν μια καλή κίνηση και δεν βρίσκω τον λόγο να υπάρχουν τα τμήματα του πρόπυλου "αφημένα" μέσα στον Εθνικό Κήπο, καλύτερα θα ήταν επιστρέψουν στον "φυσικό" τους χώρο.
Σύμφωνα με τον Α. Κορδέλα η επιγραφή αυτή έγραφε :
"ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΚΑΙΣΑΡ ΑΙΛΙΟΣ ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΑΝΤΩΝΙΝΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΕΥΣΕΒΗΣ ΥΠΑΤΟΣ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΞΑΜΕΝΟΝ ΥΠΟ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΕΠΕΡΑΝΕΝ ΚΑΙ ΑΦΙΕΡΩΣΕΝ".
Σχετικό θέμα με το Αδριάνειο μπορείτε να δείτε κι εδώ:ΑΔΡΙΑΝΕΙΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ - ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Θάνος Ξανθόπουλος
ΠΗΓΕΣ
- http://adilos-ellas.blogspot.gr
- https://spilaiologia.blogspot.com/
- https://cinedexameni.gr/
- http://radar.qubo.gr/
- Αρχείο ΕΡΤ
- «Τα Αθηναίικά »
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Χρονολογία έκδοσης 1682 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.
