ΣΚΑΛΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΙΛΛΥΡΙΚΗ ΠΙΘΑΝΑ ΠΟΡΠΗ
Η Ιλλυρική γλώσσα παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα γλωσσικά μυστήρια της αρχαιότητας. Σε αντίθεση με τα ελληνικά και τα λατινικά, τα οποία μας άφησαν εκτενή γραπτά κείμενα, η Ιλλυρική δεν έχει διασωθεί σε καμία μορφή. Παρ’ όλα αυτά, η ύπαρξή της θεωρείται δεδομένη λόγω της αναφοράς συγκεκριμένων τοπωνυμίων, φυλετικών ονομάτων και ανθρωπωνυμίων σε αρχαίες ελληνικές και ρωμαϊκές πηγές.
Το σύνολο των λέξεων που αποδίδονται στα Ιλλυρικά ανέρχεται σε 17, οι οποίες καταγράφονται από Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς και θεωρούνται Ιλλυρικές επειδή:
1. Απαντώνται σε γεωγραφικές περιοχές που οι αρχαίοι περιγράφουν ως Ιλλυρία.
2. Δεν έχουν γνωστή ελληνική ή λατινική ετυμολογία.
3. Δεν υπάρχει άλλη γνωστή αρχαία γλώσσα της περιοχής που θα μπορούσε να τις ετυμολογήσει.
Η Απουσία Γραπτών Μνημείων της Ιλλυρικής
Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που περιβάλλουν την Ιλλυρική γλώσσα είναι η πλήρης έλλειψη γραπτών μνημείων. Σε αντίθεση με τα ελληνικά και τα λατινικά, που διαθέτουν εκτεταμένα κείμενα και επιγραφές ήδη από την αρχαιότητα, τα Ιλλυρικά δεν έχουν αφήσει κανένα ίχνος γραπτής μορφής. Αυτό σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε:
- Αν η Ιλλυρική γλώσσα είχε δικό της αλφάβητο ή αν χρησιμοποιούσε κάποιο δάνειο σύστημα γραφής. Σε περιοχές που θεωρούνται Ιλλυρικές έχουν βρεθεί ελληνικές και λατινικές επιγραφές, αλλά καμία που να έχει χαρακτηριστεί με βεβαιότητα ως Ιλλυρική.
- Τη γραμματική και το συντακτικό της γλώσσας. Δεν γνωρίζουμε πώς σχηματίζονταν οι λέξεις, αν υπήρχαν πτώσεις, χρόνοι ρημάτων ή κάποια χαρακτηριστικά που να τη συνδέουν με άλλες γνωστές γλώσσες της Ινδοευρωπαϊκής οικογένειας.
- Το λεξιλόγιό της, πέρα από τα ελάχιστα τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια που αποδίδονται σε αυτήν. Η σύνδεση αυτών των λέξεων με την Ιλλυρική είναι κυρίως υποθετική, αφού δεν έχουμε κάποιο συγκριτικό υλικό για να τις εντάξουμε σε ένα σαφές γλωσσικό πλαίσιο.
Από τις θεωρούμενες ως πλήρως επιβεβαιωμένες ιλλυρικές λέξεις είναι μόνον το εθνωνύμιο Ιλλυριός και οι ακόλουθες τέσσερεις:Δευάδαι, οι σατ[υρ]οι υπ’ Ιλλυριών (Ησύχιος)Ρινός = ομίχλη – «οι δε λέγουσιν Ιλλυριούς ρινόν λέγειν την αχλύν» (Σχολιαστής στον Όμηρο)sabaia (σαβαία=είδος ζύθου) Αμμιανός Μαρκελλίνος 26.8.2sybina (σιβύνη=είδος κυνηγετικής λόγχης) Έννιος (Ρωμαίος συγγραφεύς του 3ου/2ου αιώνα π.Χ.Οι υπόλοιπες επιβεβαιώθηκαν έμμεσα από γλωσσολογικές έρευνες, από τις οποίες αναφέρουμε ορισμένες:abeis φίδιαbrisa φλούδα σταφυλιώνmantía βατομουριάoseriates λίμνες
Συνεπώς, η μόνη βάση για την υπόθεση της ύπαρξης της Ιλλυρικής γλώσσας είναι οι 17 λέξεις που συναντώνται σε ελληνικές και λατινικές πηγές και δεν μπορούν να ετυμολογηθούν με βεβαιότητα από καμία γνωστή γλώσσα της αρχαιότητας. Όμως, το γεγονός ότι η γλώσσα αυτή δεν άφησε κανένα γραπτό μνημείο θέτει σοβαρά εμπόδια στην επιστημονική μελέτη και επιτρέπει μόνο υποθέσεις, χωρίς να είναι δυνατή η ανακατασκευή της.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΙΛΛΥΡΙΚΕΣ ΠΟΙΟΙ ΤΙΣ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΠΟΥ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ
Η Θεωρία της Σύνδεσης με την Αλβανική
Λόγω της γεωγραφικής τοποθεσίας, στην οποία βρίσκονταν οι αρχαίοι Ιλλυριοί, έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι η σύγχρονη Αλβανική γλώσσα αποτελεί άμεσο απόγονο της Ιλλυρικής. Αυτή η υπόθεση βασίζεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι η περιοχή που οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι αποκαλούσαν Ιλλυρία κατοικείται σήμερα από Αλβανούς.
Ωστόσο, η θεωρία αυτή είναι προβληματική και δεν στηρίζεται σε γλωσσολογικά ή ιστορικά δεδομένα, αλλά σε μία απλή γεωγραφική συσχέτιση. Οι λόγοι για τους οποίους η σύνδεση μεταξύ Ιλλυρικής και Αλβανικής είναι αμφισβητήσιμη είναι οι εξής:
- Οι πρώτες ιστορικές αναφορές στην Αλβανική γλώσσα είναι εξαιρετικά μεταγενέστερες. Η πρώτη γνωστή αναφορά στην ύπαρξη της αλβανικής γλώσσας εμφανίζεται μόλις τον 14ο αιώνα μ.Χ., σε βυζαντινά και λατινικά κείμενα.
- Το πρώτο γραπτό κείμενο στην Αλβανική καταγράφεται τον 16ο αιώνα. Πρόκειται για το "Μισάλι του Γκιον Μπουζούκου" (1555), το οποίο όμως δεν είναι λογοτεχνικό έργο, αλλά ένα θρησκευτικό κείμενο γραμμένο από καθολικούς ιεραποστόλους με σκοπό την προώθηση του Χριστιανισμού στους αλβανόφωνους πληθυσμούς.
- Τα πρώτα βιβλία στην Αλβανική που δεν είναι θρησκευτικά εμφανίζονται μόλις τον 18ο αιώνα. Μέχρι τότε, όλα τα γνωστά γραπτά κείμενα στην Αλβανική είναι Χριστιανικά και συντάχθηκαν από κληρικούς που ήθελαν να διαδώσουν τη χριστιανική πίστη στους Αλβανούς.
Η Αλβανική, ως καταγεγραμμένη γλώσσα, εμφανίζεται τουλάχιστον 1500 χρόνια μετά την εξαφάνιση των Ιλλυριών
Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι η Αλβανική, ως καταγεγραμμένη γλώσσα, εμφανίζεται τουλάχιστον 1500 χρόνια μετά την εξαφάνιση των Ιλλυριών από τις ιστορικές πηγές. Καμία Ιλλυρική επιγραφή δεν έχει βρεθεί, και κανένα κείμενο που να μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τις δύο γλώσσες δεν υπάρχει.
Καμία από αυτές τις 17 λέξεις δεν σχετίζεται με την αλβανική γλώσσα που ομιλείται σήμερα.
Συμπέρασμα
Η σύνδεση της Ιλλυρικής με την Αλβανική γλώσσα είναι μία θεωρία που στηρίζεται περισσότερο στη γεωγραφία και λιγότερο σε γλωσσολογικά ή ιστορικά δεδομένα. Η Ιλλυρική δεν έχει αφήσει κανένα γραπτό μνημείο, επομένως είναι αδύνατο να αποδειχθεί ότι κάποια σύγχρονη γλώσσα είναι άμεση απόγονός της.
Από την άλλη, η Αλβανική εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο πάρα πολύ αργά, μετά τον 14ο αιώνα μ.Χ., και οι πρώτες της καταγεγραμμένες μορφές είναι Χριστιανικά λειτουργικά κείμενα του 16ου αιώνα. Το γεγονός ότι η γλώσσα αυτή καταγράφεται τόσους αιώνες μετά την αρχαιότητα, και μάλιστα από τρίτους, καθιστά οποιαδήποτε σύνδεση με την Ιλλυρική καθαρά υποθετική και καθόλου αποδεδειγμένη.
Η προσπάθεια να παρουσιαστεί η Αλβανική ως συνέχεια της Ιλλυρικής στηρίζεται στην πολιτική και όχι στην επιστήμη. Η απόπειρα ταύτισης δύο γλωσσών με 1500 χρόνια κενό μεταξύ τους, εκ των οποίων η μία δεν έχει αφήσει ούτε μία λέξη γραπτή, είναι από απίθανη έως αβέβαιη.
Η κρισιμότητα του ζητήματος προκύπτει από το γεγονός ότι η σημερινή Αλβανική γλώσσα (που είναι γνωστή από γραπτές πηγές μόλις από τον 15ο αιώνα μ.Χ. και μετά) και η οποία ανήκει στην ομάδα satem (Ανατολική ομάδα), διεκδικεί την καταγωγή της από την Ιλλυρική, η οποία, όπως τείνει να αποδείξει η σύγχρονη έρευνα,426 ανήκει πιθανότατα στην Δυτική ομάδα centum και επομένως αποκλείεται να είναι προγονική γλώσσα της Αλβανικής, άρα και οι Ιλλυριοί πρόγονοι των Αλβανών. ΕΚ ΤΟΥ /ethnologic.blogspot.com/
Ανδρέας Σταλίδης
14 Φεβρουαρίου στις 10:15 μ.μ. ·
://www.antibaro.gr/article/37777
