Ο καθηγητής Mark Munn του Πανεπιστημίου Pennsylvania State αποκρυπτογράφησε τμήμα της επιγραφής στο μνημείο Arslan Kaya, (γλώσσα των επήλυδων) γνωστό και ως «Βράχος του Λιονταριού». Η ανακάλυψη επιβεβαιώνει την αναφορά στη λέξη “Materan”, μια αρχαία ονομασία της Μητέρας των Θεών, προσδιορίζοντας τη χρονολόγηση του μνημείου στο πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.
Η επιγραφή, αν και εξαιρετικά φθαρμένη και σχεδόν χαμένη από το χρόνο, αναγνωρίστηκε με τη βοήθεια φωτογραφιών που ελήφθησαν σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, όταν το φως βελτιώνει την ορατότητα των γραμμάτων.
Το μνημείο Arslan Kaya βρίσκεται στις απομακρυσμένες περιοχές της Φρυγίας στη σημερινή δυτική Μικρά Ασία, κοντά στη λίμνη που την ονομάζουν σήμερα οι επήλυδες Emre Gölü. Πρόκειται για έναν επιβλητικό ηφαιστειακό βράχο ύψους περίπου δεκαπέντε μέτρων, με σκαλιστή πρόσοψη διακοσμημένη με γεωμετρικά στοιχεία και μια μικρή κόγχη που φιλοξενούσε τα απομεινάρια της μορφής της Μητέρας Θεάς. Στη βάση του αετώματος βρίσκονται τα υπολείμματα της επιγραφής που αποτέλεσαν αντικείμενο ανάλυσης.
Το Arslan Kaya (ονομασία των επήλυδων Τούρκων) αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα από τα πολλά μνημεία που βρίσκονται στη Φρυγία και σχετίζονται με τη λατρεία της Μητέρας Θεάς. Σημαντικά παραδείγματα περιλαμβάνουν:
1882 -Ο λεγόμενος “Τάφος του Μίδα” κοντά στο Εσκί Σεχίρ, ίσως ναός της Κυβέλης.
• Το Μνημείο του Μίδα (Midas Monument): Στην τοποθεσία Yazılıkaya, (ονομασία των επήλυδων) αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο Φρυγικό μνημείο. Το μνημείο περιλαμβάνει σκαλιστή πρόσοψη με γεωμετρικά σχέδια και μια επιγραφή που αναφέρεται στον βασιλιά Μίδα. Η αφιέρωσή του στη Μητέρα Θεά επιβεβαιώνεται από την εικονογραφία και το περιεχόμενο της επιγραφής.
Ο βασιλιάς Μίδας σε ελληνικό ερυθρόμορφο αγγείο
• Το Μνημείο Areyastis: Αυτό το μνημείο φέρει παρόμοια σκαλιστά διακοσμητικά στοιχεία και επιγραφές που υποδεικνύουν τη λατρεία της θεάς. Η σύνδεση με τη Μητέρα Θεά και η διακόσμηση ενισχύουν τη θρησκευτική σημασία του.
1 Μνημείο Areyastis
• Ο Πύργος του Seyitgazi: Ένα ακόμη σημαντικό μνημείο που διατηρεί χαρακτηριστικά της φρυγικής αρχιτεκτονικής και διακόσμησης. Θεωρείται ότι σχετίζεται επίσης με τη λατρεία της Μητέρας Θεάς.
2 Μνημείο Aslantaş
Μνημείο Yılantaş (ονομασία των επήλυδων)
• Το Μνημείο Aslantaş 1 και το Μνημείο Yılantaş 2 : Και τα δύο βρίσκονται στην ίδια περιοχή και παρουσιάζουν σκαλιστές μορφές ζώων, όπως λιοντάρια, που πλαισιώνουν την είσοδο του μνημείου. Τα ζώα αυτά είναι σύμβολα προστασίας και δύναμης που συνδέονται στενά με τη Μητέρα Θεά.
Arslan Kaya (« βράχος λιονταριού» στην γλώσσα των επήλυδων)
Η πρόσοψη του Arslan Kaya περιλαμβάνει επίσης γεωμετρικά σχέδια και διακόσμηση παλμέτας, χαρακτηριστικά της Λυδικής και Φρυγικής τέχνης του 6ου αιώνα π.Χ. Αυτά τα στοιχεία υποδηλώνουν την πολιτιστική και θρησκευτική σχέση μεταξύ Φρυγίας και Λυδίας κατά την περίοδο της κυριαρχίας της Λυδίας στη Φρυγία.
Η επιγραφή κάτω από το αέτωμα του μνημείου αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης από τον 19ο αιώνα. Η φθορά από τη διάβρωση και οι βανδαλισμοί έχουν καταστρέψει σημαντικά τμήματά της. Ο William Ramsay ήταν ο πρώτος που την κατέγραψε το 1884, ενώ ο Alfred Körte πρότεινε την ύπαρξη της λέξης “Materan”. Παρότι αρχικά η ανάγνωση ήταν αμφίβολη, ο Munn, χρησιμοποιώντας σύγχρονες φωτογραφικές τεχνικές, επιβεβαίωσε την παρουσία της λέξης και εντόπισε ίχνη διαχωριστικών σημείων μεταξύ των λέξεων, χαρακτηριστικό των φρυγικών επιγραφών.
Η λέξη “Materan”, σε αιτιατική πτώση, αναφέρεται στη Μητέρα Θεά και πιθανότατα δηλώνει την αφιέρωση του μνημείου προς τιμήν της. Η ανάλυση του Munn υποδηλώνει επίσης ότι η επιγραφή μπορεί να περιείχε το όνομα του δωρητή ή μια επίκληση προστασίας για το μνημείο, πρακτική συνηθισμένη στα αρχαία μνημεία.
Το Arslan Kaya (βράχος λιονταριού στην γλώσσα των επήλυδων) και τα παρόμοια μνημεία χρονολογούνται στον 6ο αιώνα π.Χ., την περίοδο ακμής της Λυδιακής Αυτοκρατορίας, που κυριαρχούσε στη Φρυγία. Οι επιγραφές και τα διακοσμητικά στοιχεία αποδεικνύουν τη σημασία της λατρείας της Μητέρας Θεάς και την πολιτιστική ανταλλαγή μεταξύ των δύο περιοχών.
Η αποκρυπτογράφηση της επιγραφής στο Arslan Kaya και η σύγκρισή της με άλλα φρυγικά μνημεία ενισχύουν την κατανόηση της θρησκευτικής και πολιτιστικής ενότητας της Φρυγίας και της Λυδίας. Όλα τα μνημεία αυτά καταδεικνύουν τη σημασία της Μητέρας Θεάς ως κεντρικής θεότητας και αναδεικνύουν την επιρροή της στη θρησκευτική και πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής.
Παράλληλα μεταξύ του Μνημείου Arslan Kaya και του Τύμβου Αμφιπόλεως «Καστά» : Σφίγγες και Λατρεία της Κυβέλης
Η αποκρυπτογράφηση της επιγραφής στο μνημείο Arslan Kaya (βράχος λιονταριού στην γλώσσα των επήλυδων) αναδεικνύει ορισμένα ενδιαφέροντα παράλληλα με τον Τύμβο «Καστά» στην Αμφίπολη, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση Σφίγγας και τη σύνδεση με τη λατρεία της Κυβέλης, της Μητέρας Θεάς. Παρά τις διαφορετικές γεωγραφικές και πολιτισμικές συντεταγμένες, οι δύο χώροι φαίνεται να μοιράζονται κοινά θρησκευτικά και καλλιτεχνικά μοτίβα, που αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη επιρροή της θεάς στην Μεσόγειο κατά την αρχαιότητα.
• Σφίγγες στο Arslan Kaya: Στο Arslan Kaya,( (βράχος λιονταριού στην γλώσσα των επήλυδων) ) οι Σφίγγες εμφανίζονται ανάγλυφα στην πρόσοψη του μνημείου, πλαισιώνοντας τη Μητέρα Θεά. Οι Σφίγγες στη Φρυγία συνδέονται με τη λατρεία της Κυβέλης, της Μητέρας των Θεών, η οποία θεωρείται προστάτιδα των ανθρώπων και της Φύσης. Οι Σφίγγες συμβολίζουν την προστασία της θεάς, τη μετάβαση μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και του υπερφυσικού και τη δύναμη της θρησκευτικής εξουσίας.
• Σφίγγες στον Τύμβο Αμφιπόλεως «Καστά» : Παρόμοια, στον Τύμβο , οι Σφίγγες εμφανίζονται ως φρουροί στην είσοδο του τύμβου. Τα αγάλματα είναι μεγαλοπρεπή και κατασκευασμένα για να εντυπωσιάσουν, δηλώνοντας την υπερφυσική δύναμη της ταφικής κατασκευής. Στον τύμβο στην Αμφίπολη , οι Σφίγγες ίσως λειτουργούν ως προστάτες του νεκρού και ταυτόχρονα υποδηλώνουν θρησκευτική σύνδεση με τη λατρεία της θεάς, αν και έμμεσα.
Η Λατρεία της Κυβέλης και η Σχέση με τη Μητέρα Θεά
• Κυβέλη στο Arslan Kaya: Το μνημείο Arslan Kaya (βράχος λιονταριού στην γλώσσα των επήλυδων) είναι αφιερωμένο στη Μητέρα Θεά, η οποία στη φρυγική θρησκεία ταυτίζεται με την Κυβέλη. Η Κυβέλη λατρευόταν ως θεά της γονιμότητας, της φύσης και της προστασίας, με τη λατρεία της να επεκτείνεται από τη Φρυγία στη Λυδία και αργότερα στην Ελλάδα και κατόπιν τη Ρώμη. Στο μνημείο, η παρουσία της θεάς πλαισιωμένης από λιοντάρια και Σφίγγες τονίζει την εξουσία και τον προστατευτικό της ρόλο.
• Κυβέλη και ο Τύμβος Αμφιπόλεως : Στον τύμβο Αμφιπόλεως /Καστά, αν και δεν υπάρχει άμεση επιγραφή που να συνδέει τον χώρο με τη λατρεία της Κυβέλης, η συμβολική παρουσία των Σφιγγών, η χρήση λιονταριών στο άγαλμα του λιονταριού στην κορυφή του τύμβου, και η μνημειώδης αρχιτεκτονική υποδηλώνουν πιθανές θρησκευτικές αναφορές στη θεά ή στις αρχαίες κοσμογονικές αντιλήψεις για τη Μητέρα Γη. Οι Σφίγγες, όπως και στο Arslan Kaya, λειτουργούν ως φύλακες που ενσωματώνουν τη δύναμη της θεάς.
Η λατρεία της Κυβέλης ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στον αρχαίο κόσμο, με τις ρίζες της στη Φρυγία και τη Λυδία. Η εξάπλωση της λατρείας προς την Ελλάδα, την Αμφίπολη και άλλες περιοχές του Αιγαίου αντικατοπτρίζει τη σύνδεση των θρησκευτικών παραδόσεων. Στα δύο μνημεία, η έμφαση στην προστασία μέσω των Σφιγγών και η συμβολική παρουσία της θεάς ως κεντρικού θρησκευτικού μοτίβου υποδηλώνουν κοινές πολιτιστικές παραδόσεις.
• Και οι δύο χώροι χρησιμοποιούν μνημειώδη αρχιτεκτονική για να δηλώσουν τη θρησκευτική και πολιτική σημασία τους.
• Οι Σφίγγες, που απεικονίζονται με περίτεχνη τέχνη, δείχνουν μια κοινή οπτική γλώσσα στην αναπαράσταση προστατευτικών και υπερφυσικών μορφών.
• Οι παραστάσεις με λιοντάρια (Arslan Kaya) και Σφίγγες (Αμφίπολης ) αποδεικνύουν τη συμβολική σύνδεση με την Κυβέλη και τη θεϊκή εξουσία.
Τα μνημεία Arslan Kaya (βράχος λιονταριού στην γλώσσα των επήλυδων) και ο Τύμβος Αμφιπόλεως /Καστά ενδεχομένως μοιράζονται κοινά θρησκευτικά και συμβολικά στοιχεία που υποδεικνύουν τη σύνδεση με τη λατρεία της Κυβέλης, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Η παρουσία Σφιγγών και στις δύο τοποθεσίες αποτελεί ένδειξη της κοινής χρήσης συμβόλων προστασίας και υπερφυσικής δύναμης. Επιπλέον, η διάδοση της λατρείας της Μητέρας Θεάς μεταξύ Φρυγίας, Λυδίας και του χώρου των Ελλήνων υπογραμμίζει τον ρόλο της Κυβέλης ως ενοποιητικού θρησκευτικού στοιχείου στον αρχαίο κόσμο. Η συνέχεια της μελέτης θα δείξει και θα αποκαλύψει...
Οι Βρύγες είναι ένας αρχαίος λαός που αναφέρεται στη ιστορία και τη μυθολογία. Ο όρος "Βρύγες" είναι μια εναλλακτική γραφή του "Φρύγες", του λαού που κατοικούσε στην αρχαία περιοχή της Φρυγίας στη Μικρά Ασία. Οι Φρύγες θεωρούνται ότι προέρχονταν από τη Θράκη και εγκαταστάθηκαν στη Μικρά Ασία μετά την κατάρρευση των Χετταίων, ιδρύοντας το βασίλειό τους περίπου τον 2ο χιλιετία π.Χ.
ΠΗΓΈΣ
https://www.degruyter.com/.../kadmos-2024-0005/html...The Hellenes - Ancient Greek Civilization Official Group
https://www.labrujulaverde.com/
Μουν, Μαρκ. Η φρυγική επιγραφή Δ-03 στο μνημείο του Αρσλάν Καγιά Κάδμος, τόμος 63, αρ. 1-2, 2024, σελ. 79-92. ντι.οργκ/10.1515/κάδμος-2024-0005-Munn, Mark. The Phrygian inscription W-03 on the Arslan Kaya monument Kadmos, vol. 63, no. 1-2, 2024, pp. 79-92. doi.org/10.1515/kadmos-2024-0005
