Η μάχη της Μεγαλόπολης 331 π.Χ.




Μια παρ ολίγον «μαχαιριά» στη πλάτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου!


  Του Στέφανου Σκαρμίντζου

Μετά την δεύτερη μάχη της Μαντίνειας και τους εδαφικούς ακρωτηριασμούς που υπέστη, η άλλοτε κραταιά Σπάρτη άρχιζε να παρακμάζει γοργά. Η χώρα γέμισε υπομείωνες που είχαν χάσει τους κλήρους τους στη Μεσσηνία και την Σκιρίτιδα και συνεπώς τα πολιτικά τους δικαιώματα αφού δεν συνεισέφεραν στα συσσίτιά τους. Για να λύσουν το πρόβλημα  ο Αγησίλαος και οι διάδοχοί του μετέτρεψαν τον άλλοτε κραταιό Λακωνικό στρατό σε μισθοφορικό σώμα το οποίο υπηρετούσε κάθε Μεσογειακή δύναμη που είχε να το πληρώσει αφού οι σχέσεις με την Περσία είχαν χαλάσει από την εποχή που οι Αχαιμενίδες στράφηκαν προς του Βοιωτούς.
Το 338 π.Χ. μετά την μάχη



της Χαιρώνειας οι προφυλακές του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας προέλασαν στην Πελοπόννησο χωρίς αντίσταση. Όταν έφθασαν στα όρια της Σπάρτης οι κάτοικοι αρνήθηκαν να υποταχθούν. Ο Φίλιππος αγνόησε την πόλη που είχε πάψει προ καιρού να αποτελεί σημαντική δύναμη και  ανεχώρησε προς βορρά. Οι φιλικά προσκείμενοι προς αυτόν Μεσσήνιοι και Αρκάδες είχαν αποδείξει ότι πλέον μπορούσαν μόνοι τους να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τους εξασθενημένους Λακεδαιμονίους.

Αιγές ,εύρημα από χρυσό επίκρουστη σκηνή μάχης 

Η Σπάρτη ήταν η μοναδική  Ελληνική πόλη που δεν πήρε μέρος στην Κορινθιακή συμμαχία κατά της Περσίας υπό την αιγίδα της Μακεδονίας το 337 πΧ. Ο Φίλιππος και στην συνέχεια ο Αλέξανδρος  υποπτεύονταν τους Σπαρτιάτες ότι δωροδοκήθηκαν από τον Δαρείο. Οι 300 ασπίδες που έστειλε ο Αλέξανδρος ως αφιέρωμα στον Παρθενώνα με την επιγραφή  «Πλην Λακεδαιμονίων» θα ντρόπιαζαν τη Σπάρτη ανά τους αιώνες. Πιεσμένοι από την οικονομική δυσπραγία και τη μανία να εκδικηθούν, οι Σπαρτιάτες, γύρευαν ξαναεπιβληθούν στην Ελλάδα και περίμεναν μια ευκαιρία να το πράξουν.

Το Νοέμβριο του 333 π.Χ. ο Αλέξανδρος νίκησε το Δαρείο στην Ισσό αλλά ο Μακεδόνας στρατηγός Ζωπυρίων σκοτώθηκε σε μία μάχη με τους Σκύθες και οι Θράκες εξεγέρθηκαν κατά των Μακεδόνων. Μετά  την Περσική  ήττα στην Ισσό ο Δαρείος έστειλε ένα στόλο υπό τούς Φαρνάβαζο και Αυτοφραδάτη στο Αιγαίο. Στο στόλο επιβιβάστηκαν οι 8000 Έλληνες μισθοφόροι που είχαν επιβιώσει από την μάχη της Ισσού. Ο στόλος αυτός κατέλαβε τη Χίο τη Λέσβο και τις Κυκλάδες απειλούσε άμεσα τις συγκοινωνίες του Αλεξάνδρου.



Βλέποντας την ευκαιρία ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγις Γ΄ τους συνάντησε στη Δήλο και τους έπεισε να υποτάξουν την Κρήτη για να στρατολογήσουν κι άλλους μισθοφόρους. Σε στενή συμμαχία με τους Πέρσες οι Σπαρτιάτες πολιόρκησαν τις πόλεις  της Κρήτης  που έδωσαν «γην και ύδωρ» αλλά ο Αλέξανδρος που βρισκόταν στην Τύρο μόλις πληροφορήθηκε τα τεκταινόμενα έστειλε τον στρατηγό Αμφότερο μαζί με στόλο του από την Φοινίκη  για να λύσει την πολιορκία των Κρητικών πόλεων. Ο Άγις που είχε μείνει με 30 τάλαντα χρυσού και 10 πλοία στρατολόγησε Κρήτες τοξότες  και  παίρνοντας τους μισθοφόρους επέστρεψε στη Λακωνία και επιδόθηκε σε έντονη διπλωματική δραστηριότητα κατά των Μακεδόνων.


Την άνοιξη του 331 π.Χ. ενώ Αλέξανδρος προήλαυνε στην Ασία, ο Άγις  εξεγέρθηκε πάλι κατά της Μακεδονικής κυριαρχίας δηλώνοντας ότι θα «ελευθέρωνε» τις άλλες Ελληνικές από την «τυραννίδα του Αλέξανδρου». Σε αυτό συνέβαλε η εξέγερση των Θρακικών φυλών κατά των Μακεδόνων που υποχρέωσε τον αντιβασιλέα της Μακεδονίας Αντίπατρο να εκστρατεύσει εναντίον τους με ότι δυνάμεις διέθετε. Ο Άγις που στο μεταξύ είχε λάβει κι άλλα περσικά λεφτά εξήγειρε Αχαιούς,  Αρκάδες και εξόριστους από άλλες περιοχές και τους συγκέντρωσε στην πόλη Ήλιδα.

ΜΕΓΑΛΌΠΟΛΗ 
Αρκετές  Ελληνικές πόλεις στην Πελοπόννησο όπως το Άργος συντάχθηκαν με τους Σπαρτιάτες επιδιώκοντας αποτίναξη της Μακεδονικής κυριαρχίας. Οι Αθηναίοι παρά τις εκκλήσεις του Δημοσθένη περιορίστηκαν να καιροσκοπήσουν. Παρ όλα αυτά οργανώθηκε στρατός 20000 πεζών και 2000 ιππέων υπό την αρχιστρατηγία του βασιλιά Άγη. Πυρήνας ήταν οι 8000 Έλληνες μισθοφόροι του Δαρείου. Ο Άγις νίκησε τη μακεδονική φρουρά  της Κορίνθου φονεύοντας μάλιστα το φρούραρχο Κόρραγο. Οι Μεγαλοπολίτες όμως τάχθηκαν εναντίον του Άγιδος και υπέμειναν πολιορκία.



Στην Μεγαλόπολη Αρκαδίας



Ο Αλέξανδρος αντιδρώντας έστειλε από τα Σούσα τον στρατηγό Μένη στην Μακεδονία με 3.000 ασημένια τάλαντα για να ενισχύσει τον αντιβασιλέα Αντίπατρο στον αγώνα κατά της Σπάρτης. Ο Αντίπατρος μόλις πληροφορήθηκε την κινητοποίηση των επαναστατημένων Ελλήνων, έκλεισε όπως όπως ειρήνη με τους Θράκες. Χάρη στα λεφτά του Μένη στρατολόγησε βαρβάρους μισθοφόρους και προέλασε στην Πελοπόννησο. Στην μακρά του πορεία μερικές Ελληνικές πόλεις που δεν είχαν εξεγερθεί τον βοήθησαν με ενισχύσεις.



Ο στρατός του Αντίπατρου που έφθασε τους 40.000 άντρες πέρασε τον ισθμό της Κορίνθου αμαχητί κάνοντας τον Άγη να αποκαλέσει τους Κορίνθιους «κακούς θυρωρούς της Πελοποννήσου». Αιφνιδιασμένος από την ταχύτητα της προέλασης του Αντίπατρου ο Άγις αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία της Μεγαλόπολης. Οι Σπαρτιάτες υποχώρησαν προς νότο χάνοντας έτσι την υποστήριξη των πόλεων της Κορινθίας και της Αργολίδας που συνθηκολόγησαν με τον Αντίπατρο.
Βρίσκοντας όμως ένα στενό σημείο που εξουδετέρωνε την αριθμητική υπεροχή του Αντίπατρου και κάλυπτε τις οδεύσεις προς τη Λακωνία παρατάχθηκαν για μάχη. Αν υποχωρούσαν κι άλλο θα είχαν την ήδη χαλαρή στήριξη των συμμάχων που τους απέμεναν και θα εξέθεταν τη γη τους στο έλεος του Αντιπάτρου.

Η παράταξη των εξεγερμένων πρέπει να είχε στο δεξί κέρας τους Σπαρτιάτες, στο κέντρο τους μισθοφόρους και στο αριστερό τους συμμάχους του Άγιδος. Οι σύμμαχοι οπλίτες δεν θα ήταν και πολύ αξιόπιστοι αλλά και οι σύμμαχοι του Αντιπάτρου δε θα πρέπει να ήταν καλύτερης ποιότητας. Τα πλευρά θα καλύπτονταν από τα ελαφρά τμήματα που θα κρατούσαν το απόκρημνο έδαφος στα πλευρά της παράταξης των εξεγερμένων.



Η μάχη που ξέσπασε ήταν πεισματώδης και ιδιαίτερα φονική. Ο Αντίπατρος θα πρέπει να έστειλε πρώτα τους βαρβάρους μισθοφόρους και τους Θράκες. Οι Σπαρτιάτες όμως και οι σκληραγωγημένοι βετεράνοι του Δαρείου τους απέκρουσαν αλλά υπέστησαν και αυτοί με τη σειρά τους απώλειες. Στα πλευρά της μάχης τα ελαφρά τμήματα των αντιπάλων είχαν εμπλακεί σε ένα αμφίρροπο αγώνα ενώ το ιππικό και των δύο παρατάξεων ανέμενε στα μετόπισθεν ως γενική εφεδρεία.

 Ο Αντίπατρος  είχε μάλλον παρατάξει  τους νεοσύλλεκτους Μακεδόνες σαρισοφόρους στο σημείο που η Λακωνική παράταξη εφάπτονταν με τους μισθοφόρους και κάλυψε του εξεγερμένους Πελοποννήσιους με τους συμμάχους του οπλίτες. Δεν ανέμενε ότι θα εμπλέκονταν σοβαρά αλλά θεώρησε ότι θα αντιμετώπιζαν τους εξίσου μη ενθουσιώδης ομολόγους τους δίνοντας του έτσι τον καιρό να διαρρήξει με τις σάρισες την παράταξη το Άγη. Πιθανόν για να δώσει βάθος στους φαλαγγίτες κάλυψε το αριστερό του με του Ιλλυριούς

Οι Σπαρτιάτες οπλίτες και οι σύμμαχοί τους προέλασαν με σταθερό βήμα πιθανώς επικαλούμενοι ρυθμικά το Δία Αγέτορα ως παιάνα. Οι Μακεδόνες εξετέλεσαν πρόπτωση θέτοντας τις σάρισσες των πρώτων πέντε γραμμών σε οριζόντια θέση. Κατόπιν εξετέλεσαν πύκνωση που αντιστοιχούσε στον συνασπισμό των οπλιτών και έκαναν την παραταξή τους αρραγή. Ωθούμενοι ρυθμικά από τα κρόταλα τους πλησίασαν τους οπλίτες με αποφασιστικότητα και έχοντας εμπιστοσύνη στον οπλισμό και την εκπαίδευση τους.


Μόλις έφτασαν σχεδόν δέκα μέτρα από τον εχθρό κινήθηκαν με ταχύτητα κραυγάζοντας «Αλιαλαλιλάααιιι». Η σκηνή πρέπει να αποτέλεσε τρομερή δοκιμασία για τα νεύρα των αντιμαχομένων. Στο σημείο εμπλοκής των φαλαγγιτών και οπλιτών η μάχη ήταν η πλέον πεισματώδης και αιματηρή αλλά τελικά οι σάρισες όπως και στην Χαιρώνεια διέρρηξαν την παράταξη των εξεγερμένων. Οι οπλίτες απλώς δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις σάρισσες καθώς τα δόρατά τους δεν έφταναν να πλήξουν τους Μακεδόνες. Έτσι τραυματίζονταν χωρίς να μπορούν να ανταποδώσουν και τελικά άρχισαν να διαρρέουν προς τα πίσω.


Ο βασιλιάς Άγις πληγώθηκε αλλά συνέχισε να αγωνίζεται. Κάποια στιγμή αντιλήφθηκε ότι παρά το γεγονός ότι συγκρατούσε του Ιλλυριους, η παράταξη του εκάμφθη  από τον Μακεδονικό στρατό και οι Σπαρτιάτες  υποχώρησαν πιεζόμενοι προς την κατεύθυνση της Σπάρτης ενώ ο ίδιος τραυματίστηκε και οι σωματοφύλακες του τον έβγαλαν από την συμπλοκή. Ο τραυματισμένος Άγις καθώς μεταφερόταν από τους σωματοφύλακες του βρέθηκε απομονωμένος. Την ίδια στιγμή ο Αντίπατρος διέταξε τους ιππείς του που μέχρι τότε δεν είχαν εμπλακεί να καταδιώξουν τους φυγάδες μεταβάλλοντας την υποχώρηση σε φυγή. Το ιππικό τον εξερμένων εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης.



Ο Άγις αντιλαμβανόμενος ότι όλα είχαν χαθεί διέταξε τους στρατιώτες του να τον αφήσουν στο πεδίο της μάχης. Ο ίδιος αδιαφορώντας για τις πληγές του αντιστάθηκε γενναία στους Μακεδόνες, πιθανόν φονεύοντας τους πρώτους ιππείς που τον πλησίασαν, ώσπου μία εύστοχη βολή μακεδονικού ακοντίου έβαλε τέλος στο δράμα.
Η βασιλεία του είχε διαρκέσει εννέα χρόνια. Οι επαναστάτες είχαν 5300 νεκρούς ενώ ο Αντίπατρος 1000 κατά το Διόδωρο και 3500 κατά τον Κούρτιο.
Μετά την μάχη της Μεγαλόπολης η Σπάρτη δεν ανέκαμψε ποτέ καθώς το πρόβλημα της λειψανδρείας έγινε οξύτερο. Ο Άγις έχασε γιατί αδυνατούσε να συλλάβει ότι η εποχή της αυτόνομης πόλης κράτους είχε οριστικά πεθάνει και ότι οι τακτικές και οι δυνατότητες των Μακεδόνων ήταν ανώτερες των οπλιτικών στρατών.



Ο αντιβασιλέας της Μακεδονίας έσπευσε να ενημερώσει με επιστολή του τον Αλέξανδρο που βρισκόταν στην καρδιά του Περσικού κράτους, πως η εξέγερση είχε κατασταλεί και ο Άγις ήταν νεκρός. Ο Αλέξανδρος θέλοντας να υποβαθμίσει το γεγονός το συνέκρινε με το κωμικό έπος της «Βατραχομυομαχίας», αλλά σίγουρα από μέσα του ευχαρίστησε του θεούς που τον είχαν γλιτώσει από μια «πισώπλατη μαχαιριά». Σε λίγο η μάχη των Γαυγαμήλων θα τον ανεδείκνυε σε Κυρίαρχο του τότε Γνωστού Κόσμου.

ΤΕΛΟΣ 





Πηγές
Ιουστίνος «Επιτομή Π. Τρώγου» 12.1.3-11
Διόδωρος. «Ιστορίαι» 17.62.1 – 17.63.4
Κούρτιος «Αλέξανδρος» 4.8.15.
Αρριανός  «Αλεξάνδρου ανάβασις» 3.6.3  – 3.16.10.
Πλούταρχος «Αλέξανδρος»
Αισχύνης «Κατά Κτησιφώντος»


http://stefanosskarmintzos.wordpress.com/
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΚΟΎΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ






ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΚΛΙΚ ΕΠΑΝΩ ΤΗΣ