Η ακρόπολη στο Γλα της Κωπαΐδας, η μεγαλύτερη σε έκταση οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδος που έχει διατηρηθεί έως σήμερα...Πρόκειται για την ομηρική «πολυστάφυλον Άρνην»
Η Ονομασία
Ονομασίες της Λίμνης : υπήρξε η ονομασία Κηφισίς διότι την τροφοδοτεί κύρια ο Βοιωτικός Κηφισός , Επικράτησε το όνομα Κωπαΐς, γιατί είναι στην περιοχή των Κωπών (το σημερινό Κάστρο) Λέγονταν όμως και Αλιαρτίς λίμνη (η αρχαία Αλίαρτος ήταν χτισμένη στα νότια κράσπεδα της λίμνης) και φυσικά και λίμνη του Ορχομενού, από το μεγαλύτερο άλλοτε παραλίμνιο κέντρο, κάποτε και Ακραιφίς (από την Ακραιφία).
Το αρχαίο όνομα του οχυρού είναι άγνωστο και ο Παυσανίας δεν αναφέρεται στο τοπωνύμιο αυτό. Στη γειτονική περιοχή και στους χάρτες είναι γνωστό ως Κάστρο ή Παλαίκαστρο, ενώ στην αρχαιολογική βιβλιογραφία αναφέρεται ως Γλας ή Γκλα, το αρβανίτικο ισοδύναμο της ελληνικής λέξης. βασιζόμενοι στο τοπωνύμιο που επικρατούσε τοπικά τότε τον 19 αιώνα.
Επίσης υποστηρίζεται ότι μπορεί να προέρχεται από το οθωμανικό Γκουλά που σημαίνει κάστρο.
Επίσης υποστηρίζεται ότι μπορεί να προέρχεται από το οθωμανικό Γκουλά που σημαίνει κάστρο.
Οι ταυτίσεις με αρχαίες ονομασίες που προτάθηκαν κατά καιρούς βασίζονται είτε σε γειτονικά τοπωνύμια των ιστορικών χρόνων , Κώπαι, Αθαμάντιον, από τον Ησίοδο Γλήχων, Φλεγύα, Γυρτών , η ακρόπολη θα μπορούσε να ονομάζεται ίσως Ύλη , από την Ομηρική Ύλη , είτε στα ονόματα των τεσσάρων μυθικών πόλεων της Κωπαΐδας (Αθήναι, Ελευσίς, Μίδεα, Ομηρική Άρνη) που σκεπάστηκαν από τα νερά της, όταν, σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, οι Θηβαίοι υπό τον Ηρακλή κατέστρεψαν τις αποξηραντικές εγκαταστάσεις που είχαν κατασκευάσει οι Μινύες του Ορχομενού• η επικρατέστερη άποψη ανάμεσα στους ερευνητές είναι ότι πρόκειται για την ομηρική «πολυστάφυλον Άρνην» (Ιλ. Β 507, Η 9).
Πάντως, φαίνεται ότι καμία από τις παραπάνω ταυτίσεις δεν ευσταθεί, καθώς οι οικισμοί των ιστορικών χρόνων βρίσκονται όλοι έξω από τα όρια της λίμνης, ενώ ο Γλας ουδέποτε υπήρξε πόλη, ούτε σκεπάστηκε από νερά. Πιθανόν οι αρχαίοι γεωγράφοι να μην ενδιαφέρθηκαν να διασώσουν την ονομασία μιας ακατοίκητης νησίδας στη μέση μιας λίμνης .
Η ακρόπολη λοιπόν η μεγαλύτερη σε έκταση οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδος που έχει διατηρηθεί, περιβάλλεται από ισχυρό κυκλικό τείχος, κατασκευασμένο με κυκλώπεια τεχνοτροπία. Κατασκευάστηκε ενιαία και ουδέποτε συμπληρώθηκε ή τροποποιήθηκε. Το κυκλικό τείχος έχει τέσσερις πύλες: στη δυτική, στη βόρεια, και δύο η μία διπλή στη νότια πλευρά.. Πιστεύεται πως η οχύρωση αυτή ήταν συλλογικό έργο πολλών γειτονικών πόλεων της Κωπαΐδας, που η παράδοση την αποδίδει στους Μινύες του Ορχομενού.
Τοπογραφικά στοιχεία
Όσο η Κωπαΐδα πλημμύριζε και γινόταν βάλτος ή λίμνη, ο χαμηλός βράχος στο βορειοανατολικό μυχό της λίμνης πρόβαλλε ως νησίδα. Με εκτεταμένα μυκηναϊκά αποστραγγιστικά έργα ( Αποστραγγιστικά έργα Κωπαΐδας στην Προϊστορία και την Αρχαιότητα : Από τις πιο ονομαστές λίμνες της ελληνικής αρχαιότητας είναι η Κωπαΐδα στη Βοιωτία, της οποίας η φήμη στους μύθους και τις παραδόσεις των ιστορικών χρόνων οφείλεται ασφαλώς στις αναμνήσεις για την αποξήρανσή της, που πραγματοποιήθηκε κατά τη Μυκηναϊκή Ανακτορική περίοδο. Το πρωτοφανές σε σύλληψη και εκτέλεση σχέδιο για την αποστράγγιση της λίμνης, μαζί με τα μεγάλα τεχνικά έργα που έγιναν για το σκοπό αυτό σε καίρια σημεία της, μαρτυρούν τη δύναμη του γειτονικού Ορχομενού, τον οποίο αναδεικνύουν ως ένα από τα σημαντικότερα και ισχυρότερα κέντρα της μυκηναϊκής Ελλάδας.) η λίμνη αποξηράνθηκε με ένα σύστημα αναχωμάτων και καναλιών που οδηγούσαν τα νερά στις φυσικές καταβόθρες, με κατάληξη τον όρμο της Λάρυμνας• τότε η περιοχή αποδόθηκε πρώτη φορά στην καλλιέργεια.
Τα μυκηναϊκά αναχώματα αποστέγνωσαν τη λίμνη• έτσι το ύψωμα, προσιτό πλέον από την πεδιάδα, αποτέλεσε λόγω της θέσης, του ύψους και της διαμόρφωσής του το επίκεντρο των αποξηραντικών έργων, την αποθήκη και το οχυρό των πληθυσμών που καλλιεργούσαν το εύφορο αποστραγγισμένο πεδίο.
Ο λόγος είναι ότι βρίσκεται κοντά στο σημείο που τα αναχώματα συνέκλιναν προς τη μεγάλη αποχετευτική αύλακα και τις καταβόθρες που αποστράγγιζαν τα νερά της πεδιάδας προς τον όρμο της Λάρυμνας περνώντας από το όρος Πτώο.Η έκταση του βράχου φτάνει τα 200.000 τ.μ., με μήκος 900 μ. από ανατολικά προς δυτικά και πλάτος κυμαινόμενο από 125 μέχρι 575 μ. Η πεδιάδα γύρω από το ύψωμα είναι απολύτως επίπεδη, ενώ η επιφάνεια του βράχου ανηφορίζει ελαφρά από ανατολικά προς δυτικά και από νότια προς βόρεια, παρουσιάζοντας τρία χαμηλά και πλατιά εξάρματα, με μαλακές κλίσεις, έτσι ώστε στα δυτικά να υψώνεται 15 μ. από την πεδιάδα, στα βόρεια 38 μ., στα βορειοανατολικά 10 μ. και στα νοτιοανατολικά 9,5 μ. Αυτή η φυσική διαμόρφωση καθόρισε τη θέση των οικοδομημάτων που κτίστηκαν στις κορυφές, καθώς και των πυλών της οχύρωσης που βρίσκονται στα χαμηλότερα και σχετικά πιο βατά σημεία του φρυδιού του βράχου.
ΔΕΙΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ
.........................................
Ο ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ
