Οι Δήμοι των Αθηναίων στην Αρχαιότητα

Στην Αθήνα, μετά την τυραννία των Πεισιστρατιδών, εμφανίζεται ο Κλεισθένης, ο άνθρωπος που θέσπισε την άμεση δημοκρατία, δίδοντας σε όλους τους πολίτες ίσα πολιτικά δικαιώματα: ισοπολιτεία, ισονομία και ισηγορία, επειδή το ίσον το θεωρούσαν τότε Δίκαιον και σωστικόν ομονοίας. Το «Δίκαιον» παράγεται από το «δίχα» - ετυμολογεί ο Αριστοτέλης - και σημαίνει το μισό-μισό: το να υπάρχουν ίσες μερίδες για όλους.
Τι κάνουν λοιπόν οι αρχαίοι Έλληνες; θέτουν την έδρα του δικαστή, το βήμα της αγόρευσης και το έπαθλο του αγώνα στο μέσον ενός κύκλου ίσων, όμοιων πολιτών. Την ίση απόσταση του καθενός από το μέσον, την ακτίνα του κύκλου, την ονομάζουν Μέτρον, για να μετριάζουν με αυτό τη ματαιοδοξία, την υπερβολή, την ύβρι καθενός από τους όμοιους και για να τα βρίσκουν μεταξύ τους με Μέτρο τον άνθρωπο. Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, έλεγαν.

Η τεχνική του Κλεισθένη στηρίζεται στο δεκαδικό σύστημα. Διαιρεί την Αττική σε περισσότερους από 170 δήμους, ίσους ως προς τον αριθμό των πολιτών και απ' αυτούς τους δήμους, που λειτουργούσαν ως μικρές τοπικές δημοκρατίες, φτιάχνει τις δέκα φυλές, που πριν τη μεταρρύθμιση ήταν τέσσερις.Αυτές οι δέκα νέες φυλές κατανέμονται σε ισάριθμα τεχνητά «πολιτειακά» διαμερίσματα που δεν έχουν κοινά γεωγραφικά σύνορα. Το έδαφος τους δεν είναι συνεχόμενο. Το 1/3 του χώρου και των κατοίκων κάθε φυλής θα ανήκει στο άστυ, το 1/3 στη μεσογαία, το 1/3 στην παραλία. Έτσι η νέα φυλή Ακαμαντίς λ.χ. θα περιλαμβάνει το 1/3 ή την τριττύα των κατοίκων του Κεραμεικού (άστυ), την τριττύα του Θορικού (Λαύριο)παραλία και την τριττύα του Σφηττού (μεσογαία). Ή η νέα Πανδιονίς φυλή θα περιλαμβάνει τις τριττύες. Κυδαθηναίων (άστυ), Παιανίας (μεσογαία), Μυρινούντος (παραλία) κ.O.K.

Η ΦΡΑΤΡΙΑ

....τὰ δὲ γένη καὶ τὰς φρατρίας καὶ τὰς ἱερωσύνας εἴασεν ἔχειν

Στους ηρωικούς χρόνους, φρατρία ή φατρία ονομαζόταν ένας σύνδεσμος αποτελούμενος από διάφορα γένη των οποίων ο γενάρχης ήταν κοινός. Άλλαξε όμως η σημασία της λέξης στους ιστορικούς χρόνους, κατά τους οποίους φρατρία ήταν μια υποδιαίρεση της φυλής. Αυτό ίσχυε για τους Ίωνες και τους Δωριείς. Κάθε φυλή, από τις τέσσερις που αποτελείτο η Αττική, χωριζόταν σε τρεις φρατρίες και κάθε φρατρία είχε τριάντα γένη. Αρχηγός της φρατρίας ήταν ο φρατριάρχης. Κάθε φρατρία λάτρευε τον ίδιο γενάρχη και τον Φράτριο Δία, καθώς και την Φρατρία Αθηνά. Υπήρχε και ιδιαίτερο κτίριο, το φράτριο στο οποίο μαζεύονταν κατά καιρούς όλα τα μέλη της φρατρίας. Οι φρατρίες, εκτός από το θρησκευτικό πήραν και πολιτικό χαρακτήρα.
Ο Κλεισθένης μ' όλη τη μεταρρύθμιση του πολιτειακού, διαίρεσε τους δήμους σε φρατρίες. Στην κοινή γιορτή τα Απατούρια, γράφονταν στους καταλόγους των φρατόρων και τα παιδιά, που από τότε αποκτούσαν τα οικογενειακά τους δικαιώματα.
Οι πιο γνωστές από αρκετές φρατρίες στην Αττική ήταν οι Αχνιάδες, οι Δημοτιωνίρες, οι Θερρικωνίδες και οι Ουαλείς. Εκτός από την Αττική και άλλες πόλεις της Ελλάδας είχαν φρατρίες.
Στη Σπάρτη τις τρεις φυλές τις αποτελούσαν οι 27 φρατρίες (ωδαί). Στην Κρήτη οι πολίτες κατατάσσονται σε ομάδες γενών (τύπου φρατρίας), τις καλούμενες "εταιρείες" με κοινά δείπνα. Και στη νεότερη εποχή διασώθηκε η φρατρία ως τύπος κοινωνικής οργάνωσης. Αρχικά, προ του Κλεισθένη, κατά την αρχαϊκή περίοδο υπήρχαν τουλάχιστον 12 φρατρίες, ο αριθμός δεν είναι επιβεβαιωμένος .Κατά την κλασική περίοδο γνωρίζουμε το όνομα ορισμένων φρατριών (φατριών)Μεδοντίδαι Παιονιδών Αλκµαιωνιδών, Αχινιάδες Κλεοντιανοι Δημοτιωνιδών Δυαλέων Θερρικωνίδες Θυμαίτις Ουαλείς . Τέσσερις άλλες ονομασίες πιθανά φατρίες γνωρίζουμε ότι είναι οι Ελασιδαί οι Θυργονίδαι οι Τιτακίδαι και οι Φιλυείς.

Από έξι έως εννέα ακόμα δεν γνωρίζουμε την ονομασία τους Το λιγότερο δεκατρείς φατρίες υπήρχαν την κλασική περίοδο στην Αττική και πιθανά αρκετές περισσότερες . Οι ιεροί τόποι των φατριών αυτών γνωρίζουμε ότι ήταν σε αρκετούς από τους δήμους που δημιουργήθηκαν κατόπιν από τον Κλεισθένη .