ΑΡΧΑΙΑ ΣΚΙΩΝΗ

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ - ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ - ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ - ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Ακολουθώντας την περιγραφή του Ηροδότου και με πορεία από νότο προς βορρά η επόμενη πόλη που απαντάται στη νοτιοδυτική ακτή της χερσονήσου μετά τη Θέραμβο είναι η Σκιώνη . Η θέση της έχει εντοπιστεί με ασφάλεια στο ύψωμα «Μύτικας», 3 χλμ. ΝΑ της Νέας Σκιώνης.

ΑΡΧΑΙΑ ΣΚΙΩΝΗ - ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές η Σκιώνη υπήρξε η αρχαιότερη πόλη της Παλλήνης. Από το Θουκυδίδη πληροφορούμαστε ότι ιδρύθηκε από τους Πελληνείς της Αχαΐας κατά την επιστροφή τους από την Τροία, όταν αναγκάστηκαν να προσαράξουν στην περιοχή λόγω καιρού. Οι Τρωαδίτισσες αιχμάλωτες έκαψαν τα πλοία με αποτέλεσμα οι Πελληνείς να

εγκατασταθούν στη χερσόνησο και να ιδρύσουν τη Σκιώνη. Ως ιδρυτής της πόλης εμφανίζεται ο Πρωτεσίλαος. η μορφή του οποίου αποτυπώνεται στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων της αποικίας.

ΑΡΧΑΙΑ ΣΚΙΩΝΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ

Στα χρόνια που ακολουθούν η αρχαία πόλη εξελίσσεται σε σημαντική εμπορική δύναμη, που έχει τη δυνατότητα να κόβει δικά της νομίσματα. Στη διάρκεια των μηδικών πολέμων υπέκυψε, όπως και οι άλλες πόλεις της χερσονήσου, στον Ξέρξη παραχωρώντας δυνάμεις. Ανάμεσα στους Σκιωναίους που στρατολογήθηκαν ο Ηρόδοτος ξεχωρίζει το δύτη Σκυλλίη, ο οποίος κατάφερε να δραπετεύσει από τον περσικό στόλο και να φτάσει στις ελληνικές δυνάμεις, που είχαν ναυλοχήσει στο Αρτεμίσιο, διανύοντας μια απόσταση 80 σταδίων.

Μετά την ήττα του Ξέρξη στη Σαλαμίνα ήταν μία από τις πόλεις της Παλλήνης που αποστάτησαν από τον περσικό ζυγό. Μάλιστα βοήθησε την Ποτίδαια, όταν την πολιορκούσε ο Αρτάβαζος το 479 π.Χ., παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια υπό την εποπτεία του στρατηγού Τιμόξενου, ο οποίος σκόπευε να την προδώσει στους Πέρσες.

ΑΡΧΑΙΑ ΣΚΙΩΝΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ

Με τη λήξη των μηδικών πολέμων μετείχε στην Αθηναϊκή Συμμαχία καταβάλλοντας το ποσό των έξι ταλάντων. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου αποστάτησε το 423 π.Χ. από την Αθηναϊκή Συμμαχία και τάχθηκε στο πλευρό των Λακεδαιμονίων υποδεχόμενη με ιδιαίτερες τιμές το Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα. Επειδή, όμως. η αποστασία πραγματοποιήθηκε δύο μέρες μετά τη σύναψη ανακωχής μεταξύ των Αθηναίων και των Λακεδαιμονίων, η ανακωχή παραβιάστηκε και οι Αθηναίοι αποφάσισαν να καταστρέψουν την πόλη.
Ο Βρασίδας υπό αυτές τις συνθήκες εγκατέστησε φρουρά στη Σκιώνη και στη Μένδη, που είχε και αυτή αποστατήσει, αφού πρώτα μετέφερε τα γυναικόπαιδα στην Όλυνθο. Λίγο αργότερα οι Αθηναίοι εκστράτευσαν εναντίον της Μένδης και της Σκιώνης με μεγάλη δύναμη. Αφού κυρίευσαν τη Μένδη κατευθύνθηκαν κατά της Σκιώνης, όπου, πρώτα κατέλαβαν έναν οχυρό λόφο μπροστά από την πόλη και στη συνέχεια την απέκλεισαν με τείχος. Ύστερα από πολιορκία δύο ετών οι Αθηναίοι κυρίευσαν τη Σκιώνη το 421 π.Χ. και τιμώρησαν αυστηρά τους αποστάτες. Σκότωσαν όλους τους άρρενες πολίτες, εξανδραπόδισαν τα γυναικόπαιδα και μοίρασαν τη γη στους Πλαταιείς.

ΑΡΧΑΙΑ ΣΚΙΩΝΗ - ΚΤΕΡΙΣΜΑΤΑ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ (2003)

Για τα χρόνια που ακολουθούν οι πληροφορίες που διαθέτουμε είναι ελάχιστες. Με τα έως τώρα ανασκαφικά δεδομένα φαίνεται ότι η πόλη υπέστη καταστροφή τον 4° αι. π.Χ. χωρίς να γνωρίζουμε αν ταυτόχρονα εγκαταλείφθηκε. Η αναφορά της από τον Στράβωνα πιθανώς να βεβαιώνει την ύπαρξή της στα ρωμαϊκά χρόνια. Αναμένουμε τις ανασκαφικές έρευνες για να απαντηθούν τα ερωτήματα.
Όσον αφορά στην τοπογραφία της αρχαίας πόλης τα στοιχεία είναι περιορισμένα. Η αρχαία Σκιώνη τοποθετείται στη θέση «Μύτικας» μεταξύ της Νέας Γκιώνης και του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ένα ύψωμα εξαιρετικά δυσπρόσιτο, που δεσπόζει πάνω από τη θάλασσα. Από τα νότια η πρόσβασή του δεν είναι δυνατή, καθώς η πλευρά του μπροστά από τη θάλασσα είναι απόκρημνη. Απότομη είναι και η δυτική πλαγιά του, ενώ στα ανατολικά το έδαφος διαμορφώνεται ομαλότερα. Στα βόρεια του υψώματος υπάρχει ένας δεύτερος, μικρότερος λόφος, δυσπρόσιτος και αυτός, καθιστώντας την περιοχή μια φυσικά οχυρωματική θέση.

ΕΡΕΙΠΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΚΙΩΝΗΣ

Η αρχαία πόλη ήταν χτισμένη στο ύψωμα μπροστά από τη θάλασσα, ενώ ο λόφος στα βόρεια ταυτίζεται με τον οχυρό λόφο που αναφέρει ο Θουκυδίδης μπροστά από την πόλη . Η πόλη φαίνεται ότι ήταν ισχυρά οχυρωμένη, αφού οι Αθηναίοι την πολιορκούσαν επί δύο χρόνια. Από την οχύρωσή της ήταν ορατά στις αρχές του 20ου αιώνα λίγα τμήματα ενός πύργου πάνω στο ύψωμα, όπως μας πληροφορεί ο Merrit. Σε αυτό το σημείο τοποθετεί και την ακρόπολη της αρχαίας πόλης.

Οι ανασκαφές ξεκίνησαν μόλις το 1986 και συνεχίστηκαν το 1991 με αποτέλεσμα η εικόνα που διαθέτουμε να είναι αποσπασματική. Πραγματοποιήθηκαν δέκα τομές στο αγρόκτημα του Αχ. Πελέκα, που βρίσκεται στα Α όρια της αρχαίας πόλης. Οι ανασκαφικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο ανατολικό τμήμα της αρχαίας πόλης, έφεραν στο φως οικοδομικά λείψανα κλασικών χρόνων κυρίως. Ανάμεσα στα άλλα αποκαλύφθηκαν κατάλοιπα ενός μνημειακού οικοδομήματος, που καταστράφηκε τον 4ο αιώνα π.Χ.

Συγκεκριμένα ανασκάφθηκε αρχαίος λάκκος με πενήντα επιμελώς δουλεμένους γωνιόλιθους, οι οποίοι προέρχονται σαφώς από ένα σημαντικό κτίριο . Στα δυτικά του προαναφερθέντος εντοπίστηκε τμήμα ενός δημόσιου πιθανώς οικοδομήματος, που φτάνει σε μήκος περίπου τα 20 μέτρα. Το κτίριο είναι χτισμένο σύμφωνα με το ισόδομο σύστημα, ενώ εξωτερικά περιβάλλεται από ένα επιμελώς κατασκευασμένο λιθόστρωτο. Ίσως εδώ θα πρέπει να αναζητηθεί η περιοχή με τα δημόσια κτίρια της αρχαίας πόλης.

Ζωγραφική επί αγγείου από την αρχαία Σκιώνη

Βόρεια της αρχαίας πόλης, στη θέση «Παναγιά», εντοπίστηκε ένα τμήμα του αρχαϊκού νεκροταφείου. Ανασκάφθηκαν 19 ταφές, που χρονολογούνται στον όψιμο 6ο αιώνα π.Χ. και στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ και που ανήκουν όλες σε παιδιά. Λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους δημιουργήθηκαν χωμάτινα άνδηρα, πάνω στα οποία ανοίχτηκαν οι τάφοι.

Οι ταφές ήταν τοποθετημένες σε παράλληλες σειρές και προσανατολισμένες σε άξονα ΝΑ-ΒΔ. Ερευνήθηκαν τάφοι κιβωτιόσχημοι, εγχυτρισμοί και λακκοειδείς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρώτη κατηγορία, καθώς πρόκειται για ένα είδος που δεν εμφανίζεται σε άλλο νεκροταφείο της χερσονήσου.

Η ιδιαιτερότητά τους έγκειται στο γεγονός ότι αποτελούνταν από ένα λάκκο, του οποίου τα τοιχώματα και μερικές φορές το δάπεδο ήταν επενδυμένα με πήλινες πλάκες. Στους εγχυτρισμούς χρησιμοποιήθηκαν αμφορείς και πίθοι. Το στόμιο των αγγείων έκλεινε με πήλινο πώμα ή αργό λίθο. Οι πίθοι ήταν άβαφοι, ενώ οι αμφορείς διακοσμούνταν με γραπτές ταινίες, ομόκεντρους κύκλους και ημικύκλια.

Οι ταφές ήταν πλούσια κτερισμένες. Ιδιαίτερα οι κιβωτιόσχημοι τάφοι έφεραν πολλά κτερίσματα τόσο στο εσωτερικό τους όσο και έξω από τον τάφο. Άφθονα κτερίσματα βρέθηκαν και στους λακκοειδείς τάφους, ενώ από τους εγχυτρισμούς μόνο οι τρεις ήταν κτερισμένοι. Στα κτερίσματα ανήκουν άφθονα αγγεία αττικά μελανόμορφα και κορινθιακά, πήλινα ειδώλια, πήλινες προτομές, γυάλινα φοινικικά αλάβαστρα, ασημένια περικάρπια και μια χάλκινη στλεγγίδα.

Τέλος, στην παραλία μπροστά από το ύψωμα θα μπορούσε να τοποθετηθεί το λιμάνι της αρχαίας Σκιώνης. Καθώς, όμως, απουσιάζουν οι συστηματικές ανασκαφές, μόνο υποθέσεις είμαστε σε θέση να κάνουμε.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ

Η Σκιώνη έθεσε σε κυκλοφορία αργυρά νομίσματα από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. μέχρι την ενσωμάτωσή της στο Μακεδονικό βασίλειο του Φιλίππου Ε', το 349-348 π.Χ. Στα πρώτα τετράδραχμα απεικονίζεται λέων να σπαράσσει δορκάδα και έγκοιλον στην οπίσθια όψη.

Σε τετράδραχμα, που κόπηκαν περί το 500 π.Χ., απεικονίζεται η κεφαλή του Πρωτεσίλαου με αναγεγραμμένο το όνομά του "επί τα λαιά" (από δεξιά προς τα αριστερά) στο κράνος, ενώ στην οπίσθια όψη απεικονίζεται πρύμνη. (Οι τύποι αυτοί σχετίζονται με το μύθο του οικιστή Πρωτεσίλαου). Στις υποδιαιρέσεις (τετρώβολα, οβολοί) υπάρχει ποικιλία θεμάτων, όπως εμπρόσθιον σώμα λέοντος, οφθαλμός, περικεφαλαία, σταφυλή, περιστέρι.

Αναγράφεται επίσης το εθνικό ΣΚΙΟΝ ή ΣΚΙΟ ή ΣΚΙΩ ή ΣΚΙΩΝΑΙΩΝ. Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. κόπηκαν παράλληλα και χάλκινα κέρματα, όπου απεικονίζεται κεφαλή νύμφης (ίσως κεφαλή νεαρού μετά ταινίας ή κεφαλή Αφροδίτης) ως εμπροσθότυπος και περιστέρι ή περιστέρια, τετράγωνο, μόνο ή με ασπίδα ως οπισθότυπος.

ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΚΙΩΝΗΣ

Η νομισματική παραγωγή της πόλης δεν είναι τόσο μεγάλη, όπως οι αντίστοιχες των πόλεων της Μένδης ή της Ακάνθου, γεγονός που διαφαίνεται και από τη σχετική σπανιότητα ιδίως των μεγαλύτερων υποδιαιρέσεων. Από την άλλη τα νομίσματα της πόλης, καθ' όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του νομισματοκοπείου, φαίνεται ότι εξυπηρετούσαν τις εγχώριες μόνο ανάγκες, καθώς σπάνια συναντάμε νομίσματα Σκιώνης σε θησαυρούς μακριά από τη Χαλκιδική .

Η παρουσία διονυσιακών παραστάσεων στα νομίσματα της Σκιώνης, είναι σχετικά περιορισμένη, ίσως επειδή το νομισματοκοπείο της πόλης επικεντρώθηκε στην επιλογή θεμάτων που σχετίζονταν με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, με το μύθο της ίδρυσής της. Είναι πιθανόν πίσω από αυτή την επιλογή, να κρύβεται μία προσπάθεια των Σκιωναίων, να υποστηρίξουν και να προβάλουν την παλαιότητα της πόλης τους, έναντι των υπολοίπων πόλεων της Παλλήνης και της Χαλκιδικής γενικότερα. Το διονυσιακό βέβαια στοιχείο δεν απουσιάζει παντελώς.
Παρόλο που οι κοπές που φέρουν διονυσιακή εικονογραφία είναι περιορισμένες, μπορούν εν τούτοις να μας προσδώσουν ορισμένα στοιχεία για το κατά πόσο έχουμε μία θεματολογική επιρροή από το γειτονικό νομισματοκοπείο της Μένδης. Είναι ανούσιο να μιλάμε για λατρεία του Διονύσου στη Σκιώνη βασιζόμενοι μόνο στους δύο προαναφερόμενους τύπους νομισμάτων. Άλλωστε, φαίνεται ότι κυρίαρχες θεότητες της πόλης ήταν ο Απόλλωνας και η Αφροδίτη. Παρόλα αυτά, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα της ύπαρξης αμπελοκαλλιέργειας, η οποία ήταν ίσως μία από τις κύριες αγροτικές ασχολίες των Σκιωναίων. Άλλωστε, ήταν κάπως δύσκολο για τη γειτονική Μένδη να στηρίξει τη ζήτηση του προϊόντος της βασιζόμενη αποκλειστικά στους αμπελώνες που βρίσκονταν εντός των γεωγραφικών της ορίων.

Υπήρχε, λοιπόν, κάποια εμπορική σχέση ανάμεσα στις δύο πόλεις, κάτι που μπορεί να επιβεβαιωθεί και από το Δημοσθένη, που στο δικανικό του λόγο κατά του Λακρίτου, μας πληροφορεί, ότι ένα πλοίο αφού φόρτωσε τρεις χιλιάδες αμφορείς Μενδαίου οίνου, είτε από τη Μένδη είτε από τη Σκιώνη, κατά την πορεία του προς τον Εύξεινο Πόντο, βυθίστηκε. Η πηγή αυτή είναι πολύ σημαντική, αφενός διότι αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος της παραγωγής οίνου της Μένδης και αφετέρου, διότι η Σκιώνη, σύμφωνα με την πηγή, αντιμετωπίζεται στην ουσία ως κέντρο εμπορίας του εν λόγω προϊόντος.

Aρχαϊκή Κεραμική Από Την Αρχαία Σκιώνη

Η αρχαία Σκιώνη της Χαλκιδικής βρίσκεται στη νοτιοδυτική ακτή της Παλλήνης, επάνω στην κορυφή του λόφου «Μύτικα», σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα. Σύμφωνα με τη φιλολογική παράδοση ήταν μία από τις αρχαιότερες αποικίες, και κατά τον Θουκυδίδη (4.120.1) ιδρύθηκε από τους Πελληνείς της Αχαΐας, κατά την επιστροφή τους στην πατρίδα μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου

Aρχαϊκή Κεραμική Από Την Αρχαία Σκιώνη by ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ on Scribd

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ