ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΕΣ ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

Aπό το «αγγείο του Δαρείου » Έλληνα καλλιτέχνη ,δείχνει έναν αμμο-άβακα ,όπου αριστερά ένας υπηρέτης Πέρσης τροφοδοτεί με άμμο το τραπέζιο και δεξιά ένας άλλος κάνει υπολογισμούς με ελληνική αρίθμηση

Ο ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ 300 π.Χ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ

Εξαιρουμένης της μέτρησης στα δάχτυλα, είναι η αρχαιότερη γνωστή συσκευή μέτρησης, και ένας πρόδρομος του άβακα. Ήταν κατασκευασμένη από πέτρα ή και από ξύλο και η καταμέτρηση γινόταν

στον πίνακα με τις χάντρες ή βότσαλα ή άμμο ή χώμα . Αυτές οι συσκευές έχουν επίσης την ονομασία άμμο-άβακες "

Το αρχαιότερο παράδειγμα που επιζεί σήμερα για μια καταμέτρηση πλοίων ή για ένα επιτραπέζιο παιχνίδι(;) μπορεί να είναι ένας τέτοιος δίσκος , βρέθηκε το 1850 στο νησί της Σαλαμίνας και η οποία πλάκα χρονολογείται από το 300 περίπου π.Χ.. Βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο στην Αθήνα.

«Είναι μια πλάκα από λευκό μάρμαρο 149 εκατοστά μήκος, 75 εκατοστά πλάτος, και 4,5 εκ. πάχος, κατά την οποία οι 5 ομάδες των σημάνσεων στο κέντρο της ταμπλέτας είναι ένα σύνολο από 5 παράλληλες γραμμές, εξίσου χωρίζονται από μια κάθετη γραμμή, προσαρμοσμένες με ένα ημικύκλιο στο σημείο τομής των κάτω απο την οριζόντια γραμμή και την ενιαία κάθετη γραμμή.

Κάτω από αυτές τις γραμμές είναι ένας μεγάλος χώρος με μια οριζόντια ρωγμή. Κάτω από αυτό το ρήγμα είναι μια άλλη ομάδα από έντεκα παράλληλες γραμμές, και πάλι χωρίζεται σε δύο τμήματα από μια κάθετη γραμμή σε αυτούς, αλλά με το ημικύκλιο στην κορυφή της τομής? η τρίτη, έκτη και ένατη από αυτές τις γραμμές σημειώνονται με ένα σταυρό όπου διασταυρώνονται με την κάθετη γραμμή ". Τρία σύνολα με ελληνικά σύμβολα (αριθμοί από το ακροφωνικό σύστημα) διατεταγμένα κατά μήκος της αριστερά, δεξιά και κάτω άκρα του δισκίου.

Ο ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ 350 π.Χ

Ο Πολύβιος

Ο Αινείας ο Τακτικός έζησε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. και, ως σύγχρονος του Ξενοφώντα, είναι ασφαλώς αυτός που ο Ξενοφών αναφέρει ως Αινεία Στυμφάλιο, στρατηγό των Αρκάδων που έλαβε μέρος στη Μάχη της Μαντινείας. Ο Αινείας είχε συγγράψει ένα μεγάλο έργο με τίτλο Περί των στρατηγικών υπομνήματα, από το οποίο σώθηκε μία επιτομή, το Εγχειρίδιο Τακτικής, η οποία έγινε από τον Κινέα, σύμβουλο του βασιλιά Πύρρου.

Ο Αινείας συνέγραψε και το έργο «Τακτικόν τε και πολιορκητικόν υπόμνημα περί του πώς χρη πολιορκούμενον αντέχειν.» Από αυτό σώθηκαν λίγα αλλά πολύτιμα αποσπάσματα. Τα έργα του είναι γραμμένα στην αττική διάλεκτο, με αποσπάσματα από τον Θουκυδίδη και τον Ξενοφώντα. Σε αυτά ο συγγραφέας εκθέτει όλα τα είδη των στρατηγημάτων και των προφυλάξεων, που πρέπει να χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να παραπλανάται ο εχθρός. Ακόμα και σήμερα εντυπωσιάζει η ακριβολογία του και η διαύγεια του ύφους του.

Σύμφωνα με τον Πολύβιο, τον Έλληνα ιστορικό της ελληνιστικής περιόδου, ο Αινείας Τακτικός, ένας από τους πρώτους Έλληνες συγγραφείς για την τέχνη του πολέμου, εφηύρε το υδραυλικό τηλέγραφο σε αυτήν την περίοδο. Ήταν ένα σύστημα σηματοφόρων που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια του πρώτου Καρχηδονιακού πολέμου για την αποστολή μηνυμάτων ανάμεσα στη Σικελία και την Καρχηδόνα.

Στο σύστημα αυτό εμπλέκονται πανομοιότυπα δοχεία σε ξεχωριστούς λόφους(;).

Κάθε δοχείο θα είναι γεμάτο με νερό, και έχει μια κάθετη ράβδο επιπλέει μέσα.

Οι ράβδοι ήταν χαραγμένοι με διάφορους προκαθορισμένους κώδικες σε γραμμώσεις .

"Για να στείλετε ένα μήνυμα, στον φορέα αποστολής θα χρησιμοποιηθεί ένας φακός στο σήμα του παραλήπτη φορέα(;).Τότε τα δύο συγχρονισμένα μέρη , θα ανοίξουν ταυτόχρονα τις κάνουλες στο κάτω μέρος των δοχείων τους και το νερό θα στραγγίξει μέχρι η στάθμη του νερού φθάσει στην επιθυμητή θέση του κωδικού . ,σημείο στο οποίο ο αποστολέας θα μείωνε τον φακό του, και οι φορείς εκμετάλλευσης θα κλείσουν ταυτόχρονα τις κάνουλες τους. "

Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία που βρέθηκαν στις γραφές του Τακτικού

ΣΤΕΝΟΓΡΑΦΙΑ -ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΦΕΥΡΕΣΗ

Του Richard Flavin

Υπάρχουν πολλές δημοφιλείς ιστορίες για την στενογραφία (π.χ., Guénin 1908? -Glatte 1958?- Leslie 1964) και της γραφής, σε γενικές γραμμές, οι οποίες περιλαμβάνουν μνεία των συστημάτων για την στενογραφία (π.χ., Daniels 1996). Αυτό που ακολουθεί δεν έχει σκοπό να αντικαταστήσει αυτές τις πηγές, αλλά το άρθρο αυτό επιχειρεί απλώς να ανιχνεύσει μια κάπως πιο εμπεριστατωμένη από τα πρώτα στοιχεία για την στενογραφία με αυτήν που χρησιμοποιείται για την Mi'kmaq σελιδοδείκτες κα, και όχι μια πλήρη και σε βάθος προσέγγιση της

Ελληνικό έγγραφο με συντομογραφία –στενογραφία του 3-4 αιωνα μ.Χ.

Add. Ms. 33270 (3rd to 4th cent. CE).

Σήμερα, οι περισσότεροι μελετητές της παλαιογραφίας- paleographers- έχουν δεχθεί το κλασικό ελληνικό σύστημα στενογραφίας από την επιγραφή του τέταρτου αιώνα π.Χ., όπως ανακαλύφθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας το 1884, όπως και εκ των υστέρων, είναι αποδεδειγμένα το λειτουργικότερο και το παλαιότερο σωζόμενο παράδειγμα της στενογραφίας.

Ξενοφών 430-355 π.Χ.

Η ΣΤΗΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 350 πΧ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ.

Acropolis Stone (c. 350 BCE), Brit. Mus.

Το Δεκέμβριο του 1904 κατά τις εργασίες περιφερειακής οδού έξω από το Παναθηναϊκό Στάδιο, βρέθηκαν πέντε κενοί τάφοι και μια μεγάλη μαρμάρινη σαρκοφάγος με οστά νεκρού στον τοίχο που περιέβαλε την σαρκοφάγο υπήρχαν νεκρικές στήλες και τεμάχια στηλών. Οι στήλες αυτές είναι γνωστές σαν«Στήλη της Ερμιόνης» και «Στήλη του ορθογράφου», η δεύτερη δείχνει νεαρό άνδρα να στέκεται και να γράφει «ταχυγράφος δε» όπως έδειξε η σχετική έρευνα. Η στήλη έχει διαστάσεις ύψος : 0,95 πλάτος: 0,73 πάχος : 0,043και την πάνω πλευρά η εξής επιγραφή:
ΠΕ ΣΤΗΛΗ ΤΙΣ Σ ΕΣΤΗΣΕΝ ΑΡΙΠΡΕΩΣ ΕΣΟΡΑΣΘΑΙ ΜΗΤΗΡ ΤΕΙΜΟΚΡΑΤΟΥΣ ΙΝ ΕΧΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΝ ΑΥΤΗ ΕΜΝΗΣΚΕΣΘΑ ΣΩΣΑ ΕΟΥ ΤΕΚΝΟΙΟ ΠΡΟΣΩΠΟΝ ΕΝΚΕΧΑΡΑΓΜΕΝΟΝ ΟΥΝΟΜΑ ΗΔ ΕΤΕΩΝ ΕΡΙΘΜΟΣ ΕΙΧΕΝ ΓΑΡ ΕΙΚΟΣΤΟΝ ΤΕ ΕΝΑΤΟΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΩΝ ΤΟ ΠΑΡΟΣ
Η λέξη ορθογράφος σημαίνει την εργασία του νεκρού και σ αυτό συνηγορούν και τα σύμβολα που βρίσκονται ανάγλυφα στην στήλη. Ο Σπ Λάμπρος χρονολογεί την στήλη στα τέλη του 2ου μΧ αιώνα.

Το Acropolis Stone επιγραφή που χρησιμοποιεί ένα γεωμετρικό σύστημα που περιγράφεται τροποποιήθηκε από βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις (Foat 1901). Ο Ξενοφών, ο Έλληνας στρατιώτης και ιστορικός που ήταν ως νέος, μαθητής του Σωκράτη, λέγεται ότι τον παρότρυνε ο δάσκαλος του να δημιουργήσει η να επινοήσει ένα τέτοιο σύστημα γραφής (Διογένης Λαέρτος. Ii.48). Ίσως η επιγραφή στη στήλη της Ακρόπολης είναι ένα παράδειγμα του συστήματος του Ξενοφώντα, αλλά η έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων αφήνει μία αμφιβολία στο βωμό αυτών που δεν έχουν τίποτα να θυσιάσουν.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΕΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 2ου ΑΙΩΝΑ

Ο Θόμψων αναφέρει ότι «Οι Έλληνες φαίνεται ότι είχον σύστημα στενογραφίας εν λίαν αρχαίοις χρόνοις». Αλλά και ο Σιγάλας αναφέρει ότι :«….πάντως εκ τούτων συνάγομεν ότι η Ελληνική Ταχυγραφία είναι παλαιοτέρα των σχετικών περιγραφών του Φιλοστράτου (200μΧ), του Γαληνού (131-200μΧ) και του σωζομένου συμβαλαίου περί της αμοιβής διδασκάλου τινός της ταχυγραφίας του έτους 155μΧ». Ο Φιλόστρατος στο Βίος Απωλλωνίου αναφέρει ότι ο Απολλώνιος στο ταξίδι του προς την Ανατολή είχε μαζί του δύο ακολούθους εκ των οποίων «…ο μεν εις ταχός γράφων…».

Ο Ξενοφώντας θεωρείται αυτός που ανακάλυψε την Ταχυγραφια (στενογραφία).

Η Ελληνική ταχυγραφία-στενογραφία έγινε σύντομα δημοφιλής στην Ρώμη, λέγεται ότι το 350 πχ ο Κόιντος Έννιος μετέδωσε την γνώση της ταχυγραφίας στην Ρώμη. Αυτός όμως που πραγματικά δημιούργησε την ταχυγραφία ήταν ο απελεύθερος Marcus Tullios Tiro που προηγουμένως βρισκόταν στην υπηρεσία του Κικέρωνα. Ο Marcus Tullios Tiro έφτιαξε λατινικό σύστημα ταχυγραφίας και για αυτό το γεγονός ο Κικέρων τον απελευθέρωσε. Το σύστημά του Marcus Tullios Tiro βασίζεται επί της συντομοτέρας γραφής παραστάσεων και μεγάλου αριθμού λέξεων, τα σημεία αυτά ονομάστηκαν «Τιρωνικά σημεία» , το σύστημα αυτό βελτίωσε πολύ ο ρήτορας Σεκένας «όστις ηύξησεν αυτά εις 5.000». Το σύστημα του Marcus Tullios Tiro έχει στενή σχέση με την ελληνική ταχυγραφία που ήταν σε χρήση για 1.000 περίπου χρόνια.

Η Ελληνική στενογραφία τελικά έχει τυποποιηθεί στο δεύτερο αιώνα π.Χ. και από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. είχε αναδειχθεί ως ένα βιώσιμο σύστημα, αλλά Έλληνες για κάποια χρόνια δεν συνέχισαν την στενογραφία και η απομνημόνευση ενθαρρύνθηκε. (Norman 1960).

Η Βυζαντινή ταχυγραφία βασίζεται τα πρώτα χρόνια «…προς αναγραφήν ομιλιών και των πρακτικών των συνόδων…» στο Ρωμαϊκό σύστημα του Marcus Tullios Tiro, στην συνέχεια όμως εξελίχτηκε σε μορφή γραφικού ρυθμού που βοήθησε στην διάδοση του χριστιανικού κηρύγματος.

Μετά το 15ο αι. στην Αγγλία ασχολήθηκαν με την εφεύρεση στενογραφικών συστημάτων ο Πλίμουθ, ο Μπράιτ, ο Ουίλις, ο Σέλτον, ο Τέιλορ και ο Ισαάκ Πίτμαν του οποίου το σύστημά ήταν αυτό που τελικά επικράτησε. Στη Γερμανία η στενογραφική κίνηση αρχίζει από το 1796 ώσπου τελικά καθιερώθηκε η ενοποιημένη γερμανική στενογραφία επίσημα από το κράτος.

Στην Ελλάδα επικράτησε περισσότερο το γερμανικό σύστημα του Γκαμπελσμπέργκερ που προσαρμόστηκε στα ελληνικά από τον Ιωσήφ Μίνδλερ. Στη στενογραφία ισχύει ο κανόνας “γράφε όπως ακούς”, δηλαδή δεν τηρείται η ορθογραφία. Τα κεφαλαία, οι τόνοι, τα πνεύματα και τα σημεία στίξης εκτός από το ερωτηματικό καταργούνται.

Ένα μέρος του κειμένου και φωτό πηγή ://filonoi.gr/

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– ΤΟ ΦΩΣ ΤΩΝ ΣΟΦΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ του ΔΔΛιακόπουλου εκδόσεις Λιακόπουλος

– ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ του Δ Λαζού.

– Η ΣΤΕΝΟΓΡΑΦΙΑ του Μ Ι Μίνδλερ

ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΘΗΝΑΪΚΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟ 350 π.Χ. - 250 π.Χ.

Είναι μακράν το μεγαλύτερο αρχείο της αρχαιότητας.

Στην αρχαία Ελλάδα η χρήση του αλόγου, σε πολεμικά άρματα, είναι γνωστή από τον 16ο αιώνα π.Χ., ενώ κατά τη δεύτερη χιλιετία η ταφή αλόγων μαζί με τον κύριο τους καταδεικνύει την ιδιαίτερη σημασία τους. Οι Έλληνες στον Τρωικό πόλεμο κατακτούν την Τροία προσφέροντας στους εχθρούς «δώρο» με τη μορφή αλόγου, τον περίφημο «Δούρειο Ίππο».

Η κατοχή αλόγου και η δαπανηρή συντήρησή του ήταν ακριβή υπόθεση. Αναφέρεται πως το 421 π.Χ. ένα άλογο στοίχιζε το υπέρογκο ποσό των 1200 ασημένιων αττικών δραχμών. Ως εκ τούτου μόνο η αριστοκρατική τάξη είχε αυτή τη δυνατότητα και έτσι το άλογο αποτελούσε σύμβολο κύρους, πλούτου και κοινωνικής θέσης. Τον 6ο αιώνα π.Χ. πολλές αριστοκρατικές οικογένειες επιδείκνυαν την υπεροχή τους, επιλέγοντας ονόματα με πρώτο ή δεύτερο συνθετικό τη λέξη «ίππος» (π.χ. «Ιππίας» και «Ίππαρχος», γιοι του τύραννου Πεισίστρατου, «Ξάνθιππος», πατέρας του Περικλή). Ο νομοθέτης Σόλων (αρχές 6ου αι. π.Χ.), κάνοντας διάκριση των τεσσάρων κοινωνικών ομάδων της αθηναϊκής πολιτείας, ενέταξε αυτούς τους αριστοκράτες στη δεύτερη ανώτερη κοινωνική τάξη, εκείνη των Ιππέων. Κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Περικλή (461-429 π.Χ.), ο ρόλος των ιππέων αναβαθμίστηκε· συγκροτήθηκε σώμα χιλίων ανδρών (ιππικό) το οποίο λάμβανε μέρος σε στρατιωτικές επιχειρήσεις και σε σημαντικές θρησκευτικές γιορτές, όπως τα μεγάλα Παναθήναια.

Αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Θουκυδίδης και ο Ξενοφώντας κάνουν αναφορά στη συμβολή των ιππέων στις νίκες των Αθηναίων εναντίον των Σπαρτιατών, ενώ ο Αριστοφάνης ονομάζει μία από τις κωμωδίες του με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ιππείς» (424 π.Χ.). Η στάση αυτή αλλάζει ριζικά με το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 404 π.Χ., όταν με τη συμμετοχή της τάξης των ιππέων καταλύεται η αθηναϊκή δημοκρατία και εγκαθιδρύεται το ολιγαρχικό καθεστώς των Τριάκοντα τυράννων.

Τα αγάλματα ιππέων στην αίθουσα των αρχαϊκών έργων του Μουσείου είναι πιθανότατα αφιερώματα της τάξης των Ιππέων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η σημαντικότερη συγκέντρωση τέτοιων αγαλμάτων παρατηρείται κατά τον 6ο αιώνα στην Ακρόπολη της Αθήνας.

Κατασκευασμένα με εξαιρετική φροντίδα, καταδείκνυαν τον πλούτο και την ισχύ των αναθετών τους.

Ενώ οι πληροφορίες που έχει επιβιώσει σχετικά με την αρχαία ελληνική βιβλιοθήκη και αρχεία σε κτίρια από τις ανασκαφές των ερειπίων, οι περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη βιβλιοθήκη και το αρχείο εκμεταλλεύσεων, καθώς και βιβλιοθήκη και η λειτουργία αρχείου, βασίζεται σε λογαριασμούς τρίτων, ή είναι αποσπασματικά ή έχουν κερδοσκοπική χροιά . Δραματική εξαιρέση από αυτή τη συνολική έλλειψη στα σωζόμενα αρχεία από την αρχαία Ελλάδα είναι τα Αρχεία του Αθηναϊκού Ιππικού από τον τέταρτο και τρίτο αιώνα π.Χ. που σώζονται σε μολύβδινα δισκία.

Τα Αρχεία του αθηναϊκού Ιππικού ανασκάφηκαν το 1965 από ένα πηγάδι στο προαύλιο του Διπύλου, τη διπλή πύλη που οδηγούσε στην πόλη της Αθήνας από τα βόρεια. Περιελάμβανε 574 δισκία και είναι από τον τρίτο αιώνα π.Χ.. Έξι χρόνια αργότερα, ένα άλλο με εκατό περίπου δισκία από τον τέταρτο και το τρίτο αιώνα π.Χ., ανακαλύφθηκαν από ένα τμήμα του έχει καλά ανασκαφεί στην άκρη της Αγοράς στην Αθήνα.

Ο Ιστορικός για τα αρχεία Ernst Posner της αρχαιότητος χαρακτηρίζει αυτές ως «μακράν το μεγαλύτερο όνομα αρχείου της αρχαιότητας.Βρέθηκαν πινάκια η δισκία ερμητικά κλειστής έλασης ή διπλωμένα πάνω και κάτω , που περιλαμβάνουν τις ακόλουθες πληροφορίες:

Το όνομα στην γενική του ιδιοκτήτη του αλόγου- Χρώμα και το σήμα του αλόγου, εάν υπάρχει. και η αξία του που δήλωσε σε δραχμές, και με 1.200 δραχμές έχει δοθεί ως η μεγαλύτερη αποτίμηση

Κανονικά, μόνο το όνομα του ιδιοκτήτη αναγράφεται στο εξωτερικό, τα άλλα δεδομένα είναι γραμμένα στο εσωτερικό του δισκίου και δεν μπορούσε να διαβαστεί, από κανέναν εκτός εάν το δισκίο ξετυλίγεται από την θέση του ή ξεδιπλώνεται μαζί με μια σειρά δισκίων

Είναι παλίμψηστα, δηλαδή, η αρχικές καταχωρήσεις είχαν σβηστεί και αντικατασταθεί από νέα δεδομένα....Ernst Posne « Τα Αθηναϊκά Αρχεία Ιππικού του τέταρτου και της τρίτου αιώνα π.Χ. »...Ο αμερικανός Αρχειονόμος (1974) 579-82). Το ευρύ φάσμα των αγγείων καθώς και τα δισκία που έχουν ανασκαφεί από το Δίπυλο περιγράφονται από τον Karin Braun στο "Der Διπύλου-Brunne Β ¹ Die Funde," Mitteilungen des Deutschen archäologischen inst. Athenische Abteilung, Band 85 (1970) 129-269, πλάκες 53 – 93-.

Πήλινες μάρκες αρχηγού του ιππικού, 4ος αιώνας π.Χ.: 0. 02 9-0,034 μ. Αθήνα, Μουσείο Αγοράς MC 1164-1165, 1169-1170, 1179, 1183, 1189, 1190. Οι μάρκες είναι σφραγισμένες με τον τίτλο, ιππάρχος, διοικητής ιππικού· η αποστολή του: "στη Λήμνο" και το όνομα και το όνομα του άνδρα: Φείδων ο Θριάς. Τα οκτώ παραδείγματα που αναπαράγονται εδώ αποτελούν μέρος μιας ομάδας τριάντα παρόμοιων μαρκών που βρέθηκαν στο ίδιο πηγάδι, σε επίπεδο που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ., όπως η ενεπίγραφη λωρίδα μολύβδου που περιγράφει το άλογο του Κόνωνα.

Οι Πλάκες 83-93 απεικονίζουν τι περιέχουν τα δισκία για να μην τυλίγονται και ξετυλίγονται. Από τοις εκτεταμένες διαθέσιμες πληροφορίες, ο John H. Kroll, συντάκτης του κύριου έγγραφου σχετικά με την ανασκαφή του 1971, ανέπτυξε μια θεωρία σχετικά με τους σκοπούς και τη λειτουργία των αρχείων του Αθηναϊκού ιππικού, από τα οποία παραθέτουμε ένα μέρος:

"Η συνεχής εναλλαγή των αλόγων εξηγεί, νομίζω, γιατί τα αρχεία των τιμών των αλόγων κρατήθηκαν όπως ήταν-ατομικά του κάθε ενός σε δισκία μολύβδου. Επίσημα ετήσια αρχεία στην Αθήνα συνήθως διατηρούνται σε μορφή λίστας σε πάπυρο ή σε μαρμάρινους πίνακες.

Όμως, δεδομένου ότι ένας ιππέας ήταν πιθανό να έχει αλλάξει το άλογό του σε οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια του έτους, ένα πιο ευέλικτο σύστημα αρχείων κλήθηκε για -το ισοδύναμο της σύγχρονης κάρτας-αρχείο του συστήματος-την οποία η καταγραφή ενός συγκεκριμένου άλογου θα μπορούσε να τραβηχτεί έξω και να αντικατασταθεί αν το ίδιο το άλογο είχε αντικατασταθεί.

Έτσι για τις μεμονωμένες εγγραφές, είχε προφανή πλεονεκτήματα σε σχέση με χαρτί ή ξύλο, και, επειδή ήταν φτηνό και θα μπορούσαν να διαγραφούν και να χρησιμοποιηθούν εκ νέου κατ 'επανάληψη, θα ήταν λιγότερο δαπανηρή σε βάθος χρόνου. Η περαιτέρω χρήση των πινακίδων, για άλλους λόγους παρεμπιπτόντως, πρέπει σίγουρα να είναι ένας παράγοντας στο χαμηλό ποσοστό επιβίωσης των δισκίων στις περισσότερες σειρές και την απώλεια των άλλων σε όλη τη σειρά.

Υπάρχει μία άλλη σχέση με τον οποίο τα δισκία ξεχωρίζουν από τα ετήσια στοιχεία. I υποθέσω ότι ήταν έλασης ή διπλωμένα απλά για τη διευκόλυνση της αποθήκευσης και όχι επειδή οι αξιολογήσεις που περιέχουν έπρεπε να κρατηθεί μυστικό. Αλλά το γεγονός ότι ήταν διπλωμένο ή τυλίγονται, πολλοί από αυτούς όσο πιο σφιχτά θα μπορούσαν να είναι, δείχνει ότι κανείς δεν περίμενε να αναφέρονται σε τακτική βάση.

Πράγματι, από το σύνολο της κατάστασης των αδιάσπαστων δισκίων που ανακτήθηκαν από πηγάδια στον Κεραμικό και την Αγορά στην αρχική θέση τους και ήταν διπλωμένο ή σε έλαση , είναι αμφίβολο ότι κανένα από τα σωζόμενα δισκία είχε ποτέ αναζητηθεί. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η αξιολόγηση ότι ποτέ δεν αναζητήθηκαν οι πληροφορίες, απλά ότι οι εγγραφές έγιναν σε ετήσια βάση και αρχειοθετούνται για αν αναζητηθούν οι πληροφορίες μόνο σε σπάνιες, αν και αναμενόμενες, περιπτώσεις.Αν η ευκαιρία αυτή δεν προέκυπτε κατά τη διάρκεια του έτους, που έληξε, τότε αυτά αντικαταστάθηκαν με τις εκτιμήσεις του επόμενου έτους, και είχαν μπει στην άκρη, τελικά για να διαγραφούν και να χρησιμοποιηθούν εκ νέου »(Kroll," ένα αρχείο του Αθηναϊκού ιππικού, "Hesperia XLVI [1977] Αρ. 2, 94-95).

ΟΙ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ -ΠΕΡΙΠΟΥ 280 π.Χ.

Κομμάτια της Οδύσσειας ,έχει πιθανά αντιγραφεί στην βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας .Τα σχόλια σχετικά με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια γραμμένα στην Ελληνιστική περίοδο στην Αλεξάνδρεια και όταν άρχισε να εξερευνά ο συγγραφέας από το κείμενο ασυνέπειες των ποιημάτων που συνέβησαν ως αποτέλεσμα των διαφορετικών ειδών γραφής και επίσης όταν καταγράφοντας διαφορετικές εκδόσεις των ποιημάτων τι προσπαθεί να περάσει κάτω η μέσω της προφορικής παράδοσης, τότε αυτή η διαδικασία της σύγκρισης διαφορετικών χειρόγραφων κειμένων, όπως θα έχουν διατηρηθεί στο Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη – για να καταλήξουμε σε αυτό που θα μπορούσε να είναι το «κανονικό» κείμενο, τότε αυτό ακριβώς ήταν η αρχή της Φιλολογίας .

Η πρώτη κριτική έκδοση του Ομήρου έγινε από τον Ζηνόδοτο από την Έφεσο, πρώτα ήταν επιστάτης της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας , έζησε κατά τη διάρκεια της βασιλείας των δύο πρώτων Πτολεμαίων , και ήταν στο απόγειο της φήμης του, περίπου 280 π. Χ . Οι συνάδελφοί του στη βιβλιοθηκονομία ήταν ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός και ο Λυκόφρονας της Χαλκίδας , στους οποίους παραχώρησαν τους τραγικούς και κωμικούς συγγραφείς, αντίστοιχα, του Ομήρου και άλλους επικούς ποιητές ανατίθεται στον Ζηνόδοτο.

"Αφού συγκέντρωσε τα διάφορα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης, που είχαν περιεχόμενο αμφίβολους στίχους, τα μεταφέρει ή για να τροποποιηθούν οι γραμμές, ή εισήγαγε νέες αναγνώσεις. Είναι πιθανό ότι ήταν ο υπεύθυνος για τη διαίρεση των ομηρικών επών σε είκοσι τέσσερα βιβλία κάθε (με τη χρήση κεφαλαίων Ελληνικών γραμμάτων για την Ιλιάδα , και πεζά για την Οδύσσεια ), και πιθανώς ήταν ο συγγραφέας του υπολογισμού των ημερών από την Ιλιάδα του «Tabula Iliaca »

Η tabula illiaca

ΤΟ ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΜΗΧΑΝΗ ΜΕ ΕΝΤΟΛΗ ΑΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΗΣ - ΠΕΡΙ ΤΟ 250 π.Χ.

Διάγραμμα του ρολογιού με νερό του Κτησίβιου

Ο Έλληνας εφευρέτης και μαθηματικός Κτησίβιος, ίσως ο πρώτος επικεφαλής της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας , εφηύρε το πρώτο τεχνητό αυτόματο σύστημα αυτορρύθμισης, με τον σχεδιασμό ενός βελτιωμένου τύπου ρολόι νερού ή κλεψύδρα (νερό κλέφτης) που δεν απαιτείται καμία εξωτερική παρέμβαση μεταξύ της ανατροφοδότησης αλλά και για τους ελέγχους του μηχανισμού .

Η Κλεψύδρα του Κτησίβιου κρατούσε πιο ακριβή χρόνο από οποιοδήποτε ρολόι που εφευρέθηκε μέχρι ο Ολλανδός φυσικός Huygens Κρίστιαν εφεύρε το ρολόι -εκκρεμές , και χρειάστηκε πρώτα να μελετηθεί η χρήση ενός εκκρεμούς για να ρυθμίσει και να φτιάξει ένα ρολόι τον 17ου αιώνα.

Κατά την πρώτη περίοδο της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, αυτό το ρολόι του Κτησίβιου προσαρμόστηκε έτσι ως ένας τρόπος για τους γιατρούς να μετρούν το σφυγμό του ανθρώπου . Χρησιμοποιήθηκε επίσης σε δικαστήρια για την οριοθέτηση του χρόνου στις ομιλίες. Ένας μακρύς σωλήνας είχε βυθιστεί στο νερό και όταν ήταν πλήρης, ενώ το άνοιγμα στο πάνω μέρος ήταν κλειστό με την πλήρωση ανοίγει και πάλι, και το νερό που βγαίνει πέφτει μέσα από ένα μικρό άνοιγμα στο κάτω άκρο

Ένα άτομο ήταν ελεύθερο να μιλήσει μέχρις ότου ο σωλήνας ήταν αδειάσει Θεωρητικά, το μεταξύ διάστημα που το νερό στάζει σηματοδότησε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα... Ωστόσο, η ταχύτητας ροής αυξάνετε όταν υπήρχε περισσότερο νερό στον σωλήνα . Όπως όμως εκκενώνεται, η μείωση στην πίεση επιβράδυνε το στάλαγμα . Στόχος του Κτησίβιου λοιπόν ήταν να ρυθμίσει το ρολόι, έτσι ώστε η στάθμη του νερού πρέπει να είναι συνεχώς ίδια. Συνήθιζε δυαδικό σύστημα τριών δοχείων στο οποίο ένα μεγάλο σώμα του νερού όταν αδειάσει στην κλεψύδρα για να το ασφαλίσει παρέμεινε πλήρως ύδατος .

Ο πλωτήρας και ο δείκτης που σε ένα τρίτο δοχείο αναγράφεται ο χρόνος που διέρρευσε. Τα καλύτερα υδραυλικά ρολόγια δεν βασίζονταν απλά στην ροή του νερού μέσα από κάποιο στενό στόμιο αλλά λειτουργούσαν και με σταθερή πίεση του νερού σε ειδικά διαμορφωμένα δοχεία. Ιδιαίτερη προσοχή δινόταν στην ποιότητα και την ακρίβεια κατασκευής των στομίων απ' όπου έρεε το νερό.

Η κλεψύδρα του Κτησίβιου παρέμεινε το πιο ακριβές ρολόι μέχρι το δέκατο τέταρτο αιώνα, όταν μηχανικά ρολόγια με χρήση ένα σύστημα μολυβδούχου βάρους και μοχλούς αντικατέστησαν τα ί υδραυλικά. Η επιπλέουν στην κλεψύδρα αντιπροσωπεύει ένα πρώιμο παράδειγμα ενός μηχανισμού ανατροφοδότησης "(Nocks, το ρομπότ. την ιστορία της ζωής της Τεχνολογίας [2008] 12-13).

Μερικές εφευρέσεις του Κτησίβιου ήταν ….

το Έμβολο κυλίνδρου

το Κυρτό σιφώνι.

την Αντλία πίεσης. Η πρώτη πιεστική μηχανή που έφερε δύο έμβολα (πιστόνια) με δυνατότητα παροχής 105 λίτρα/λεπτό.

την Καταθλιπτική - αναρροφητική αντλία, χειροκίνητη που χρησιμοποιούν και σήμερα οι πυροσβέστες, θυμίζει τραμπάλα.

το Υδραυλικό Ωρολόγιο και

το Υδραυλικό Μουσικό Όργανο (Ύδραυλος), το πρώτο πληκτροφόρο και πολυφωνικό όργανο στην ιστορία το οποίο αποτελεί και το πρώτο αρμόνιο.

Τηλεβόλα όπλα. Βλητικές μηχανές που λειτουργούσαν με πεπιεσμένο αέρα.

Ανυψωτήρας. Ανυψωτική μηχανή για μεγάλα βάρη που λειτουργούσε με πίεση νερού.

Καταπέλτες υδραυλικοί. Καταπέλτες των οποίων το τέντωμα των ιμάντων ή σχοινιών γινόταν υδραυλικά.

Κλεψύδρα. Αστρονομικό υδραυλικό όργανο - χρονόμετρο. Η Κλεψύδρα του Κτησιβίου λεγόταν και ύδραυλις, σε αντιδιαστολή με τον ύδραυλο, που λεγόταν το μουσικό όργανο.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΕΞΑΝΤΑ

ΙΠΠΑΡΧΟΣ 150-100 πΧ

Ένα πορτραίτο του Ιππάρχου

Ο αστρολάβος εφευρέθηκε στον ελληνιστικό κόσμο και αποδίδεται στον Έλληνα εκ Ρόδου αστρονόμο Ίππαρχο. «…εφεύρε τα κατάλληλα όργανα για τον ορισμό της θέσης του κάθε άστρου έτσι ώστε από την θέση και από το μέγεθός τους να αναγνωρίζονται εύκολα και εάν κάποιο απ’ αυτά εξαφανίζονταν ή κάποιο νέο εμφανίζονταν ή ορισμένα απ’ αυτά μετακινούνταν ή εάν η λάμψη μερικών άλλαζε να γίνεται άμεσα αντιληπτό, μ’ αυτόν τον τρόπο άφησε στην ανθρωπότητα τον ουρανό ολόκληρο ως κληρονομιά», όπως μας αναφέρει ο Πλίνιος.

O Ίππαρχος είναι λοιπόν ο εφευρέτης του Αστρολάβου, (όργανο με τη βοήθεια του οποίου μέτρησε τις συντεταγμένες των αστέρων). Τελειοποίησε τη Διόπτρα, (όργανο που του επέτρεψε την εκτίμηση της φαινόμενης διαμέτρου Ηλίου και Σελήνης, την απόσταση και το πραγματικό μέγεθός τους). Επίσης τελειοποίησε παλαιότερα όργανα όπως ήταν ο Γνώμων, το Ηλιοτρόπιο ή «Σκιάθηρον», το Ηλιωρολόγιο, το Καθετίον, την Κλεψύδρα, τους "Κρίκους", τη Στερεά σφαίρα και το Υδρολόγιο.

Και ενώ θεωρείται ο πρώτος που διαίρεσε τους κύκλους των παραπάνω αστρονομικών αυτών οργάνων σε 360 μοίρες είναι ο πρώτος που κατασκεύασε Υδρόγειο σφαίρα.

Το 2006, ανακοινώθηκε από την Ομάδα Έρευνας του Μηχανισμού των Αντικυθήρων ότι ένα σύμπλεγμα οδοντωτών τροχών στο εσωτερικό του μηχανισμού αναπαριστούσε τη μεταβλητή γωνιακή ταχύτητα της Σελήνης, σύμφωνα με τη θεωρία του Ιππάρχου. Η σχετικά κοντινή χρονική απόσταση ανάμεσα στον θάνατο του Ιππάρχου και την υποτιθέμενη περίοδο κατασκευής του μηχανισμού θα μπορούσε να σημαίνει ότι η σχολή του Ιππάρχου είχε κάποια ανάμειξη στον σχεδιασμό ή και την κατασκευή του μοναδικού αυτού οργάνου.

ΓΙΑ ΤΟΝ Ι Π Π Α Ρ Χ Ο

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος ή Ίππαρχος ο Νικαεύς (περ.190 π.Χ. - 120 π.Χ.) γιός του Διονυσίου ήταν Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, θεωρούμενος από αρκετούς και ακριβέστερα ως ο «πατέρας της Αστρονομίας». `Αλλοι τίτλοι που του έχουν αποδοθεί είναι του μεγαλύτερου αστρονομικού παρατηρητή «πρίγκιπα της παρατήρησης», «θεμελιωτή της τριγωνομετρίας» ως και του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητας», αλλά και «όλων των εποχών». Η υπομονή του, η οξυδέρκειά του αλλά και το βεβαιούμενο ιστορικά πάθος του με ότι καταπιανόταν τον οδήγησαν σε δρόμους που σήμερα, αναλογικά με τα δεδομένα της εποχής του, σίγουρα εντυπωσιάζουν.

Ίππαρχος είναι ο εφευρέτης του Αστρολάβου, (όργανο με τη βοήθεια του οποίου μέτρησε τις συντεταγμένες των αστέρων). Τελειοποίησε τη Διόπτρα, (όργανο που του επέτρεψε την εκτίμηση της φαινόμενης διαμέτρου Ηλίου και Σελήνης, την απόσταση και το πραγματικό μέγεθός τους). Επίσης τελειοποίησε παλαιότερα όργανα όπως ήταν ο Γνώμων, το Ηλιοτρόπιο ή «Σκιάθηρον», το Ηλιωρολόγιο, το Καθετίον, την Κλεψύδρα, τους "Κρίκους", τη Στερεά σφαίρα και το Υδρολόγιο.

Μελετώντας κανείς τους αρχαίους επιστήμονες μένει έκθαμβος από τις γνώσεις τους και συγχρόνως αναρωτιέται γιατί και πώς καταστράφηκαν τα έργα τους. Τα λιγοστά σπέρματα της σοφίας τους που γλύτωσαν από τους ζηλόφθονες βαρβάρους, μπήκαν σε νάρκωση για να ξυπνήσουν συνειδήσεις μόλις πριν δύο-τρεις αιώνες. Έτσι δόθηκε πάλι το εμπύρευμα για τη συνέχιση της Αναζήτησης του ανθρώπου. Διαβάζοντας για τα έργα του μεγάλου αστρονόμου Ίππαρχου του Ρόδιου που έζησε το δεύτερο αιώνα προ Χριστού, αναρωτιόμαστε που θα έφθανε σήμερα η επιστήμη αν υπήρχε αυτή η Συνέχεια.

Ο Ίππαρχος θεωρείται ο πατέρας της αστρονομίας. Είναι ο πρώτος που διαίρεσε τους κύκλους των οργάνων σε 360 μοίρες. Διαπίστωσε και αυτός τη σφαιρικότητα της γης και κατασκεύασε την πρώτη υδρόγειο σφαίρα! Εφεύρε τον "αστρολάβο", όργανο για τη μέτρηση των συντεταγμένων των αστεριών. (Βιβλίο: «Περί της των απλανών συντάξεως»). Στον "Κατάλογο των αστεριών του Ιππάρχου" υπάρχουν στοιχεία για τους 1.039 πιο λαμπρούς ορατούς αστέρες της εποχής του.

Εξέδωσε χρονολογικό κατάλογο για τις εκλείψεις της Σελήνης και βάση των εκλείψεων αυτών υπολόγισε τη μέση απόσταση Σελήνης-Γης σε 33, 66 επί τη διάμετρο της γης, ενώ σήμερα γνωρίζουμε πως είναι 30, 20. (Βιβλίο: «Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης»).

Για να αντιληφθούμε τη σοφία του Ιππάρχου - αφού δεν γνωρίζουμε με τι επιστημονικά εργαλεία εργαζότανε- αναφέρουμε πως προσδιόρισε τη διάρκεια του έτους σε 365,246667 ενώ η πραγματική είναι 365, 242217 ημέρες!

Η μεγάλη αυτή διάνοια της αρχαιότητας διατύπωσε την αρχή της έλξεως της γης. (Βιβλίο: «Περί των δια βάρους κάτω φερομένων»). Σε ηλικία 53 χρόνων ανακάλυψε αστέρι, που δεν υπήρχε πριν, στον αστερισμό του Σκορπιού και διατύπωσε την αρχή της αστρονομίας ότι "οι αστέρες δεν είναι αιώνιοι στον ουρανό"!

Γνώσεις που θάφτηκαν και λησμονήθηκαν αιώνες και αιώνες μέσα στο σκοτάδι του θεοκρατικού μεσαίωνα.

Ο Ίππαρχος έγραψε δεκάδες επιστημονικά βιβλία. Μόνον ένα διασώθηκε από τον εμπρησμό της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. Είναι το τρίτομο έργο : "Περί των Αράτου και Ευδόξου φαινομένων». Μεγάλα όμως αποσπασματικά κείμενα από τα έργα του υπάρχουν σε βιβλία άλλων συγγραφέων που ευτυχώς διασώθηκαν και διαφυλάχθηκαν στη Ρώμη.

Ο μεγάλος αυτός αστρονόμος της αρχαιότητας ασχολήθηκε και με την χαρτογράφηση. Είναι ο πρώτος που εφάρμοσε τη "Στερεογραφική προβολή της σφαίρας", πως δηλαδή να απεικονίζουμε μια σφαιρική επιφάνεια σε επίπεδο, όπως όταν δημιουργούμε το χάρτη μιας μεγάλης γεωγραφικής περιοχής της γήινης σφαίρας. Προς τιμήν του ονομάστηκε 'Ιππαρχος' ένας κρατήρας της Σελήνης.

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος γεννήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας (2ος αιώνας π.Χ), αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Ρόδο.

Εν πολλοίς θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους αστρονόμους της αρχαιότητας, ίσως ο σημαντικότερος, αν και πολύ λίγα γραπτά του έχουν διασωθεί. Στην πραγματικότητα, το μόνο σωζόμενο έργο του είναι το «Περί των Αράτου και Ευδόξου φαινομένων», ενώ τα υπόλοιπα έργα του καταστράφηκαν στη πυρκαγιά της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Σε αυτά περιλαμβάνονται ένα αστρονομικό ημερολόγιο, βιβλία πάνω στη οπτική και την αριθμητική, μια πραγματεία «Περί των διάβάρους κάτω φερομένων», γεωγραφικά και αστρολογικά κείμενα και ένας κατάλογος του ίδιου του έργου του. Οι περισσότερες γνώσεις μας προέρχονται από σχετικές αναφορές και εκτενή αποσπάσματα σε άλλους συγγραφείς, κυρίως τον Πτολεμαίο, ο οποίος τον θεωρούσε ως τον σπουδαιότερο προκάτοχό του.

Ο Πτολεμαίος, που έκανε εκτεταμένη χρήση του έργου του Ιππάρχου, τον περιέγραφε ως «φιλόπονο» και μεγάλο «εραστή της αλήθειας».

Η συνεισφορά του περιλαμβάνει τόσο πρακτικές όσο και θεωρητικές καινοτομίες. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αποδίδουν στον Ίππαρχο τη γέννηση της τριγωνομετρίας, καθώς ήταν ο πρώτος που συνέταξε τριγωνομετρικό πίνακα.

Για τις αστρονομικές παρατηρήσεις του χρησιμοποιούσε ένα όργανο που περιγράφεται από τον Πτολεμαίο ως διόπτρα και πιθανόν να ήταν αυτός που εφηύρε τον αστρολάβο. Η επισταμένη παρατήρηση του ουράνιου στερεώματος και των θέσεων των άστρων τον οδήγησε στην κατάρτιση του πρώτου γνωστού καταλόγου των άστρων.

Έστρεψε την προσοχή του σε μία ευρεία γκάμα αστρονομικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων της διάρκειας του έτους (υπολόγισε πως το ηλιακό έτος είναι 365,242 ημέρες, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα σύγχρονα ρολόγια που το υπολογίζουν σε 365, 242199 ημέρες), του καθορισμού της απόστασης από τον Ήλιο και του υπολογισμού των ηλιακών και σεληνιακών εκλείψεων. Παράλληλα, δημιούργησε μαθηματικά μοντέλα για την κίνηση του Ηλίου και της Σελήνης.

Ο Πτολεμαίος σημειώνει ότι ο Ίππαρχος δεν ανέπτυξε θεωρίες για τους πέντε πλανήτες, «τουλάχιστον όχι στα γραπτά του που έχουν φτάσει σε εμάς».

Το πιο διάσημο επίτευγμα του Ιππάρχου είναι ίσως η ανακάλυψή του ότι τα σημεία του ηλιοστασίου και της ισημερίας μετατοπίζονται από την Ανατολή προς τη Δύση, το φαινόμενο, δηλαδή, της μετάπτωσης των ισημεριών. Ακόμη, υπολόγισε τη διάμετρο της Σελήνης και τη κυμαινόμενη απόστασή της από τη Γη, ενώ επινόησε την κλίμακα των μεγεθών των αστέρων ανάλογα με τη φωτεινότητά τους, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.

Η εκτίμηση που έτρεφαν οι επιστήμονες της εποχής για τον Ίππαρχο και τα επιτεύγματά του, καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι η φιγούρα του απεικονίζεται στα εξώφυλλα ποικίλων αστρονομικών εκδόσεων, πολλούς αιώνες μετά τον θάνατό του.

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος έγραψε τα παρακάτω βιβλία κατ΄ αλφαβητική σειρά:

«Εις τους Αρίστους»
«Παραλλακτικά - βιβλία δύο».
«Περί αστερισμών».
«Περί εκλείψεων Ηλίου κατά τα επτά κλίματα».
«Περί εμβολίμων μηνών τε και ημερών».
«Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης».
«Περί μηνιαίου χρόνου».
«Περί της κατά πλάτος μηνιαίας της Σελήνης κινήσεως».
«Περί της πραγματείας των εν κύκλω ευθειών» (Βιβλία 12).
«Περί της των απλανών συντάξεως».
«Περί της των συναναστολών πραγματείας».
«Περί της των δώδεκα ζωδίων αναφοράς».
«Περί της μεταπτώσεως των τροπικών και εαρινών ισημεριών».
«Περί του ενιαυσίου μεγέθους».
«Περί των δια βάρους κάτω φερομένων».
«Περί των Αράτου και Ευδόξου φαινομένων - βιβλία τρία» (διεσώθη).
«Προς τον Ερατοσθένη και τα εν τη γεωγραφία αυτού λεχθέντα» (Κριτική)

Εκτός του προ-τελευταίου όλα τα άλλα έργα του κάηκαν στον εμπρησμό της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης

Ο Ίππαρχος, ο γιος του Διονυσίου, πέρασε τελικά στην αθανασία το 120 π.Χ. στην παραλία της αγαπημένης του Ρόδου, εκεί απ’ όπου φαίνεται ότι έκανε και τις περισσότερες αστρικές του παρατηρήσεις.

: Το θέμα της ταχυγραφίας (στενογραφίας) στην αρχαιότητα έχει πια διερευνηθεί από τους ειδικούς και έχει στοιχειοθετηθεί η ύπαρξή της με πλήθος στοιχείων (μεγαλώστε την φωτογραφία παρουσιάζει στοιχεία από το θέμα).

Περισσότερα για τον Ίππαρχο ΕΔΩ

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

Aρχαία ελληνική τεχνολογία

Την ώρα που η προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στους τομείς της λογικής σκέψης, της επιστήμης και των καλών τεχνών παραμένει αξεπέραστη, η ιστορία της αρχαιοελληνικής τεχνολογίας παραμένει εν πολλοίς άγνωστη, ακόμα και σε μας. Τα απίστευτα τεχνολογικά επιτεύγματα των προγόνων μας φαίνεται να έχουν υποχωρήσει κάτω από το πελώριο βάρος των κολοσσιαίων συνεισφορών τους σε αυτό που ονομάζουμε γέννηση του σύγχρονου κόσμου, αν και αυτό μόνο άδικο μπορεί να χαρακτηριστεί. Γιατί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι έκαναν τη μεγάλη πολιτισμική διαφορά και στον τομέα της τεχνολογίας, αφήνοντας παγκόσμια κληρονομιά ένα πρωτάκουστο τεχνολογικό θαύμα που όμοιό του δεν υπήρχε στον τότε γνωστό κόσμο. Τα τεχνολογικά δημιουργήματά τους είχαν την οσμή του απόκοσμου, καθώς πώς μπορείς να ισχυριστείς σε κάποιον ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ρομπότ-υπηρέτριες, κινηματογράφο, αυτόματα ρολόγια και αναλογικούς υπολογιστές και να μη σε κοιτάξει σαν εξωγήινο!

Η τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων και η ανακάλυψη των αντικειμένων

Η σχετικά άγνωστη αυτή πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού φανερώνει πράγματι ότι η τεχνολογία αιχμής των αρχαίων Ελλήνων, εκεί στα τέλη του αρχαιοελληνικού κόσμου, ήταν εξαιρετικά όμοια με τις απαρχές της σύγχρονης δυτικής τεχνολογίας. Κοχλίες και περικόχλια, οδοντωτοί τροχοί, κανόνες, τροχαλίες, ιμάντες, αλυσίδες και βαλβίδες επιστρατεύτηκαν για να φτιάξουν όλων των λογιών τα gadgets, αποτελώντας τον θεμέλιο λίθο της πολύπλοκης ελληνικής τεχνολογίας. Και την ίδια τη βάση για τη σύγχρονη τεχνολογική περιπέτεια φυσικά, καμιά αμφιβολία!

Μετά το τέλος του ελληνικού κόσμου, η ανθρωπότητα θα χρειαζόταν περισσότερα από χίλια χρόνια για να επανακτήσει την αξιοθαύμαστη και λησμονημένη τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων. Πάνω της πάτησε, υιοθετώντας τη ανέξοδα και απροβλημάτιστα, και ανοίχτηκε με θάρρος σε αυτό που θα ονομαζόταν σύγχρονη επιστήμη, αντλώντας από τους Έλληνες τις ίδιες τις εννοιολογικές βάσεις του δυτικού τεχνολογικού πολιτισμού. Περισσότερες από 300 εφευρέσεις των Ελλήνων είναι σήμερα γνωστές και όλες τους σε κάνουν να ξύνεις το κεφάλι σου για τα πώς και τα γιατί της ύπαρξής τους: από το «ρομπότ-υπηρέτρια» του Φίλωνα, τον υδραυλικό τηλέγραφο του Αινεία και τον «κινηματογράφο» του Ήρωνα μέχρι το αυτόματο ωρολόγιο του Κτησίβιου, τον αστρολάβο του Πτολεμαίου και τον αναλογικό υπολογιστή των Αντικυθήρων, οι έλληνες τεχνουργοί πάτησαν πάνω στους πρωτοπόρους μαθηματικούς, γεωγράφους, αστρονόμους και φιλοσόφους και σκάρωσαν εφευρέσεις που έμελλε να γίνουν τα δομικά χαρακτηριστικά της μοντέρνας τεχνολογίας.

Ήταν όμως και οι ίδιοι οι επιστήμονες που έβρισκαν πρακτικές εφαρμογές στις θεωρίες τους, δημιουργώντας έναν εκρηκτικό τεχνολογικό κόσμο που παλλόταν από εφευρέσεις, αυτόματα και υπολογιστές, λες και ξεπήδησε από σελίδες επιστημονικής φαντασίας. Πλάτωνας (ξυπνητήρι), Αριστοτέλης (ρολόι-ξυπνητήρι), Πυθαγόρας (κούπα), Αρχιμήδης (υδραυλικό ωρολόγιο), Αρχύτας (πτητική συσκευή) μπόλιασαν την τεχνολογία με θαυμαστά έργα, δίνοντας την ιδανική πάσα στους αλεξανδρινούς μηχανικούς να γεμίσουν τον κόσμο με καταπληκτικά «μαγικά» αυτόματα τεχνουργήματα, ρομπότ, «κινηματογράφο», «αυτοκίνητο-κουκλοθέατρο» και άλλα πολλά εξώκοσμα μαραφέτια.

Αστρονομικά ρολόγια, ιατρικά αντικείμενα και μηχανικές συσκευές
Η ελληνική τεχνολογία απλώθηκε πάνω σε όλους τους τομείς του επιστητού και αφορούσε, πέρα από τα θρυλικά «αυτόματα», τα αστρονομικά ρολόγια (αστρολάβος, τετράντας κ.λπ.) και τους μετρητικούς μηχανισμούς (διόπτρες, αλφάδια, οδόμετρα, ναυτικά δρομόμετρα, ποδοκίνητους τόρνους, παντογράφους, γωνιόμετρα, ανεμολόγια, τρύπανα, εσωτερικούς σπειροτόμους κ.λπ.), σε ιατρική τεχνολογία («Πυουλκός», η σύριγγα δηλαδή), αγροτική (ελαιοτριβεία, μύλοι, πρέσες λαδιού και άροτρα), υφαντική («Αργαλειός της Πηνελόπης»), αθλητική (Ύσπληγα και Ιππάφεση), μηχανική (γερανοί, ανυψωτικά μηχανήματα, πολύσπαστα, βαρούλκα, σύνδεσμοι, γόμφοι και εμπόλια), υδραυλική (Κηλώνιον, αλυσιδωτές αντλίες, υδραυλικοί τροχοί, πυροσβεστικές αντλίες, φυσερά και αεραντλίες), αλλά και τηλεπικοινωνίες (Πυρσεία και Φρυκτωρίες, υδραυλικοί και ακουστικοί τηλέγραφοι, κρυπτογραφικοί δίσκοι), πολιορκητικές συσκευές (Αιωρούμενος Κριός του Γήρα, Χελώνη Επίχωσης του Διάδη, Ελέπολις του Επιμάχου, Σαμβύκη του Δαμίου, Φλογοβόλο των Βοιωτών, Γαστραφέτης, αλλά και τα πάμπολλα είδη καταπέλτη) και τόσα ακόμα!

Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας «Κώστας Κοτσανάς», που εδρεύει στο Κατάκολο Ηλείας από το 2003, φιλοξενεί την απίστευτη τεχνολογία των προγόνων μας, η οποία καλύπτει μια μακρά περίοδο από το 2000 π.Χ. μέχρι και το τέλος του ελληνικού κόσμου. Ο Κώστας Κοτσανάς, έπειτα από την 25χρονη έρευνά του, κατάφερε να ανασυγκροτήσει την εγκυρότερη και πληρέστερη έκθεση για την αρχαία ελληνική τεχνολογία. Όλες οι φωτογραφίες των αρχαιοελληνικών τεχνολογιών προέρχονται από το υπέροχο μουσείο του.

Κι αν ο υπολογιστικός μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο φορητός υπολογιστής της αρχαιότητας και η πρώτη ποτέ αναλογική υπολογιστική μηχανή του κόσμου που χρησιμοποιούνταν για τον καθορισμό και την πρόβλεψη σημαντικών αστρονομικών και ημερολογιακών γεγονότων, παραείναι δημοφιλής για να αναλυθεί, ώρα να ανακαλύψουμε μερικές μόνο από τις κολοσσιαίες σε σύλληψη και εκτέλεση τεχνολογικές συνεισφορές της αρχαίας Ελλάδας…

O «Κινηματογράφος» του Ήρωνα

Το σταθερό αυτόματο θέατρο του Ήρωνα, που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν απλώς «κινηματογράφο», ήταν άλλη μια ξακουστή εφεύρεση της πολυσχιδούς αυτής προσωπικότητας από την Αλεξάνδρεια. Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς ήταν πολυπράγμων μηχανικός, άριστος μαθηματικός και μοναδικός εφευρέτης που δικαίως χαρακτηρίστηκε «Ντα Βίντσι της αρχαιότητας», όταν δεν λειτουργούσε φυσικά ως θαυματοποιός και μαέστρος των τεχνασμάτων. Στο βιβλίο του «Πνευματικά», ο Ήρωνας περιγράφει ογδόντα περίπου αυτοματισμούς, πρακτικές εφαρμογές δηλαδή όλων των τότε γνωστών αρχών των φυσικών επιστημών, και στο επόμενο σύγγραμμά του «Αυτοματοποιητική» μας αφηγείται το «κινητό αυτόματο» (ένα αυτοκινούμενο προγραμματιζόμενο όχημα) και το εκπληκτικό «στατόν» αυτόματο θέατρο, τον κινηματογράφο των αρχαίων Ελλήνων δηλαδή με κινούμενη εικόνα και ήχο! Στα πρώιμα κινούμενα σχέδια του Ήρωνα μπορούσε κάποιος να παρακολουθήσει όλο τον Μύθο του Ναυπλίου, ο οποίος αποζητά να εκδικηθεί τους Αχαιούς που σκότωσαν τον γιο του Παλαμήδη στην Τροία. Η αυλαία ανοιγόκλεινε, μορφές κινούνταν, ήχοι παράγονταν, σκηνικά άλλαζαν, φωτιές άναβαν, κεραυνοί έπεφταν, βροντές ακούγονταν και πολλά ακόμα, τα οποία συνέβαιναν αυτόματα! Το «στατόν» θέατρο συνεχίζει να προβληματίζει τους σύγχρονους μηχανικούς του αυτοματισμού για τον περίπλοκο και αρμονικό τρόπο λειτουργίας του. Ο Ήρων βελτίωσε το σταθερό αυτόματο θέατρο του Φίλωνος του Βυζαντίου (3ος αιώνας π.Χ.) αποδίδοντας ένα πραγματικό θαύμα του θεάματος. Όλα μάλιστα γίνονταν αυτόματα με το τράβηγμα του σχοινιού της πρόσοψης (ή -όπως θα λέγαμε σήμερα- με το πάτημα ενός κουμπιού)…

Το «πουλί που κελαηδά» του Ήρωνα

Οι αρχαίοι το έλεγαν «Περιστρεφόμενο Φθεγγόμενο Μελαγκόρυφο» και δεν ήταν παρά μια λάρνακα ναού που παρουσίαζε ένα πουλί να περιστρέφεται αυτόματα και να κελαηδά όταν ο επισκέπτης γυρνούσε τον εξωτερικό τροχό της θήκης του. Δύο άξονες, μια σειρά από ακτινωτούς τροχούς, ένας λυγισμένος αυλός και ένα αντεστραμμένο κοίλο δοχείο που βυθιζόταν στο νερό έκαναν όλο το μαγικό. Το πουλί περιστρεφόταν ταχύτατα και τιτίβιζε με φθόγγους μεταβαλλόμενης συχνότητας, ώστε να αποδίδεται πιστά το πραγματικό κελάηδισμα διάφορων ειδών!
Η «φιλοσοφική λίθος» του Ήρωνα

Άλλη μια απίστευτη επινόηση του Ήρωνος του Αλεξανδρέως, αυτή λειτουργούσε ως καθαρό ταχυδακτυλουργικό τρικ, μιας και ο σκοπός της ήταν να μεταποιεί ένα υγρό σε κάποιο άλλο (συνήθως τον οίνο σε νερό)! Στη «φιλοσοφική λίθο» έριχνες νεράκι και έπαιρνες ίσης ποσότητας κρασί και τανάπαλιν, όπως μας λέει ο πανεπιστήμων στα «Πνευματικά» του.
Το «αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη» του Ήρωνα

Απλά απλά, μιλάμε για τον πρώτο αυτόματο πωλητή της Ιστορίας! Ο πιστός έριχνε ένα πεντάδραχμο κέρμα στο αγγείο και έπαιρνε αυτόματα αγιασμό. Όπως μας λέει ο Ήρων στα «Πνευματικά», το νόμισμα έπεφτε πάνω στον δίσκο ενός ζυγού και με την εκτροπή του δίσκου από τη θέση του, άνοιγε μια κωνική βαλβίδα που απελευθέρωνε αντίστοιχη (του βάρους του νομίσματος) ποσότητα αγιασμένου ύδατος…

Η Αιολόσφαιρα του Ήρωνα

Πολύ πριν από τον Τζέιμς Βατ και τη Βιομηχανική του Επανάσταση, ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς είχε στα χέρια του την πρώτη ατμομηχανή της ανθρωπότητας! Και πάλι στα «Πνευματικά», ο σπουδαίος επιστήμονας μας λέει πως πάνω από τον λέβητα υπήρχαν δύο σωλήνες και γύρω από τα καμπυλωμένα άκρα τους εδραζόταν μια σφαίρα με δύο ακροφύσια. Όταν θερμαινόταν το νερό του λέβητα, ατμοποιούνταν και -περνώντας από τους δύο κατακόρυφους σωλήνες- εισερχόταν στη σφαίρα και εξερχόταν με ορμή από τα δύο ακροφύσια, εξαναγκάζοντάς τη σφαίρα σε (αντίθετης διεύθυνσης) συνεχή περιστροφή.

Η μαγική κρήνη του Ήρωνα

Εδώ ο Ήρωνας συνδίασε και πάλι επιστημονική γνώση, τεχνολογική καινοτομία και ολίγον από showbiz, σκαρώνοντας μια ευφυέστατη κρήνη που παραβίαζε φαινομενικά τις αρχές της υδροστατικής πίεσης και των συγκοινωνούντων δοχείων! Κι αυτό γιατί εκτόξευε το νερό ψηλότερα από τη διαθέσιμη στάθμη της δεξαμενής της. Με έναν δαιμόνιο μηχανισμό αναπλήρωσης του υγρού και την επιστράτευση της αρχής του εγκλωβισμένου αέρα, όπως μας αποκαλύπτει στα «Πνευματικά», ο Ήρωνας μάγευε το κοινό της εποχής με τα παράδοξά του. Η κρήνη εκτόξευε το νερό ψηλότερα απ’ όσο όφειλε και το έκανε μάλιστα αυτόματα, καθώς η διαδικασία ήταν αυτοσυντηρούμενη και συνέχιζε μέχρι να αδειάσει πλήρως η δεξαμενή…

Το «ρομπότ-θεραπενίδα» του Φίλωνα

Η αυτόματη θεραπενίδα του Φίλωνα είναι πράγματι το πρώτο λειτουργικό ρομπότ της ανθρωπότητας! Δεν ήταν παρά ένα ανθρωποειδές σε φυσικό μέγεθος που κρατούσε στο δεξί του χέρι μια οινοχόη. Όταν ο χρήστης τοποθετούσε ένα κύπελλο (κρατήρα) στην παλάμη της «θεραπαινίδας», εκείνη έριχνε αυτόματα κρασί και δευτερευόντως παρείχε επιλογή για ανάμειξη με νερό, κατά την επιθυμία του κύρη της! Στο εσωτερικό της υπηρέτριας βρίσκονταν δύο στεγανά δοχεία, ένα με κρασί και ένα με νερό, και μέσω ενός πολύπλοκου αρθρωτού μηχανισμού γινόταν όλη η αυτοματοποιημένη δουλειά. Όταν μισογέμιζε το κύπελλο με κρασί, το χέρι κατέβαινε περισσότερο (λόγω βάρους) και η ροή του οίνου σταματούσε. Αν ήθελες (αν συνέχιζες δηλαδή να αφήνεις το κύπελλο στο χέρι της κοπέλας), έρρεε νερό ώστε να αραιώσεις το κρασί σου, κατά την προσφιλή συνήθεια των αρχαίων. Η υπηρέτρια γέμιζε το κύπελλο με καθαρό οίνο ή αραιωμένο με νερό στην ποσότητα που επιθυμούσες ανάλογα με τη χρονική στιγμή που θα τραβούσες τον κρατήρα από την παλάμη της. Απίστευτο κι όμως αληθινό…

Η ευφυής οινοχόη του Φίλωνα

Την έχουν χαρακτηρίσει ως την πρώτη ποτέ «έξυπνη» συσκευή οικιακής χρήσης στην παγκόσμια ιστορία και μάλλον έχουν δίκιο! Η λειτουργία της ήταν παρόμοια με το ρομπότ-υπηρέτρια, μόνο που εδώ μιλάμε για απλή οινοχόη. Ο Φίλων ο Βυζάντιος έφτιαξε λοιπόν τη «smart» κανάτα της αρχαιότητας, η οποία απελευθέρωνε αυτόματα νερό, κρασί ή νερωμένο κρασί ανάλογα με τη βούληση του οινοχόου. Ένα κατακόρυφο διάφραγμα χώριζε την οινοχόη σε δύο διαμερίσματα (νερού και κρασιού) και ανάλογα με τις οπές αερισμού που κάλυπτε κάθε φορά ο οινοχόος με τα δάκτυλά του, η κανάτα έκανε όλο το μαγικό! Κάθε επιθυμία των συνδαιτυμόνων γινόταν αμέσως διαταγή για τη μαγική οινοχόη…

Το αυτόματο ωρολόγιο του Κτησίβιου

Το υδραυλικό ωρολόγιο του Κτησίβιου ήταν ένα αύμα του αυτοματισμού με συνεχή λειτουργία χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση! Οι Έλληνες μαγεύτηκαν με τη μέτρηση του χρόνου και επινόησαν, από τον 6ο αιώνα π.Χ. ως το τέλος της αρχαιότητας, μια καταπληκτική συλλογή ρολογιών που χαρακτηρίζεται από απεριόριστη φαντασία, εκπληκτική ποικιλία, υψηλή αισθητική και εξαιρετική εργονομία φυσικά. Από ηλιακά (σκιαθηρικά) ρολόγια, που έδειχναν την ώρα με βάση τη σκιά πάνω σε ειδικά βαθμονομημένη επιφάνεια, μέχρι και υδραυλικά ρολόγια (κλεψύδρες), που στηρίζονταν στη σταθερή και συνεχή ροή ύδατος ανάμεσα σε δύο δοχεία, οι αρχαίοι έκαναν κυριολεκτικά θαύματα στη μέτρηση του χρόνου. Κανένα βέβαια δεν ήταν σαν το αυτόματο ρολόι του Κτησίβιου, που μπορούσε να λειτουργεί αδιάκοπα χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση, υποδεικνύοντας τα 365 διαφορετικά ωράρια του έτους! Ένα ευφυές σύστημα δοχείων συνδεόταν σε μια πηγή νερού και μέσω βαλβίδων ασφαλείας και ελεγκτών στάθμης υδάτων κινούνταν ο δείκτης, ο οποίος υποδείκνυε την ώρα του 24ώρου σε ένα περιστρεφόμενο τύμπανο που περιείχε το διάγραμμα των ωρών της ημέρας και της νύχτας, ανάλογα με την ημερομηνία. Στο τέλος του 24ώρου, το νερό άδειαζε ταχύτατα και η διαδικασία επαναλαμβανόταν στο διηνεκές…

Το υδραυλικό ωρολόγιο του Αρχιμήδη

Το πρώτο ποτέ υδραυλικό ρολόι με χτύπους ήταν πνευματικό παιδί του μεγαλύτερου μαθηματικού του ελληνικού κόσμου. Ήταν ένα πολύπλοκο υδραυλικό ωρολόγιο με πολλά αυτόματα κινούμενα πάρεργα, τα οποία έκαναν τους δυο κίονες της πρόσοψης, μέσω αντίστοιχων κινούμενων δακτυλίων (και δύο αγαλματιδίων), να υποδεικνύουν τις ώρες που διανύονταν και τις ώρες που απέμεναν, αντίστοιχα. Κάθε ώρα, οι κόρες των οφθαλμών ενός ανθρώπινου προσωπείου άλλαζαν χρώμα και ένα σφαιρίδιο έπεφτε με κρότο σε ένα δοχείο από το (αυτόματα) ανοιγόμενο ράμφος ενός κόρακα! Το νερό χυνόταν ταυτοχρόνως μέσα σε ογκομετρικό δοχείο και σε χρονικό διάστημα μίας ώρας ανατρεπόταν αυτόματα, οπότε δύο φίδια κινούνταν συρίζοντας προς τα πουλιά των δένδρων που σφύριζαν τρομαγμένα. Αυτός κι αν ήταν εντυπωσιακός τρόπος να μαθαίνεις την ώρα!

Το ξυπνητήρι του Αριστοτέλη

Ο Αριστοτέλης δεν ήθελε να περνά τη μέρα του στο κρεβάτι, καθώς δεν είχε χρόνο για ξόδεμα στην οδύσσειά του να αναλύσει λογικά τον κόσμο μας. Γι’ αυτό και αναγκάστηκε νε εφεύρει ένα υδραυλικό ρολόι-ξυπνητήρι ώστε να ξυπνά έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα ύπνου και να επιστρέφει γοργά στη μελέτη του. Η μαρτυρία διασώζεται στον Διογένη τον Λαέρτιο («Βίοι φιλοσόφων»), αν και δεν περιγράφει τη λειτουργία του μηχανισμού του, η οποία βασιζόταν ωστόσο στο αντίστοιχο ξυπνητήρι του Πλάτωνα. Ένα δοχείο με νερό άδειαζε λοιπόν με προκαθορισμένο ρυθμό εκροής σε ένα άλλο δοχείο που έφερε έναν αρθρωμένο ημισφαιρικό πλωτήρα. Την προαποφασισμένη στιγμή που γέμιζε το δοχείο, ο πλωτήρας ανατρεπόταν και τα σφαιρίδια που ήταν τοποθετημένα στην επίπεδη επιφάνειά του έπεφταν σε ένα μεταλλικό κύπελλο (ή πιάτο) προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο! Όρθιος ο Αριστοτέλης στη στιγμή…

Το ξυπνητήρι του Πλάτωνα

Η πρώτη συσκευή αφύπνισης παγκοσμίως έφερε τη σφραγίδα του σοφού της αρχαιότητας και ξυπνούσε τον Πλάτωνα με σφυρίγματα! Ένα υπερκείμενο κεραμικό δοχείο τροφοδοτούσε μέσω ακροφύσιου ένα δεύτερο δοχείο, αδειάζοντας την προγραμματισμένη χρονική στιγμή με ορμή (μέσω ενός εσωτερικά τοποθετημένου αξονικού σιφωνίου) στο επόμενο κλειστό δοχείο. Ο εγκλωβισμένος αέρας εξερχόταν με πίεση σφυρίζοντας από μια σύριγγα στην κορυφή του. Μετά τη λειτουργία του μάλιστα το ξυπνητήρι επέστρεφε αυτόματα στην αρχική του κατάσταση, ώστε να επαναρυθμιστεί για την επόμενη αφύπνιση…

Το φορητό ρολόι του Παρμενίωνα

Ένα φορητό δακτυλιοειδές ηλιακό ωρολόγιο έκλεβε όλη τη δόξα στην ελληνική αρχαιότητα. Η λειτουργία του βασιζόταν σε τρεις αρθρωτούς δακτυλίους: ο εξωτερικός ήταν προσανατολισμένος στη διεύθυνση ανατολής-δύσης, ο μεσαίος αποτελούνταν από δύο ημιδακτυλίους που όριζαν τους μήνες για τέσσερα διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη (πόλεις δηλαδή) και ο εσωτερικός δακτύλιος διαιρούνταν σε 12 ίσα τμήματα, που όριζαν τις 12 ώρες. Κατά τη λειτουργία του ρολογιού, ο ημιδακτύλιος με τα δεδομένα της περιοχής στρεφόταν σε θέση 90 μοιρών και ο εσωτερικός δακτύλιος τοποθετούνταν στον σωστό μήνα, οπότε μια φωτεινή κηλίδα έδειχνε την ακριβή ώρα πάνω στην άντυγα! Το πολύ-ρολόι του Παρμενίωνα υπολόγιζε επίσης γεωγραφικά πλάτη, αζιμούθια και ύψη αστέρων…

Το ατμοτηλεβόλο του Αρχιμήδη

Ο σπουδαιότερος επιστήμονας της αρχαιότητας, όταν δεν έκανε κολοσσιαίες ανακαλύψεις στους τομείς των μαθηματικών, της γεωμετρίας, της φυσικής, της αστρονομίας, της μηχανικής, της υδραυλικής, της αρχιτεκτονικής και της ναυπηγικής, επινοούσε εφευρέσεις με διαχρονική αξία. Ο υδραυλικός κοχλίας, ο ρωμαϊκός ζυγός, το περίφημο υδραυλικό ωρολόγιο με χτύπους, το αστρονομικό πλανητάριο, τα πανίσχυρα βαρούλκα, η ναυπήγηση της γιγάντιας «Συρακουσίας» και οι φοβερές πολιορκητικές μηχανές είναι μερικά μόνο από τα απίστευτα επιτεύγματά του. Το ατμοτηλεβόλο εντασσόταν στην πολιορκητική τεχνολογία του και ήταν ένα κανόνι που λειτουργούσε με ατμό! Αποτελούνταν από έναν μεταλλικό κυλινδρικό λέβητα που έφερε πάνω του (συνδεμένο με στρόφιγγα) ένα κλειστό δοχείο με νερό. Ο λέβητας είχε στο ανοιχτό του άκρο μια ενσωματωμένη ξύλινη κάννη, στην οποία τοποθετούνταν η προς εκτόξευση λίθινη σφαίρα. Όταν ο λέβητας αποκτούσε με φωτιά την κατάλληλη θερμοκρασία, ο στρατιώτης άνοιγε τη στρόφιγγα, το νερό έπεφτε στον λέβητα, εξατμιζόταν ταχύτατα, η ξύλινη δοκός έσπαζε και η σφαίρα εκτοξευόταν. Το βεληνεκές της σφαίρας ρυθμιζόταν από την κλίση του όπλου και την επιλεγμένη αντοχή της ξύλινης δοκού. Το φοβερό και τρομερό ατμοτηλεβόλο του Αρχιμήδη επανασχεδίασε αιώνες αργότερα κανείς άλλος από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι…

Η Κούπα του Δικαίου του Πυθαγόρα

Ο περιβόητος φιλόσοφος και μαθηματικός ήθελε να διδάξει στους μαθητές του τις αρχές του μέτρου στη ζωή, κάνοντάς τους να ζουν με δικαιοσύνη και αρετή. Κι έτσι έφτιαξε ένα διδακτικό κύπελλο που συνόψιζε τη συλλογιστική του. Το «έξυπνο» κύπελλο κρασιού του Πυθαγόρα έφερε μια γραμμή, που καθόριζε το όριο πλήρωσης, και ένα αξονικό ή καμπύλο σιφώνιο. Όταν κάποιος το γέμιζε υπερβολικά, η στάθμη του υγρού κάλυπτε το σιφώνιο και άδειαζε αυτόματα! Η Κούπα του Δικαίου έλεγε δηλαδή ότι όταν ξεπεράσεις το μέτρο (και διαπράξεις ύβρη), δεν θα χάσεις μόνο αυτά που ξεπέρασαν το όριο, αλλά και όσα είχες αποκτήσει μέχρι τότε…

Ο «υδραυλικός τηλέγραφος» του Αινεία

Οι τηλεπικοινωνίες καθόρισαν και καθορίζουν την τύχη των πολιτισμών και οι αρχαίοι Έλληνες έριξαν μεγάλο βάρος εδώ. Χωρίς τη σπουδαία αυτή γνώση εξάλλου ούτε η εξάπλωση των ελληνικών πόλεων-κρατών σε όλη τη Μεσόγειο ούτε η περίφημη εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν θα είχαν καρποφορήσει. Ο ελληνικός κόσμος χρησιμοποίησε την απλή πυρσεία (μετάδοση μηνυμάτων με φωτιά) και έφτιαξε ένα εκτεταμένο δίκτυο φρυκτωριών (σταθμών αναμετάδοσης του μηνύματος), αν και δεν έμεινε εκεί. Η ανάγκη για ταχεία μετάδοση πολλαπλών και διαφορετικών μηνυμάτων οδήγησε τους προγόνους μας στη σύλληψη του «υδραυλικού τηλέγραφου» (4ος αιώνας π.Χ.), μιας εκπληκτικής υδραυλικής συσκευής που απαιτούσε τη χρήση ενός μόνο πυρσού για τη μετάδοση προσυμφωνημένων μηνυμάτων! Τη μέθοδο περιέγραψε ο Αινείας ο Τακτικός κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. στα «Πολιορκητικά» του και όπως μας λέει ο Πολύβιος (στην «Ιστορία» του), ο «υδραυλικός τηλέγραφος» χρησιμοποιήθηκε πρωτίστως για την ταχεία μεταφορά μηνυμάτων στην αχανή αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε κατάλληλα επιλεγμένα υψώματα λοιπόν, αγγελιοφόροι χρησιμοποιούν ισομεγέθη πήλινα ή μεταλλικά δοχεία με νερό, όπου επιπλέουν πλωτήρες από φελλό λίγο στενότεροι των στομίων, στη μέση των οποίων είναι στερεωμένοι ράβδοι διαιρεμένοι σε ίσα μέρη με αναγραμμένα προσυμφωνημένα μηνύματα, π.χ. «Ήρθαν ιππείς στη χώρα». Ο χειριστής-«πομπός» δίνει σήμα ανεβάζοντας έναν αναμμένο πυρσό στον χειριστή-«δέκτη» για την αποστολή μηνύματος, περιμένει την ανύψωση του πυρσού του «δέκτη» για επιβεβαίωση και κατόπιν, κατεβάζοντας τον πυρσό, απελευθερώνουν ταυτόχρονα δύο ισομεγέθεις αυλίσκους εκκένωσης των συσκευών τους. Όταν φανεί στη συσκευή του «πομπού» το επιθυμητό μήνυμα, ο χειριστής-«πομπός» ανεβάζοντας τον πυρσό δίνει σήμα στον «δέκτη» για το ταυτόχρονο σταμάτημα της εκροής. Λόγω της ομοιότητας των συσκευών, των στομίων εκροής αλλά και της ίδιας στάθμης του ύδατος, το επιθυμητό προσυμφωνημένο μήνυμα εμφανίζεται στη συσκευή του «δέκτη».

Ο αστρολάβος του Πτολεμαίου

Τα GPS των αρχαίων Ελλήνων ήταν ένα εξαιρετικό αστρονομικό όργανο που απεικόνιζε την ουράνια σφαίρα και χρησιμοποιούνταν για τη μέτρηση του γεωγραφικού μήκους και πλάτους των παρατηρούμενων άστρων από οποιοδήποτε μέρος της Γης, αλλά και για τη μέτρηση της απόστασης Ηλίου-Σελήνης. Αποτελούνταν από επτά ομόκεντρους αρθρωτούς δακτυλίους που έδειχναν μεσημβρινούς, πόλους και ισημερινό, οριζόντιες και κατακόρυφες, την κατεύθυνση του Ηλίου, την ημερήσια περιστροφή της γήινης σφαίρας, τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη των αστέρων, ακόμα και τη σκοπευτική διάταξη. Ήταν ένα πραγματικό αστρονομικό πολυμηχάνημα που συνόψιζε τη γεωγραφική και αστρονομική γνώση Ελλήνων, Βαβυλωνίων κ.λπ. Ο Πτολεμαίος το περιγράφει αναλυτικά στη σπουδαία «Μαθηματική σύνταξη»…

Η «ιπτάμενη περιστερά» του Αρχύτα

Αρχαία ελληνική τεχνολογία χωρίς πτητικές μηχανές δεν γίνεται! Και η ιπτάμενη περιστερά του Αρχύτα του Ταραντίνου ήταν η πρώτη αυτόνομη πτητική μηχανή της αρχαιότητας. Αποτελούνταν από ένα ελαφρύ αλλά στιβαρό κέλυφος που είχε τη μορφή περιστεριού και έφερε εσωτερικά την κύστη ενός μεγάλου ζώου. Η αεροδυναμική περιστερά ήταν τοποθετημένη με το άνοιγμα της κύστης προσαρμοσμένο στο ανοικτό άκρο ενός θερμαινόμενου στεγανού λέβητα (ή μιας ισχυρής εμβολοφόρας αεραντλίας). Όταν η πίεση του ατμού (ή του αέρα) υπερέβαινε τη μηχανική αντοχή της σύνδεσης, η περιστερά εκτοξευόταν και συνέχιζε την πτήση της για μερικές εκατοντάδες μέτρα με τη βοήθεια της ορμής του εξερχόμενου πεπιεσμένου αέρα της κύστης, σύμφωνα με τις αρχές της αεροδυναμικής!
filologika.gr